|
2000
|
|
|
) haltzadia zertxobait alaitzen dute.
|
Biak
ere lore hori eta goiztiarrak dira.
|
|
|
Urtean
|
bitan
ere ez naiz medikuarengana joaten, analisiak egin, zer janari behar den eta kito. Medikuak zure aurretik ibiltzeko baino, zure parean edo atzetik ibiltzeko daude.
|
|
|
" totem" luzea, eta behinola natiboek grabatu petroglifoak. Bi nerabe,
|
biak
ere amerindiarrak agidanez, amerikar futboleko baloiarekin jostatzen ari ziren aurrean," jaurtiketa bikainak" (oroitzen?) behin eta berriz egiten, ingelesez," of course", eta jaka zeharo yankiak arbasoen zurezko lanaren oinetan trakeski botata. Erroia, hartza, eta hainbat izaki bata bestearen gainean dituen arte lana fotografiatzeko, jantziak mugitzeko baimena eskatu diet. Dena txepeltzen zuten.
|
|
|
Zail da esaten Alberdania etxeko Zerberri saileko lan ildoetan lekukotza, dibulgazioa, elkarrizketa/ erreportaia, gogoeta, gaurkotasuna zein dagokie Saizarbitoria eta Lertxundiren liburuei. Funtsa duten obra guztiak bezala, generoen eta sailkapenen konbentzioetatik haratago daude biak hala
|
biak
ere. Obraren funtsa, berriz, esan gabe doanez, ez dago orrialde kopuruaren baitan, obrak egiten duen ekarpenean baizik.
|
|
|
CDaren bigarren zatia 2001 urtean grabatuko dute eta" Ezker eskurako kontzertua" landuko dute bertan.
|
Biak
ere Gilbert Vargaren zuzendaritzapean interpretatuko ditu EOSek Biak ere Gilbert Vargaren zuzendaritzapean interpretatuko ditu EOSek.
|
|
|
Biak ere Gilbert Vargaren zuzendaritzapean interpretatuko ditu EOSek
|
Biak
ere Gilbert Vargaren zuzendaritzapean interpretatuko ditu EOSek. Maurice Ravel lapurtarraren omenez plazaratuko den lan honetaz gain, orkestrak euskal musikagileei eskainitako bilduma kaleratzen jarraituko du.
|
|
|
Euskaldunako beste pipermina izan zen Fredi eta bosgarren lekua izan zuen sari. Algortarra eta galdakoztarra,
|
biak
ere euren eskualdeetako, Bilboaldeko eta Uribe Kostako txapeldunak izan ziren udaberrian, eta elkarrekin ibili dira finala prestatzen. Batez bestean euskaldun kopuru txikiena duten Bizkaiko eskualdeetakoak dira Ibaizabaletik mendebaldera bertsozaletasunak oraindik oso urrats apalak egin ditu, baina baita bertsoaren hiritartzearen erakusle argia ere.
|
|
|
Gasteizko ekialderantz abiatzen den errepidean, Elorriagara iristean (8 km.) Frantzia Iruñearantz desbideratuko gara, N errepidea hartuz (hau gero N batuko da). N sartu aurretik, tartean Ilarratza eta Matauku daude,
|
biak
ere (oraindik) Gasteizko auzuneak. N autobidean dagoeneko, Iruñerako norabidea hartuko dugu, baina segituan Argomaiz Ozaetan irtengo gara.
|
|
|
Bi narraziotan pertsonaren barruko mugak zeharkatzen ditu eta erdi itzaletan gureganatu.
|
Bietan
ere pertsonaren barru borrokak azaltzen dizkigu." (Carrere, Joxemari: Gara VII) Zalantzaz beteriko mundu txikiak sortuko ditu.
|
|
|
1803 Aguirrek beste
|
bi
ere idatzi zituen, baina bera hil ondoren argitaratutakoak: Jesucristoc bere Eleizeari utzi ciozcan Zazpi Sacramentuen gañean Eracusaldiac, Tolosa, 1850; Jaungoicuaren legueco amar Aguinteen gañean Eracusaldiac, Tolosa, 1850 Hemen aipa genezake Jose Ignacio GUERRICO ren liburua ere, 1805ean idatzia, baina geroago argitaratua:
|
|
|
Komentu horretako jokabidearen albistegia bi kronikariren eskuetatik iritsi zaigu.Datuak badu interesik,
|
biak
ere nortasun oso ezberdinekoak baitziren.
|
|
|
Une hartan, nik ezagutu ez nuen osabaren irudia etorri zitzaidan burura, aurreanneukan agure hil hurrena ikusita. Ihesi zebiltzan abertzaleak galtzeko asmotankuartelillora joateko prest zegoen fraide erretxina, eta salataria ezkutuan pozoitu edohiltzen utzi omen zuen abade ohi kaskailua,
|
biak
ere azken finaren errainu hurbilakberdindurik sumatzen nituen, nolabait. Misterioaren giltza eskura nuela sentitu nuenmomentu batean, eta orduantxe, barrengo harrak hozka eginda bezala, gorputz erdiaaltxatu zuen Aita Morlansek, eskua niregana luzatu eta eldarnio antzean esaten zuela:
|
|
|
Eta orduan geu ere, Tere eta biok esan nahi dut, apuntatu egin ginen akademia horretan. Astean hirutan joaten ginen eta joaten ziren, noski, mutil
|
biak
ere; eta astean hirutan Jabiri begira igarotzen genuen klaseak irauten zuen ordu eta erdia, beti erdi jolasean eta intsinuazioz gainezka. Baina akademiara joan behar nuen egun batean, kasualitatea, katarrotu egin nintzen eta, ezin joanda, etxean geratu behar izan nuen.
|
|
|
Eta, astebetea iraganik, erdi eroturik bezala jalgi zen gizagaixoa bertatik, erranez ezen gartzela hartarat aspaldi kondenatuak izan zirenen nigarrak eta intziriak —gaizkileenak, nahastekarienak eta gainerako jendailarenak— aditu zituela han barruan, eta amets batean bezala ikusi zituela haiek guztiak —ikatza baino beltzagoak—, infernuko garren artean kiskaltzen eta oihu desesperatuak egiten; eta, honelatan, mozkor hark amestu edo asmatu idurietarik hartu zuen ziega ilun hark fama are ilunago hura, jauregiko bertze morroien eta neskameen kontsentimenduarekin; eta ez hauek erran ziotelako sinesten ziotela, baina bai isilik geratu zirelako, irririk eta trufarik egin gabe morroi mozkorrari gai hartaz solasten zenean, erakusten zutelarik, gisa hartan, ezen sinestetik hurbilago zeudela ez sinestetik baino. Eta Mattin eta
|
biok
ere halatsu geunden, zeren eta artean umeak baikinen, imajinazinoaren edozein fantasia sinesteko prest. Hargatik, noiz eta jauregi azpiko pasabideetarik aitak eta morroi batek ziega hartarat baininderamaten, iduritu zitzaidan ezen bihotza bularretik ateratzerat zihoakidala, hain bainindoan kikildurik eta koldarturik.
