|
2000
|
|
|
Aurton, hiru urterik behin bezala, euskal
|
herriko
idazleoi egokitu zaigu Galeusca biltzarraren antolaketa, eta honezkero Ja ki n eko irakurle gehienek ondotxo dakiketen moduan urrian egin dugu Bizkaiko itsasaldean, Lekeition, Bermeorainoko egun bateko txangoarekin. Eta lehenengo eta behin, gure ostarien ustekabe polita aipatu behar dugu, benetako herri euskaldunetan zeudela konturatu baitziren.
|
|
|
Aurton, hiru urterik behin bezala, euskal herriko idazleoi egokitu zaigu Galeusca biltzarraren antolaketa, eta honezkero Ja ki n eko irakurle gehienek ondotxo dakiketen moduan urrian egin dugu Bizkaiko itsasaldean, Lekeition, Bermeorainoko egun bateko txangoarekin. Eta lehenengo eta behin, gure ostarien ustekabe polita aipatu behar dugu, benetako
|
herri
euskaldunetan zeudela konturatu baitziren. Idazle katalan batek esan zidanez, larunbatean goizeko hamarrak inguru Lekeitioko kaleetatik ibilia zen, eta ez ei zuen behin ere erdararik entzun.
|
|
|
Idazle katalan batek esan zidanez, larunbatean goizeko hamarrak inguru Lekeitioko kaleetatik ibilia zen, eta ez ei zuen behin ere erdararik entzun. Eta halako iruzkin bat pozgarria den bezala, adierazgarria da oso Euskal
|
Herriko
bisitariek berton gure herriotan jasotzen duten zentzazioaz, sarritan herririk euskaldunenetan ere erdara gehiago entzuten baitute euskara baino. Bermeorainoko txangoa ere antzekoa izan zen, egun horietako itsasoaren zakarragatik itsasontziz joan ezin izan baginen ere.
|
|
|
Idazle katalan batek esan zidanez, larunbatean goizeko hamarrak inguru Lekeitioko kaleetatik ibilia zen, eta ez ei zuen behin ere erdararik entzun. Eta halako iruzkin bat pozgarria den bezala, adierazgarria da oso Euskal Herriko bisitariek berton gure
|
herriotan
jasotzen duten zentzazioaz, sarritan herririk euskaldunenetan ere erdara gehiago entzuten baitute euskara baino. Bermeorainoko txangoa ere antzekoa izan zen, egun horietako itsasoaren zakarragatik itsasontziz joan ezin izan baginen ere.
|
|
|
Idazle katalan batek esan zidanez, larunbatean goizeko hamarrak inguru Lekeitioko kaleetatik ibilia zen, eta ez ei zuen behin ere erdararik entzun. Eta halako iruzkin bat pozgarria den bezala, adierazgarria da oso Euskal Herriko bisitariek berton gure herriotan jasotzen duten zentzazioaz, sarritan
|
herririk
euskaldunenetan ere erdara gehiago entzuten baitute euskara baino. Bermeorainoko txangoa ere antzekoa izan zen, egun horietako itsasoaren zakarragatik itsasontziz joan ezin izan baginen ere.
|
|
|
Ez da lortu ipar euskal
|
herrian
euskarak eta euskal kulturak bizi duten esklusio eta ordezkapen prozesuari mugarririk jartzea. 2030ean euskaraz komunikatzerik ez dela izango iragarri zaigu, hizkuntza hila izanen dela.
|
|
|
Euskara hutsezko antzerkigintzak kartelera egonkorra izan luke, gutxienez, Euskal
|
Herriko
hiriburuetan, eta aspaldiko behar hau asetzen ez den bitartean oso zaila izango da ikusleengan antzerkia euskaraz ikusteko zaletasun hori piztea.
|
|
|
Baina azken batean, hori dena gertatzearen arrazoia, erakunde publikoen babes falta da eta, era berean, halako taldeentzako antzoki sare bat ez antolatzea, prestatzen diren lanak eskaintzeko aukera izateko. Horrekin batera, antzerki talde profesionalek eta ikus entzunezko komunikabideek
|
herriz
herri maila amateurrean aritzen ziren aktoreak, gazteak zein beteranoak, talde hauei zurrupatu izana ere bada lanerako oztopo, jakina baita horregatik ez direla afizionatuaren esparrutik behin betiko ateratzen. Zirkuitu
|
|
|
Baina azken batean, hori dena gertatzearen arrazoia, erakunde publikoen babes falta da eta, era berean, halako taldeentzako antzoki sare bat ez antolatzea, prestatzen diren lanak eskaintzeko aukera izateko. Horrekin batera, antzerki talde profesionalek eta ikus entzunezko komunikabideek herriz
|
herri
maila amateurrean aritzen ziren aktoreak, gazteak zein beteranoak, talde hauei zurrupatu izana ere bada lanerako oztopo, jakina baita horregatik ez direla afizionatuaren esparrutik behin betiko ateratzen. Zirkuitu
|
|
|
N murritza izaki, gazteen probaleku eta zailtzeko aukera izateari ere uzten ari zaio antzerki amateurra gaur egun. sIpar Euskal
|
Herriko
antzerkigintzan ez da sumatu aurrerapausorik azken urte honetan eta desintegrazioaren bide beretik doala esan daiteke; nahiz eta taldeek kalitatea<3 ren errekonozimendua lortu izan duten beti, nahiz eta bertako idazleek behin eta berriro sariak jaso, oso esparru txikian eskaintzen dira euren muntaiak eta kasu honetan muga ez da banaketa administratibo hutsa. Ipar Euskal Herrian emanaldiak eskaintzeaz gain, Hego Euskal Herrira ere iritsi lukete, baina urrats hori egitea ezinezkoa dirudi gaur egun. Ea eurak ere azken mohikanoez mintzatzen hasi diren une honetan bertako antzerkigintzari ateak zabaltzen zaizkion.
