|
2000
|
|
|
|
Bi
estatu?
|
|
|
1451tik
|
bi
estatu tiki bezalakoak ziren. Bi zerga biltzaile aritzen ziren, bi taldekoak, eta agiriak hagitz guti dira.
|
|
|
Bi zerga biltzaile aritzen ziren, bi taldekoak, eta agiriak hagitz guti dira.
|
Bi
estatu, bi Korte, bi talde zergak biltzeko, bi Kontu Ganbara.
|
|
|
Lizarran zabaldutako bigarren aukera, Arzalluzek aipatzen duen Txiberta hori, posiblea eta beharrezkoa da. Akordio aber tzalea beharrezkoa da eszenatoki berri baterako prozesua zabaltzeko, Madril eta Parisetik jartzen dizkiguten blokeoei aurre egiteko, egungo konfrontazio parametroak gainditzeko eta
|
bi
Estatuetan prozesu demokratiko bat eratzeko. Horixe da apustua eta gehiengo abertzalearen nahia, baina horretarako adorea eta ausardia behar da.
|
|
|
Eta, 14 artikulua, guretzat hain interesgarriak diren mugaz gaindiko harremaneri buruzkoa. Oroi Europako
|
bi
Estatu hertsienetakoen artean gaudela eta muga hori eteteko hizkuntza baino arma hoberik ez dugula. Anai edo kiderik hurbilenak, lege natural guztien aurka, mugaz zatiturik eduki gaituztela, eta orain dugula ordua Europa Batuan elkartzeko.
|
|
|
EUSKALDUNONEGUNKARIA eta GARA. Bi egunkari hauek, aurrerago ikusiko ditugun aldeak dituztelarik, mundua dute bigarren erreferentzia eremu, eta gaur egun Euskal Herria barneanhartzen duten
|
bi
estatuak (Espainia eta Frantzia) ez dituzte erreferentzia eremu esangu
|
|
|
Emisio banda horien finkapena, baita Uhin Luzeena ere, zeina RNEri egokituzitzaion esklusiban?, urriaren 27ko 2648/ 1978 Dekretuaren bidez egin zen, eta Estatu mailako hirufrekuentzia zehaztu ziren bertan Uhin Ertainetan eskuragarri. Horietako
|
bi
Estatuari berari esleitu zizkion (RNE eta RCE); hirugarrena, zeharkako gestioan, ekimen pribatuaren artean banatu zen. GobernuAutonomikoak, hortaz, emisio banda modu hori baliatzeko aukeratik kanpo geratu ziren.
|
|
|
Hortaz, ikus entzunezko sistemaren gaineko araudiari Euskal Herriaren balizkoikus entzunezko esparruaren ikuspuntutik begiratuta, lehenik eta behin azpimarratubeharrekoa, zatiketa politikoa bera da.
|
Bi
Estatuen artean banatuta egoteak bi araudieta, ondorioz, bi ikus entzunezko sistema arras ezberdinen artean banantzen ditu Ipareta Hego Euskal Herria, Frantziar eta Espainiar Estatuetako sistemen artean, hainzuzen ere. Esandako horrengatik guztiagatik, irrati eta telebista sistemen bilakaera, eta hortaz, baita araudi markoena ere, oso ezberdinak izan dira batean eta bestean.Desregulazioa, garapen teknologikoa eta deszentralizazioa, eta lurralde batean zeinbestean ikus entzunezko sistemen eraldaketak gidatu dituzten indarrak, lurralde horietako bakoitzeko tradizio eta egituratze modu historiko, politiko eta mediatikoetantxertatuta eman dira, eta beren artean antz txikia duten irrati/ telebista egiturak dirahorren ondorio.
|
|
|
Mugaldean, hau da Euskal Herria
|
bi
estaturen artean banatzen den eremuan, aipatutako nazionalitate bikoitzen kasu ugari aurki ditzakegu. Kopuru zehatzak ematea oso zaila baldin bada ere, batik bat kasu gehienetan bi nazionalitateak atxiki edota beste bat eskatzea norberaren erabakia delako, kasuaren arabera, nahiko ohikoakdira Lapurdi eta Nafarroa banatzen dituen mugaldean.
|
|
|
...Frantzia eta Espainiako errege infanten arteko ezkontza sonatu hartarik itzuli zenean izan baitzen... bai, orduan izan zen, segur, zeren oroitzen baitut nola aitak, okasino hartan ere, bere ondoreak atera zituen gertaki hartarik, azpimarratzen zigularik ezen Eliza katolikoak bedeinkatu ezkontza hura ez zela soilik bi pertsonaren artekoa, Espainia eta Frantziaren artekoa ere bai, eta ezkontza hark
|
bi
estatuen eta bi erresumen arteko urte luzeetako gerlak eta guduak itzali, eta bakealdi sendoa ekarriko zuela, zeina ezin egokiagoa gerta baitzitekeen, bertzalde, bai frantsesen eta bai espainiarren prosperitatearentzat ere—; sasoin hartan, bada, jaun André, bertze bi presentekin heldu zitzaigun aita. Begi bistakoa zen ezen present haiek ez zirela, ohi bezala, berdinak, zeren fardeltxo bat luzea eta astuna zen, eta bertzea tipia eta arina.
|
|
2001
|
|
|
Arazoa da ez dutela etxe txikitik atera nahi, kanpoan hotza egiten duelako. Hotza egiten du,
|
bi
estatuek etxea eraikitzeko oztopoak jartzen dituztelako, eta ez gure malgutasun ezagatik, guk erabateko malgutasunaz jokatu dugu eta.
|
|
|
Euskal musika independientea da, ez dugu estatu frantses eta espainiarraren inolako menpekotasunik. Arazorik handienak
|
bi
estatu hauetan dauzkagu, baina hortik kanpo argi eta garbi euskaldun onartzen gaituzte. Baina uste dut gaztetxeen inguruan zegoen aukera galdu dela.