|
|
|
...n zuela oroz gain; eta badakit, hargatik, ezen erabiltzen zituen hitzak eta keinuak, eta egiten zituen komentarioak, kasik oharkabean egiten zituela, zeren eta hark ez baitzuen nehori ere kontu eman beharrik, azken finean, eta bai hartu bertzeei, etxeko jauna izanik; baina oharkabetasunak ez gaitu bertzeei min egitetik libratzen, kulpatik libra bagaitzake ere, zeren ohartasuna zein oharkabetasuna,
|
biak
ere berdintsu eta orobatsu izan baitaitezke, bertzeei eragin minaren eta kaltearen kausa. Eta ni mindurik sentitzen nintzen maiz aitaren jokamolde harekin eta deus guti egin nezakeen haren kontra.
|
|
|
Ene mundu hartan nehork ez zidan nehoiz neskei edo emaztekiei buruzko komentariorik egin, baina, jakin banekien, edo neure gisa imajina nezakeen, zer izan zitekeen puta bat eta zer putetxe bat, zeren eta aitak, konparazione, noiznahi den erraiten baitzien etxeko sehiei —baita Mattini eta
|
bioi
ere hainbatetan— ezen ez zuela jauregia putetxe edo burdel bat bihurturik ikusi nahi, bertze nonbait aipatu dizudan bezala.
|
|
|
Zeren prozesione hartan Kristoren Odolaren kofradiako penitent batzuk ari baitziren bizkarra lizifrinaz zehatzen eta zafratzen, eta zeren oroitzen baitut ezen bazirela bi bederen, elkarren ondoan zeudenak eta zein baino zein gehiago ari zirenak,
|
biak
ere zeharretik beha, elkar begira edo... Eta batak gogor ekiten bazion, bertzeak gogorrago, eta horrela aritu ziren bizkarra zauriz bete arteraino.
|
|
|
Horregatik, hartaraz gero, noiz eta neure buruari galdetzen baitiot zer naizen, katoliko edo protestant, ihardespen bera emaiten diot:
|
bietarik
ere zerbait naizelarik, ez naiz ez bata eta ez bertzea. Eta gero, isilik geratzen naiz, isilak bere besoetan har nazan amoreakatik, eta halatan dadin neure izena isilaren izanean disolba eta barreia.
|
|
|
Halaxe erran nion, bai, eta esplikazionea ere eman dizut, baina badakit ezen nik eman esplikazionea motza eta laburra geratzen dela. Anitzetan galdetzen diot neure buruari nola atera zitzaizkidan hitz haiek, eta oraino ere neke eta gaitz egiten zait bertze argibide baten edireitea... baina bai erraiten ahal dizudala ezen, hitz haiek trenkatu orduko, bi sentimendu errotu zitzaizkidala,
|
biak
ere kontrakarrean zeudenak, zeren sentitu bainuen, batetik, halako kezka bat, osabari modu hartan trufa egiteagatik eta zor nion begirunearen hausteagatik, berak napolitarrari zor ziona hautsi zuen bezala, bertzalde; baina baita halako alegrantzia eta halako satisfazionea ere, bertzetik, ene kezkaren gainetik zegoena mementu hartan, zeren bidaia oso hartan osabaren erranetarat egon bainintzen, se... Edo, ez al zen arrazoin printzipalena izanen ezen maisu ezin hobea nuela osaba, eta harenganik eta haren injeniotik gero eta gehiago ikasten ari nintzela, zeren eta nik osabari eman ihardespena, osabak berak egina izan baitzitekeen bertze zirkunstantzia batzuetan?
|
|
|
Baina, oker ez banago, oraino ez dut zerurat joaiteko eguna..."; eta, haren ondotik, bertze mila laudorio egin zizkion dukeak osabari... ez dakit osabaren asmakizun hura zinez laket izan zuelako edo berrikuntza hutsagatik, zeren eta ohikoarekin gogaitzen denak —nola gogaitzen baitzen dukea, dukeak berak bizpahiru aldiz aitortu zigunez— izan ohi baitu gauza berrien premiarik. Haatik, ene osaba asmatzailearen dohainen ez gutiesteko, derradan ezen osabaren asmakizun hark bazuela zerbait onik, zeren eta, dukearen eta kondearen ondotik, sartu ez ziren, bada, dukesa eta kondesa, han barrenean hagitzez ere denbora luzeagoa egiten zutela,
|
biak
ere kalaka eta kalaka, toki hura elkarri hitz egiteko eta konfidentzien egiteko ere leku ezin hobea balitz bezala...!
|
|
|
Alessandrok hiru egun egin zituen jauregian: egun batean geletako zoru paretetako neurriak hartu zituen; bertze batean ehizarat eraman zuen aitak... eta hirugarrenean, osaba eta
|
biok
ere lagun gintuela, Donibanerat itzuli zen.
