2000
|
|
Euskaldunak, espainolak, frantsesak. Horra hor hiru nortasun ezberdin, batzuen iritziz hirurakkontrajarriak, beste batzuen ikuspegitik, ordea, bata beste
|
bietan
integragarria (euskalduna eta espainola, edo euskalduna eta frantsesa, aldi berean). Gatazka horretanetengabeak dira nortasun horien eraikuntza eta desegituraketa prozesuak, nortasunakez baitira betiko emanak, eta gizarteko prozesuen barnean kokatzen baitira.
|
|
Labur aritzekotan, euskal errealitatean presentzia handiena dutenetara mugatuko gara, beste kasu batzuetan naziotasunaren gorabeheretan bestelako eragile eta prozesuak agertzen direla argiutziz. Euskal Herriari gagozkiolarik, beraz, prozesu
|
bi
aipatu nahi ditugu: nortasunetnikoaren birsortze/ deuseztatze prozesua bata, eta nazio politikoan oinarritutakonortasunen eraikuntza/ deseraikuntza prozesua, bestea.
|
|
nortasunetnikoaren birsortze/ deuseztatze prozesua bata, eta nazio politikoan oinarritutakonortasunen eraikuntza/ deseraikuntza prozesua, bestea. Prozesu
|
biak
elkarrekin loturikagertzen dira, eta bata ulertzerik ez dago bestea gabe. Maila analitikoan bana daitezkeela uste dugu ordea.
|
|
Ildo honetan, F. Letamendiak2 une
|
bi
bereizten ditu talde etnikoen sorkuntzan. Lehenengo unea,, izaera etnikoa?
|
|
Gizarteko praktiken multzo honek bestelako taldeengandik bereizten du, eta oinarri horren gainean hautematen du taldeak bere burua talde gisa. Horrela, jarraitzen du autoreak Devereux aipatuz, izaera etnikoa?
|
bi
datu motek osatzen dute: taldearen jokaera, zuzenean beha daitekeen neurrian, eta taldeko kideek beren ezaugarriei buruz egiten dituzten auto orokortzeak? 3 Beraz, ezberdintasun enpirikoarenexistentziari taldeak bere buruaz duen pertzepzioa gehitzen zaiola esan dezakegu, ondorio gisa.
|
|
Zentzu honetan, gizarte estataletan egitura burokratikoek gure bizitzaren gero eta atal gehiagotan eskua sartzen dutenez, pertsonartekoharreman zuzenen mundua, batetik, eta gizarteko antolamenduaren maila gorenak, bestetik, gero eta urrunagotzen ari direla esan dezakegu. Egoera honetatik
|
bi
komunitate mota bereizten ditu Calhoun ek: harreman zuzenetan oinarritutakotaldea bata, eta halako harreman zuzenetan oinarritu gabe bitartekotutako harremanetan oinarritzen den taldea, bestea:
|
|
harreman zuzenetan oinarritutakotaldea bata, eta halako harreman zuzenetan oinarritu gabe bitartekotutako harremanetan oinarritzen den taldea, bestea: hauxe litzateke irudikatutako komunitatea.Garrantzitsua da esatea, bestalde, oinarri ezberdina izan arren,
|
bi
talde mota horiektalde nortasun bera eduki dezaketela.
|
|
Bata euskal nortasunaren etajatorriaren arteko parekotasun eza dugu. Hobeto esanda,
|
bi
aldagai horien arteko lotura modu ezberdinetan agertzen da herrialdearen arabera. Hegoaldeko herrialdeetan ezda bien arteko loturarik ikusten:
|
|
Hobeto esanda, bi aldagai horien arteko lotura modu ezberdinetan agertzen da herrialdearen arabera. Hegoaldeko herrialdeetan ezda
|
bien arteko
loturarik ikusten: izan ere, Bizkaia eta Araban populazioaren erdia daetorkina, baina euskal herritartasuna etorkin gutxi duten Iparraldeko herrialdeetanbezain hedatuta dago, hedatuago kasu batzuetan.
|
|
euskaldun versuseuskal herritar) erakusten digute gauza ezberdinak direla. Edozelan ere, bestebatzuentzat uzten dugu
|
bi
nortasun moten arteko harremanen azterketa, eta baita biakelkar elikatuz gara daitezkeen gizarte egitasmoen proposamena ere. Gure helburuahedabideek euskal nortasunaren garapenean nola eragiten duten aztertzea izaki, nortasun horrek alderdi edo aurpegi ezberdinak dituela eta horietako bakoitzeanhedabideek modu batera edo bestera joka dezaketela argi uztea da.
|
|
Hirugarren atalean Euskal Herrian komunikazio esparru propioa garatzekokontuan hartu beharreko eremu
|
bi
aztertu dituzte Patxi Azpillagak eta Juan CarlosMiguelek: marko legala batetik, eta egitura enpresariala bestetik.
|
|
Beraz, euskalkasuan, hiru eremu publiko ezberdin bereiz ditzakegu gutxienez:
|
bi
hegemonikoak, bakoitza lurralde batean eta hizkuntza batean (espainola eta frantsesa); eta besteagutxiengotua, zeina euskaraz garatzen baita, eta bere ahalmena lurralde osoa hartzeaizan litekeelarik. Bigarren eremu publiko honek oztopo handiak aurkitzen ditu beregarapenean.
|
|
Populazioaren banaketa kontuan hartuta ere, desberdintasunak daude Nafarroaeta Baskongaden artean.
|
Bietan
handia da hiriburuan bizi diren irakurleenpisua, baina Nafarroaren kasuan kopuru hori %42, 1era heltzen da; gainera, Nafarroan herri txikien ehunekoa ez da makala: %30, 5 Euskal AutonomiaErkidegoko audientzian, hiriburuetan bizi direnena %37, 7koa da eta herritxikietan bizi direnak %9, 2koa; askoz baxuagoa, beraz.