|
|
|
Funtsean, Larraldek ez protestante ez katoliko baina giristinotzat du bere burua. Bidarrai herria, dakigunez,
|
bi
estatuen arteko mugan dago. Galderak jalgitzen dira hartara:
|
|
|
Madrilek eta Parisek. Printzipioz, erantzukizun nagusia
|
bi
estatuena da. Halaber, ez dut ukatuko Madrilek eta Parisek presoekiko hartzen dituzten erabakiek zerikusia dutenik ETAren jarduerarekin.
|
|
|
Esaldiak euren ahotan aldarrikapen politikoen mugak gainditzen ditu iragarpen mistikoen eremuetan barneratzeko. Jakina, euskaldunok pairatzen ditugun
|
bi
estatuek Euskal Herriarekiko historikoki mantendutako jarrera ikusirik, edo Ibarretxek informazio pribilegiatua dauka PPko neofrankisten eta Frantziako Gobernu jakobino zaharraren konbertsio mirakulosoaz, edo, betiko legez, jelkideek ez dute asmo handirik hitzetatik ekintzetara pasatzeko. Ohi bezala autodeterminazio edozein kontsulta «ad calendas graecas» bidaliko dute, Ibarretxeren halako herri kontsulta bat bultzatzeko Salburuako mehatxu eta guzti.
|
|
|
Adopzio prozesuari dagokionez, guraso bihurtzeko nazioarteko bidea hautatzea hagitz alternatiba aldrebesa suertatzen da,
|
bi
estaturen burokrazia ezinbestez konplexu eta gehienetan mantsoegiak aginduriko urratsak eman behar izaten direlako.
|
|
|
Euskal Herria banatuta dago
|
bi
estatutan eta hiru administraziotan. Ipar Euskal Herria osatzen duten Lapurdik, Nafarroa Behereak eta Zuberoak, Biarnoarekin batera, Pirinio Atlantikoak izeneko departamendua osatzen dute Akitaniako eskualdean.
|
|
|
irauteko neke gehien dituen hizkuntzaren aurkakoa, zalantza izpirik gabe. Erantzukizuna dute, Â jakina, euskal gizarte osoak eta euskararen lurraldea banaturik daukaten administrazio ugariek eta
|
bi
estatuek ere: horiek guztiek dute auzi honetan zer esana eta, batez ere, zeri erantzuna.
|
|
|
Ikastaldiak bukatuta, Maulen gelditu zen egotez, eta hurrengo urteetan han agertzen zaigu bere herritarren alde mintzatzen. 1623an Zuberoako hirugarren estatuko sindiko hautatu zuten eta lehenbiziko
|
bi
estatuek (aitoren seme eta elizgizonek) gogor eginagatik ere, kargu horretan iraun zuen zenbait urtetan.
|
|
|
Egia da
|
bi
estatu horien gobernuek Hizkuntza Gutxituen Europako Ituna onartu zutela, eta baita Espainiakoak —Frantziakoak ez bezala— berretsi duela ere; horrezaz gain, Europako Kontseiluko Asanblada Parlamentarioak bere kideei hizkuntza gutxituak babesteko eta sustatzeko eskatu zien, hau da, Europako herrialde guztietako kideei; baina hala eta guztiz ere aldarrikapen eta gomendio horiek errealitat...
|
|
|
1. Uste dut gure inguruko
|
bi
estatu handiek gaitz erditzathartu izan dituztela beti euskara eta euskararen mundua. Hots, legeetan eta nola edo halako babesa eman diotenean, ez da borondate propioz ez gogo onez izan, egoerak eta joko politikoen unean uneko interesek hartaratuta baizik.
|
|
|
gauez autoz hara eta hona zainetan bidaiatzean, istripu desiraren eta desiraren istripu artean, sortzetik sehi eta mutil hezi kanoi haragiak ginatekeela euskaraz ere Jainkoa Lagun zutenentzat, iragan mendetik ekidinezina zirudien zartatze linguistiko baten ume mutuak ginelako, ekintza aditzak grekatuz ahoskatzeko orduan aldi berean erabiliak, eta baztertuak.
|
Bi
estatuen errepresioaren aurkako afixen kolatzera igortzen gintuztenetan, beti beren familia bizitzaren oreka aurrean jartzen ziguten eta egia zen ez genuela familiarik. Eskuak kola lodiz apaindurik, afixetan agertzen ziren ezkerreko zein eskuineko hautetsien irri mardul eta faltsuak jasan behar genituen ondorioz, gohainak gontzetarik jauzarazi arte.
|
|
2002
|
|
|
Hor ditugu, nola ez,
|
bi
estatu txiki, Luxenburgo eta Islandia, Araba baino jendetsuxeagoa lehenengoa eta biztanlez urriago bigarrena. Euskal Herria baino txikiago direnak, jendez eta lurraldez eta futbol tradizio gutxiago dutenak, bainan estatu izateak ematen duen txartela dutenak.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoko, Nafarroa Garaiko eta Ipar Euskal Herrikoerakunde publikoek bi arazo nagusi izaten dituzte elkarrekin harreman juridikoakformalizatzeko orduan. Arazoetako bat
|
bi
estatuen arteko mugak dakar, hots, Hegoeta Ipar Euskal Herrien arteko lankidetza hitzarmen guztiak, estatuen arteko mugagainditzen dutenez gero, Nazioarteko Zuzenbide Publikoak arautzen ditu. Bigarrenarazoa, bestalde, parte hartzen duten subjektuetan datza:
|
|
|
Bestalde, euskal azpiegitura sarearen konfigurazioa modu esanguratsuanbaldintzatu duen faktore bat
|
bi
estatuen arteko muga izan da; garraio azpiegitureidagokienez, herrialdea bi errealitatetan banatu izan duena, eta oraindik ere banatzenduena. XIX. mendeaz geroztik, merkatu, nazionalen?