|
|
|
—Mutil gaztea haiz, Joanes —erran zidan, Alessandroren goait geunden egun haietarik batean,
|
biak
ere aski antsiatsu orduko, kapitain italiarra uste baino berantago zetorrelako—, eta, gazte guztiak bezala, begiak kanporat zabalik dauzkak; ordea, nola kanporat beha dagoena kanpoan geratzeko perilean baita, heure baitari beha ere jarri huke, eta gogoeta egin, heure arimaren eta heure gogoaren indarztatzeko eta sendotzeko, bidaia honetan... —eta, betartea iluntzen zitzaiola, erran zidan—:
|
|
|
lehena, jauregiari atxekirik zegoena eta bere zabalean berrogei bat urrats izanen zituena, zelai bat zen, belarra ebakia zuena eta han eta hemen soilune batzuk zituena, hain baitzen oinezkoen oinek zein zaldizkoen zaldiek erabilia eta aurizkia; eta harrizko bideska batzuk zituen —hiru—, jauregiko ateetako aterabide zirenak, baita harrizko bertze bide bat ere, apur bat zabalagoa, jauregiaren aitzinaldeari paraleloki zerraiona, nondik sartzen eta iltkitzen baitziren orgak eta gurdiak, kotxeak eta karrozak, etxerat etorri edo etxetik jalgi behar izaiten zutenean, eta norat biltzen baitziren arestian aipatu bertze bideska guztiak; bigarren lur eremua, berriz, jardina zen: bertan, belardiak, ezpel hesiak eta loretokiak ikus zitezkeen, iduri geometrikoetan bilduak eta simetrikoki banatuak, frantses stilorik ortodoxoenean; eta erdigunean iturri eder hura zegoen, bi plater zituena, behekoa zabalagoa eta handiagoa, eta goikoa tipiagoa,
|
biak
ere emakumezko estatua batek loturik, erdiz erdi, kariatide baten eredurat; eta urzurrusta batek plater tipian goiti egiten zuen, eta gero beheiti, plater tipiaren beraren gainerat, nondik, gainezka egin ondoren, askarat erortzen baitzen, zirkular bat iduri.
|
|
|
Hogei urte gehiegi dira, izan ere, semerik ikusi gabe... Eta okerrena izan zen ezen, Pedro Italiarat joan zenetik zazpi urte baizik iragan ez zirenean, bat batean hil zitzaidala senarra, baita handik gutirat Pedroren bertze anaia ere, Timoteo —izan ditzala Jainkoak
|
biak
ere zeruan—, eta semeari skribatu niola itzultzeko, zeren egoera hark ez baitzuen jada zentzurik, etxean bakarrik geratu nintzelako eta Pedro zelako, Timoteo hil ondoren, gure etxearen eta gure ondasunen heredero legitimoa. Eta hark ihardetsi zidan:
|
|
|
Eta halakoetan, jakina, inguruko jauntxoak gonbidatzen zituen festa haietarat, zeinak profitatzen baitzituen, hala berean, haiekin zituen kontuen garbitzeko, zeren haietarik gehienak aitaren negozioei loturik baitzeuden nola edo hala, eta zeren halatan erdietsi baitzuen gure aitak meneko zituenak are menekoago izan zitezen. ...uru bat, zeren eta Pedro Huizik akabatu berria baitzuen kaperako freskoa, zeinean nihaurk ere lagundu bainion, atsegin handiz, batik bat lehen eta azken egunetan —zeren gainerako egunetan, bertzenaz, aski eta sobera izan bainuen Elbiraren kontuari eta ondoko kontuei buru egiten—, eta zeinean agertzen baitziren Frantzisko Xabierkoa eta san Inazio Loio la koa, hau zutik eta hura belauniko,
|
biak
ere zirkulu batean: zirkulua inguratzen, berriz, Loiolakoak Xabierkoari Parisen xuxendu zizkion hitzak —aita Bartolo mek hain atsegin zituenak—, Xabierkoaren konbertsionea ekarri zutenak, eta Pedrok latinez paratu zituenak:
|
|
|
—Izan ere, gauza handia da ordenaren sakramendua, baina baita ezkontzarena ere, eta,
|
bietarik
ere, ondo gabiltza ingurune honetan, zeren, Joanesek apez izaiteko asmoa duen bezala, Maddalenek eta biok ezkontzekoa.
|
|
|
Eta begien hertsi ireki batean pulpería jendez hustu eta, beren arteko diferentzien deliberatzeko, borrokan hasi ziren Joxe Aberasturi, zeina baitzen, hainbatetan erran bezala, ezpatari ezin trebeagoa, eta zaldun gaztelau hura, zeinari Lorenzo Cortés baitzeritzan... ...sarri, lehenengo entseiuan zauritu eta akabatu baitzuen Joxe Aberasturik, eta hala gelditu zen eskarnio egin ustea eskarniatua eta odol isurle ustezkoa odolustua, lurrean etzanik, bere kapelu hegal zabala —baita ile-ordea ere— burutik kanpoan eta bere iduri irrigarri harekin, zeren halakoa baitzen haren begitarterat bildurikako keinua, eta zeren buruan orraztatu gabeko bi ile baitzituen,
|
biak
ere nahasirik eta izurturik. Eta joan ziren zaldunaren lagunak lurrean zetzan kidearen laguntzan, eta ikusi zuenean haietarik batek ezen hura hilik zetzala, ezpata maginatik deblauki atera eta bizkaitarraren aitzinean paraturik, erran zion ezen koldar bat zela, jaun Lorenzo Cortési kasik denborarik eman ez ziolako bere lekuan jartzeko eta konbaterako behar bezala prestatzeko; baina bizkaitarra ez zen isiltzekoa, eta ihardetsi zion ezen hura gezurra zela eta bere ohorearen kontrako falta, gezurti deitzen ari zitzaiolako eta koldar, eta erran zion, halaber, ezen, baldin gizona bazen, egin zezala urrats bat aitzina berak ere, zeren munduko denbora guztia emanen baitzion bai bere lekuan jartzeko eta bai bertze prestakuntza guztien egiteko ere, nahiz eta aitzinetik jakinarazten zion ezen bere lekua, handik gutirat, hilen lekua izanen zela eta bere lagun hil berriaren lekua.
|
|
|
Eta, ildo beretik, Salamancan xuxendu zenizkidan hitz haiek gogoan, noiz eta erran baitzenidan ezen, katoliko edo protestant,
|
bietarik
ere zerbait zinela, baina ez zinela ez bata eta ez bertzea sentitzen, berdinzki erran dezaket nihaurk ere ez dudala ulertzen nola erran dezaketen katolikoek ezen ez dagoela elizatik kanpoan salbazionerik... are gutiago Indietako oihanetan bizi izan nintzenetik indiar gorri haiekin, zeinak baitziren, karitateari zegozkion kontuetan, giristinoak baino giristinoagoak eta jenerosoagoak, guztia guztie...
|
|
|
Eta nola ahalketu nintzen, bertzalde!, zeren nik ere aspalditik bainerabilen neure asmoa, zuri gutun bat skribatzekoa... edo Salamancarat bisitan joaitekoa ere bai,
|
biak
ere geroko gerorat utziak, nola gertatzen baita usu halakoetan.
