|
2000
|
|
|
Euskal Herrian Euskarazek Euskal
|
Herri
osoan euskarak hizkuntza ofiziala izan beharduela aldarrikatzeko martxa abiatu zuen. Baionan hasi zen apirilaren lehenean eta hilaren 15ean iritsiko da Bilbora.
|
|
2001
|
|
|
Elkarteak Euskal Herri osoko 202.000 inguru ikasleren gurasoak biltzen ditu (81.000 Bizkaian, 45.000 Gipuzkoan, 23.000 Araban, 50.000 Nafarroan eta 3.000 Ipar Euskal Herrian) eta helburu nagusi batzuekin sortu da. Hain zuzen, herrialde bakoitzeko ezberdintasunak kontutan hartuz berezko hezkuntza sistema, euskal hizkuntza eta kultura defendituko dituzten hezkuntza ekimenen alde lan egitea, Euskal
|
Herri
osoan euskararen ofizialtasuna defendatzea, eskola euskalduna, dohainekoa, bateratzailea, aurrerakoia, berritzailea, autonomoa eta demokratikoa bultzatzea, seme alaben heziketarekin zerikusia duten gaietan erabakitzeko ahalmena izatea edota eskola ingurune sozialean uztartzea helburu nagusi hauetako batzuk dira.
|
|
|
2 Euskal
|
Herri
osoan euskararen normalkuntzarako bideak urratu.
|
|
2003
|
|
|
Korrikaren harira AEK k zabaldu nahi duen mezuaren ardatzetako bat, euskararen ofizialtasuna da. Antolatzaileen esanetan, Euskal
|
Herri
osoan euskara ofiziala izatea aldarrikatuko dute lasterketan parte hartzen duten guztiek. " Gure hizkuntzaren biziraupena nahi dugu, beharrezkoa delako ofizialtasun erreal bat lurralde guztietan" gaineratu dute.
|
|
|
helburuak, barne egitura eta eman beharreko urrats praktikoak. Euskal
|
Herri
osoan euskararen erabilpenaren normalizazioa lortzea zen erakunde berriaren helburu nagusia, eskualdeko bereizketarik egin gabe eta horretarako lan tresna nagusia ekintza publikoak bultzatzea izango zen.
|
|
2005
|
|
|
«Hasi ginenean pentsaezina zen euskarazko filmak areto komertzialetan ikusiko zirela, baina kontrakoa frogatu dugu». Egun, Euskal
|
Herri
osoan euskarazko film bat estreinatzen da hilean behin gutxienez, areto komertzialetan eta ordutegi arruntean. Tinkok hitzarmenak ditu Donostiako Sade enpresarekin, Bilbo eta Gasteizeko Mikeldirekin eta Nafarroako Golemekin.
|
|
|
Hizkuntzaren berritze premiari estetika literarioak berritzeak jarraitu zion. Bizkaiko euskal idazleen artean batez ere bizkaiera izan bazen hizkuntza literariorako eredua, sasoi honetan ditugu gerra ondoren Euskal
|
Herri
osoan euskara literarioa finkatzearren egin ziren lehenengo saio eta eztabaidak. Eztabaidok batera etorri ziren Euskaltzaindia berriro abian jartzearekin.
|
|
|
Mensajero argitaletxeak argitaratu zuen Marx eta nazioa izenarekin. Gutxi dira Euskal
|
Herri
osoan euskaraz Dionisiok bezain ongi idazten dutenak.
|
|
2007
|
|
|
ikasturtean AlfabetatzeEuskalduntze Koordinakundeak (AEK) jasotako ikasle fitxak Siadecok aztertu zituen (1978). Txosten hartan Euskal
|
Herri
osoan euskara ikasten ziharduten 30.000 helduren berri eman zen. Ikasleria oso zen gaztea.