|
|
|
N murritza izaki, gazteen probaleku eta zailtzeko aukera izateari ere uzten ari zaio antzerki amateurra gaur egun. sIpar Euskal Herriko antzerkigintzan ez da sumatu aurrerapausorik azken urte honetan eta desintegrazioaren bide beretik doala esan daiteke; nahiz eta taldeek kalitatea<3 ren errekonozimendua lortu izan duten beti, nahiz eta bertako idazleek behin eta berriro sariak jaso, oso esparru txikian eskaintzen dira euren muntaiak eta kasu honetan muga ez da banaketa administratibo hutsa. Ipar Euskal Herrian emanaldiak eskaintzeaz gain, Hego Euskal
|
Herrira
ere iritsi lukete, baina urrats hori egitea ezinezkoa dirudi gaur egun. Ea eurak ere azken mohikanoez mintzatzen hasi diren une honetan bertako antzerkigintzari ateak zabaltzen zaizkion. Erakunde publikoek izan lukete zeresana arlo honetan, batez ere euskaraz idatzi eta egiten dela kontuan harturik.
|
|
|
|
Herriz
herri antolatu eta gehienetan emanaldi bakarreko muntaiak izaten diren herri antzezlanen kopuruak ere gora egin du. Ehun bat herritarren partaidetza izaten dute eta gero eta herri gehiagok prestatzen dute euren muntaia dramatikoa (umorezkoa, historikoa, musikala...).
|
|
|
Herriz
|
herri
antolatu eta gehienetan emanaldi bakarreko muntaiak izaten diren herri antzezlanen kopuruak ere gora egin du. Ehun bat herritarren partaidetza izaten dute eta gero eta herri gehiagok prestatzen dute euren muntaia dramatikoa (umorezkoa, historikoa, musikala...).
|
|
|
Herriz herri antolatu eta gehienetan emanaldi bakarreko muntaiak izaten diren
|
herri
antzezlanen kopuruak ere gora egin du. Ehun bat herritarren partaidetza izaten dute eta gero eta herri gehiagok prestatzen dute euren muntaia dramatikoa (umorezkoa, historikoa, musikala...).
|
|
|
Herriz herri antolatu eta gehienetan emanaldi bakarreko muntaiak izaten diren herri antzezlanen kopuruak ere gora egin du. Ehun bat herritarren partaidetza izaten dute eta gero eta
|
herri
gehiagok prestatzen dute euren muntaia dramatikoa (umorezkoa, historikoa, musikala...). Bide hori bultzatzea oso garrantzitsua litzateke ikusleak antzerkia ikusten ohitu eta antzokietara hurbil daitezen. j
|
|
|
Askotarikoak dira idazleek aukeraturiko gaiak. Iraganak eta historiak presentzia handia dute oraindik ere, eta baita, nolabait,
|
herrian
bizi dugun egoera politikoak ere (askotan zeharka azaldua). Gaiak, ordea, dibertsifikatuz doaz, idazleen jatorria, adina eta erreferente kulturala ugalduz doazen neurri berean.
|
|
|
Muga
|
herria
, Bizkai herria. Horren adierazle eta mezulari, Euskaldunon Egunkaria k Bizkaiko Foru Aldundiaren laguntzarekin asmatu digunBizkaia gehigarria.
|
|
|
Muga herria, Bizkai
|
herria
. Horren adierazle eta mezulari, Euskaldunon Egunkaria k Bizkaiko Foru Aldundiaren laguntzarekin asmatu digunBizkaia gehigarria.
|
|
|
Bizkaia beti egon da hor, entzungai, Euskal
|
Herri
osoari adi adi. Beste euskal lurraldeekin bat egiteko beti prest, euskarari eta euskal nortasunari dagokienez.
|
|
|
Bortizkeria aitzakia delarik, erasoan ekin eta ekin, Euskal
|
Herriko
ezaugarriak sakonki harrotzeko asmotan.
|
|
|
Beste ikuspuntu batetik, lehen mailako, bigarren mailako eta hirugarren mailako hizkuntzak bazirela esatean, bereizkeriazko teoria hau ezin hobeki zetorkien europarren eta iparramerikarren politika kolonialei. Izan ere, hauek, Asiako, Amerikako eta Afrikako
|
herri
jatorren gaineko zapalketa eta lapurreta lotsagarria justifikatzeko, haiek behe mailako arrazatzat jotzen zituzten, psikikoki eta hizkuntzaz ere atzeratutzat, horrela haien nortasuna, kultura eta hizkuntza desegiteko eta asimilatzeko ahalegina, ezjakintasunaren eta basakeriaren aurkako gurutzada berria balitz bezala aurkeztuz. Ezjakin bezain harro, mendebaldeko pentsalari horiek gizateria osoaren epaile bihurtzen zuten beren burua, beren kultura industrialetik beren hizkuntza propioak gehiegi goretsiz, munduko gainerako herrien kultur emaitza nabarmenak eta hizkuntz aberastasunak itsuki gutxiesten zituzten bitartean, zaku ilun horretan txinera, japoniera, arabiera, persiera, hindia, swahilia, kitxua, nawatla, tagaloga, suomiera, bretoiera, galesera, katalana, galegoa8, eta zer esanik ez, gure euskara ere sarturik.
|
|
|
Izan ere, hauek, Asiako, Amerikako eta Afrikako herri jatorren gaineko zapalketa eta lapurreta lotsagarria justifikatzeko, haiek behe mailako arrazatzat jotzen zituzten, psikikoki eta hizkuntzaz ere atzeratutzat, horrela haien nortasuna, kultura eta hizkuntza desegiteko eta asimilatzeko ahalegina, ezjakintasunaren eta basakeriaren aurkako gurutzada berria balitz bezala aurkeztuz. Ezjakin bezain harro, mendebaldeko pentsalari horiek gizateria osoaren epaile bihurtzen zuten beren burua, beren kultura industrialetik beren hizkuntza propioak gehiegi goretsiz, munduko gainerako
|
herrien
kultur emaitza nabarmenak eta hizkuntz aberastasunak itsuki gutxiesten zituzten bitartean, zaku ilun horretan txinera, japoniera, arabiera, persiera, hindia, swahilia, kitxua, nawatla, tagaloga, suomiera, bretoiera, galesera, katalana, galegoa8, eta zer esanik ez, gure euskara ere sarturik.