|
|
|
" Orain dela zortzi bederatzi urte erran niana erranen diat berriro... zeren eta orduan zismatikoa hintzen, eta orain ez gutiago... Baina, zismatikoa haizen arren eta ni katolikoa,
|
biok
ere giristinoak gaituk, nola baita Pedro ere, eta hargatik gaituk hirurok ere anaiak, odolaren baitan ez ezik, Kristoren baitan ere". Ailitez hire hitz horiek giristino guztien bihotzean erroturik, giristinoak giristinoen kontra para ez daitezen sekula mila gerla odoltsutan, anitzetan gertatu izan den bezala, eta hemendik aitzina ere gertatuko den bezala, segur...!
|
|
|
...zuetan sartu eta zaldizko bi etorri zitzaizkigula, Goruki eta biok ezin arbuiagarrikiago hartu gintuztenak —Goruki, indiarra zelako, eta ni, ohoin edo gaizkintzat hartu nindutelako, zeren eta estatu nigargarri hartan bainengoen eta itxura lohi eta likits harekin—, halako moldez, non haietarik batek Gorukiri" arratoi satsu" deitu baitzion, eta neuri" bilau nardagarri",
|
biek
ere zigorra airean zerabilten bitartean —eta, ai, nola damutu nintzen mementu hartan ezpata ez edukitzeaz eta ezpatarekin trebatu ez izanaz, zeren eta han berean hilko bainituen ezin gogarago, laidoka ari zitzaizkigùn bi gizon harro haiek! —, harik eta burua zutitu eta erran nien arte:
|
|
|
Eta ez ote dakik, berdinzki, ezen ezpata bat gutiagorekin nekez egin ahal izanen diegula buru peril guztiei, zeren, baldin jende guztiek erran digutena egia bada, munduan diren ezpata guztiak ere guti izan daitezkeen...? —eta, batean Antoniori eta bertzean neuri,
|
bioi
ere mesprezuz so egiten zigula, zeren eta ni ere gizon ezpatarik gabea bainintzen, bizar peitua izaiteaz gain, erran zigun—: Ederra nagok ni bi oilo hauen artean...
|
|
|
Handik aitzina, Xiritxeren bila joaiten hasi nintzen arratsero, egun batean leku baterat eta bertzean bertzerat neramala,
|
biak
ere zaldi gainean beti, han eta hemen zeuden guardiak ene ateraldi haietarat ohi zitezen, harik eta ihesaldiko eguna iritsi zen arte.
|
|
|
Konbertsazioneak, batzuetan, guztion artekoak izaiten ziren, baina bertze batzuetan ez, eta orduan multzo tipitan elkartzen ginen: multzo bat zen aitak, jaun administratzaileak eta Mattinek osatzen zutena, etxeko negozioez edo ehizaz mintzatzeko; bertze bat zen don Frantziskok eta aitona Nikolasek osatzen zutena,
|
biak
ere mahaiaren bi aldeetarat ipintzen zirela, xakean aritzeko... nahiz eta apeza, bere prezeptore lanak utzi zituenetik, gero eta gutiago etortzen zen, eta osaba Joanikotek edo nihaurk bete behar izaiten genuen orduan jaun apezak utzi lekua; bazter batean, berriz, ama egoiten zen, adatsa maiz sare edo mantelina batez bildua, alboan bere ohorezko dama eta laguntzaile leiala zuela, Hipolita, biak er...
|
|
|
Konbertsazioneak, batzuetan, guztion artekoak izaiten ziren, baina bertze batzuetan ez, eta orduan multzo tipitan elkartzen ginen: ...na, biak ere mahaiaren bi aldeetarat ipintzen zirela, xakean aritzeko... nahiz eta apeza, bere prezeptore lanak utzi zituenetik, gero eta gutiago etortzen zen, eta osaba Joanikotek edo nihaurk bete behar izaiten genuen orduan jaun apezak utzi lekua; bazter batean, berriz, ama egoiten zen, adatsa maiz sare edo mantelina batez bildua, alboan bere ohorezko dama eta laguntzaile leiala zuela, Hipolita,
|
biak
ere solasean, mota bateko zein bertzeko beztimendak eta oihalak brodatzen zituzten bitartean, titarea hatzean sarturik; eta, finean, jaun Marcel, osaba Joanikot eta hirurok bertze multzo baterat biltzen ginen, egongelako bertze bazter baterat, norat jaun Marcelek bere lauta ekartzen baitzuen usu, zeren eta, bertze nonbait erran dizudan bezala, gure prezeptoreak lauta jotzen ere baitzekien eta ong...
|
|
|
Beraz, osaba Joanikotekin bat eginik nengoen arren eta bat egite hark marraz honat jartzen gintuen arren, nola, bertzalde, jaun Marcel ere biziki estimatzen hasia nintzen eta gero eta gehiago estimatuko nuen, hala, bien kontseiluak eta erranak aintzakotzat hartzen nituela, biekin sentitzen hasi nintzen ongi, marraren bi aldeetarat banengo bezala, marraz honat eta marraz harat. Eta, haien izaiteaz denaz bezainbatean ere, berdintsu eta orobatsu gertatzen zitzaidan, zeren atsegin bainituen
|
biak
ere, arras diferentak ziren arren: osaba Joanikot urduria zen, eta laket nuen haren urduritasuna; jaun Marcel baketsua zen, eta laket nuen haren bakea, osaba Joanikoten urduritasuna bezainbat.
|
|
|
Eta anaia eta
|
bioi
ere halatsu erran zigun behin batean:
|
|
|
Ordea, zergatik ez dugu dotrina giristinoa guztiz uzten, baldin iduritzen bazaigu ezen txantxa eta burla hutsa dela?" Aitzitik, han geunden Antonio eta biok, geure testigantza aitzina eramaiteko asmotan...! Eta guk bagenekien ezen In dietarat zihoazen giristinoek hutsaren hurrengotzat zituztela beltzak eta indiarrak, eta bagenekien, halaber, ezen bertze ikusmolde batetik abiatu behar genituela geure egiteko guztiak, zeren
|
biok
ere irakurria baikenuen orduko Bar to lo mé de las Casasen Brevísima historia eta zeren baikenekizkien, halatan, bertze historia batzuk ere, indiarren holokaustaren berri emaiten zigutenak: Hatuey ren historia, konparazione, Kubako buruzagi edo cacique indiar harena, zeina giristinoenganik eta gizon zurienganik ihesi ibili baitzen, harik eta haien atzaparretan akabatu zuen arte; eta, hala, bada, kondenatu zuten giristinoek sutan hiltzerat, lotu zuten hura tronko bati... hurbildu zitzaion frantziskotar bat, erran ziona zer sinetsi behar zuen eta zer ez, baldin zerurat joan nahi bazuen, zeren, bertzenaz, infernurat joanen baitzen; eta, hura aditu bezain fite, kezkatu zen cacique a eta galdetu zion frantziskotarrari ea giristinoak zerurat joaiten ziren; eta ihardetsi zion frantziskotarrak baietz, eta buruzagi indiarrak erran zion, ordainean eta ustekabean, ezen berak orduan infernurat nahi zuela, zeren eta ez baitzuen hain jende krudelarekin zerurat joan nahi.
