|
2000
|
|
|
Nondik sortu zen
|
bi
hizkuntzetan, ingelesez eta euskaraz, ipuinak egiteko ideia?
|
|
|
Berdin gertatzen da Carioca errotuladoreekin eta Educa Sallent eko puzzleekin, biak Bartzelonakoak. Beste batzuk
|
bi
hizkuntza erabiltzen dituzte soilik, hala nola, Dodotek eta Kelloggs zerealek lantegi bana dute Portugalen eta Katalunian, eta gaztelania eta portugesa erabiltzen dituzte.
|
|
|
Komunikazio horretan ez dago joan etorririk. Elkarbizitzarako,
|
bi
hizkuntza ditugunok askoz eskaintza handiagoa egiten ari gara bakarra duenak baino. Besteak beste, nik ezagutzen dudalako halakok eta halakok egiten duen lana, eta hark ezagutzen ez duelako nirea, baldin eta bere hizkuntzara itzultzen ez badut.
|
|
|
Hegoalde honetan, berriz,
|
bi
hizkuntzok ofizial izendatuak izan arren, oraindik epaitegietan euskarari sarrera emateko eragozpenak ditugu. Nola daiteke hori?
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan
|
bi
hizkuntzak ofizial izanik, euskalduna euskaraz epaitzeko eragozpenak badira, zer ez da gertatuko Europako Kontseiluak prestaturiko Eurogutuna onartzerik nahi ez zuen Frantziapean dagoen Euskal Herrian. Orain Frantziak Eurogutunari sinadura eman nahi omen dio, baina bere Konstituzioaren 2 artikulua aldatu gabe.
|
|
|
Gainera, argi dago haurtzarotik euskaraz eta erdaraz dakitenek,
|
bi
hizkuntzok beraien egituraz elkarregandik hain desberdinak izanik, errazago ikasten dutela hirugarren hizkuntza. Ikastoletan aspalditik irakasten duten ingelesa dugu horren lekuko.
|
|
|
Hala behar lukete1 Beren buruak abertzaletzat dituzten askok ere hobe dute euskara ikastea eta erabiltzea. Eta federalistatzat azaltzen diren sozialistek ere, azalpen horren arabera, hobe dute
|
bi
hizkuntzak ofizial diren Autonomia Elkargoan, hezkuntzari dagokion ekintza sailean, euskararen eredua onartu. Horrela erakutsiko lukete federalismoaren ongi betetzea.
|
|
|
Horrela erakutsiko lukete federalismoaren ongi betetzea. Zeren, hemen bake biderantz abiatuko bagara,
|
bi
hizkuntzak ditugu beharrezko.
|
|
|
On deritzat Araba elebidunari, alde batetik bertako jatorrizkoa oraindik zenbait herritan egiten den euskara delako eta, bestetik, legez Euskal Autonomia Erkidegokoa delako. Horren arabera, 1979ko abenduan onarturiko Estatutuaren barnean ibili beharra dugu, gaztelera eta euskara,
|
bi
hizkuntzok ofizialtzat hartuz, eta 10/ 1982 azaroaren 24ko euskararen normalizazio legeak onartzen duenaz baliatuz. Ez baita legezko talde politiko bakoitzak berak deritzon eran erabiltzea, gehiengoak legeztatuan baizik.
|
|
|
87). Eta Euskararen Erabilera Normalizatzeari buruzko 10/ 1982 Legeak, azaroaren24koak, ere zehazten du, neurriak hartuko dituela Eusko Jaurlaritzak komunikabideetan euskararenerabilera areagotzeko, helmuga
|
bi
hizkuntzak parekatzea izango delarik. Hortik aurrera EITBren legeansartu diren eraldaketek gehiago eragin dute egituran misioan baino.
|
|
|
Emisora pribatuei egiten zaizkien eskakizunak, berriz, ahulagoak dira: herriko kulturazko balioaksustatzea eta hezkuntza eta kulturazko programak hedatzea helburu nagusitzat duten emisoreek izangodute lehentasuna, eta, bereziki, Euskal Autonomia Elkarteko
|
bi
hizkuntza ofizialen erabilpen orekatu batenaukera egingo dutenek (240/ 1986 Dekretua).
|
|
|
Hirietan, batez ere, daniera gelditu da nagusi (orain,. Bokmaj? izenaz ofizialki bataiatua;, liburuarenhizkera?); eta herri txikietan, oro har,, norvegiera berria?, Nynorsk, Aasen enproiektuaren araberakoa.Norvegia Askatuan, ondorioz,
|
bi
hizkuntza ofizial daude, oso elkarren antzekoak. Baina biga, ez bat.