|
|
|
Honen guztionen isla oraintsura arte izan dugu irakaskuntza ofizialean ere, espainol konkistatzaileek Amerikan zapalduriko
|
herri
autoktonoei" nuestra lengua" irakasten zietelako, poz pozik agertuz, horrekin ezkutatu nahirik, antza, aztekek, maiek edo inkek, europar jendeekin harremanik izan baino askoz lehenago, ezin hobeki zekitela mintzatzen, eta kultura original eta zibilizazio miresgarria garatuak zituztela, zeinek bere hizkuntzan adieraziak.
|
|
|
Baina oraingoan zenbaitzuek abusu horiek xuritzeko," kultur mestizajea" moduko eufemismoak erabiltzen dituzte, dirudienetik noranzko bakarreko prozesu xelebrea berau, hor, besteek gurea hartzea aberastetzat jotzen den arren, guk, aurriritzi europozentrista zaharkituen eraginez, kanpokoengandik ezer hartu nahi ez dugun bitartean. Aski da gogoratzea, diogunaren adibide, Espainiako unibertsitateetan ez dagoela bat ere katedrarik Afrikako edo Amerikako kolonia izandako
|
herri
indigenen hizkuntzak ikasteko.
|
|
|
Ezagunak dira, halaber, zer nolako hondamen kalteak ekarri zizkioten SESBaren ekonomiari Trofim D. Lysenkok nekazaritzan eta abel hazkuntzan eskala handitan eginiko esperimentuek, mitxurinismoaren urratsei jarraikiz, marxismoaren postulatuak biologiari aplikatuz hobekuntza genetikoak erdietsi nahi izan zituenean. Eta ez dira ahanztekoak, halaber, gure egunotan emakumeek
|
herri
askotan fundamentalismo erlijiosoaren ideologiagatik oraindik pairatzen dituzten legezko bereizkeria lotsagarriak.
|
|
|
Edonola ere, porrot haren funtsezko arrazoia begien bistan dugu. Unamuno, Arana eta Azkueren garaian, euskara kultura idatzitik urrun xamar bizi zen
|
herri
xeheak zerabilen gehienbat, eta are urrunago aurkitzen zen oraindik hezkuntzaren maila gorenetatik. Baziren, hori bai, jakintsu dozena batzuk, euskara dotoreago eta landuxeagoa erabil zezaketenak, era horretan beren emaitza zientifiko edo ideologikoak idatziz.
|
|
|
Denboraren joan etorrian, politika abagune faboragarriagoak heldu zitzaizkigun, demografi hazkuntzarekin batera. Jendea, bestalde, baserritik hirietaratzen hasi zen, ikastolak sortu eta gizarteak gure
|
herriko
kultura eta balioez sentiberatasun handiagoa hartu izan du. Horrek euskara batua ekarri digu, irakaskuntzan, komunikabideetan eta, gaur egun, administrazioan ere gero eta sentitzenago den premiari erantzun nahirik.
|
|
|
Salbatore Mitxelenak irudimenez egin zion elkarrizketa zirraragarri hartan, Unamunok beste mundutik euskara berpizten ikusten zuen atseginez. Nik ere uste dut bilbotar argia, edonon delarik ere, pozik dagokeela bere obretarik bi berak bere gaztaroan bultzatu zuen hizkuntzan argitaraturik12 eta UPV/ Euskal
|
Herriko
Unibertsitatean honezkero enborreko irakasgaien% 50 euskaraz ematen direla ikustean, mintzaira hori, bere kritika zorrotzei esker, hirugarren milurtekoaren hasieran, jakite hegoek igoa, jadanik kultur hizkuntza izateraino heldurik. Horrela bete da, gainera, lehen euskal idazleak, Bernard Etxeparek, 1545.ean profetikoki aldarrikatu zigun nahi zaharra:
|
|
|
" bere jendeari giharrik sentiberenean min emanez", haien norW Xabier Kintana euskaltzaina eta EHUko Euskararako Kabinete Teknikoko zuzendaria da. tasuna bera mespreziatuz: " Joan zoazen
|
herria
zara. Gizarte unibertsalaren bizitzari traba egiten diozu, alde egin behar duzu, hil behar duzu, gelditzen zaizun bizia zapaltzen eta inbaditzen zaituen herriari emanez".
|
|
|
" Joan zoazen herria zara. Gizarte unibertsalaren bizitzari traba egiten diozu, alde egin behar duzu, hil behar duzu, gelditzen zaizun bizia zapaltzen eta inbaditzen zaituen
|
herriari
emanez". Horri gutxi iritziz, nonbait, azken gehigarri zaratatsu gisa, jai hartako erregina iraintzeko ausartzia barkaezina ere izan zuen, hari, lotsagabeki, ezjakina zela aurpegiratuz:
|
|
|
Arazoa baina, honetan datza: ez dela garbi ikusten zer arrazoiz galarazi behar zaion
|
herri
edo hizkuntza bati gainerako guztiek darabiltzaten baliabideak eskuratzea.
|
|
|
Logikaz, hasierako premisa egiazkoa balitz, hau da, euskara euskaldunen kultur aurrerapenerako benetako oztopo izanez gero, Unamunok uste zuenez, begien bistan dago haren gomendioa, ikaragarri eta bortitza izanik ere, erabat zuzena zela. Zuzenago eta zintzoagoa, nolanahi ere den, Pfo Barojarena baino, beronek, bilbotarrak bezala, euskaldun eskolatuei euskara alde batera uzteko deia egin arren, ez baitzuen nahi gure hizkuntza baserritarren eta maila apaleko jendeen ezpainetatik gal zedin, horrela
|
herri
kantak, bertsoak eta folklorea bederen gorde zitezen. Beraz, Barojak hiritar multzo bi proposatzen zuen Euskal Herrirako:
|
|
|
Zuzenago eta zintzoagoa, nolanahi ere den, Pfo Barojarena baino, beronek, bilbotarrak bezala, euskaldun eskolatuei euskara alde batera uzteko deia egin arren, ez baitzuen nahi gure hizkuntza baserritarren eta maila apaleko jendeen ezpainetatik gal zedin, horrela herri kantak, bertsoak eta folklorea bederen gorde zitezen. Beraz, Barojak hiritar multzo bi proposatzen zuen Euskal
|
Herrirako
: batetik euskal herritar eskolatu eta erdaldunena, eta euskaldun ezjakinena bestetik.