|
|
|
Eta batek edertasun batean sinesten zuen, eta bertzeak bertzean. Eta
|
biak
ere hautu hertsi batean zebiltzan, hau edo hura, bata ibaiaren hegi batean, bertzea bertzean... Eta, bi hegiak lotuko eta estekatuko zituen zubiaren altxatzeko, zu falta zinen, jaun André, zeren zu han izan bazina, erranen baitzenien:
|
|
|
Ilargi ederra zegoen, eta uste dut ezen guztiok hartu genuela harako bidea, ba tzuk lehenago, bertzeak geroago, baina guztiok ere bateratsu, bi zezenketariak —Curro Banderas eta Paco Corrales— izan ezik,
|
biak
ere digestioarena baino adarkada gogorragoetarat eginak eta usatuak, hor nonbait, Paco Corralesek bezperan ongi erakutsi zigun bezala. Eta kalonje jaun don Claudio ere mugitu zen azkenean bere tokitik.
|
|
|
" Ubarneko dama eta Ubarneko damatxoa... Sorgin handiak eta urdanga are handiagoak,
|
biak
ere! Nola sinets dezakezu haiek diotena?
|
|
|
Izugarria izan zen bi mutilek beren ezpatekin eskaini ziguten ikuskizuna, hain izugarria, non gehiago baitziruditen
|
biek
ere zaldunen nobeletako protagonistak, haragi hezurrezko izakiak baino. Aitak, ohi bezala, inguruneko lagunak eta jauntxoak gonbidatu zituen festa hartarat, baina baita, ohi ez bezala, haien emazteak eta seme alabak ere, eta, beraz, batzuen eta bertzeen artean, berrogeita hamar lagunez goiti izanen ginen, haietarik erdiak edo neska mutil gazteak.
|
|
|
nola senarrak aurkitu zituen galtzoinak, eta nola ez zekien hark non gorde zituen... eta erran zion, halaber, ezen desgustu handia zuela, zeren ez baitzekien zer desenkusa asmatu, bentura gaixto hartan. Fraideak, berriz, hura jakin bezain fite ulertu zuen ezen herstura ezin hertsiagoan zeudela
|
biak
ere. Eta agertu zion bere kezka bertze fraide frantziskotar bati —zeina baitzen bere adiskide mamia, adinetarat heldua, jakintsua eta esperientzia handikoa, eta zeinari frai Domenico baitzeritzan—, eta honek liskar egin zion eta erantzuki.
|
|
|
—Deabruaren amarruak kontaezinak dira, ordea, eta horregatik, leku batean egonik,
|
bitan
ere egon daiteke. Eta hemen eta han egon zitekeen, zurean eta Zabaletarenean...
|
|
|
Eta nik pentsatzen nuen zenbatetan mintzatzen zen aita defunktua ezin gogarago jauregiaren urrezko etorkizunaz eta nola bihurtu zuen Mattin etorkizun hartako ardatz eta amets; ordea,
|
biak
ere hilik zeutzala, ez zen etorkizunaz sobera prometatzerik ez geroaren benturan ibiltzerik, zeren beirakia eta lurrezko ontzia baino hauskorrago baikinen, zinez, ezdeusaren pare eta fitsaren berdin, eta zeren hala bihur baitzitekeen, gauetik egunerat, munduko loria guztia ere banaloria. Eta zeren, Kristok erran zigun bezala, ez baitakigu eguna eta ez orena.
|
|
|
osaba etxerat ekarri eta handik aste pare baterat izan zen, noiz eta Maddalenek eta osabak beren artean iharduki baitzuten; eta, hala, diskusionearen ondorez edo, Maddalen tristura oso batean sartu zen, zeina irakur baitzitekeen haren begien lausoan; osaba, bere aldetik, haserre zegoen, Maddalenekin ez ezik bere buruarekin ere. Baina, osabaren arratsaldeko ibilalditxoan, zeina bi guardiak zaindurik egiten baitzuen, juntatu eta elkartu zitzaion Maddalen... egin zuten lizar baten ge rizpean geldialdi bat, ikusi nituen biak solasean —guardien begi bistan beti ere, baina ez haiek entzuteko puntuan—, eta adiskideturik edo itzuli ziren handik,
|
biok
ere irritsu.
|
|
|
alferrik, zeren utzi bezala ediren bainuen etxea. Ordea, sinesten hasia nintzenean ezen
|
biak
ere ihes eginak zirela, morroi bat hurbildu zitzaidan, erranez ezen, osaba Joanikoten manuz, urroztarren bordarat joan behar genuela.
|
|
|
Baina horri buruz ere ez dakit orain zer erran... Izan ere, amorioan eta komunionean,
|
bietan
ere ez ote dago, azpian eta harroinean, sentimendu bera: finitua infinituan urtzekoa, baina baita, aldi berean, infinitua finituaren mugetarat ekartzekoa ere?
|
|
|
Eta, neure buru handi hartan iduri haiek nituela, berriro etorri zitzaizkidan maradizinoak eta hitz itsusiak mihirat. Eta, neure maradizino haien artean, amaren eta aita Bartolo me ren iduriak tartekatu eta, irrizaleak ez ziren arren, irriz eta irriz hasi zitzaizkidan
|
biak
ere, zeren eta haien aurkako mendekua ene aurka bihurtu baitzen.
