|
2001
|
|
|
Orain urte dezente, Euskaltzaindiak Leioan antolatutako kongresu baten ostean, Koldo Mitxelena elkarrizketatzeko zoria izan nuen. Hitza  ri hitza, hainbat gairen inguruan jardun eta gero,
|
bi
hizkuntz komunitateen arteko joan etorri zaila hizpide hartu genuelarik, zera esatera ausartu nintzaion: onura handia ekar lezakeela euskal gaiei buruz euskaraz argitaratuak zituen hainbat lan gaztelaniaz ere argitaratzeak.
|
|
2002
|
|
|
Elebitasuna ren aldeko jarrerak ere desberdinak dira
|
bi
hizkuntz komunitateetan:
|
|
2004
|
|
|
Horretarako, ordea, hizkuntza nagusiaren estatus erabilera ezin du dagoen dago enean utzi, honen monopolioak haren erabilera ito egiten duelako. Horrela, hizkuntza hegemonikoaren erabilera ezertarako murriztu gabe mendekoaren erabilera garatu nahi duela dirudi, nahiz eta
|
bi
hizkuntza komunitateen arteko harreman izaera ez demokratizatu. Paradoxaren zentzugabekeria gertatzen zaigu elebitasunaren irizpide pertsonalean:
|
|
|
719 Ruper Ordorika: Musikan gero eta handiagoa da
|
bi
hizkuntz komunitateen arteko etena, Administrazioa euskaraz, 2000, HAEE IVAP, 3.
|
|
2007
|
|
|
Gainerako bideak, sasibideakdira, eta hau ez da noski hiztun subjektuaren aukera pertsonalaren kontua. Dakigunez, hizkuntzen erabilera fenomeno sozialen eta nazionalen baitan arautua dago, eta erabilera arau horien nondik norakoa
|
bi
hizkuntza komunitateek gizarte etanazio egituran daukaten estatusaren eta indarraren arabera eratua.
|
|
|
Esanak esan, hizkuntza komunitateenartean dagoen bizikidetzaren oinarriak daude jokoan hizkuntzaren auzian. Komunitate bizitzaren harreman sareak dira bizitza sozialaren oinarri eta funtsa, ezinbesteko baldintza, eta
|
bi
hizkuntza komunitate lurralde berean egitura nazional bakarbaten baitan sartzen baditugu, badakigu zer gertatuko den soziolinguistikaren argitan. Argi horretan gertakari latz bat hautemango dugu lehenik eta behin:
|
|
|
Frantses eta gaztelaniaren kasuan, biek ala
|
biek
hizkuntza komunitate normalizatua dute, nahiz produkzio zientifikoa kolokan duten. Sasoi batean frantsesez modu normalizatuan ekoizten zen maila zientifikoan.
|
|
2008
|
|
|
Gauza horien guztien ondorioz sortu dira azkenean
|
bi
hizkuntz komunitate: euskalduna eta erdalduna.
|
|
|
Bestalde, ukipen egoeran dauden hizkuntza eta hizkuntza komunitateetan, bai menderatzailearen baitan, eta baita —horregatik, agian— menderatutakoarenean ere, identitatea da —IELa gure kasuan— beren arteko harremanak azaltzen dituen prozesu nagusienetakoa —nagusiena ere bai, agian— Hala erakusten du" asimetria" ren araberako teorizazioak, boterea, estatusa, tamaina, justizia,... erlatiboak erabiliz. Gainera,
|
bi
hizkuntza komunitateren arteko asimetriaren neurriaren arabera, menderatzailearen IELaren intentsitatea aldatu egiten da era honetan: asimetria handiagoa denean, IELa txikiagoa da, baina, alderantziz, asimetria txikiagoa denean, IELa handiagoa eta indartsuagoa da, halako erresistentzia joera erakutsiz; menderatukoetan, aldiz, beti behar du indartsua izan.
|
|
|
Izan ere errealitate linguistikoa aldatu eta elebitasuna orokortu nahi izatetik, errealitate linguistiko hori neurri handi batean aintzat hartu eta haren barruan jokatzeko erabakira igaro zen ETB. Alegia,
|
bi
hizkuntza komunitate daudela aintzat hartu eta bakoitzari hizkuntza batean zuzendu. Honek ordea desitxuratu egiten du benetako egoera soziolinguistikoa:
|
|
|
Gure fundazioaren xedeak Nafarroako euskaldunen hizkuntza eskubideak bermatzea eta erdal komunitatearekin loturak estutzea dira,
|
bi
hizkuntz komunitateen arteko zubiak indartzeko. Bi lan ildo nagusi ditugu:
|
|
2009
|
|
|
Horregatik egiten dugu hizkuntz integrazioaren alde, gizartea bera ere integratuagoa izango delako. Horregatik ez dugu gogoko
|
bi
hizkuntza komunitatez osaturiko euskal gizartea, bi hizkuntzak ezagutzen dituen, erabili ditzakeen eta erabiltzen dituen gizartea baizik.