|
|
|
Kontuan har dezagun, Unamunok, 1864.ean Bilboko Zazpi Kaleetako Erronda kalean jaioak, haurtzaroan euskararen gainbehera ezagutu zuela bere inguruan. Izatez, etxeko giroan gaztelania hizkuntza nagusia izana zuen, baina halere, bere
|
herriaren
mintzaira zaharra bereganatu nahirik, euskara ikasten saiatu zen. Eta jakitera heldu ere bai.
|
|
|
Era berean, hirugarren munduko
|
herri
indigenen hizkuntzek, hango bizimodua apala eta gutxi garatua izaten delako, gramatika eta lexiko aldetik oso sinple izan behar zutelako uste okerra ere guztiz bazterturik dago gaur egun, Afrikako, Asiako, Amerikako, eta Ozeaniako herri jatorren mintzaira gehienek daukaten aberastasun eta garapen maila harrigarrien argitan. Hortaz, ezerk ez digu esaten mota honetako edo hartako hizkuntza bat gainerakoak baino hobea denik; aitzitik, guztiak tresna ezin egokiagoak izan daitezke giza komunikaziorako.
|
|
|
Era berean, hirugarren munduko herri indigenen hizkuntzek, hango bizimodua apala eta gutxi garatua izaten delako, gramatika eta lexiko aldetik oso sinple izan behar zutelako uste okerra ere guztiz bazterturik dago gaur egun, Afrikako, Asiako, Amerikako, eta Ozeaniako
|
herri
jatorren mintzaira gehienek daukaten aberastasun eta garapen maila harrigarrien argitan. Hortaz, ezerk ez digu esaten mota honetako edo hartako hizkuntza bat gainerakoak baino hobea denik; aitzitik, guztiak tresna ezin egokiagoak izan daitezke giza komunikaziorako.
|
|
|
Poema definitorio hartaz gain Harri eta
|
Herri
n mailua aipatzen duen bakarrean," Kantabriako itsasoa kolpeka jotzeko" darabil Arestik. Ez dezagun, beraz, poetak hitzari eman dion balioa makestu, mailuak goragoko zerbait adierazten du.
|
|
|
Itxaro Bordak ongi ikusia duen moduan, Erdozaintzi saiatzen da Iparraldeko kutsu erlijiozko poesiaren eta Hegoaldean garai horretan idazten zen poesia sozialaren artean bide liriko desberdin bat bilatzen. Presuner ohien frantsestasuna madarikatzen du eta
|
herriaren
izerdiaz liluratzen da, egia da, baina bere poemak irakurriz ikasiko dugu, hala berean, nola kanta primadera bihotzean edo zein hasperen egin izarrei beha.
|
|
|
Estrofatik bertso librera egin zuenean, Juan Mari Lekuonak mantendu egin zuen aldizkako errima bat, eragin handia zeukana hala erritmoan nola tonuan, sententzia biribiltzeko; baina geroago poema multzoen errematerako kopletan eta zirkunstantziazko bertsoetan baino ez zuen erabili(" Liburuen karroxa"). Puntua estrofa klasikoetara ekarrita
|
herri
poesiaren baliabideak eta haren zama ironikoa erabiltzeko duen trebetasuna nabarmendu zen; bestetik, bertso librea puntuaz osoro biluzita bere poemak kontzeptualki guztiz zehatzak bilakatu ziren, eta hau salbuespena da lirikan. Uler bedi, ez naiz esaten ari Lekuonaren poemak maila denotatibo hutsekoak direnik, baizik eta konnotazio errazetatik eta esangura libreegietako formulez goiti, poesiaren esentzialismo batean mugitzen dela sortzailea.
|
|
|
Tartean basamortuak dagoz demokraziak dagoz
|
herri
gisuztatuak
|
|
|
Otañoren malenkonia ukatu zuen Orixek, eta Amerika hartu zuen ziegatzat, bere barrenekoak entzuteko. Otañok, izan ere, egiten ahal zuen amets Euskal
|
Herri
jator batekin, presabiniano, euskaldun, baserritar, eternoarekin. Egia da" Zazpiak Bat" izeneko poema egin zuela, egia da semeari aizkora eskuan hartu eta indarka hasteko esaten diola galdutako foruei eginikoan, baina funtsean ez du beste Euskal Herria bat amesten, eta ez da zapaldu bat, subjektiboki.
|
|
|
Egia da" Zazpiak Bat" izeneko poema egin zuela, egia da semeari aizkora eskuan hartu eta indarka hasteko esaten diola galdutako foruei eginikoan, baina funtsean ez du beste Euskal Herria bat amesten, eta ez da zapaldu bat, subjektiboki. Orixe zapaldu handi bat da, ezin du malenkonian aterbetu, atzean uzten duena
|
herri
baten suntsimendua izan da, eta urteetako alferrikako lan bat, maila pertsonalean. Bi polo horien artean," Amerikako pampetan" eta" Amate baten itzalpean" poemek hartzen duten mende erdi horretan eta biek ere ordezkatzen duten jarrera guztiz kontrajarri horien artean kokatzen da, nolabait, exilioko poesia.
|
|
|
Begiak malkoz lauso, biotzak poz dardar... ta
|
erriko
bidaso buruak darakar.
|
|
|
Zure ilerrin bederen, biar edo etzi. ai nuke gentza atseden, gurasoen
|
erri
.
|
|
|
Arestik modernotasun bat ekarri zuen Harri eta
|
Herri
obrarekin, bistan da: negarra desagertu egiten da, malkoa txukatzen du, esan liteke poetak debekatu egin nahi duela lantua, kontestaziorako, salaketarako duela poesia.