|
|
|
Merkataritza portu horiez gain, badaude portu txikiagoak ere, nagusikiarrantza portuak direnak, nahiz eta aldi berean kirolontzientzako azpiegitura ereeskaintzen duten, kasu gehienetan. Bizkaiko eta Gipuzkoako portuei dagokienez, esan beharra dago merkataritza portu nagusi
|
biak
Estatuko Administrazioareneskumenekoak direla; baina, aldiz, gainerakoak Eusko Jaurlaritzaren agintepekoak.
|
|
|
Irudi horrek bi argibide ematen dizkigu esportazioen norabidearen arloan.Lehena: euskal esportazioak gehien hartzen dituzten hamar herrietatik zortziEuropako Batasunekoak dira, eta beste
|
biak
Estatu Batuak eta Brasil; alegia, Europako Batasuneko merkatua giltzarri bihurtu da euskal enpresentzat. Bigarrena: esportazioen kontzentrazio espazialaren lehen lagina eskaintzen digu 13.5 irudiak; hots, 2000 urteko euskal esportazio guztien hiru laurdenak hamar herrialdehorietara bideratu dira, gainerako laurdena herrien multzo zabal batera bideratuz.Gainera, 1990eko hamarkada hasierarekin alderatuz, kontzentrazio maila aldatu ezdela baieztatu ahal da, orduan ere indize horrek antzeko zifra erakusten baitzuen8.
|
|
|
Euskal Herria zatikatuta dago
|
bi
estaturen artean. Unibertsitate Sistemen aldetikFrantziakoa zentralizatua da; Espainiakoa, ordea, graduren bat deszentralizatua.Bestalde, Hego Euskal Herriko unibertsitateetan euskara hedatuz doa, askoz gehiago Euskal Autonomia Erkidegoko unibertsitateetan Nafarroako unibertsitateetan baino, azken lurralde horretan dagoen borondate politiko eskasagatik.
|
|
|
Laburbilduz, hiru eratako gatazkak bereizdaitezke:
|
bi
Estatuetako erregeen eta beren menpeko lurraldeetako biztanleeninteres ekonomikoen artekoak; Ipar eta Hego Euskal Herrietako biztanleen artekoak; eta, lurralde bakoitzeko biztanleen interes ekonomiko desberdinen artekoak.
|
|
|
3.3.1
|
Bi
Estatuetako erregeen eta beren menpeko lurraldeetako biztanleen interesekonomikoen arteko gatazkak
|
|
|
Orain arte ikusitakoak ez du esan nahi
|
bi
Estatuak Conversak sinatzearen aurkakoak zirenik; hala balitz, ez ziratekeen inoiz onartuko. Hitzarmen haiek babestenzituzten eta bi Estatuen interesen aurkakoak ziren jarduera batzuk murriztea zen bikoroen nahia.
|
|
|
Orain arte ikusitakoak ez du esan nahi bi Estatuak Conversak sinatzearen aurkakoak zirenik; hala balitz, ez ziratekeen inoiz onartuko. Hitzarmen haiek babestenzituzten eta
|
bi
Estatuen interesen aurkakoak ziren jarduera batzuk murriztea zen bikoroen nahia. Gainerakoan, ez ziren Conversa hitzarmenen aldekoak, baina hitzarmen horien beharra zuten.
|
|
|
Gainerakoan, ez ziren Conversa hitzarmenen aldekoak, baina hitzarmen horien beharra zuten. Aro Berriko gerra luzeetan, liskarren hasieran etsaiarenekonomia suntsitu nahian
|
bi
Estatuek lehendabizi hartzen zuten neurria, etsaiarekinsalerosketak galaraztea izaten zen. Baina, batetik, Frantziako elikagai soberakinen (garauak, arrantza produktuak) eta industrien ekoizpenen (batez ere, ehungintza) bezero garrantzitsuenetako bat Espainia eta honek Ameriketan zuen inperio ikaragarria ziren.
|
|
|
Beraz, nahiz eta politikoki elkarren etsai izan, ekonomikoki elkarren beharra zuten biEstatuek. Eta Conversak ihes balbula baten antzeko zerbait ziren,
|
bi
Estatuen arteko gerra garaietan beharrezkoak zituzten harreman horiek bideratzeko.
|
|
|
|
Bi
Estatuen antzera, Ipar eta Hego Euskal Herriek elkarren beharra zuten ekonomikoki. Batetik, jangaiei eta ontzi eraikuntzako lehengaiei zegokienez, Gipuzkoan eta Bizkaian beharrezko ziren garau gehienak eta ontzioletan behar zituztenzenbait material Frantziatik zetozen.
|
|
|
Lehendabizi, lehenago esan denez, itsas merkataritza atzerritarren esku geratu zen XVI. mendearen amaieraz geroztik, eta gainera kai edo moila gutxi batzuetara murriztu zen; Hego Euskal Herrianbatez ere Bilbora, eta, maila askoz txikiagoan Donostiara, eta Ipar Euskal HerrianBaionara. XVII. mendeko gerra luzeetan Conversaren existentziak merkataritzahorren jarraipena ahalbidetu zuen,
|
bi
Estatu etsaietan bizi ziren euskaldunenartean.
|
|
|
Laugarrenez,
|
bi
Estatu etsaien menpekoak ziren bi lurraldeak elkarren lagunizate horrek kortsoaren garapena ere bideratu zuen. Bai Hego Euskal Herria eta baiIpar Euskal Herria garai hartako kortsario gune garrantzitsuenetakoak izan zirenEuropa osoan.