|
|
Telebistaren audientzia aztertzerakoan,
|
bi
dira nagusitu diren metodoak: inkestenbidez burutzen dena (CIES, EGM...) eta audimetroa (Sofres AM) erabiltzen duena.Gure ikerketarako, eskuraerrazagoa izan delako eta Hego Euskal Herri osoa bereazterketa esparru modura hartzen duelako, CIESen audientzia ikerketaren emaitzakdira gehien erabili ditugunak11 Hala ere, telebistaren kontsumorako joera zelakoa denazaltzeko, labur labur, Sofres AMren emaitzak ere aipatuko ditugu, EAEko portaerakNafarrorako baliagarriak izan daitezkeelakoan.
|
|
– Telebistari dedikatzen diogun tartea ez da modu konstantean banatzen eguneanzehar, eta bereziki
|
bi
momentutan sendotzen da: eguerdi partean (46 minutu) eta gaueko urrezko orduetan (73?).
|
|
Gainera, Madrildik emititzen dutenen audientzia %69, 6ra heltzen da. EuskalTelebistaren
|
bi
kanalek lortzen duten audientzia kopurua %24, 5ekoa da. Gainontzekokopuruak telebista lokalei edo beste motatakoei dagozkie.
|
|
Oro har, nafarrek Madrilgo telebista pribatu zein publikoekiko zaletasun handiagoadute, eta audientziaren %79, 1ek horien aldeko joera du. Berezia da, baita ere, TVErenaldeko jarrera (kanal
|
bien artean
%36, 9) eta, lehen aipatu den bezala, seinalearenemisio esparru mugatua dela medio, ETB2ren maila baxua.
|
|
Aipatu ditugun puntuez gain, ETBren kanal
|
biak
ikusten dituztenen profil sozio demografikoa eta Euskal Autonomia Erkidegoko gainerako biztanleek dutena antzekoada, bai rol familiarrean eta bai klase sozialean, zein bizilekua duteneko herrialdearidagokionez.
|
|
Euskaraz, gaztelaniaz (ditugun audientzia ikerketetan frantsesez ari direnbatzuk ere kontuan hartu ditugu) edo
|
bietara
ari direnak aurki daitezke geureartean.
|
|
|
Bi
irrati emandegiren artean banatzen da nagusiki arabarren zaletasuna: SER katearen eta Eusko Irratiaren artean.
|
|
SER katearen eta Eusko Irratiaren artean.
|
Bi
hauen eskaintza oparoa da eta irrati konbentzionalak eta musikalak ditu barnean. Radio Nervion eta Gorbea, COPE eta Radio Nacional de España dira bi nagusien ondoren datozenak, ondoko taulan ikus daitekeenez.
|
|
Bi hauen eskaintza oparoa da eta irrati konbentzionalak eta musikalak ditu barnean. Radio Nervion eta Gorbea, COPE eta Radio Nacional de España dira
|
bi
nagusien ondoren datozenak, ondoko taulan ikus daitekeenez.
|
|
Hego Euskal Herri osoan zabaltzen diren egunkariek baino salmenta handiagoakdituzte probintzia bakarrean zein
|
bi
probintziatan salgai jarri eta erosten direnek. Halanola, EL CORREOk Bizkaian eta Araban, EL DIARIO VASCOk Gipuzkoan eta ELDIARIO DE NAVARRAk Nafarroan.
|
|
Hego Euskal Herrian salgai jartzen diren egunkarien azterketa egitean,
|
bi
multzonagusi ageri dira. Lehenik eta behin hemen argitaratu eta berton zabaltzen direnena eta, bestetik, kanpoan inprimatutakoena (EL MUNDO DEL PAIS VASCO eta EL PAISDEL PAIS VASCOren kasuan, bertorako orrialde berezi batzuk kaleratzen dituzte).
|
|
Egunero 129.435 zabaltzen ditu batez beste (OJD, 1999). Kazeta honekHego Euskal Herrirako hiru edizio nagusi dituen arren (Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa), lehen
|
biak
dira kuantitatiboki garrantzi handiena dutenak5 Bi herrialde horietaneskuratzen dituen salmenta kopuruak kontuan hartuta (23.466 eta 103.355 ale, hainzuzen ere), ezin da ukatu bertako egunkari hedatuena dela.
|
|
Egunero 129.435 zabaltzen ditu batez beste (OJD, 1999). Kazeta honekHego Euskal Herrirako hiru edizio nagusi dituen arren (Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa), lehen biak dira kuantitatiboki garrantzi handiena dutenak5
|
Bi
herrialde horietaneskuratzen dituen salmenta kopuruak kontuan hartuta (23.466 eta 103.355 ale, hainzuzen ere), ezin da ukatu bertako egunkari hedatuena dela.
|
|
DIARIO DE NAVARRAk, orain arte aipatu ditugun
|
bi
kazeten antzera, herrialdebakarrean zentratzen du bere bezeria. 63.803 ale kaleratuz egunero (OJD), ForuKomunitateko indartsuena da, gainera, alde ederra atereaz besteei.
|
|
Azken multzoan
|
bi
egunkari ditugu, EL MUNDO eta EL PAIS, eta bi hauek HegoEuskal Herrirako egiten dituzten edizioak. Izan ere, lehen aipatu dugunez, hemenbertan egin eta argitaratzen diren egunkarien ondoan, badira beste pare bat, Madrilenateratzen direnak, honako hainbat orrialde berezi gehituz.
|
|
Azken multzoan bi egunkari ditugu, EL MUNDO eta EL PAIS, eta
|
bi
hauek HegoEuskal Herrirako egiten dituzten edizioak. Izan ere, lehen aipatu dugunez, hemenbertan egin eta argitaratzen diren egunkarien ondoan, badira beste pare bat, Madrilenateratzen direnak, honako hainbat orrialde berezi gehituz.
|
|
Egunkari desberdinek kaleratzen dituzten ale bakoitza zenbat jendek irakurtzenduen jakitea interesgarria izaten da, euskarri horren penetrazioa eta proiekzio sozialaneurtzean. Hala ere, datu honek
|
bi
desbideraketa dakartza berez: egunkari nagusienekbeti dute ale bakoitzeko irakurle gehiago eta, EUSKALDUNON EGUNKARIArenkasuan, euskara hutsez dela eta, jakina denez hizkuntza horren ezagutza ez dago tokizein maila guztietara zabalduta, oraindik.