|
|
|
Alternantziarena7 da zehatzen finkatu den ukipen fenomenoetako bat. Ukipen egoeran hiztunek, era batera edo bestera, maiztasun handiago edo txikiagoz,
|
bi
hizkuntzen artean alternatzera iristen dira8 Zerk eragiten du, ordea, alternantzia hori. Zerk eramaten du hiztun bat hizkuntza bateko osagaiekin batera bestekoak erabiltzera?
|
|
|
Bere tesian, hiztunentzat OPak kategoria bereizi eta batuak direla dio egile honek. Honen aburuz, elebidunek
|
bi
hizkuntzetariko baten ekarpena hautatzen dute funtzio hori betetzeko, hizkuntza batean zein bestean mintzo direlarik. Datu hau oso esanguratsua gertadaiteke, izan ere, gurean hizkuntzen ukipen egoera oso indartsua da eta aztergai dugungiza taldean, gazteen artean alegia, kultur eta hizkuntz erreferentzia indartsuenakukipen egoeran sortuak dira.
|
|
|
Carnap, Vienako Zirkuluaren lana enpirismorantz gehien aurreratu duena ziur asko, sistema eraikitzaile konstitutiboa sortzen ahalegintzen da (1928ko Aufbau a); sistema horretan
|
bi
hizkuntza bereizi zituen: bata ‘monologista’ (fenomenalista) eta bestea ‘subjektuartekoa’ (fisikalista).
|
|
|
|
bi
hizkuntza ofizialetan idatzirik
|
|
2001
|
|
|
" Ni multikulturalista naiz» esaten dizutenean, eta zuk euskaraz hitz egiten baldin badiozu, besteak erdaraz baino ez du jakingo. Gainera gutxiengoa bazara, zuri botako dizute zabor ideologiko guztia, euskaldunak karlistak direla esango dizute, eta bitartean, errepresentazio kazetari boteretsu horien familia gehienak ultrakarlistak izan dira; eta esango dizute mundura itxiak gaudela, hain justu
|
bi
hizkuntza dakizkigun euskaldunok gara itxiak, eta bakarra dakien Cuencako hori dago zabalik mundura!
|
|
|
" Hay chicles, caramelos, pastillas de café y leche" (12.or.,...)," Chicle americano" (12.or.,...). a) Historiako hizkuntza bikoiztasun hau ez da bigarren nobelaren kasukoa bezain bortitza. Aipatutako kasu horretaz gain, protagonistak berak asmatutako beste istorioetan (etxez etxe saltzaile gisara dabilen sekuentzia horretaz aparte), ez dago
|
bi
hizkuntzen erabilera sistematikorik. Funtsean, kontakizunaren espazio hipotetikoa kokatzeko balio digun baliapide honek (estazio hori Euskal Herriko edozein estazio izan daiteke), ez digu 100 metro ren kasuan islatzen zuen bi komunitate linguistikoen konflikto hori hain nabari agertzen. b) Narratzailea protagonista duten beste istorioak, gehienetan lehenaldian kontatuak, eta itxuraz protagonistaren gaztaroari dagozkionak.
|
|
|
Bi kultura horien nahastea Finlandia osoan nabari daiteke:
|
bi
hizkuntza, bi erlijio ofizial eta eta minoria etnikoak planetaren muturrean.
|
|
|
Egun, Porvoo, Finlandiako hiririk zaharrenetan bigarrena da, eta nonahi ageri ditu Finlandiako historiaren arrastoak:
|
bi
hizkuntzen erabilera, gerren aztarnak, eta itsas merkataritzaren eragina.
|
|
|
Galdetu ere egin genezake zergatik egin behar ote dion? Zein oinarri biologiko eta psikolinguistiko datza
|
bi
hizkuntza edo hizkuntza gehiagoren harremanenpean. Buru algoritmo eta eragiketa ezkutuak izan daitezke, eta, zelan edo halan, iagehienetan halako buru itzulpen moduko bat gertatu.
|
|
|
Testu
|
biak
hizkuntza ikasteko ereduegokiak dira: naturalak dira, hizkuntza eredu egokiak eskaintzen dituzte...
|
|
|
Testu
|
biak
hizkuntza ikasteko ereduegokiak dira: naturalak dira, hizkuntza eredu egokiak eskaintzen dituzte...