|
|
|
Gauzak horrela geratu ziren 1598an Frantzia eta Espainiaren arteko bakeasinatu zenean. Baina 1635ean
|
bi
Estatuen arteko gerra berriz piztu zenean, garbigeratu zen Conversa berri baten beharra; gestio eta zailtasun askoren ondoren, 1653an sinatu zen hitzarmen berria. Horrek hamabi artikulu zituen:
|
|
|
Hori horrela izatearen arrazoietarikobatzuk bistakoak dira: hiru administrazio esparrutan eta
|
bi
estatutan banaturik dagoen lurraldean egonik, unibertsitateen lege arauen eta unibertsitate politika lerroen arteko alde nabariak daude.
|
|
|
Oso egoera antzekoa dute beste
|
bi
Estatu" ipartarrek": No rvegiak eta Danimarkak, alegia. Norvegia rrek eta daniarrek ere, oro har, ongisko erabiltzen dute ingelesa.
|
|
|
Bere ikasleak euskara tekniko txukun eta akademiko bat erabiliko duten profesionalak izango dira, euskal gizarteak eskatzen duen modura. Baina gure lan esparruan, oroko rrean, Euskal Herria banaturik dagoen
|
bi
estatuetako hizkuntzekin elkar bizi behar dugu, eta arlo tekniko horretan ezin gara alfabetatugabeak izan. Mundu globalizatu honetan ere, ingelesak bere esparrua eduki luke, honetan Mondragon Unibertsitatea eredugarria delarik.
|
|
|
Hala ere, aurrera begira oraindik arantzaz jositako eginbide luze bezain latza dugula argi daukagu. Ezin dugu ahantzi zein kontestutan mugitzen garen, zein den gureUnibertsitateen errealitatea,
|
bi
Estatuko legedi arrotzen menpe, hiru Administraziotan zatikaturik, batzuk publikoak, besteak pribatuak, bi hizkuntza boteretsuen erdi erdian... Errealitate honek behetik gorako lan nekeza egitera eta, inertzia zein patxada direla medio, indar korrelazioaren eskasiagatik edo, etengabeko errebindikazioan murgiltzera eramaten gaitu.
|
|
|
• Euskal unibertsitateak euskal eremu osoari eta euskal hiztun guztiei irekia izan luke, definizioz. Eremu eta hiztun hauek
|
bi
estatu eta hiru administraziotan sakabanatuta izateak askoz ere zailago bilakatzen du euskal unibertsitatearen eraikuntza. Administrazio desberdinen arteko elkarlanak berez dituen zailtasunei gehitu egin behar zaizkie bi estatuetako zenbait erakundek euskalgintzaren kontra hartutako jarrera beligerantea eta hiru administrazioetako erakundeen jokabide arras desberdinak, baten ausentzia eta beste baten kontrakotasun nabarmena tarteko.
|
|
|
Eremu eta hiztun hauek bi estatu eta hiru administraziotan sakabanatuta izateak askoz ere zailago bilakatzen du euskal unibertsitatearen eraikuntza. Administrazio desberdinen arteko elkarlanak berez dituen zailtasunei gehitu egin behar zaizkie
|
bi
estatuetako zenbait erakundek euskalgintzaren kontra hartutako jarrera beligerantea eta hiru administrazioetako erakundeen jokabide arras desberdinak, baten ausentzia eta beste baten kontrakotasun nabarmena tarteko.
|
|
|
Muturreko sionistek eraso terrorista bati ekin zioten, egoera desorekatzeko eta aldeko soluzio bat behartzeko asmoz. Izan ere, horiek eraman zuten terrorismoa lehen aldiz munduko lurralde haietara3 Nazio Batuek, azkenean,
|
bi
Estatu independenteren sorrerahitzartuzuten, Jerusalemi nazioarteko hiriaren estatutua emanez. Gatazkako ezein alde ez zen proposatutako lurralde banaketarekin ados agertu, nahiz eta azken orduan juduek formalki onartu zuten.
|
|
2003
|
|
|
|
Bi
estatu handik gure existentzia ukatu eta arriskuan jartzen dutela diozue. Ez al da ikuspegi ezkorregia?
|
|
|
LEHENDAKARIAREN proposamena bi habe nagusitan oinarritzen da eta horien gainean eraikitzen da. Lehenengo, Euskal Herriaren nortasun propioa hartzen du abiapuntutzat eta Araba, Bizkaia, Gipuzkoa, Nafarroa Garaia, Lapurdi, Zuberoa eta Nafarroa Behereak osatzen dutela aitortzen, gaur egun hiru eremu juridiko administratiboetan eta
|
bi
estatutan zatiturik badaude ere. Beraz herri baten errekonozimendua, Euskal Herriarena, jartzen du oinarri.
|
|
|
Bada, hori da Euskadin gertatzen ari dena. Planean onartzen da Euskal Herria bat dela, baina gehitzen da
|
bi
estatutan eta hiru administraziotan banatua dagoela eta eremu bakoitzak bere erritmoak behar dituela.
|
|
|
Gehiago dena, ez Mitterrandek, ez haren gerlari ohi lagunek ez dute? 25 urte igurikatzerik? izan, ikusteko, II. Mundu Gerlaren ondotik bi zatitan berek banatuak zituzten Alemaniako
|
bi
estatuek, egunetik biharrera, autodeterminazio printzipioaren izenean bat egiten zutela eta, Europako Federakuntza jaio nahiaren altzo birtualean bat eginik jartzen.
|
|
|
Ber denboran, I. Mundu Gerlako irabazleek, nazionalitateen printzipioaren izenean, eraiki zituzten
|
bi
estatu eslaviarrak desegiten ziren: alde batetik Txekoslovakia, Txekia eta Eslovakia elkarretarik bereiziz, onez onean, eta beste aldetik Jugoslavia, Eslovenia, Kroazia, Bosnia, Mazedonia, Serbia eta Montenegro, hots, estatuko nazio bakoitza beregain jarriz, kostarik kosta, Kosovoren auzia hor geratzen bada ere, serbiar nazionalismoaren oinpean.