|
|
Ikusi dugunez, altua da eguneroko prentsa idatziak Hego Euskal Herrian duenonarpena. Izan ere, hamalau urtetik gorako
|
bi
miloi t' erdiko populazioa duen EuskalHerri penintsularretik, %54, 1ek egunerokoa du egunkaria irakurtzea. Hori bainogehiago dena, aipatzekoa da, halaber, egunkari bakarra irakurri ez ezik bi eta hirueskuratu eta irakurtzeko zaletasuna erakusten dutenen kopurua:
|
|
Izan ere, hamalau urtetik gorako bi miloi t' erdiko populazioa duen EuskalHerri penintsularretik, %54, 1ek egunerokoa du egunkaria irakurtzea. Hori bainogehiago dena, aipatzekoa da, halaber, egunkari bakarra irakurri ez ezik
|
bi
eta hirueskuratu eta irakurtzeko zaletasuna erakusten dutenen kopurua: %20, 7.
|
|
Lehen hiru horiek, gehi, irakurle kopuru aldetikaskoz apalagoak diren EL DIARIO DE NOTICIASek eta EL PERIODICO DEALAVAk badute beren arteko erlaziorik, audientziaren banaketari dagokionez, hainzuzen ere. Bakoitzak bere mailan, baina guztien kasua da, oso indartsuak diraprobintzia bakarrean edo
|
bitan
, baina garrantzia galtzen dute Hego Euskal Herrimailan kalkuluak eginez. Ikustea besterik ez dago nola EL CORREOk Arabanirakurtzen dutenen baitan %63, 5 eskuratzen duen; eta antzeko kopuruak lortzen dituBizkaian (%60, 8).
|
|
Irratiaren entzuleriaren zatirik handiena bost enpresaren eskuetan dago; hauenartean SER eta Eusko Irratiaren kasuak dira azpimarragarrienak,
|
bien artean
entzuleen%47, 3ra heltzen baitira.
|
|
|
Bi
hitz dira Ipar Euskal Herriko hedabideen paisaia nahikoa ondo karakterizatzendutenak: aberastasuna eta aniztasuna.
|
|
Bezperan, La petite Girondek, 1872ko apirilaren 7ansortua, bere azken alea zabaldu zuen. Orduan, iragana erabat ahaztu behar izan zen, batez ere Bigarren Mundu Gerraren garaian martxan jarraitu zuten egunkariak alboratuz.Garai hartan Sud Ouest
|
bi
aldeetatik idatzitako zatar paperezko orri bakarraz osaturikzegoen, eta beraren banaketak (76.500 ale) ez zuen Bordeleko hiri aglomerazioa gainditzen. Mende erdi bat geroago, Sud Ouest lehen planoko hedabide bilakatu da.
|
|
Mende erdi bat geroago, Sud Ouest lehen planoko hedabide bilakatu da. ...artu ondoren, multimedia arloko talde indartsu eta mugaz gaindikobaten ikur bilakatuta, egunkariak badu gaur egun 2.350 berriemailez osaturiko sare bateta 21 argitalpen, Akitania eta Poitou Charentes ko zortzi departamenduetan, hauetatiklau Bordeleko hiri aglomerazioan, eta Sud Ouest Pays Basque argitalpena, zeinenerredakzio agentzia Baionan dagoen (10 kazetari) 14 Sud Ouest Pays Basquek erebaditu
|
bi
bulego bi kazetari iraunkorrekin Biarritzen eta Donibane Lohizunen.
|
|
Mende erdi bat geroago, Sud Ouest lehen planoko hedabide bilakatu da. ...en, multimedia arloko talde indartsu eta mugaz gaindikobaten ikur bilakatuta, egunkariak badu gaur egun 2.350 berriemailez osaturiko sare bateta 21 argitalpen, Akitania eta Poitou Charentes ko zortzi departamenduetan, hauetatiklau Bordeleko hiri aglomerazioan, eta Sud Ouest Pays Basque argitalpena, zeinenerredakzio agentzia Baionan dagoen (10 kazetari) 14 Sud Ouest Pays Basquek erebaditu bi bulego
|
bi
kazetari iraunkorrekin Biarritzen eta Donibane Lohizunen.
|
|
Correo taldeari ere hurbildu zaio Sud Ouest.
|
Biek
asteroko prentsan duten intereskomun berriaz gain, Les Editions de la Semaine elkartean duten partaidetzaz islatzendena, geroago itzuliko gara honetara?, 1989an Sud Ouestek Bilbao Editorialelkarteko akzioak erosi zituen, orduan El Diario Vasco eta El Correo Español/ ElPueblo Vascoko argitaratzailea zena. Sud Ouest Correoko akzioduna izanik, egunkarienEspainiako lehen prentsa taldeari elkartu zaio (hamar titulu), eta besteren artean ElCorreo, El Diario Vasco eta El Diario Montañesen jabea da, eta baita Telecincotelebista katearen operatzaile eta akzioduna ere.
|
|
Geroxeago El Diario Vascoko argitaratzailea, egunkari honek
|
bi
kolaboratzaileditu Ipar Euskal Herrian20. Sud Ouest taldearen kapitalean sartu da, %6ko mailarekin.Batez ere, dohainekoetan?
|
|
Azkenik, prentsa enpresa boluntarista hauek adibide eredugarritzat har daitezke, zeren zenbait proiekturen sustapena ziurtatzen baitute, hala nola, Paris eta Madrillotzen dituen eta Bordele eta Bilbotik igarotzen den AHT trena.