|
|
2008
|
|
|
Lehenengoaren inguruan ez dut asko hitz eginen, denok dakigu-eta zer egoera zaila dugun Euskal
|
Herri
osoan euskarari dagokionez, bereziki Ipar Euskal Herrian eta Nafarroako Foru Erkidegoan. Espainia, Frantzia eta Nafarroako gobernuek ez diote asko laguntzen euskarari, are gehiago, kasu askotan esan liteke aurkakoa egiten dutela, eta, jakina, beren legeek, arautegiek, ordenantzek, administrazio publikoek eta abar modu bertsuan jokatzen dute; horregatik, nire iritziz, arlo horretan euskaltzale, ezkertiar, abertzale guzti guztiok, eta abarrek jarraitu dugu lan serioan, hor pixkanaka pixkanaka, egoera aldatzeko lorpenak eskuratzen, hau da, legeak, ordenantzak, araudiak eta abar hobetuz, horrek dakartzan ondorio guztiekin.
|
|
|
Aipatutako erakundeak legeari aurre harturik sasiz jositako bidea zabalduz joan dira, kinka larrian dagoen euskarari arnas berri freskoa emanez. Egun Kontseilua ere ekimen horretan ari da, bere asmakuntzak eta errakuntzak gorabehera Euskal
|
Herri
osoan euskarari bultzada berri bat emateko asmoz. Tamalez historia errepikatzen da, eta egungo gobernuek sarri demokraziaren izenean lagundu barik bere lana oztopatu baino ez dute egiten.
|
|
|
Urte berriari hasiera emateko mugarria izan zen eta 2009an Kontseiluak lanean jarraituko duelako, baina pauso bat harago emanez. Euskal
|
Herri
osoan Euskaraz Bai Dinamika Herrietan proiektuarekin, Bai Euskarari Ziurtagiriarekin, Udalen hizkuntza politikaren neurketarekin, Hizkuntz Eskubideen Behatokiarekin, irakastereduekin eta euskarak behar dituen proiektu guztiekin lanean jarraituko dugu, baina ‘euskaraz bai’ ozen aldarrikatuz, hori baita etorkizunean nagusituko den goiburua.f bxxxxxxxj
|
|
2009
|
|
|
Kontua ez zen hizkuntza politika egitea, hori erakundeei baitagokie, baizik eta, gogoetaren bidez Euskal Herriaren lurralde desberdinetan euskararen egoera aztertu eta, horren ondorioz, proposamenak egin, Euskal
|
Herri
osoan euskarak izan dezakeen estatusa hobe dadin?. Eginkizun zehatzei dagokionez, lehentasuna euskararen ofizialtasunaren alde egitea zela adierazi zuen Urrutiak, baina beste lanik ere bazela, hala nola lurraldez lurraldeko hizkuntza politiken artean zubi lana egitea eta hizkuntza eskubideen defentsa egitea, beti ere Euskal Herriaren osotasuna aintzat hartuta eta erakundeekin elkarlanean jokatuta.
|
|
|
Batetik, ofizialtasun horrek Euskal Herriko berezko hizkuntza euskara dela jasoko luke. Bestetik, Euskal
|
Herri
osoan euskara lehentasunezko hizkuntza eta ezagutu beharrekoa izendatuko luke. Egun, ordea, ezin diogu geurea den hizkuntzari horrelako estatusik eman euskal herritarrok.
|
|
|
Eskubide pertsonalaren bidez, euskal hiztunek Euskal
|
Herri
osoan euskaraz lan egin eta bizi ahal izateko euskal ingurua bermaturik izan behar dute, bizitza sozialaren alor guztietan, euskarazko harremanak eta komunikazioak garatzeko, erosotasun osoz eta eragozpenik gabe. Lurraldetasun printzipioa, berriz, bitarteko juridikoa da munduko herritarren hizkuntza ezberdinak beren lurraldeetan babesteko eta hizkuntz eskubideen urratzea gainditzeko.
|
|
2010
|
|
|
Horra, bada, Euskal
|
Herri
osoan euskararen etorkizunari begira helburu bera lortzeko engaiatuak bi erakundeak. Izan ere, Euskaltzaindia muga administratiboez harago Euskal Herriko herrialde guztietan egiten den hizkuntzaren akademia da eta Ikastolen Konfederazioak ere eszenatoki zabal horretan aritzea izan du helburu, euskararen transmisioa belaunaldiz belaunaldi eta etenik gabe ziurtatu ahal izateko eta horretan segitzen du, transmisioarekin batera, kalitatezko euskara ere bermatu nahian.