|
|
|
Sustapen hori munduko herrialde guztietara bideratuko da, baina, batez ere, europarrengana eta turistak esportatzeko gaitasun “lehiakorra” dutenengana. Ildo horretatik, Xuntako kontseilariak nabarmendu zuen Galiziara turista gehien bidaltzen dituzten Europako bi herrialdeak Portugal eta Frantzia direla, eta, beraz, nazioarteko kanpaina hau
|
bi
estatu horiei zuzenduko zaie bereziki.
|
|
|
Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegiak Espainia eta Italia kondenatu zituen 2003ko urtarrilaren 16an, «Txokolatea, C/ 00 eta C/ 00 gaiak» izenagatik. Auzitegiak bere ebazpenean onartu zuen abokatu nagusiaren kondena,
|
bi
estatuek EE Ituna hautsi zutelako, debekatu egin baitzuen kakao gurinez gain beste landare koipe batzuk zituzten produktuak txokolate gisa merkaturatzea. Bi herrialdeek, beren jarrerarekin, Europako ekoizle guztiak behartzen zituzten produktu horiek «txokolate suzedaneoa» izenarekin etiketatzera.
|
|
|
Polifema ziklopea gizon arrunta eta txikia izan balitz, adibidez, zertarako balioko zuen Ulisesen abileziak; munstroaren krima erranak, gerla ekintza heroikoen lerroan kokatzen du. Halatan, guk orduan
|
bi
estatu genituen arerio tzar, estatu horiek bestalde, hein batean bederen, gure jende sozial erako eskubideak bermatzen zituzten arren.
|
|
|
Hautetsiek deitu manifestaldian, Iparraldeko lurretan egin TKAren hilketa ez zirelakoan batere aipatzen. Frantses eta espainol polizien artean kudeatu herioaren eskadroia zen TKA,
|
bi
estatuek Euskal Herria hertsatzen zutelako marka argiena. Txoko akort zen eta Aratxe izenekoa gurutzatzearekin, Patxi non zegoen eskatu zion.
|
|
|
Bizkitartean ETAk bere agirietan, eta euskal abertzaleen gehiengoak gatazkari aterabide baten emateko Frantzia eta Espainiaren esku hartzearen eskatzen segitzen du, gatazkaren lehen hobendunak
|
bi
estatu zapaltzaileak balira bezala. Hein handi batean erantzukizun erraldoia dute, baina euskaldunek berek ere bai funtsean.
|
|
|
Bigarrenik, alegiazko gerrahori ez da ezein legebiltzarretan eztabaidatzen, inkesta, gizarte ikerketa eta komunikabideetan baizik. Hirugarren, alegiazko gerrak ez du sekula
|
bi
estatu demokratikoren artean gertatu behar, beraien hauteslegoak nekez ulertukobailuke bi demokraziaren arteko erasoa. Baina, alderantziz, hauteslego superdemokratikoa gertu dago estatu ezdemokratikoren bat edo beste noizik behin erasotzeko, herri atzeratuak diktadurapetik salbatzeko eta, zer esanik ez, ekintza" humanitarioak" sustatzeko.
|
|
2004
|
|
|
Iparraldeak eta Hegoaldeak
|
bi
estaturen eragin historikoa, politikoa eta kulturala jaso dituzte. Zerk batzen ditu Iparreko eta Hegoko pertsonak edo euskaldunak.
|
|
|
Parametro asko aldatu dira, bestela euskararenak egin du. Bestalde, historiak eta estatuek banandu gaituzte, baina
|
bi
estatuak zentralistak izan dira. Dena muga al da, ordea?
|
|
|
Guk geuk eragiten ditugu horiek.
|
Bi
estatutan txertatuta gaude. Hala ere, bi estatu hauek bilakaera oso diferentea izan dute, Frantziak oso goiz garatu du identitate nazionalaren sentimendua eta horregatik uler daiteke, ñabardurekin, Frantziaren alde gerretan aritzea.
|
|
|
Bi estatutan txertatuta gaude. Hala ere,
|
bi
estatu hauek bilakaera oso diferentea izan dute, Frantziak oso goiz garatu du identitate nazionalaren sentimendua eta horregatik uler daiteke, ñabardurekin, Frantziaren alde gerretan aritzea. Baina Iparraldean desertore kopuru handiena izan zen, jende askok ihes egin zuen Ameriketara eta Hegoaldera.
|
|
|
|
Bi
estatuen izaeraren menpeko errealitateak. Azken bi mende luzetan Frantziako Estatua »Espainiako Erresuma ez bezala» demokrazian garatu da.
|
|
|
oinarrizko giza eskubideak ukatu behar, beste batzuen aldeko kanpai jole aspergaitza bihurtzeko. Hain zuzen ere, askotarikotasunaren izenean
|
bi
Estatu hizkuntzen oinperatze sistematikoa legitimatzen du halakoak, eta halakoen artean, abertzaleak erruz. Munduko hizkuntza eta kultura askatasuna eta askotariko herri izaera herri hizkuntzak babestuz eta garatuz bermatu beharreko estrategia dela uste dugunontzat, zurikeriaren eta trikimailuaren erakusbiderik garbiena baita hizkuntza politika totalitarioa egiten duten Nazio estatuen aurrean amore emate hori.