|
Bi
esperientzia komunoso ezberdinek erakutsi dute bi egunkari hauen bizitasun eta baliagarritasuna mugazgaindiko eremuan eta, zabalago, euro eskualdean:
|
|
Azkenik, prentsa enpresa boluntarista hauek adibide eredugarritzat har daitezke, zeren zenbait proiekturen sustapena ziurtatzen baitute, hala nola, Paris eta Madrillotzen dituen eta Bordele eta Bilbotik igarotzen den AHT trena. Bi esperientzia komunoso ezberdinek erakutsi dute
|
bi
egunkari hauen bizitasun eta baliagarritasuna mugazgaindiko eremuan eta, zabalago, euro eskualdean:
|
|
Pirinio Atlantikoetan, 1984an
|
bi
buruko (euskalduna biarnesa) estazio bat sortuzen Radio France Pays Basque Pau Bearnekin, bi kokaleku izan dituena (Baiona etaPaue), eta lehen urteaz geroztik, bertan Ipar Euskal Herriak eta Biarnok zeinek bereegitarau bereiziak izanez.
|
|
Pirinio Atlantikoetan, 1984an bi buruko (euskalduna biarnesa) estazio bat sortuzen Radio France Pays Basque Pau Bearnekin,
|
bi
kokaleku izan dituena (Baiona etaPaue), eta lehen urteaz geroztik, bertan Ipar Euskal Herriak eta Biarnok zeinek bereegitarau bereiziak izanez.
|
|
Radio France Pays Basque Pau Bearn departamentuko
|
bi
buruko estaziotikdikotomia bat sortzera heldu da (erabat desberdinak diren bi estazio), tokian tokikoerrealitate kulturala ematen duena, Euskal Herria eta Biarno elkartzen dituen hitzordubakarra gelditzen baita: 18:00etako departamenduko albistegia.
|
|
Radio France Pays Basque Pau Bearn departamentuko bi buruko estaziotikdikotomia bat sortzera heldu da (erabat desberdinak diren
|
bi
estazio), tokian tokikoerrealitate kulturala ematen duena, Euskal Herria eta Biarno elkartzen dituen hitzordubakarra gelditzen baita: 18:00etako departamenduko albistegia.
|
|
daude estatu mailako albistegietan (France Inter, France Info), Modulation France programazioan eta eskualdeko albistegian. Radio Francerenekimenak, Pirinio Atlantikoetako departamenduaren baitan lehen baino gehiagodesberdintzen diren kazetaritza eta hedapen eremu
|
bi
sortarazi dituelarik, identitatearen praktika eta pertzepzioa, izate sentimendu bereizgarriak, egokitze ekimentzat jodaiteke. Hura, ikusmira, zertxobait jakobinotik?
|
|
lurraldearen ikusmira historiko kulturalera igaro da,, bertan eraiki eta politikoki onetsia, toleratua, kontrolatua eta sustatua? 23 den instituzio aniztasunaren irudira, gaur egun Ipar Euskal Herrian dagoen irudira hain zuzen. Estatuaren edo Kontseilu Orokorraren administrazio zerbitzuek deszentralizazio aski sistematikoa burutzen dute, Pauetik Baionara; era berean, elkartesozio ekonomiko ia guztiek dute antena bat gutxienez Baionan; azkenean, elkarteekberek
|
bi
ataletan banatzen dituzte beren departamendu egiturak, bata biarnesa, besteaeuskalduna. Honelako konfigurazioak azpi departamenduko kidetasun sentimenduadakar, Pirinio Atlantikoetako haustura areagotzen duena, bere eragozpen praktikoakmurrizten dituen aldi berean24 Bilakaera honek izate politiko, ekonomiko eta sozialbereziki euskaldunaren oinarriak bota ditu, aurrekaririk ez duena 1790etik, bi asanblada aholku emaile bereziak sortzeaz gain, Ipar Euskal Herrian, estatu frantseseanparekorik ez dutenak:
|
|
Estatuaren edo Kontseilu Orokorraren administrazio zerbitzuek deszentralizazio aski sistematikoa burutzen dute, Pauetik Baionara; era berean, elkartesozio ekonomiko ia guztiek dute antena bat gutxienez Baionan; azkenean, elkarteekberek bi ataletan banatzen dituzte beren departamendu egiturak, bata biarnesa, besteaeuskalduna. Honelako konfigurazioak azpi departamenduko kidetasun sentimenduadakar, Pirinio Atlantikoetako haustura areagotzen duena, bere eragozpen praktikoakmurrizten dituen aldi berean24 Bilakaera honek izate politiko, ekonomiko eta sozialbereziki euskaldunaren oinarriak bota ditu, aurrekaririk ez duena 1790etik,
|
bi
asanblada aholku emaile bereziak sortzeaz gain, Ipar Euskal Herrian, estatu frantseseanparekorik ez dutenak: Hautetsien Kontseilua eta Euskal Herriaren Garapen Kontseilua, 1994an sortuak.
|
|
Dudarik gabe, Radio France Pays Basque da Sud Ouest Pays Basquerekinbatera, hedabide egiturarik garrantzitsuena, 25 langile eta parte hartzaile (kronikalariak, berriemaile iraunkorrak eta hauen artean EAEan kokaturiko
|
bi
kazetari, lerrokalan egiten dutenak) erabiltzen dituena. Yves Laplume, Radio France Pays Basquerenzuzendari zenak, eta ondoren, 1997arte Radio France Roussillonenak?
|
|
France 3 Euskal Herri irratiak Ipar Euskal Herria, EAEren eta Nafarroaren artekohurbilpenean parte hartzen du, mugaz gaindiko berri batzuk aipatuz eta larunbatetakomagazinean Hego Euskal Herriko
|
bi
Erkidego Autonomoetako gaiak erregulartasunezaipatuz. Hedabide honek ez du zalantzarik gai arras desberdinez aritzeko, hala nolaNafarroako ikazkintzaren ohituraz zein Herri Batasunaren burukideen auziaz.