|
|
|
Gauza jakina da didaktikarion artean trebetasunen berezko ordena ezerrespetatzeak hainbat arazo sortzen duela. Entzutetik idaztera zuzen pasatzenbadira, arazo asko sortzen dira, ez baita esaten idazten den guztia; eta entzun gabeirakurtzen bada,
|
bi
hizkuntzetan dauden desberdintasun fonetikoek arazoak sortzendituzte. Beraz, trebetasunen berezko ordena errespetatzea oso garrantzitsua da.
|
|
|
1) Elebitasun gehigarria:
|
bi
hizkuntza eta kulturekelementu positiboak aportatzen dizkiote garapenari, eta biak baloratzen dira; eta 2) Elebitasun kengarria: hizkuntza bat baloratua da eta bestea ez; azken hori galtzenjoateko arriskuan dago, eta asimilazio prozesua gerta daiteke.
|
|
|
1 Testuinguru kulturanitza
|
bi
hizkuntzen bizitasun etnolinguistikoa nahikoaltua denean gertatzen da. Bi hizkuntzek estatus konparagarria dute, ongierrepresentatuak daude biak eta laguntza instituzional nahikoa dute.
|
|
|
1 Testuinguru kulturanitza bi hizkuntzen bizitasun etnolinguistikoa nahikoaltua denean gertatzen da.
|
Bi
hizkuntzek estatus konparagarria dute, ongierrepresentatuak daude biak eta laguntza instituzional nahikoa dute. Testuinguru horretan proposatzen da, bigarren mailako prozesu motibazionala?.
|
|
|
zenbait prozesu psikosozialen beharra euskaratze portaera ulertzeko: ukipen egoerako
|
bi
hizkuntzei buruzkoa, eta baita hiztun taldeei buruzkoa ere: hautemateak, kategoriak, egozpenak, usteak, jarrerak, motibazioak, identitateak, eta abar.
|
|
|
Alde batetik, helduen euskalduntze prozesua esplikatu ahal izateko, etahorren ezaugarri nagusiak zeintzuk diren kontuan hartzea: euskara ukipenezko 2Hmenpekoa dela, makrosozialki ukipenezko
|
bi
hizkuntzen eta hiztun taldeen artekodistantzia handia dela, gizarteko helburu linguistiko nagusia (ofizialki EuskalAutonomi Erkidegoan behintzat) elebitasun eta elebiduntasun generalizatuak lortzea dela, 16 urte baino gehiago duen populazioaz ari garela, eta prozedura formala edo irakaskuntza ikaskuntza bidea erabiliz bilakatzen dela populazio horreneuskalduntzea. Horrelako egoerarako aurkeztu ditugun eredu teorikoak nola egokitu daitezkeen ikusiz gero, ikerketa honetarako eredua eraikitzea da ondorengoegitekoa.
|
|
|
Euskararen erabilera orokorrean eragiten duten aldagai psikosozialak ondorengoak dira: euskararen ezagutza mailarekin zerikusia dutenak (subjektuaren zeinsarearen euskara ezagutzaren maila), jarrerak (euskararekikoa, euskaldunekikoa, euskaldunen eta erdaldunen irudi taldekoia), bizitasun etnolinguistikoaren hautemate subjektiboa (euskararen eta gaztelaniaren demografia, euskarri eta kontrolinstituzionala eta demografia),
|
bi
hizkuntzekiko uste egozentrikoak, euskararekikoeta bi hizkuntza taldeekiko uste exozentrikoak, identitate etnolinguistikoa (euskalduna zein espainiarra) eta euskalduna izateko baldintzak (linguistiko kulturala etaborondatezkoa).
|
|
|
Euskararen erabilera orokorrean eragiten duten aldagai psikosozialak ondorengoak dira: euskararen ezagutza mailarekin zerikusia dutenak (subjektuaren zeinsarearen euskara ezagutzaren maila), jarrerak (euskararekikoa, euskaldunekikoa, euskaldunen eta erdaldunen irudi taldekoia), bizitasun etnolinguistikoaren hautemate subjektiboa (euskararen eta gaztelaniaren demografia, euskarri eta kontrolinstituzionala eta demografia), bi hizkuntzekiko uste egozentrikoak, euskararekikoeta
|
bi
hizkuntza taldeekiko uste exozentrikoak, identitate etnolinguistikoa (euskalduna zein espainiarra) eta euskalduna izateko baldintzak (linguistiko kulturala etaborondatezkoa).