|
|
|
Egunkaria Sortzen izeneko plataforma eratu zuten herritarrek euskara hutseko egunkari hura sustatzeko. Euskal
|
Herri
osoan euskaraz kaleratzen zen egunkari bakarra izaten jarraitzen zuen 2003ko otsailean ere. Ia 15.000 ale banatzen zituen (OJD) eta 44.000 irakurle inguru zituen (CIES azterketa).
|
|
2011
|
|
|
Lagina alboratuta dago amen eta aiten ikasketa mailari begiratuz gero, zeren unibertsitate mailako ikasketak dituzten gurasoen ehunekoa askoz handiagoa baita laginean gizartean baino, non populazio helduaren% 21, 5ek2 baino ez baititu unibertsitate mailako ikasketak (EUSTAT, 2001). Bada beste alborakuntza bat euskararen ezagutza eta erabileraren inguruan Euskal
|
Herri
osoan euskara% 21,3ren lehen hizkuntza eta bikoteen% 11ren ohiko hizkuntza baino ez baita Euskadiko Autonomia Erkidegoan (Eusko Jaurlaritza, 2008). KGNZ tresna euskaraz izatea eta gurasoak euren seme alaben euskara ezagutzaren informatzaileak izanik, beraz, berezko hautaketa gertatu da populazio osoan euskara ezagutzen eta erabiltzen duten herritarren alde.
|
|
|
Egoitzaren eraikitze lana Manuel Larramendi Kultur Bazkunaren ardurapean burutu da, eta obrak egiteko Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailaren eta Andoaingo Udalaren laguntza izan du. Nolanahi ere, 360.000 e inguruko inbertsioa egin du Larramendi Bazkunak.Rikardo Arregi aldizkaritegia Euskal
|
Herri
osoan euskara hutsez argitara emandako egunkari eta aldizkarien bilduma da, eta euskarazko kazetaritzaren gordailu eta ikergune izateko xedez sortu zuen Larramendi Bazkunak orain 17 urte. Orain arte bilduma osatzeari ekin zaio eta egoitza berri hau emanez ikergunearen xedeari ateak zabaldu nahi zaizkio, milaka alek osaturiko bildumarentzat egoitza duina emateaz gain.Bestetik, Beterriko Liburua literatur aldizkaritik sortutako Euskal Literaturazaleen 111 Akademiak –Euskal Herri osoan jada 173 akademiakide dituenak– behin behineko egoitza ere Arantzibia plazan izango du.Zabaltzeko ekitaldian, Larramendi Bazkuneko lehendakari Jon Unanuerekin batera, Andoaingo alkate Ana Carrere eta Eusko Jaurlaritzako Euskara Sustatzeko zuzendari den Begoña Muruaga hizlari aritu ziren.AdierazpenakJon Unanue, LARRAMENDI BAZKUNA:
|
|
2012
|
|
|
frantsesduna, baiki. Ipar Euskal Herrian eta Euskal
|
Herri
osoan euskararen ikurrik bada, hori Urepeleko herria da. Joan den uztailaren 14an, horren 150 urteak ospatu ziren.
|
|
|
Euskal
|
Herri
osoan euskararen egoera soziolinguistikoaren berri ematen diguten bi iturri nagusi ditugu: EHKN eta ISL.
|
|
2013
|
|
|
Iruditzen zait hizkuntza hegemoniko bakarra behar genukeela, nahiz eta norbanakook hizkuntza bat baino gehiago erabiltzeko gai izan(...) Nik neure aldetik, hauxe nahi nuke: Euskal
|
Herri
osoan euskara hutsean bizi ahal izatea".
|
|
2016
|
|
|
Kulturaren esparruan mugimendu handiko herria baita Urola eskualdekoa. Aski ezagunak dira, esate baterako, han egiten dituzten Euskal Antzerki Topaketak, Euskal
|
Herri
osoan euskaraz egiten diren antzerki topaketa bakarrak. Azaroan izaten dira, eta aurtengoa 34 aldia izango da.