|
|
Lapurdi Irratia. Elizaren irrati hau Euskal Herrian Elkarteak sortu zuen.Bere izaera erlijiosoa dela eta,
|
bi
federaziori lotuta dago: FARL izenekora (Federationdes Radios Locales d. Aquitaine/ Akitaniako tokian tokiko irratien federazioa), zeinetanAkitaniako eskualdeko irrati soziatibo gehienek parte hartzen duten, eta FFRC izenekora (Federation Francaise des Radios Chretiennes/ Irrati kristauen frantses federazioa). Irrati honek, nahiz eta Ipar Euskal Herri guztiarentzat egina izan, euskal zein erdal hiztunentzat, justu justuan lortzen du Lapurdi herrialde osoa estaltzea.
|
|
Radio Adour Navarreren hizkuntza aukerek bere egokitze gaitasuna eta handinahia erakusten dute. Lehen
|
bi
hilabeteetan emankizunak gaztelaniaz eta frantsesez aurkeztuak izan ziren, garai hartan zuhurtasunez egin behar baitzenbilakaera. Ondoren, gaztelania kendu, frantsesa mantendu eta euskara osoki sartua izanzen.
|
|
–Euskal Irratiak elkartea,, euskal adierazpideko hiru irrati soziatiboen artekogarapen eta itun planaren aurreproiektuaren isla zehatza da, 1996ean. EuskalHerriaren antolamendu eta garapen eskemaren barruan aurkeztu zen proiektuautonomoa37 Hiru irratien artean beste hurbilpen saiakera batzuk izan ziren 90ekohamarkadaren hasieran38, batez ere Irulegiko Irratia eta Euskal Kultura Institutuareneskutik. Saiakera hauek egunero 9: 30etan hiru irratietan aurkeztu eta hauetariko irratibatek edo
|
bik
ekoitzitako emankizun kultural komunen sorkuntza ekarri zuten39, etabaita Euskal Kultura Elkarteak sorturiko prestigiozko literatura emankizun bat ere, 1995ean bertan behera utzi behar izan zutena, arras kritikatua izan zelako40.1997/ 98 sasoiko Mediametrieren galdeketaren arabera, Irulegiko Irratia, Europe1en atzetik ozta ozta, Ipar Euskal Herriko irrati entzunenen arteko bederatzigarrenpostua l... Gure Irratia %2, 5eko entzuleria kopurura igo da, 1994an erorketa indargetu ondoren.
|
|
DE LA HAYE Y., Dissonances: critique dela communication, La Pensee Sauvage, Paris, 1984, 76 or.18. Jada 1992an, ia
|
bi
frantsesetatik batek egunero eskualdeko egunkari bat gutxienez irakurtzenbazuen ere (%48, 5), 35 urte baino gutxiagoko irakurleetatik %27 zen gizonezkoen kasuan eta %28, 7emakumeen kasuan 1992an, irakurleriaren kopurua 18 milioikoa zen, 1983an 19 milioiak gainditzenzituelarik. Modu honetan, egunkaria gutxien irakurtzen duen herri garatua bilakatu da Frantzia(...)?. (MATHIEN Michel, La presse quotidienne regionale, op., 53 or).
|
|
Mediatrie/ Radio France galdeketa, 97/ 98 sasoiko sailkapenean.27Zehaztearren, France 3ren tokiko lehen eguneroko emanaldia estatuko lurraldean, Biarritzenesperimentatua izan zen kable sarean 1984an, kablearen deszentralizazio politika publikoaren barrukoesperimentupean. France 3 Tours Soir izan zen uhin hertziarren bidezko bertako lehen albistegia.281995eko maiatzaren 19ko Le Monde Radio televisionek ere adierazi zuen ikus entzuleekazaldutako etsipena, France 3 Euskal Herriren emankizunetan euskarari ematen zitzaion lekua txikiegiazela baitzeritzoten.29SIADECOren inkesta soziolinguistikoak zenbakirik aurreratzen ez bazuen ere, 1991an, biztanleriaren %80k
|
bi
kate autonomikoak jasotzen ez zituen bitartean, Donostiako galdeketa institutu berak, 1996an, 42.000tan kalkulatzen zuen Ipar Euskal Herrian ETB1 gutxi gorabeherako erregulartasunezikusten zuten euskaldunen kopurua. (Iturria:
|
|
Ipar Euskal Herrian berriemailerik ez zuenez, GureIrratiari. Baionako euskal irrati soziatiboari? bere zerbitzuak galdetu zizkion.Korrespondentzia honek Gure Irratiari aukera eman zion finantza mailako laguntzaizateko euskal irrati publiko baten partez, ofizialak ez ziren lan batzuen ordainetan.1988an,
|
bi
irratien arteko lankidetza hitzarmena izenpetu zen, Gure Irratiaren zerbitzuak ofizialtzeko. Euskadi Irratiak Gure Irratiari egindako pausuaren berezitasunmodura, diogun ezen 1992tik aurrera, beraien arteko erlazio eta finantza mailakolaguntza mantendua izan zela.
|
|
Euskadi Irratiak Gure Irratiari egindako pausuaren berezitasunmodura, diogun ezen 1992tik aurrera, beraien arteko erlazio eta finantza mailakolaguntza mantendua izan zela.
|
Bi
irratien arteko lankidetza 1994an gelditu zen unebatez, garai hartan irrati autonomoak finantza mailako arazoak zeuzkalako. Gaur egun, zehatz mehatz, Gure Irratiak asteko goiz guztietan kronika bat eskaintzen du45, Lapurdiko eguraldia (eta ez Ipar Euskal Herrikoa...); eta kirol eta kultur gertakizunakkasetean grabatu eta bidaltzen ditu.Aipatzekoa da, azkenik, Euskadi Irratiak. Radio Euskadik bezala?
|
|
1993kourriaren 3tik aurrera Baionan berriemaile bat duela.
|
Bi
korrespondentzia hauez eta ElDiario Vasco eta ETBIeko. Iparraldearen Orena, albistegiaz gain, 1992tik, bere jaiotzeurtetik, Egunkariak erredakzio bulegoa sortu zuen Baionan.