|
|
|
Edonola ere, ez diot meritu fitsik kendu nahi Chillida lekuri. Nik bisitatu nuenean, urria ongi aurrera ordurako, Euskal
|
Herriko
kostaldeak tarteka, udazkenetan, eman ohi dizkigun lainoz zipriztindutako zeru urdina nagusitu zen, eta hankapeko belardian nabaria zen freskura, eta gorriaren gama pil pilean zegoen aurretik izandako berdea arboletako hostoetatik desagertzen ari zen bitartean. Eta hantxe zeuden Chillidaren eskultura handiak, beti han egon balira bezala, betiko han baleude bezala, euren tokia, artistak sortu zituenetik, hura izan balitz bezala, eta orain arte esanahi osoa erakusteko gauza izan ez balira bezala.
|
|
|
Chillida lekuren inaugurazioak beste hainbat ekitaldiri nolabaiteko itzala egin die aurtengo udazkenean, baina ez du horrek esan nahi gertatu den gauza bakarra izan denik. Gogoan izateko moduko hainbat erakusketak zipriztindu ditu aurtengo udazkenean gure hiriburuak, bai Euskal
|
Herriko
artisten eskutik —Donostian batez ere— bai kanpokoen eskutik —Roberto Mattaren erakusketa Bilbon horren tokiko—.
|
|
|
Ba, bueno, akaso bukatuko du informatika enpresa horrekin duen kontratua beste norbaitekin kontratu hobea sinatzeko, baina domeinuari agur esan dio: Irun.org ez da Irungo Udalarena (edo
|
herriarena
). Izen berarekin eta toki berean segitu nahi badute, informatika etxe horrekin lotuta egotera kondenatuta daude.
|
|
|
Azpimarratzekoa da Grupo Correo aurrera eramaten ari den ekimena bere egunkari guztiak sarean ager daitezen, eta kalitate maila handiarekin gainera. Zalantzarik gabe, webgune hauen guztien produktu izarra hiri edo
|
herrietako
informazioa da, tokian tokiko berriak, alegia. Albiste gune hauek ikaragarrizko arrakasta izan dute Estatu Batuetako egunkarietan.
|
|
|
EGMren datuak bat datoz, gutxi gorabehera, Kaixo bilatzaileak eta Eustatek (Euskal Estatistika Institutua) 1998ko abenduan egindako azterketarekin. Euskal
|
Herriko
internauten artean% 75,17 gizonezkoak dira (Interneteko Publizitate eta Marketin enpresak dagoeneko hasi dira ikertzen zergatik sareak ez duen interesik pizten emakumeen artean) eta ia erdiak(% 47,29) 31 urtetik behera du.
|
|
|
El Correo Español ek 1997an sareratu zuen bere webgunea, Euskaldunon Egun karia k 1998an eta Deia izan zen azkena, 1999ko udazkenean. Egun, Euskal
|
Herriko
egunkari guztiek (El Diario Vasco, El Correo Español, Euskaldunon Egunkaria, Gara, Deia, Diario de Navarra, Diario de Noticias, El Periodico de Alava eta baita Iparraldean banatzen denSu dOuestere) euren orrialdeak Interneten eskaintzen dituzte.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
egunkariei dagokienez, OJDk, oraingoz, El Correo Español, El Diario Vascoeta Diario deNavarra ren datuak soilik eskaintzen ditu. Bilboko egunkariak egunero jasotzen dituen batez besteko bisitak 4.322 dira; Donostiakoak, 2.955 eta Iruñeakoak, 2.292.
|
|
|
" Diari electronic independent" lelopean agertzen den webgune honek baditu informazio arrunta eskaintzen duten sail arruntak eta erabiltzaileen parte hartzea bultzatzen duten beste batzuk ere; besteak beste, chat direlakoak (berriketa guneak) eta eztabaidarako foroak. Zerbitzu hauez guztiez gain, Europa Press berri agentziak eskainitako azken orduko albisteen atala ere badu eta baita
|
herrietako
berriak jasotzeko gunea ere.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
Autonomia Estatutua onartu eta Eusko Jaurlaritza eratu zenean kanpo politika berri bati ekin zitzaion, Euskadi, Espainia eta nazioarte mailako egoera oso konplexu batean. Euskal politika instituzionala deitu genioke politika horri, nazioarteko harremanak ez baitziren nazionalistekin eta alderdiekin ordura arte izandako harremanetara mugatu.
|
|
|
1 Lan honek Alexander Ugalde Zubirik egindako doktorego tesiaren emaitzak laburbiltzen ditu. Tesi hori 1995eko urtarrilean irakurri zen, Euskal
|
Herriko
Unibertsitatean, eta Francisco Aldecoa Luzarragak, Nazioarteko Harremanetako katedradunak, zuzendu zuen. Gaztelaniaz argitaratu da:
|
|
|
La accion exterior del nacionalismo vasco(): historia, pensamiento y relaciones internacionales, Oñati,
|
Herri
Ardularitzaren Euskal Erakundea (HAEE IVAP), 1996 Egileak Koldo Moralesek egindako itzulpena eskertzen du.
|
|
|
Zentzu desberdina izan zuen oso Uztaritzen 1950 urtean Gure
|
herria
ren berragertzeak. Hau frantsesez eta euskaraz hilabetero argitaratzen zen, M. Saint Pierreren bulkadaz, eta bi aldeetako kolaboratzaileak bildu zituen:
|
|
|
1955ean beste gertaera adierazgarria ere badugu: Jokin Zaitegik, Euzko Gogoa12 etxean argitaratzeko asmoz, Guatemalatik Euskal
|
Herrira
itzultzeko erabakia hartu zuen. Euzko Gogoa ren historia, ostera, 1949an hasi zen; urte horretan, Zaitegik, Andima Ibiñagabeitiaren laguntzaz, euskara hutsez eta goi mailako eduki kulturalez egindako aldizkari bat argitaratzeari ekiten dio, honela, urte horietan euskal kulturaren proiektu aitzindaria izango den lana aurrera eramanez.