|
|
|
Lekutan, jaun André! ...larretarik bat beso zangoen haragi korapilo haietarik batean harrapaturik geratu baitzen; eta hain hertsiki harrapaturik geratu zen, bertzalde, non emaztekiak oihu lazgarri bat egin baitzuen, bere dolorezko dolore hartan; eta, orduan, korapiloaren deskorapilatzeko eta bere buruhaustearen erremediatzeko, hasi zen emazteki hura besoak eta zangoak higitzen baterat eta bertzerat, eta hasi ginen bertze
|
biok
ere, berdintsu eta orobatsu, bakoitzak ahal zuen moduan; eta, finean, nola gure mugimendu haiek ez baitzituen jada buruak gobernatzen, baina halabeharrak eta kaosak, bihurtu ziren eskuen joan jinak belarrondoko, zangoen harat honatak ostiko, eta ferekak zimiko... Eta, mugimendu haien artean, egin zuen jauzi, halako batean, ene gainerat, bi emazteki haietarik batek... eta ohea hautsi zen, eta, ohearekin batean, hautsi ziren ordu arte aurkitu eta bildu ahal izan genituen froga eta argumentu guztiak, Trinitatearen batasunerat eraman gintzaketenak, Fausto eta Lelio Sozziniren teoriak azkenean biktorios.
|
|
|
Arrebaren nahitaezko lan bidaiaren bat? Arrazoi gertagaitzak iruditu zitzaizkidan, bi
|
biak
ere.
|
|
|
Eta egia da orain alegera nagoela, baina egia da, halaber, leher kaka egina sentitzen naizela. Horregatik, aldizkaria aurreko eserlekuaren bizkarreko sarean utzi (Bruselan erosi nuena ere bertan ezarri, eta, Bilbora heldutakoan, biak ala
|
biak
ere bertan ahantziko ditut), koadernoa altzoan hartu, eta lo kuku bat egiten saiatu aurretik, Rubenek oparitutako argazkiak ikusiko ditut. Ahalik eta indartsuen egon nahi dut, gaur Teresarekin sekulako parranda egiteko; aldean daramadan arimari (aurkitu ninduenetik ez diot alde egiten utzi) primeran etorriko zaio, eta zer esa  nik ez, nire GMI ari.
|
|
|
Furgonetan, gaur, Ruben eta biok atzealdeko eserlekuetan eta elkarren alboan egokitu gara.
|
Biok
ere fraka motzetan, dardarizo bat sumatu dut gure belaunek leun  ki topo egin duten lehen aldian; baina gero, elkar erakarri izan balute bezala, luzaroan egon dira bereizi gabe, izerdia sortzeraino. Bien bitartean, ez diogu elkarri ez begiratu ez hitz erditxorik ere luzatu, baina belaunek itsatsirik jarraitu dute, agian eman eta jasoko lituzketen laztanen jakitun.
|
|
|
Bidaia amaierako afarira, Tom salbu (Mexikorako bidaia dela eta, Karmelok haren desenkusak oraingoan ere susmagarriak azaldu dizkigu), bidailagunak dotore eta inoiz baino hiztunago joan ginen gara (hain hurbil ditudan barteko gertakariei buruz mintzatzeko ezinezkoa zait lehen aldia erabiltzea). Ruben eta
|
biok
ere solasean aritu gara, baina kontu isil  ka, eta tarteka bakarren bat Luis, Adela... trufaka zuzendu zaigu, ezkontza noizko eta halakoxe kirtenkeriak galdeginez.
|
|
|
" Nire lagunak pozak txoratzen jarriko lirateke Bakarnerekin ez, eta benetako neska batekin harremanak izan ditudala esango banie", adierazi izan dit trufaz azken egunotan, baina ez Ruben ez ni ez gara ausartzen etorkizunaz hitz egitera. Badirudi ez dugula elkar behartu edo mindu nahi; badirudi
|
biok
ere elkarren gorputzen gose garela, eta gose horrek ez duela amaierarik(" Orain arte neure buruari ematera mugatua, bazeneki zenbat laztan dudan zuri emateko...", esan zidan afaldu ondoren hotelera itzuli ginenean).
|
|
|
lehenengoa Segoviakoa da eta, haren portzelanazko zurbiltasunari erreparaturik, egingo nuke bolada txarra pasatzen ari dela; bigarrena Madrilekoa da, baina duela urte asko Frantziako hiriren batean bizi da, liburuzain lanetan.
|
Biak
ere aski diskretoak dira eta bidaia apenas mintzatu gabe egin dugun arren, abiatu berritan barteko kontu batzuk entzun dizkiet: ulertu ahal izan dudanez, bart Adela Dan dantzara ateratzen saiatu omen zen, baina ezin izan zuen lortu; bestalde, Dan Luisekin haserretu omen zen dantzatokian peta bat erretzen hasi zelako; eta Luis, azkenik, Lola nafarra nabarmen samar xaramelatzen saiatu omen zen, baina hau ere alferrik.
|
|
|
Are gehiago:
|
biak
ere beste postu batera bidali zituen bere lanerako arriskugarri...
|
|
|
Dabidek hala proposaturik nahi izan zuelako, egongelan egokitu genuen eskultura zulodun hura eta, bistan dena, etxera etorritako lagunei, eskultore ospetsu baten obra zela esaten tematu zen, pasadizo batek, bigarren aldiz kontatzean, barregarritasun guztia galtzen duela ez baleki bezala. Denek besterik gabe sinetsi zuten, baina artean gure lagunak ziren Mirenek eta Koldok,
|
biak
ere institutuko irakasleak, iritzi hau gaineratu zuten: " Zulo horrek, hutsune zirkular horrek sekulako indarra ematen dio eskulturari".
|
|
|
Espero ez bezala, gaurko gosariko albisteak zaldiek eragindako gihar minak edota egunsentia izan beharrean(
|
biak
ere ongi nabarmentzeko gisakoak), Luis izan da, eta Rubenek, haren dendakidea izaki, jakinarazi digu:
|
|
|
Orixe zapaldu handi bat da, ezin du malenkonian aterbetu, atzean uzten duena herri baten suntsimendua izan da, eta urteetako alferrikako lan bat, maila pertsonalean. Bi polo horien artean," Amerikako pampetan" eta" Amate baten itzalpean" poemek hartzen duten mende erdi horretan eta
|
biek
ere ordezkatzen duten jarrera guztiz kontrajarri horien artean kokatzen da, nolabait, exilioko poesia.
|
|
|
Alderantziz, lur goldaketak sustatu eta jabe handiak bultzatu dituzte, eurak eurenez landu ezineko lurrak saltzera. Bi
|
biok
ere baliabide errazak eman dizkiete baserritar nekazaleei, hain zuzen ere, besoak aberastasun sortzaile dituztenei, euren buruak lurren jabe egiteko. Hori gorabehera, ezin izan ditugu ezkutatu legeria sailkatu eta korapilatsu bati loturik egon daitezkeen makur handiak.