|
|
Beraz, aurreko
|
bi
taulek erakutsi digutenez, albisteen kopuruaren aldetik, EUSKALDUNON EGUNKARIA eta GARAren artean ez dago ezberdintasun handirik, Euskal Herria irudikatzeko unean. Baina errepara diezaiogun orain albisteen edukiari: zeri buruz mintzatzen dira bi egunkari horiek herrialde edo eskualde bateko zeinbesteko albisteak aipagai dituztenean?
|
|
Beraz, aurreko bi taulek erakutsi digutenez, albisteen kopuruaren aldetik, EUSKALDUNON EGUNKARIA eta GARAren artean ez dago ezberdintasun handirik, Euskal Herria irudikatzeko unean. Baina errepara diezaiogun orain albisteen edukiari: zeri buruz mintzatzen dira
|
bi
egunkari horiek herrialde edo eskualde bateko zeinbesteko albisteak aipagai dituztenean. Horretarako, albisteetako gertaera lekuakhartuko ditugu erreferentziatzat, eragite eremuarekin alde handirik ez baitute.
|
|
Taula honetan are ageriago geratzen da kanal bien arteko aldea, beren edukiei dagokienez. ETBlen berton ekoitzitako produktuak heren
|
bi
baino gehiago diren bitartean, ETB2n Euskal Herrian osorik ekoitzitako programek heren bat baino zertxobaitgehiago osatzen dute. Gainerakoetan, erdia baino apur bat gehiago kanpoan ekoitzitako programak dira, eta %11 kanpoko eta bertako ekoizpenaren nahasketa.
|
|
Lehenago esan dugunez, kanal biek genero ezberdinak lehenesten dituzte berenemanaldietan. Pentsa genezake, hartara, emanaldietako ekoizpenen jatorrien ezberdintasuna
|
bi
kanalen genero berezitasunari zor zaiola, eta, beraz, genero batzuk errazagoekoizten direla Euskal Herrian, edo beste batzuk errazago lortzen direla kanpoan.Ordea, hau ez da horrela gertatzen; izatez, hurrengo taulan ikus dezakegunez, generoberaren barruko ekoizpenetan jatorri ezberdinak agertzen dira bi kanaletan.
|
|
EL MUNDO DEL PAIS VASCO eta EL PAIS DELPAIS VASCO Hegoaldean, eta SUD OUEST Iparraldean. Lehen
|
bietan
, jakina, ezdira herri eta hiriburuetako albisteak nagusitzen, ez eta probintziakoak ere. Bainahonek ez du esan nahi Euskal Herriaren osotasuna islatzen dutenik, probintziareneta Euskal Herriaren arteko mailan geratzen baitira (gehienbat, geroago ikusikodugunez, Euskal Autonomia Erkidegoan eta, zenbait kasutan, Hegoaldeko EuskalHerrian).
|
|
Batetik, estatuen existentzia dugu, horien mugezIpar Euskal Herria eta Hego Euskal Herria egitateak sorrarazten dituena. Bestetik, eraketa administratibo ezberdinak ditugu Iparraldean eta Hegoaldean, lehenean euskalherrialdeak beren osotasunean hartzen dituen egiturarik gabe, eta bigarrenean
|
bi
erkidego autonomiko ezberdinekin (Nafarroako Foru Komunitatea eta Euskal AutonomiaErkidegoa). Mailaketa honetatik lau egitate nagusi ezberdin eratortzen dira, EuskalHerriaren komunitate historiko eta kulturalaren gainean ezarriak:
|
|
Baskongadetako egunkari erregionalistek Euskal Herriko albisteak ematen dituztenean, proportzio handi batean EuskalAutonomia Erkidegoko errealitatea dute aipagai (%71tik hasita %80rako bitartean). Hartara, gainerako euskal lurraldeek, agerpen txikia dute. EL MUNDO DEL PAISVASCO eta EL PAIS DEL PAIS VASCO egunkarientzat, ordea, Euskal AutonomiaErkidegoaz gain badira beste euskal errealitate batzuk, komunitate autonomo honekberen albisteen heren
|
bi
soilik betetzen baitu. Bestetik, GARA eta EUSKALDUNONEGUNKARIAren edukietan, Euskal Autonomia Erkidegoko albisteek ez dute EuskalHerriari ematen dioten espazioaren erdia ere osatzen, gainerako lurraldeetako errealitateari edota entitate handiagoei (Hegoaldea zein Euskal Herria bere osotasunean) jartzen dioten arreta handia baita.
|
|
Bestetik, GARA eta EUSKALDUNONEGUNKARIAren edukietan, Euskal Autonomia Erkidegoko albisteek ez dute EuskalHerriari ematen dioten espazioaren erdia ere osatzen, gainerako lurraldeetako errealitateari edota entitate handiagoei (Hegoaldea zein Euskal Herria bere osotasunean) jartzen dioten arreta handia baita. Azkenik, berriro ere, DEIA
|
bi
muturren artean agertzen zaigu, kasu honetan Madrilgo egunkariak baino baskongadozentrismo handiagoanerortzen delarik, gainera.
|
|
Egunkari abertzaleek, ordea, Euskal Herriaren irudi globalagoaematen dute, ez soilik beren eduki edo ideologian (hau baieztatzeko analisirik ez duguegin), birsortzen dituzten erreferentzia eremuetan baizik, zazpi lurraldeetako EuskalHerria egitate gisa hartzen dutelako batetik, eta lurralde horien agerpen zertxobaitorekatuagoa ematen dutelako bestetik. Egunkari abertzaleen multzoan nabarmen geratu da, erreferentzia eremuak osatzeko garaian DEIAk beste
|
biekin
duen aldea. Izanere, zenbait gauzatan hurbilago agertzen baita egunkari hau berripaper erregionalistetatik EUSKALDUNON EGUNKARIAtik edo GARAtik baino (adibidez EuskalAutonomia Erkidegoak hartzen duen pisuari dagokionez).
|
|
Ezberdina da, ordea, beste
|
bi
egunkari abertzaleen jarrera. Bata (GARA) ez Nafarroako Hobekuntza ezta Gernikako Estatutua onartu ez dituen mugimendu politikobaten babespean sortua delako.