|
|
|
Zaitegiren Euskal
|
Herrira
itzultzeko erabakia, nolabait, garai berrien iragarpen bezala ere azter daiteke. Erabaki horren atzean justifikazio pertsonalak izan arren —Zaitegiren ama bakarrik bizi zen Arrasaten eta honi laguntzeko gogoa azaldu zuen idazleak—, egoera politikoaren aldaketa txiki batzuen inpresioa ere sor zitekeen, zabaltze eskas batena.
|
|
|
Euzko Gogoa ren kasuan, ipar nagusiak filosofia, hizkuntza eta literatura klasikoak izan ziren, agian elitistegiak ziren oinarrietatik abiatuta. Zoritxarrez, gure
|
herrian
ez ziren planteamendu hauek justifikatzeko beharrezko baldintzak betetzen: unibertsitaterik gabe, euskararen irakaskuntza erabat baztertuta, populazio euskaldun gehiena analfabetismoan murgilduta, Euzko Gogoa ren bidea intelektual talde txiki batena izan zen, apenas ondorioak jaso zituena.
|
|
|
Euzko Gogoa ren ibilbideak urte horietako atzerriratu askorena erakusten digu, hots, Hego Euskal
|
Herritik
gero eta gertuago egoteko grina, Penintsulan bertan ez zenean, Erregimenak horretarako zirrikituren bat utziz gero. Malgutasun txiki hori ikusita, aktibitate kulturalak eta artistikoak poliki poliki Hegoaldean berpiztuz joan ziren, eta baita aktibitate politikoak ere, horiek ezkutuan.
|
|
|
informazio orokorra, prentsa frankistaren laburpenak eta kanpoko egunkariek argitaratutako albisteak. Kezka nagusia, gure
|
herriak
sufritzen zuen errepresioa izaten zen eta baita Erregimeneko ustelkeriari buruzko datuak ere, hots, salaketa politikoa. Baina edukiak balore handikoak baziren ere, inpresio tresnak, ostera, oso eskasak ziren:
|
|
|
JOSE RAMON ZABALA Z',_, „__ ranco jeneralaren altxamenduak eragindako erbesteratzeak gure kulturaren arrastoak munduan zehar indarrez eraman zituen, gaur egun zoritxarrez ahaztuta edo, sarritan, gure artean nahiko ezezagunak gelditu direnak, hain zuzen. Behin baino gehiagotan Euskal
|
Herritik
at eginiko lanak betirako galdu dira, eta hori gertatu ez denean, bigarren mailako ekimen bezala gogoratu dira, balio gutxiko lan boluntarista baten emaitza kaskar bezala. Errealitatea ez da hori izan, eta askotan, balio handiko ekimenak estatu desberdinetan sakabanatuta gelditu izan dira.
|
|
|
François Mauriac, Le Figaro eta Paris Soir en kolaboratzailea, Pierre Dumas, Le Petit Democrate koa, Geoffrey Frazer, Ce Soir ekoa; gainera, askotan Vendredi, La Croix, La Jeune Republique eta Le Matin eko artikuluak ere jasotzen ziren. Aldi berean, sarritan Euskal
|
Herriko
prentsa aipatzen zen, batez ere Su d Ouest egunkaria eta Euzko Enda eta Aintzina aldizkariak, bigarren hori 1942tik berriro ere kalean.
|
|
|
Frantziako okupazioarekin, Francorengandik ihes egiten ari zirenek berriz ere arriskuan ikusi zituzten beren bizitzak, naziek harrapatzen zituzten erbesteratuak Penintsulara bidaltzen baitzituzten. Inbasioak aurrera egin ahala, errefuxiatuek, Belgika, Frantzia eta Hitlerrek konkistatzen zituen
|
herriak
halabeharrez utzi behar izan zituzten edota haietan ezkutuan bizi. Normala denez, horrek, gehiegi ikertu ez diren beste ondorioekin batera, gure prentsaren desagerpena ekarri zuen.
|
|
|
Bi urte gehiagok pasatu behar izan zuten Herria aldizkariaren agerpena ezagutzeko.
|
Herri
a, Euska ld unaaldizkariaren ondorengoa, lehenengo euskal astekaria izan zena alegia," Journal basque français hebdomadaire" epigrafearekin Baionan atera zen, 1944ko urriaren 19an. Argitaratzeko baimena eskuratzeko, Pierre Lafittek, hogeita hamar urtetan komunikabide honen zuzendaria izango zenak, nazien aurka erakutsitako merituak azaldu behar izan zituen.
|
|
|
Rafael PicaveaAlciba r en bulkadaz, lehenengo zenbakia6 Donibane Lohizunen eta 1943an atera zen. Proiektuaren ideia, aipatutako
|
herrian
egin ziren hitzaldi batzuen ondorioa izan zen. Picaveak berak aitortu zuen bezala, mugimendua Jacques Maritainen pentsamenduari lotuta antolatu zen, mugimendu kristau eta gizazale baten komunikabidea izateko asmoarekin:
|
|
|
Tristetasun hau, noski, ez da poetika negarti baterako estakurua edo bizitzarekiko akidura literarioa. Bordak bere gain hartzen ditu emetasunaren kontzientzia eta Euskal
|
Herri
alienatu batenganako hastio kritikoa. Honenbestez, poemek isurtzen duten goibeltasuna konformismoa inarrosteko modu berezi bat baino ez da.
|
|
|
Edo
|
herri
honetako proiektuetan murgilduko
|
|
|
oinazea, penitentzia, gurutzea, kalbarioa... Kristoren pasioan oinarritutako iruditeria eta kontzeptuak darabiltza bere
|
herriaren
egoera adierazteko (gerraondoan idazten du), baina herri horrek ez du hil nahi, erromes doa salbazioaren bila, horixe baitu esperantza bakarra, Semearen hildura Amak eztituko du. Azurmendiren beraren hitzetan esatearren," Euskal Herriaren interpretazio teologiko liturgiko bat" egiten du Salbatore Mitxelenak.