|
|
2017
|
|
|
Ziklo aldaketaren ideia euskalgintzan barneratuta badago ere, ez da berdina Euskal
|
Herri
osoan euskararen normalizazio prozesuak bizi duen momentuarekiko dagoen sentipena. Ez da berdin bizi lurralde guztietan (bizi indarra eta eragiteko ahalmena ez da parekoa lurralde eta eskualde ezberdinetan), eta ezta ere gizarteko sektore guztietan (gizarte osoak ez du berdin bizi euskararen normalizazioaren premia eta orain arteko ibilbidearen gaineko irakurketa).
|
|
2019
|
|
|
Estatuak euskarari eman dio lurralde ezagutza, baina ez da hizkuntza ofiziala. Orduan, Ipar Euskal Herrian eta Euskal
|
Herri
osoan euskararen egoera zein den ikusita, eta zer etorkizuna izan dezakeen egungo egoeraren arabera, iruditzen zait, Elkargoak duen botere maila ez dela aski hizkuntza politika egin ahal izateko. Hots, euskarak ez ditu behar onarpen sinbolikoak, euskarak behar ditu leku eta ezagupen osoa, eta ez bigarren mailako hizkuntza izatea.
|
|
2022
|
|
|
Osasun zerbitzua bera hobetzeko bidean, nabarmendu dute sektoreko langileen «prekaritatea» bukatzeko, eta erabiltzaileen interes eta beharrak ezagutzeko mekanismoak ezarri behar direla; hala nola Hego Euskal
|
Herri
osoan euskarazko arta bermatzeko neurriak. Aldaketak gauzatu ahal izateko, osasun publikoaren aldeko plataformak «zabaltzeko, indartzeko eta koordinatzeko» asmoa adierazi dute eragileek, helburu bera duten sindikatuekin eta profesionalekin elkarlanean.
|
|
|
Osasun zerbitzua bera hobetzeko bidean, nabarmendu dute sektoreko langileen «prekaritatea» bukatzeko eta erabiltzaileen interes eta beharren berri jakiteko mekanismoak ezarri behar direla; hala nola Hego Euskal
|
Herri
osoan euskarazko arta bermatzeko neurriak. Aldaketak gauzatu ahal izateko, osasun publikoaren aldeko plataformak «zabaltzeko, indartzeko eta koordinatzeko» asmoa adierazi dute eragileek, helburu bera duten sindikatuekin eta profesionalekin elkarlanean.
|
|
|
hezkuntzan, helduen euskalduntzean, eta hizkuntzaren transmisioan eta sozializazioan. Helburua izango litzateke Euskal
|
Herri
osoan euskara eroso erabiltzeko eremuak sortzea. «Zeuok zarete eskubideen bideratzaile, bermatzaile, eta eredu izatea dagokizue.
|
|
|
" Sistema horrek, aurrez adierazitako guztiaz gain, bere plantilaren enpleguaren prekarizazioarekin bukatzea eskatzen du, baita plantillaren eta biztanleriaren parte hartze erreal eta aktiborako mekanismoak ezartzea ere, erabiltzaile gisa ditugun interesak eta beharrak artatzeko modu bakarra baita. Hego Euskal
|
Herri
osoan euskarazko arreta bermatuko duen sistema behar dugu".
|
|
|
UPV/EHUren eraikuntza da, agian, adibiderik esanguratsuena, Espainiako Estatuaren baitako sistema autonomikoaren aukerak baliatu baititu egun Euskal
|
Herri
osoan euskarazko unibertsitate mailako ikasketen eskaintzarik zabal eta sendoena osatzeko. Baina egon da adibide esanguratsu gehiago ere, plano sinbolikotik harago emaitza praktikoak ekarri dituena.
|
|
2023
|
|
|
Bestalde, Ipar Euskal Herrian euskara hutsean ikastearen alde egiten du %16, 5ek; bi puntu apaldu da 2011tik. «Agerian geratzen da Euskal
|
Herri
osoan euskara ofizial izatea funtsezkoa dela biziberritze prozesuan sendotasunez aurrera egiteko», nabarmendu du Euskalgintzaren Kontseiluak.
|
|
|
AEK k 23 Korrikan jasoko duen dirua Euskal
|
Herri
osoan euskararen normalizazioaren aldeko bere lana egiten jarraitu ahal izateko baliatuko du.
|