|
|
|
Kontuan izanik hemen ez daudela
|
bi
hizkuntza komunitate, bata euskalduna eta bestea erdalduna, baizik eta hemen dauden hizkuntza elkarteak elebidunena eta elebakarrena direla, eta, beraz, elebidunak" erdaldun" ere eta" euskaldun" ere badirela. Galde dezagun zer den gizarte kohesiorako onuragarriagoa:
|
|
|
Oso lan zaila da hori, kontuan hartzen badugu etorkin horietatik gehienak, lehen esan dugunez, Bilbo eta bere inguruetan eta gainerako hiriburuetan kontzentratzen direla, hots, euskarak presentzia ahula duen hirietan, eta, beraz, euskararen beharraz jabearaztea zailagoa den tokietan. Zaila baina guztiz beharrezkoa da hori, baldin eta
|
bi
hizkuntza komunitate sortzea nahi ez badugu, euskararen kaltean inolako zalantzarik gabe. Horixe da hain zuzen ere Euskararen Legean islatu zen 1982ko Hitzarmen Politiko eta Sozialak saihestu zuena, bi hizkuntza komunitateren aukeraren aurrean hizkuntza integrazioa ezaugarri izango duen gizarte bakarraren aldeko hautua eginez.
|
|
|
Zaila baina guztiz beharrezkoa da hori, baldin eta bi hizkuntza komunitate sortzea nahi ez badugu, euskararen kaltean inolako zalantzarik gabe. Horixe da hain zuzen ere Euskararen Legean islatu zen 1982ko Hitzarmen Politiko eta Sozialak saihestu zuena,
|
bi
hizkuntza komunitateren aukeraren aurrean hizkuntza integrazioa ezaugarri izango duen gizarte bakarraren aldeko hautua eginez.
|
|
2013
|
|
|
Izan ere, errealitate linguistikoa aldatu eta elebitasuna orokortu nahi izatetik, errealitate linguistiko hori neurri handi batean aintzat hartu eta haren barruan jokatzeko erabakira igaro zen ETB. Alegia,
|
bi
hizkuntza komunitate daudela aintzat hartu eta bakoitzari hizkuntza batean zuzendu. Horrek, ordea, desitxuratu egiten du benetako egoera soziolinguistikoa:
|
|
|
Izan ere, beste kanal batzuek lurralde horietarako emanaldi berezituak dituzten arren, horiek Erresuma Batu osorako emititzen diren kanalen deskonexioak izaten dira, ez lurraldeari lotutako kanal osoak. Bi ezaugarri horiekin batera, hiztunak ez direnei gutxiengoaren kulturaren berri ematea ere agertzen da zabaltzearen arrazoi gisa, edota, Finlandiako terminoetan formulatuta,
|
bi
hizkuntz komunitateen arteko zubi lana bilatzen da (kontuan hartuta finlandieradun gehienak ez direla suediera ulertzeko gai, eta suedieradun askok ez dutela finlandiera ulertzen). Azkenik, Galesen beste helburu bat jartzen da mahai gainean:
|
|
2018
|
|
|
Alexandro II Tsarrak sinatu zuen haien hizkuntza legeztatuko zuen dekretua, eta dekretu horrek berak ekarri zuen euren irakaskuntza sistemaren garapena, finlandiar herri xehea alfabetatzea lehentasun bihurtu zelako. Nolabait,
|
bi
hizkuntza komunitateren arteko lehiak azkartu zuen irakaskuntza sistemaren garapena.
|
|
2019
|
|
|
kontzeptua hautatu dute joera hau deskribatzeko. Izan ere,
|
bi
hizkuntza komunitate batera bizi diren egoera guztietan ohikoak baitira hizkuntza aldaketak. Esate baterako, unibertsitatean ikasle askok bere jarrera aldatu eta bertan katalanez egiteko eta hizkuntza sustatzeko jarrera hartzen du, ingurune erdaldunagoari aurre egiteko asmoz.
|
|
|
Oraingo eskema gainditzeak bestalde, elkarbizitza linguistikoa eta integrazio soziala erraztuko lituzke. Bi hizkuntzetan banaturiko irrati telebisten sistemak indartu egiten du
|
bi
hizkuntza komunitateen pertzepzioa; aldaketa honek komunitate eleaniztuna baina bakarra garen irudi soziala indartuko luke, herri proiektu bakarraren ideia sendotuz.
|