|
|
|
Egia esan, neu ere iritzi bertsukoa naiz besteen nortasuna onartzeko irizpide horretan. Mendeko gaituzten
|
bi
Estatu totalitario horietako herritarren aldetik ere begikotasun hobea izango genuke gure aldetik izan behar genukeena bagina. Hain zuzen, behinola Monzonek esan bide zuen hura datorkit gogora bat batean:
|
|
|
Sistema nazionalaren hizkuntza politika Estatuaren eginkizuna denez, eta honek lurraldekako askatasun eta aniztasunik onartzen ez duenez, euskararen arnasa ito eta berea ezartzen digu mihi ahoetan. Guztizkoa da, ez neurri batekoa,
|
bi
Estatuok antolatu duten egurats itogarria.107
|
|
|
Gure adibide zehatzera etorrita: Euskal Herrira etorri diren espainol eta frantsesek zer nolako harremanak izan dituzte eta dauzkate
|
bi
Estatu horien nazio politikarekin. Auzi irristagarri honek izan al du euskal arazoaren luze zabaleko gogoeta saioetan berez zegokion tokirik?
|
|
|
Estatu eremu horietarik hona etorri denak Estatu horiekin dituen harremanen izaera hil edo biziko auzia dela gure herriaren biziraupenerako. Batetik, hain zuzen,
|
bi
Estatu horien izaera nazionala totalitarioa eta zurrupatzailea dela hartu behar dugu gogoan. Bestetik, Estatu horietatik gurera etorri eta gurean bere familiaren segizioa finkaturik utzi duenak, zer eratako harremanak dauzka bere jatorriko Estatu molde horren kultura politikoarekin eta hemengo nazio auziarekin?
|
|
|
Elebitasunaren munduak gure mundua bitan banatzen du: alde batetik, gu geu gaude, euskaldunok, herri gisa hizkuntza eta kultura jakin baten ordezkari; beste aldetik, mendeko gaituzten
|
bi
Estatuak, beraien identitate zeinu guztiekin batera. Bitasun honen logika gaiztoari itzuri egiteko, bitasun horren morrontza errazago uxatzeko edo Europa ardatz izango lukeen identitate eremu zabal berriaren itxaropena euskaldun askok eta askok aitortu du jendaurrean.
|
|
|
1936ko demokraten biltzarrean Roosevelt aukeratu zuten berriro, plataforma errepublikarrak kongresuaren boterea zurrupatzea, estrabagantziak egitea eta Washington-eko boterea zentralizatzea egotzi zion. Hauteskundeetan errepublikarrek ez zuten Roosevelt-en mailan egoteko aukerarik eta presidente ohiak inoiz ezagutu gabeko aldearekin irabazi zuen,
|
bi
estatutan izan ezik gainerako guztietan. Horrela, erreforma garatzeko beste mandatu bat zuen.
|
|
|
Klimaren aldaketak, berotze globala, denboraren ereduak eta lurrikarak aztertzen ditu. Espainiako “superkonputagailua” haren ilaran dago, baina beste batzuen aurretik, hala nola Los Álamosko segurtasun nuklearreko laborategian AEBetako garrantzitsuena– eta Kaliforniako Lawrence Livermore zentroan,
|
biak
Estatu Batuetako Administrazioko Energia Departamentukoak. Ez bezala, “Mare Nostrum” oinarrizko tresna izango da zientzia eta ingeniaritza industriala garatzeko, bereziki hegazkinen edo ontzien simulazio eta diseinu arloetan.
|
|
2005
|
|
|
Euskaldunek Euskal Herriaren aldeko askatasunean emandako pausoak intsumisioan oinarritu zituzten. Euskal Herria iraganean bezala gaur egun ere ukatuta dago, Euskal Herriaren alde borrokatzea ere debekatuta dago, horregatik ezker abertzalearen historian intsumisio jarrerak ere landu dira
|
bi
estatuen aurka.
|
|
|
Hau da, orain Europako Batasuna egongo ez balitz eta gure aukera bakarra izango balitz Europako Batasun batere ez egotea edo estatuetan oinarritutako Europa baten alde egitea, nik uste dut bigarren aukera hau hobea dela, baita Euskal Herri bezala ere, ez egotea baino. Kontuan hartu behar da herri txikia garela,
|
bi
estatuen artean kokatua dagoena eta gainera estatu baten barruan zatitua. Horrelako proiektu bat aurrean agertzen zaigunean, bi aukera izan ditzakegu:
|
|
|
ematen duen dolar bakoitzeko 71 zentimo ez dira behartsuentzako baliagarri. Euskaldunok ez dugu
|
bi
estatuek gure sosak gastatzen dituzten moduarekin oso pozik egoteko motiborik. Bestalde, Action Aid estatuetan zentratu da, eta ez dakigu Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak alor honetan zein eraginkortasun maila duten.
|
|
|
Aurtengo apirilean bi eguneko bisitaldia egin zuen Espainiako enbaxadore Ion de la Rivak Dhakara,
|
bi
estatuen arteko harremanak areagotzeko. Espainiar diplomazialariaren arabera, Bangladeshen demokrazia heldua eta indarrean dirauena ikusi du, fundamentalismo eta estremismo musulmanaren kutsurik gabea; horretaz gain, espiritu demokratikoa, eta horregatik Espainiako Gobernua garapenerako laguntza handitzeko gertu dago.
|
|
|
Organoa aldian behin biltzen da ituna berrikusteko, eta aurten dagokio berrikusketa. Subiranotasun politiko eta ekonomikorik gabe, Euskal Herriko langileen pentsioak
|
bi
estaturen menpe daude: Espainiaren eta Frantziaren menpe.
|
|
|
Distritu Juridikoa deritzana. Honen funtsa
|
bi
Estatuetako agente publikoen zein pribatuen lankidetza abian jartzea izan da, Frantziako lurraldeetan oinarrizko azpiegiturak kudeatzeko. Estatuak Akitaniako Eskualdeari Miarritzeko aireportuaren gestioa transferitu dio, Akitaniak berriz BABri eta BABk Eusko Jaurlaritza aireportuaren gestioan gonbidatu du parte har dezan.
|
|
|
Onargarria dena da herri honek gatazka bat pairatzen duela
|
bi
estatuekin eta gatazka bakar hori konponbidean jarriko duen mahaia antolatu behar dela, oinarri bat kontuan hartuz: guztiok euskal herritarren erabakia errespetatuko dugula.