|
|
Bestalde, beren kokapen ideologiko eta politikoetan ez dira hain ezberdinak, nahiz eta jatorriezberdinetakoak izan. Honen guztiaren ondorioz,
|
bien arteko
ezberdintasunak neurrihandi batean hizkuntzak ezarritakoak izan daitezkeelako susmoa dugu. Hipotesihorretatik abiatuko gara hurrengo paragrafoetan, bien arteko alderaketa xeheagoaegitera.
|
|
Honen guztiaren ondorioz, bien arteko ezberdintasunak neurrihandi batean hizkuntzak ezarritakoak izan daitezkeelako susmoa dugu. Hipotesihorretatik abiatuko gara hurrengo paragrafoetan,
|
bien arteko
alderaketa xeheagoaegitera.
|
|
|
Bi
egunkari horien arteko alderaketa egitean, jadanik Ipar Euskal Herriak bietantratamendu ezberdina duela ikusi dugu. Euskarazko egunkariak GARAk baino arretahandiagoa ematen dio Iparraldean gertatzen denari.
|
|
3 taulan azpimarragarria da, lehen lehenik, herrialde bakoitzean gertatutakoakislatzeko garaian
|
bi
egunkari horien artean dagoen antzekotasuna. Izan ere, osoberdinak baitira portzentajeak batean eta bestean.
|
|
Atera dezakegun lehen ondorioa, beraz, honako hau da: lurraldearen ikuspegitik begiratuta, Euskal Herriaren irudi beraosatzen dute egunkari
|
biek
, herrialde eta herrialdez gaineko egitate bakoitzari antzekopisua emanez batak zein besteak. Horrekin batera, arreta bera ematen diete Euskal Herritik kanpo gertatutakoei, bai Espainia eta Frantzian bai mundu zabalean gertatutakoeidagokienez.
|
|
Albisteetako gertaerak jazo diren lekuari erreparatu beharrean gertaera horiekeragina izan duten tokiari begiratzen badiogu, egunkari
|
bien arteko
antzekotasunaesanguratsua da oraindik, baina ez hain erabatekoa, 4 taulan ikusten dugun legez.GARAk, bere lehiakidearen aldean, Gipuzkoa eta Nafarroa lehenesten ditu (eta neurritxikiagoan Bizkaia eta Araba). Euskarazko egunkariak, ordea, Iparraldean eraginaduten albiste gehiago argitaratzen ditu GARAk baino.
|
|
Hartara, berriro errepikatzen da, aurreko taulan ikusi dugun joera. Argitu behar da, bestalde, taula
|
bi
horien artean agertzen den alde bat: oro har, herrialdeetan eragina duten gertaerak gutxiago dira herrialdeetan gertatzen direnak baino.
|
|
Datuen aniztasunak ondorio orokorrak ateratzea zailtzen badu ere, joera batzuetanantzekoak agertzen zaizkigu berriro EUSKALDUNON EGUNKARIA eta GARA: Iparraldearekiko joeretan hain zuzen.
|
Bi
egunkarietan, Ipar Euskal Herrian gertatutakoak aipatzen direnean, bereziki kultura eta euskararekin lotutako gertaerak aipatzendira, mota honetako albisteak Iparraldetik jasotako berrien erdia baino gehiago direlarik (%51 euskarazko egunkariaren kasuan eta %54 gazteleaniazkoarenean). Kontuanhartu beharra dago, bestalde, mota honetako albisteek %21 eta %19 osatzen dutela biegunkari horietan, hurrenez hurren.
|
|
Galdera hauei erantzuteko,
|
bi
mailatan banatuko dugu analisia. Lehenik hiruerreferentzia eremu nagusi hartuko ditugu (Euskal Herria, Espainia eta Frantzia), biakunitate ezberdin gisa ala lotuta erakusten ote diren ikusteko, eta zein gaitan nagusitzenden erreferentzia eremu bakoitza.
|
|
Euskal Herriarekin zerikusia duen artikulu batek, hartara, Euskal Herri osoarekin zein haren parte batekin soilik izan dezake lotura. Geroxeagohelduko diogu Euskal Herria eta bere barneko eremu ezberdinen arteko alderaketari). Beraz, egunkariek gai hauen berri ematen digutenean, hurbileko kontuek garrantziairabazten dute (ezin bestela izan euskarari dagokionez, jakina; baina ez litzatekenahitaez horrela izan behar gainerako
|
bietan
).
|
|
Bestetik, Euskal Herria eta Espainia
|
bi
arlotan agertzen dira nabarmen lotuta: politikan eta kiroletan. Bi gai hauetan, herrialde bien arteko lotura gainerako gaietanbaino handiagoa da.
|
|
Bestetik, Euskal Herria eta Espainia bi arlotan agertzen dira nabarmen lotuta: politikan eta kiroletan.
|
Bi
gai hauetan, herrialde bien arteko lotura gainerako gaietanbaino handiagoa da. Beste gai batzuen inguruan, (euskara, jakina?, kultura edotagizartea bera), ordea, errealitate biak ez dira nahasten.
|
|
Bestetik, Euskal Herria eta Espainia bi arlotan agertzen dira nabarmen lotuta: politikan eta kiroletan. Bi gai hauetan, herrialde
|
bien arteko
lotura gainerako gaietanbaino handiagoa da. Beste gai batzuen inguruan, (euskara, jakina?, kultura edotagizartea bera), ordea, errealitate biak ez dira nahasten.
|
|
Bi gai hauetan, herrialde bien arteko lotura gainerako gaietanbaino handiagoa da. Beste gai batzuen inguruan, (euskara, jakina?, kultura edotagizartea bera), ordea, errealitate
|
biak
ez dira nahasten.