|
|
|
Serioago dator Koldo, haserre itxuran. Bisitara joanda, jende multzoa elkartu omen dira; hemen alboko moduluan dauden hiru nesketako
|
bik
ere aurrez aurreko bisita ei zuten ordu berean (Itziar geratu da moduluan, Onditz txikia zaintzen); elkar agurtzeko eta momenturen batean elkarrekin egoteko aukera izan dute, baina Maitanek eta Amaiak kasurik apenas egin omen diote Koldori; Antxonekin izan dituzte kontu eta mimo guztiak, musuak eta besarkadak. Antxonek barre egiten du, Koldok marmarrean kontatzen digun bitartean.
|
|
|
– Bai, halaxe duk. Elkarrekin konformatu beharra zaukaagu
|
biok
ere. Ondo lo egin, Estepan.
|
|
|
Bultza egin genion autoari eta mutilak, kostata, hainbat ahaleginen ondoren, autoaren motorra abian jartzea lortu zuen. Bizkar zorroak autoaren atzealdean utzi eta barrura sartu ginen Lauaxeta eta
|
biok
ere. Hura atzealdean eta ni aurrean, mutilaren ondoan.
|
|
|
ustez irri gaixto bat, beti azio txarren bat barrundatzen ariko balitz bezala; zeinerako, bestalde, guztiz inkapablea zirudien.
|
Biak
ere herri koskorra atzean utzi duten mutilen legean, garbi, sinple, galtza bakeroez, koadroekiko alkandorez jantzita zeuden. Handia zen bien arteko konplizitatea, erraza tratua etxeko emakumeekiko.
|
|
|
Bi mutilek ere beste atitude bat hartu zuten:
|
biak
ere serioago, Lupok zigarro bat piztu zuen, Belek berriz, bere irria moderatuz, gizon portatzen ahalegindu zen; ez zuen hura, hala ere, bere berezko modua; ez zegoen oso eroso. Bederen bederen, giroan tentsio punta bat zegoen.
|
|
|
Gisa batera, Eli ere berezia zen, neskak berak ez zekien, beharbada, noraino.
|
Biak
ere bereziak, nahiz fisikoz hain diferenteak izan, bazuten elkarrekiko entendimendu arraro bat, bazuketen elkarrekiko nolabaiteko antza, umore beretsua. Xanen begian malko bat zegoen.
|
|
2001
|
|
|
martxoan" Lucrecia Borgia" eta" Lucia di Lammermoor" maiatzean.
|
Biak
ere Euskalduna Jauregian.
|
|
|
Hirugarrena, Laida Martinez bilbotarraren" Egunkari laburra" k. Gainera, 18 urtetik beherako egileentzat akzesit
|
bi
ere eman dira, Maite Urrutia azkoitiarraren" Zerua izara beltzaz estaltzen denean" kontakizunarentzat bata, eta Iraitz Agirre arrrasatearraren" Keak gordetako oroitzapenak" ipuinarentzat bestea. Horrez gain, epaimahaiaren gomendioz eta bere kalitateagatik, beste narrazio bat ere sartu da liburuan, Alberto Ladron Arana iruinsemeak idatziriko" Udazken sargori bat aitatxoren tabernan".
|
|
|
Kongresuaren aurretik, eta berarekin lotuta nolabait,
|
bi
ere izango dira Bilboko areto berean. Irailaren 25ean ikasleen ordezkariak" Ikasleak etorkizuneko irakasleak" gaiaz arituko dira eta 26an hezkuntza ez unibertsitarioko ordezkariak arituko dira euskal unibertsitateaz pentsatzen dutenaz mintzatzen.
|
|
|
Ibilbidearen 34,5 km.an Esprontzeda zeharkatuko dugu, eta berehala Desoio.
|
Biak
ere inguruko laborantzaz arduratzen diren herrixkak dira. Azken herritik zuzen, 6,5 kilometrotara aurrean Dorreaga Torres del Rio agertuko zaigu, Logroñorako bidean.
|
|
|
1985eko San Fermin egun hura baino lehen, beste
|
bitan
ere agertu zen Sarrionandia astekarian, baina oraingoan elkarrizketatu gisara. 1984an L. Txaho presoak elkarrizketatu zuen iurretarra eta, ARGIAn egin zitzaion azken elkarrizketa, Korrika 4 eko Prentsa Bulegoak sinatzen zuena, urtebete geroago argitaratu zen, 1985eko maiatzaren bukaeran, Martuteneko espetxeko ihesa baino hilabete lehenago
|
|
|
PC entzako ezagunena WinZip eta Macintosh entzat Stuffit Expander dira:
|
biak
ere ordaindu beharrekoak badira ere, erosi aurretik saioak doan egin ditzakezu.
|
|
|
ziriak soltean,
|
biek
ere %61a legazki dutelarik.
|
|
|
Koipe eta Córdoba laginetan, zapore garratz arin arina eta La Española eta Koipe laginetan, berriz, andel zikinaren arrasto ia ezin hautemanezkoa. Hiru lagin horiek, dastapen panel ofizial horretan erdietsitako emaitzen arabera, oliba olio birjina lirateke, hau da, adierazitakoa baino kategoria apalagokoak. Dastapen ofizialean emaitzarik hoberena Olidor izan zen, 8 punturekin, ondotik Elosua (7,1 puntu), Carbonell eta La Masía(
|
biak
ere 7 punturekin) zetozkiola. Beste aldetik, CONSUMEReko ohiko dastapena ere egin zen eta honetan emaitzak hobeak izan ziren.
|
|
|
Papera sartzeko edukiera handiena Xerox Docuprint M750 laginak duen arren, papera sartu eta ateratzeko mekanismoak aipatu dugun Xerox honetan ez ezik Lexmark Z12 eta HP markako
|
bietan
ere kalifikazio onak jaso zituzten.
|
|
|
Fruitu sikuen mineralen edukia ere, bestelako fruta eta fruituena baino handiagoa da, hainbatetan balio nabarmenak erakusten dituztelarik, hala nola: magnesio, fosforo, potasio, kaltzio eta burdina, eta hainbat oligoelementutan, zink eta selenioa kasu(
|
biok
ere desoxidatzaile eraginkorrak).