|
|
|
oinazea, penitentzia, gurutzea, kalbarioa... Kristoren pasioan oinarritutako iruditeria eta kontzeptuak darabiltza bere herriaren egoera adierazteko (gerraondoan idazten du), baina
|
herri
horrek ez du hil nahi, erromes doa salbazioaren bila, horixe baitu esperantza bakarra, Semearen hildura Amak eztituko du. Azurmendiren beraren hitzetan esatearren," Euskal Herriaren interpretazio teologiko liturgiko bat" egiten du Salbatore Mitxelenak.
|
|
|
Bestalde, komunikazioaren gaiak pisu nabarmena izan zuen sinposioan. EHUko informazio eta gizarte zientzien fakultateko zenbait irakasle izan ziren han, eta Euskal
|
Herriko
egungo panorama mediatikoaren koadroa marraztu zuten. Lainotsu samarra, nolabait esateko, Edorta Arana irakasleak eraman zuen txostenari erreparatuz gero:
|
|
|
Mikel Irizar (Hitzaro saioa aurkezten du ETBn), eta Joxe Aranzabal, bere garaian Arrasate Press asmatu zuen gizona.
|
Herri
komunikabideen ibilbideak etorkizuna daukala esatera etorri ziren biak. Orain arte, Arrasate inguru horretan asmatu dute, inon baino ondoen, esparru horretan lanean.
|
|
|
Orain arte, Arrasate inguru horretan asmatu dute, inon baino ondoen, esparru horretan lanean.
|
Herri
desberdinetako ekimenak batu eta beste urrats batzuetan dihardute orain: Goiena da hori, Deba Garai edo Goieneko komunikabideen kooperatiba berria (kooperatibaren egitura hartu baitu ekimenak).
|
|
|
Goiena da hori, Deba Garai edo Goieneko komunikabideen kooperatiba berria (kooperatibaren egitura hartu baitu ekimenak). Eskualdeko bi
|
herri
telebistak bailarako Goiena TB proiektuan elkartu dira dagoeneko, eta herri guztietan zehar zabalduko dira orain telebista berri horren uhinak.
|
|
|
Goiena da hori, Deba Garai edo Goieneko komunikabideen kooperatiba berria (kooperatibaren egitura hartu baitu ekimenak). Eskualdeko bi herri telebistak bailarako Goiena TB proiektuan elkartu dira dagoeneko, eta
|
herri
guztietan zehar zabalduko dira orain telebista berri horren uhinak.
|
|
|
Zabalera handiko kableak, uhinak edo zuntzak iristen direnean denon etxeetara, ehun TB kateren artean euskarazko eskaintza duin bat edukitzeko aukera horixe izango dela. Hortaz,
|
herri
telebistetan inbertitzeko garaia dela azpimarratzen dute Goienakoek. Ni neu, alderdi horretatik, apur bat eszeptikoagoa naiz.
|
|
|
Kalifornian, 9 eta 17 urte bitartekoen artean, hirutik bik telebista baino nahiago du Internet. Hori iritsiko da hona, eta horretarako dugun prestakuntza hutsaren hurrengoa da,
|
herri
telebisten edo herri komunikabideen esparruan euskaldunok duguna baino askoz txikiagoa. Enfin, badirudi Goienakoak Internetera begira ere ari direla zerbait prestatzen.
|
|
|
Kalifornian, 9 eta 17 urte bitartekoen artean, hirutik bik telebista baino nahiago du Internet. Hori iritsiko da hona, eta horretarako dugun prestakuntza hutsaren hurrengoa da, herri telebisten edo
|
herri
komunikabideen esparruan euskaldunok duguna baino askoz txikiagoa. Enfin, badirudi Goienakoak Internetera begira ere ari direla zerbait prestatzen.
|
|
|
|
Herri
edo eskualdeetako komunikabideen alorrean beste inbentu batzuk ere ari dira sortzen. Berritzaileetako bat Hernanin azaldu zaigu:
|
|
|
Kronika egunkaria.
|
Herri
aldizkari bat ateratzeak duen kostu antzekoarekin, herrian egunkariekin batera kioskoetan banatzen den A3 orri bat da, eta bertako euskara elkartea, Dobera, dago horren atzean. Inguruko bi bertsolarik dihardute oraingoz kazetari lanetan, Unai Agirrek eta Jexux Mari Irazuk.
|
|
|
Kronika egunkaria. Herri aldizkari bat ateratzeak duen kostu antzekoarekin,
|
herrian
egunkariekin batera kioskoetan banatzen den A3 orri bat da, eta bertako euskara elkartea, Dobera, dago horren atzean. Inguruko bi bertsolarik dihardute oraingoz kazetari lanetan, Unai Agirrek eta Jexux Mari Irazuk.
|
|
|
eguneroko albisteak idatziz zerbitzen dituen medio berri bat (EITB ere albisteak egunero idatziz ematen hasi da bere webgunean, bide batez). Informazio kanal hori
|
herri
edizioekin (Hernani da lehen adibidea) eta kanal tematikoekin osatu nahi dute. Katalunian Vilaweb eta Galizian Vieiros zerbitzuen parekidea da Sareko Argia.
|
|
|
Inguruko bi bertsolarik dihardute oraingoz kazetari lanetan, Unai Agirrek eta Jexux Mari Irazuk.
|
Herriko
jaien bezperan sortu zen, Sanjoanetan, eta goiz da oraindik nondik nora joango den esateko.
|
|
|
Euskaldunon Egunkaria k orain kaleratzen duenBiz kaia gehigarria ere hor dugu. Kasu honetan,
|
herri
edo eskualde agerkaria baino gehiago da, jakina. Bi berritasun azpimarragarri ditu produktuak:
|
|
|
3. Artxibategi nazionala eta biblioteka nazionala,
|
herri
baten nortasun ikurrak dira eta politika komuna lortzeko behin behineko tresna eta bitartekari.
|
|
|
Biblioteka nazionalaren fundatzea 2000 urteko helburu bihurtu,
|
Herri
Biblioteka nagusi bati dagozkion eta ohiko diren funtzio nagusi eta gidari izateko. Horra helburu garbia eta subiranoa, estatutuaren babespean, azken batean Euskal Herri mendebalean dago herri borondatea horrelako proiektuan abiatzeko.