|
|
Horren aldean, ekonomia arloan albisteen%36 hartzen ditu beretzat. Beraz, egitate ekonomiko gisa islatzen da egunkarietan.Honek hipotesi
|
bi
planteatzera garamatza. Lehena, jadanik Lizarra Garaziko itunareneraginari lotuta legoke:
|
|
Bizkaitarra eta euskal herritarra bata bestearen barruan daudennortasunak dira, Bizkaia Euskal Herrian integratuta dagoen bezalaxe. Hemen nortasunbiak eta erreferentzia eremu
|
biak
ez dira kontrajarriak. Baina euskal herritartasuna etaespainoltasuna hartzen baditugu, batzuen ikuspegitik bata bestearen osagarri denbitartean, beste batzuen ikuspegitik elkarren aurkakoak dira eta kontrajarrita daude.Era berean, Euskal Herria eta Espainia eremu kontrajarriak lirateke.
|
|
Horixe da 1 grafikoan ikus dezakeguna. Grafiko honen arabera,
|
bi
egunkari mota bereiz ditzakegu, Hego Euskal Herrian argitaratzen direnen artean. Batzuek izaera nazionala dute, hots Euskal Herri osora hedatzen dira?
|
|
EUSKALDUNONEGUNKARIA eta GARA.
|
Bi
egunkari hauek, aurrerago ikusiko ditugun aldeak dituztelarik, mundua dute bigarren erreferentzia eremu, eta gaur egun Euskal Herria barneanhartzen duten bi estatuak (Espainia eta Frantzia) ez dituzte erreferentzia eremu esangu
|
|
EUSKALDUNONEGUNKARIA eta GARA. Bi egunkari hauek, aurrerago ikusiko ditugun aldeak dituztelarik, mundua dute bigarren erreferentzia eremu, eta gaur egun Euskal Herria barneanhartzen duten
|
bi
estatuak (Espainia eta Frantzia) ez dituzte erreferentzia eremu esangu
|
|
DEIA egunkaria
|
bi
multzo horien artean kokatzen da. Izan ere, bere printzipioengatik Euskal Herri osorako egunkaria izan nahi luke, baina bere egiturak Bizkai, Arabaeta Gipuzkoara mugatzen du (Nafarroan eta Iparraldean erredakziorik ez baitu).
|
|
Eguraldiari eta trafikoari buruzko informazioek
|
bi
eremu ezberdin sortzendituzte nabarmenki: EUSKALDUNON EGUNKARIAn eta GARAn Euskal Herria da, bere osotasunean harturik, erreferentzia nagusia.
|
|
Politika gaiek Euskal Herriaren eta Espainiaren arteko harremana azpimarratzendute. Gai honen inguruan
|
biak
agertzen dira lotuta, egunkari guztietan erreferentziahau nagusi izanik. Abertzale eta erregionalisten artean, ordea, bada alderik:
|
|
Gauza bera gertatzen da kirol gaietan: egunkari erregionalistentzat eta DEIArentzat herrialdetasuna bultzatzeko aukera da bereziki, beste
|
bi
egunkari abertzaleetanoreka handiagoa dagoelarik, eta baita Euskal Herriaren osotasuna azpimarratzeko joeraere.
|
|
1982an, EITBren sorrera legeak
|
bi
helburu ezarri zizkion telebistagintzari: euskalkultura eta hizkuntza sustatzea eta, gainera, herritarrentzako informazio eta integrazio lanabesa izatea.
|
|
Lehen kanalari euskararen etabertoko kulturaren aldeko lana indartzea, eta bigarrenari, gaztelaniazkoari, informazioeta integrazio tresna izatea egokitu zitzaien. TVErekin gertatu den bezala, EuskalTelebistaren
|
bi
kanalen programazioak egitean, bata besteari konpetentzia egin ordezelkarren osagarri5 izatea bilatzen zela zirudien; eta hala ematen du gaur egun ere.
|
|
Esaniko hauekkontuan hartuta, eta Sofres, EBU eta Euromonitor en sailkapenak esku artean erabilieta gero, ikerketa honetarako sailkapen propioa eraikitzea erabaki dugu. Bertan, hamahiru programa genero desberdinen bidez, ETBren kanal
|
bien
programazioa bereosotasunean lantzeko aukera eskaintzen zaigu.7
|
|
Telebisten emisioak egun osora zabaldu zirenetik, honetan ere kanal pribatueneragina handia izan zen?,
|
bi
joera nagusi somatu ditugu, baita ETBn ere: programatzaileen ikuspegitik eta audientziako ikus entzuleen kopuruaren eta soslaiaren arabera, ordu guztiak ez dira berdinak; eta, bestetik, programa genero batzuk sarriago errepikatzen dira eta maizago erabiltzen dituzte, desorduetan?
|
|
Esate baterako, guk Haur/ Gazteentzako programazioagenero modura definitu ditugun arren, Sofres ek Fikzioan sailkatzen ditu marrazki bizidunak, gazteentzakotelesailak eta antzekoak. Hala ere, badira Albistegiak, Dokumentalak/ Kulturalak eta Magazinak bezalakogeneroak, zeinetan nabaria den
|
bi
ikerketen arteko aldea; horietan, nola ez, laginaren estazionalitatea (udaberria versus urte osoa) eta programa askotan aurki daitekeen eduki anitzaren aurrean erabilitakokodeketa desberdina izan daitezke desberdintasunen oinarrian.
|
|
|
Bi
kanalen arteko aldeak ez dira agortzen generokako banaketan, ezta erabilitakohizkuntzan ere. Batak eta besteak oso erreferente ezberdinak eskaintzen dizkiete ikusleei beren edukietan.
|
|
ETBlen emanaldien heren
|
bik
baino gehiagok Euskal Herriarekin zerikusia dutenbitartean, ETB2n erdira jaisten da portzentaje hori. Aldea nabarmena dela uste dugu, biek zuzendaritza bera dutela kontuan hartuta.
|
|
ETBlen emanaldien heren bik baino gehiagok Euskal Herriarekin zerikusia dutenbitartean, ETB2n erdira jaisten da portzentaje hori. Aldea nabarmena dela uste dugu,
|
biek
zuzendaritza bera dutela kontuan hartuta. Ezberdintasun hori, neurri handi batean, programen jatorri ezberdinarekin lotuta dago, 29 taulak erakusten digunez.
|