|
|
|
Moneta berria indarrean sartzen denetik zazpi egunera urtarrileko beherapenak iristean, etiketa bakoitzak lau prezio (zehazki biribildurik) agertu ditu: aurrekoa eta oraingo beheratua,
|
biak
ere pezeta eta eurotan.
|
|
|
Ibaiertzik onenak Zadorra eta Ebro ibaietan ikusi ziren, bikainak
|
biak
ere; eta txarrenak, berriz, Turia eta Guadalmedina ibaietan, oso eskasak.
|
|
|
Uraren kalitateari buruzkoa da kalifikazio onargarria duen bloke bakarra, hiru ibai bakarrik geratu baitira proba gainditu gabe; baina beste
|
bitan
ere (Turia eta Guadalmedinan) ezin izan da konparaketarik egin, ibaiek ez baitzuten urik.
|
|
|
Merkatua bereganatzeko borrokan, ezinbestez, hiruretako bat instalaturik dagoen tokian luze gabe beste
|
biak
ere kokatuko dira: era horretan, transmisio antenen kopurua hirukoizten ari da, etengabe.
|
|
|
|
Bietan
ere, hobe da biskositate garaia izatea.
|
|
|
Hamabi laginetatik lauk agertu zuten isurketa puntu hoberena: Kraft Supermultigrado Gasolina eta 3CV Brio Gasolina/ Diesel(
|
biek
ere, 30ºC), BP Super V Gasolina (ºC) eta, denen gainetik nabarmentzekoa (36ºC) 3 CV Brio Plus Gasolina izeneko lagina.
|
|
|
Hortik aurrera, minutu bakoitza Jazztel ekin 3,8 pezeta kostatzen da eta Telefónica rekin 4 pezeta (gehi BEZ,
|
bietan
ere); baina Telefónica ren tarifa horri deia ezartzearen kostua gehitu behar zaio.
|
|
|
Kasu
|
bietan
ere, ez jarri martxan beteta ez badaude.
|
|
|
|
Biek
ere aparteko osagaiak dauzkate: zuntz disolbagarria Flora laginak eta kaltzioa Tulipán markako margarinak.
|
|
|
Aztertutako zortzietatik, beste
|
bik
ere badaukate hidratatzailea (glizerina), beste batek bakterizida (triklosana) eta honek bakarrik zikatrizatzailea (alantoina).
|
|
|
Alde nabarmenagoak antzeman dira nutrizio kalitateari dagokionez: azterturikoen artetik jatetxerik onenak Iruñea eta Bartzelonakoak izan dira, hiri
|
bietan
ere menuen %84 onargarritzat jo baita.
|
|
|
Bezeroarenganako arretari buruzko datu orokorretara itzulita, era positiboan nabarmendu zen jatetxeetako komunen egoera eta janari edariak zerbitzeko azkartasuna; atal
|
bietan
ere batez beste 8,5 puntutik gora eman zen.
|
|
|
Adituek diotenez, inor ez dago ziur orain arreta gehiago jartzen den eta kasuak maizago detektatzen diren, edo jendea elikatzeko moduan nahaste horiek areagotzen diren. Bi nahaste ohikoenak anorexia eta bulimia dira,
|
biak
ere urduri kalifikatuak, erroa egoera psikologiko batean baitago gaitz fisiko batean baino. Nerbio anorexiaren ezaugarri nagusia argaltzeko gogoa da, eta, batez ere, pisua galdu nahi duten emakume gazteei eragiten die, gorputz handiegia dutelako, nahiz eta dagoeneko nahiko argal egon daitezkeen.
|
|
|
Gantz azido hori oliba olioaren osagai nagusia da, eta, horren ondorioz, txerri iberikoa “hankadun olibondotzat” hartzen da. Hori dela eta, haragi horretan gantz azido aseek portzentaje txikiagoa dute beste haragi batzuekin alderatuta.Zerri zuriek ere, artoarekin edo sojarekin elikatzen badira, gantz proportzioa alda dezakete,
|
biak
ere gantz asegabeetan aberatsak badira. Txerri giharrak kolesterol kantitate ertaina du, produktu freskoaren 100 gramoko 60 eta 80 mg artean.
|
|
|
Barazki pureari gehituak, 18 hilabetetik aurrera. Arrozarekin edo beste zereal batzuekin nahasiz gero, haragi anoen zati bat ordezka dezakete, eta astean
|
bitan
ere har daitezke. Jogurtak.
|
|
|
Aitzol eta
|
biok
ere horrela ibiltzen ginen, oroitu naiz ezinbestean. Edo okerrago.
|
|
|
3) Froga ontologikoa, esperientzian oinarritu gabe a priori abiatzen dena adigai soiletatik. Kanten esanetan hirugarrena da froga nagusia, aurreko
|
biek
ere bertan baitute beren funtsa; beraz, pentsalariaren analisia azken honetatik hasten da.
|
|
2002
|
|
|
Hor daude baita ere Kataluniako Nazioarteko Zinema Jaialdia (Sitges) eta Donostiako Beldurrezko eta Fantasiazko Zinema Astea, euren espezializazio generikoarengatik, zinema ilunena eta beldurgarrienaren maitaleen huts egin ezinezko zitak baitira
|
biak
ere.
|
|
|
Xalbatek lizar makila bipilari eutsi zion lehenik, eta Joxeri burdinazko makila fina luzatu zion gero, eskura.
|
Biak
ere neurri neurrira eginak zituzten. Lizar makilak pausoa laguntzen zion Xalbati, eta burdinazkoak bidea markatu Joxeri.
|
|
|
Nire mentalidadetik, lanak erdi aukeran egiteak esan nahi zuen, demagun aizkolari batek 45 egin nahi bazuen apustua, eta besteak 15era, erdi aukeraren poderioz
|
biek
ere 30nara jokatu zuketeela. Oker nenbilen.
|
|
|
Ohiko baldintzetan, burtsako kotizazioez ari garela, kafe leun edo ikuzien balioa naturalen gainetik ohi dabil, eta
|
biak
ere robusta motakoen gainetik.
|
|
|
Beste bi arabika ikuzi gabeak (naturalak),
|
biak
ere Brasilgoak.
|
|
|
Antibiotikoak sobreinfekzioa dagoenean bakarrik dira egokiak eta sekula ez dira erabili behar ez anpizilina ez eta amoxilina ere, hedapen zabaleko antibiotikoak
|
biak
ere.
|