|
|
|
Biblioteka nazionalaren fundatzea 2000 urteko helburu bihurtu, Herri Biblioteka nagusi bati dagozkion eta ohiko diren funtzio nagusi eta gidari izateko. Horra helburu garbia eta subiranoa, estatutuaren babespean, azken batean Euskal
|
Herri
mendebalean dago herri borondatea horrelako proiektuan abiatzeko. Beharbada ez du izango ondare baliotsu nagusiena baina bai aginte nagusia, biblioteken Herri sare nagusia artikulatzeko eta arautzeko.
|
|
|
Biblioteka nazionalaren fundatzea 2000 urteko helburu bihurtu, Herri Biblioteka nagusi bati dagozkion eta ohiko diren funtzio nagusi eta gidari izateko. Horra helburu garbia eta subiranoa, estatutuaren babespean, azken batean Euskal Herri mendebalean dago
|
herri
borondatea horrelako proiektuan abiatzeko. Beharbada ez du izango ondare baliotsu nagusiena baina bai aginte nagusia, biblioteken Herri sare nagusia artikulatzeko eta arautzeko.
|
|
|
Horra helburu garbia eta subiranoa, estatutuaren babespean, azken batean Euskal Herri mendebalean dago herri borondatea horrelako proiektuan abiatzeko. Beharbada ez du izango ondare baliotsu nagusiena baina bai aginte nagusia, biblioteken
|
Herri
sare nagusia artikulatzeko eta arautzeko. Horra koska, ahaztu gabe, internet sarean, izugarrizko lana eta ondarea lortzeko bidea izango lukeela, etorkizunean, ondarea ez baita izango Leizarragaren lehen edizioa edukitzea, informazio eta jakintza gune garrantzitsuak landurik edukitzea baizik.
|
|
|
a) Argitaratu gabe dagoen materiala() argitaratu. Oroit Euskal
|
Herriko
Unibertsitatearen babespean argitaratu zela urte horiei dagokien materiala, 1996an, baina A B letrak bakarrik kaleratu dira. b) Eusko Ikaskuntzan sortu euskal bibliografiaren atala, mundu guztiak artikulu eta liburuen erreferentzia paperean eta ordenagailuan eskura izateko. c) Jakina, Jon Bilbaoren Eusko Bibliographia osoa ordenagailu bidez irakurle eta ikertzaile guztien eskuetan ezarri behar da...
|
|
|
Filosofia honetan oinarriturik, ez al litzateke askoz ere interesgarriagoa izango liburutegi nazional erraldoi berri baten ordez arloka antolaturiko zenbait liburutegi nazional sortzea? Horrela, Biblioteka Nazional handi batek sortuko lukeen arazo ekonomikoa murriztu egingo litzateke eta probintziakeriak desegituratutako gure
|
herri
txiki honetan Biblioteka Nazionalaren kokapenak eragingo lituzkeen borrokak ere leundu egingo lirateke, biblioteka handi baten ordez zenbait biblioteka txikiago kokatu liratekeelako. Informatikaren bidez elkarrekin loturiko zentro horiek guztiek osatuko lukete Euskal Biblioteka Nazionala.
|
|
|
Hartara, biblioteka mota anitz zehaztu ditzakegu, batera edo bestera:
|
herriko
biblioteka, auzo biblioteka, unibertsitate biblioteka, ikerketa berezietarako biblioteka, biblioteka nazionala... Hortik bideratuko nuke nik bibliotekaren zereginetarako lehen gerturaketa.
|
|
|
Hasian hasi, ingurukoa oinarri: non jarri eta zertarako erabili(
|
herri
, auzo, unibertsitate, ikerketa zentroak...), zer eduki eta nola erabili (liburuak, ikus entzunezkoak, aldizkariak, egunkariak eta bestelako euskarriak) eta norentzat jardun (jende xehea, espezialistak, jendarteko zabala...).
|
|
|
Biblinleka ko liburugintza osoari emandako babesaren eta Euskal
|
Herritik
at euskal liburuen sustapenaren bidez.
|
|
|
Horretaz gain, azpimarratu genuke, Kultura Sailak,
|
Herri
Arduralaritzaren Euskal Erakundearen eskutik, Euskadiko udal liburutegietan lanean ari diren liburuzainen prestakuntza beharrei erantzuteko eskaintzen dituen ikastaroak. Era berean, Liburu eta Liburutegi Zerbitzuak, udal liburutegiekAbs y sprograma erabil dezaten prestaketa ikastaroak ere antolatzen ditu urtero.
|
|
|
Euskal liburugintza suspertu eta zabaltzeko urtero Euskadin antolatzen diren liburu azokak ere aipatu behar ditugu. Batetik, Ferien Komisioaren eskutik, urte osoan EAEko
|
herrietan zehar
liburu azokak egiten dira eta, bestetik, geurean hain ezaguna den Durangoko Euskal Liburu eta Disko Azokari ere laguntzen zaio. Bestalde, euskal liburua Europako ahalik eta herritar gehienen esku jartzeko, Frankfurt eta Liber azoketan parte hartzen dugu.
|
|
|
MARC formatua hasiera batean ez zegoen prestatuta katalogo eleanitzetan erabiltzeko, baina dakigun bezala,
|
herri
batzuek egokitu dute euren beharretara.
|
|
|
Erronka horri erantzun ahal izateko, antzeko arazoak izan dituzten beste
|
herri
batzuetan erabili diren formatuak kontuan hartu ditugu. Hori dela eta, Kanada eta Belgikako liburutegi nazionalekin harremanetan jarri gara, horren inguruan izan duten jokaera aztertzeko.
|
|
|
Haureta gazte literatura dugu, ezbairik gabe, euskal liburugintzan azken urteotan gehien garatu den arloa. Egitasmo horren zereginik behinena Euskal
|
Herriko
umeen eta haientzat idatziriko liburuen arteko lotura sendotzea da, hain zuzen ere. Hori gogoan harturik, umeak eta liburuak elkartuko ditugu eta irakurketak euskara lantzeko eskaintzen duen aukeraz baliatuko gara.
|