|
|
|
Joseba Abaitua, karrera Deustun hasi eta gero informatika ikastera Ingalaterrara aldatu zena eta Estibalitz Amorro rtu eta Josu Bijuesca.
|
Biok
Estatu Batuetan egin zuten doktore tesia. Jakinduriaz oso jantziak dira.
|
|
2006
|
|
|
Hasteko, Euskal Herriko instituzioak hiru lurralde esparrutan bananduta daudelako, eta alderdien arteko mahaia EAEko ez den beste plano batean ere eraiki behar delako. Nik argi eta garbi ikusten dut, gu herria gara, gatazka politikoa
|
bi
estatuekin daukagu eta soluziobide bat behar dugu: herri bat, gatazka bat, bide bat eta soluziobide bat.
|
|
|
Ez dator inondik ere, gure guraso, seme alaba, anaia arreba presoek edo iheslariek borrokarako jarrera bat hartu dutelako. Arazoa, oinarrian,
|
bi
estatuek herri honi ezarpen politikoa ipini izatetik dator. Herritar hauek jarrera hartu dutelako arazoa handiagotu da, ados egon edo ez hartu duten jarrerarekin.
|
|
|
Gaur goizean Azpeitiko Iturri Txikin eskaini duten prentsaurrekoan adierazi dutenez," herri honetan jakina da euskal preso politikoen eskubideak etengabe urratuak direla. Euskal Herriak, Espainiar eta Frantziar estatuekin duen gatazka politikoa konponbidean jartzeko aukera berriak direnean,
|
bi
estatuek, Euskal preso politikoen kolektiboaren aurkako erasoaldi bortitza dute indarrean".
|
|
|
Etxe bikoitz horren jabea ondo bizi izan omen zen
|
bi
estatuetan debekuak jarraitu zuen artean, eta, lehengoez gain, negozioari benetako kizkurrak atera omen zizkion Ameriketako Estatu Batuetan –hipokrisiaren eta puritanismoaren maila pittin bat igoaz– edarien debekua ezarri zutenean. Lanbidea bertan behera utzi behar izan omen zuen, ordea, debekuak altxatu eta kartak, edariak nahiz sexua hainbat lekutan oztoporik gabe banatzeko aukera zilegitzat jo zutenean.
|
|
|
• Lehen aldia da,
|
bi
Estatuen eta hiru Administrazioen eraginpean bizi arren, Erregio edo Gutxiengoen Hizkuntzen Europako Kartan adierazitakoaren ildotik (14 artikulua), mugaz gaindiko curriculum planteamendua egiten dela, derrigorrezko eskolaldirako guztiontzako oinarrizkoa eta komuna izango dena proposatuz.
|
|
|
Azken batean, Euskal Curriculumaren bidez erantzun nahi dugun galdera hauxe da: nahiz eta
|
bi
estatutan eta hiru administraziotan bizi, zer daukagu eta, batez ere, zer eduki nahi dugu elkarrekin Euskal Herrian bizi garenok?
|
|
|
Artikulu honen hasieran, Derrigorrezko Eskolaldirako Euskal Curriculuma aplikazio fasean indarrean jartzeko zer nolako ikasmaterialak eta testuliburuak liratekeen irudikatzeko saio bat dela aurreratzen nuen. Testuliburu horiek bete behar dituzten funtzioak, funtsean beste edonongo testuliburuk bete behar dituenen antzekoak dira; baina aitortu beharra dago ez dela batere ohikoa curriculum bat hezkuntzako gizarte eragileen ekimenez egitea, eta are gutxiago politikoki
|
bi
estatu eta hiru administraziotan antolatuta dagoen herri batentzat. Esperientzia berria litzateke eta, irudimenaz aparte, borondatea, ahalmena eta baliabideak dira adosten dugun curriculumari egokitzen zaizkion testuliburuak eta ikasmaterialak sortzeko eta plazaratzeko.
|
|
|
Nahiz eta erabiltzaileen kopurua horren handia ez izan. Gure hizkuntza ere munduan zehar toki ezberdinetan berba egiten da; batetik, diasporak (AEB, Argentina, Txile...), eta, bestetik, Euskal Herria
|
bi
estatuen menpe egoteak ere, Frantzian eta Espainian mintzatzen delako, bereizgarri egiten dute gure hizkuntza.
|
|
|
Beste alde batetik, 2003an, Belgradeko akordioen ondorioz, Serbiako eta Montenegroko Estatuen Batasuna sortzerakoan,
|
bi
estatuek batasuna apurtzeko zuten aukera legeztatu zen, hiru urteko luzamendu klausularekin, baina baldintza zehatzik ezarri gabe. Azkenean, Venice Komisioaren iradokizunak kontuan hartuz, Europako Batasunak bi baldintza ezarri zizkion 2006ko maiatzean egin zen autodeterminazio erreferendumari:
|
|
2007
|
|
|
Aipatu desertuaz gain aniztasuna dauka lurralde horrek, badira eskualde hezeagoak eta itsas bazterrean klima atsegina daukate. Wayuutarrek
|
bi
estaturen arteko mugaren gainean bizitzeari ere atera diote etekina, kontrabandoa tarteko. 350.000 herritar dituen herri mugalari honetatik 150.000 bizi dira Kolonbiako partean.
|
|
|
Isabel Zelaa PSE EEko Hezkuntza arduradunak EAEko Hezkuntza Sailak aurkeztutako curriculumaren inguruan esandakoak eztabaidari argia jaurtitzen diolakoan nago.Zelaak txalotu du Hezkuntza Sailaren proposamena Espainiako Hezkuntza Lege Organiko LOEri eta legaltasunaren printzipioari egokitu zaiolako. Pozgarria iruditu zaio zirriborroak ez jasotzea Euskal Herria
|
bi
estatutan banatuta dagoela dioen aipamenik. Ez du egokia ikusten Euskal Kultura euskararekin soilik lotzea eta gaztelania ere euskal kulturarekin lotu beharra adierazi du.
|
|
|
Posizioak gehiago zorroztu eta argi hitz egin aldera, gaineratu nahi dut Euskal Herria edo euskaldunon herria
|
bi
estatutan banatua dagoela alde batera utzi nahi izateak errealitatea ezkutatzeko nahia adierazten dituela. Eta horrek ezer gutxi laguntzen duela bizi dugun katramila horretan aurrera egiten.
|
|
|
Bestalde, 41 artikuluan ezarritakoaren arabera, alderdi diren estatuek onartu dezakete Giza Eskubideen Batzordeak eskumena duela komunikazioak aztertzeko, horietan estatu den alderdi batek Itunaren alderdi den beste estatu batek betebeharrak betetzen ez dituela alegatzen badu. Hiru hileko epean, alderdi den estatu demandatuak estatu demandatzaileari auziari buruzko azalpena emango dio, baina auzia alderdi diren
|
bi
estatuentzat gogoko den moduan ebazten ez bada sei hileko epean, horietako edozeinek Batzordearen esku utzi ahal izango du. Batzordeak auziaren gaineko eskumena izango du kasu horretan estatu barruko jurisdikzioetan egin daitezkeen errekurtso guztiak agortu direla egiaztatu ondoren, eta auzia alderdien esku jarriko da konponbide adiskidetsua lortzeko.
|
|
|
Euskal Herriko kulturaren transmisio zuzena eten egin da aspaldian.
|
Bi
estatutan eta hiru erkidegotan banaturik, gureganaino iristen den manipulatutakoelikadura hori ez gara batere kontrolatzen ari:
|
|
|
Baina, galdera horrek orokorragoa izanbeharko lukeela ematen du, Hegoaldeko egoera barne duela: Euskal Herriak inoizbururik jasoko al du
|
bi
Estatu hauen izaera totalitarioaren aurrean gaur dau kagungaitasun ideologikoa edukita. Erantzunak itxura txarra dauka benetan1.
|
|
|
Euskal Herriaren kasuan biztanle autoktonoek
|
bi
estatu ezberdinen legediakpairatu behar dituzte: Espainiakoak eta Frantziakoak.
|
|
|
Espainiakoak eta Frantziakoak. Autoktonoek diot, izan ere,
|
bi
estatu horietatik etorritakoak naturalki daude gustura haientzat natural direnegituretan. Alegia, estatuarenetan.
|
|
|
kontzientzia duten autoktonoen esku. Horiek aurreanduten zeregina ez da horizontaltasunean hausnartu eta eztabaidatu daitekeen lurbaten egokitzapen eta erabilera, baizik eta
|
bi
estatu okupatzaileen egiturek etaindarrek ezarritako mugen harresiak nola gainditu pentsatzea.
|
|
|
Gerra kontzeptuak, berriz, ez du eztabaida gehiegirik sortu, nahiz eta harenesanahiaren inguruan zenbait ikuspuntu egon. Esaterako, Brock Utne ren ustez (1989), estatu baten baitan gerta daitekeen arren, gehienetan
|
bi
estaturen arteangertatzen den zuzeneko bortizkeria antolatua eta kolektiboa da. Vriens eta Aspeslagh autoreen iritziz, berriz, (1985, in Hakvoort eta Oppenheimer 1998), gerrakzuzeneko bortizkeria antolatua ez ezik, egiturazko bortizkeria ere biltzen du.
|
|
|
Hunkiberatasunarekin eta sentimenduekin zerikusia duen garuneko arlo bat tabakoarekiko mendekotasunarekin ere lotuta dago, Kaliforniako Hegoaldeko Unibertsitateko eta Iowako Unibertsitateko ikertzaile batzuen aurkikuntzaren arabera,
|
biak
Estatu Batuetan. Aurkikuntza horrek lagundu egin dezake tabakismoaren eta beste mendekotasun jokabide batzuen aurkako tratamendu berriak diseinatzen, “Science” aldizkariak orain eman duen lanaren egileen arabera.
|
|
|
Beste pertsona edo entitate batek ere ezin izanen du tramiteetan bitartekotza egin. Prozesuaren gardentasunari eta segurtasunari buruzko zalantzak dituzten herrialdeetan ere,
|
bi
estatuek baimendutako entitateek bakarrik kudeatu ahal izango dute haurren entrega: jatorrikoak eta harrerakoak.
|
|
|
" Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen hizkuntza eskubideak Euskal Herrian". Behatokiak Europa Kontseiluko, Europako Batasuneko,
|
bi
Estatuetako eta autonomia erkidegoetako araudiak aztertu ditu. " Araudia aztertu dugu eta gure hizkuntza eskubideak urratzea merkea dela ondorioztatu dugu", adierazi dute ordezkariek.
|
|
|
Manuel Irujok, behintzat, halaxe," Ulster", iritzi zion Erriberari duela hiru mende laurden. Â Hirurak Batek edo Bizkai Gipuzkoek independentzia aldarrikatuko balute, Euskal Herria
|
bi
estatutan zatiturik egon beharrean hiru estatutan zatiturik legoke eta Hirurak Batetik edo Bizkai  Gipuzkoetatik kanpoko euskal herritarrak atzerritar gutxiengo bat izanen lirateke beren herrian, nazionalista katolikoak Ipar Irlandako sei konderrietan bezala. Laurogei urteko borrokaldiaren eta milaka hildakoren ondoren, unionisten eta nazionalisten arteko liskarraren konponbidearen gakoa izan da Londresek eta Dublin/ Baile Ãtha Cliathek Ipar Irlanda subjektu politiko bat dela onartzea.
|