|
|
|
Ikerketa hori klasiko bat da, ikertzeko metodologia berria (matched guise technique) plazaratu zuelako. Matched guise techniquehorretan, elebiduna den gizabanako batek testu bat irakurtzen du ukipen egoerandauden
|
bi
hizkuntzatan, eta ikerketa horretan parte hartzen duten gizabanakoek irakurlearen nortasuna diferentzial semantiko batekin ebaluatu behar dute. Gizabanakoek pentsatzen dute testua irakurtzen duena bi pertsona ezberdin direla, eta, egindako ebaluaketa erabiliz, hizkuntzekiko jarrerak inferi daitezke.
|
|
|
‘Konturatu naiz bi isla garela,
|
bi
hizkuntza... ’ jarraitu dut.
|
|
|
hamaseigarren mendean hasten da gure literatura, albanieraren ere parean. Lehenagoko zenbait aztarren bada eta beste
|
bi
hizkuntza horietan ere bai, baina esateko moduan hamaseigarren mende arte ez dugu literatur obrarik.
|
|
|
Orain urte dezente, Euskaltzaindiak Leioan antolatutako kongresu baten ostean, Koldo Mitxelena elkarrizketatzeko zoria izan nuen. Hitza  ri hitza, hainbat gairen inguruan jardun eta gero,
|
bi
hizkuntz komunitateen arteko joan etorri zaila hizpide hartu genuelarik, zera esatera ausartu nintzaion: onura handia ekar lezakeela euskal gaiei buruz euskaraz argitaratuak zituen hainbat lan gaztelaniaz ere argitaratzeak.
|
|
|
8 Ez dira oso indartsuak; baieztapenetara hel daiteke, baina ez berez ukapenetara. Froga daiteke, bestela esan,
|
bi
hizkuntza edo gehiago elkarren ahaide direla, zenbaitetan behintzat; ez, ordea, ez direnik (K.M.O.).
|
|
|
Agerkari horiek ez dira seinale pozgarriegiak izaten, gaitz ezkutuaren adierazgarri izan daitezkeen aldetik. Okerragoa, haatik,
|
bi
hizkuntzen borroka hizkuntzaren barrunbean (hots, hiztunaren gogoan) sortzen denean, bitarik bat gero eta nagusiago nabarmentzen delarik. Horixe baita, nik uste, gure kasua.
|
|
|
 âImpulsado por el furor de un odio indomableâ, edo âcon su habilidosa y dúctil conversaciónâ, edo âlos seres humanos poseemos una tendencia innata al malâ". Ohar horiek hitzek baino askozaz nabarmenago aitortzen dute
|
bi
hizkuntza mota direla guretzat: erdara, hizkuntza nagusia; euskara, mirabea eta mendekoa.
|
|
|
C ree ek
|
bi
hizkuntza izan dituzte tradizionalki: creehizkuntza eta ingelesa (bigarren hau kolonizatzaile eta misiolari ingelesdunak izan dituztelako gehienbat).
|
|
|
28 urte ditu eta James badian kokaturik dagoen Moosonee (Ontario, Kanada) herrian jaio zen.
|
Bi
hizkuntzaz mintzatzen da: cree, bere lehen hizkuntza, eta ingeleW Xabier Erize Euskal Filologian doktorea da.
|
|
|
— Ez egin jendeari kasurik. Hori lan bera da,
|
bi
hizkuntzetan egina.
|
|
|
PPko Oyarzabal de Miguel jaunak pixkanaka pixkanaka, kikaraka kikaraka pozoitzen duen plana deitu dio. PSE EEk interbentzionismoa eta
|
bi
hizkuntzetatik pobreenarekin gelditzea salatzen dizkio Planari.
|
|
|
Gizarte talde ahul eta marginatuen aldeko neurriak hartzea da diskriminazio positiboa. Hizkuntzaren kasuan,
|
bi
hizkuntzen artean, ahulenari laguntzak eskaintzea esan nahi du.
|
|
|
Erdaldun elebakarren eskubide indibidualen aitzakian, euskaldunon komunitatearen eskubide indibidual eta kolektiboak hankaz gora jartzen dira. Eta, jakina, bi komunitateok elkar hartzeko modua ez da komunitate elebidunak bere berezko hizkuntzari uko egitea, komunitate elebakarrak
|
bi
hizkuntzak ikasi eta erabiltzea baizik.
|
|
2002
|
|
|
Bestalde, Kutxako bezeroei etxera bidaltzen zaizkien kontu laburpenak eta bestelako gutun estandarrak ia beti
|
bi
hizkuntza ofizialetan doaz. Dena den, kutxazain automatikoetan euskara soilik erabiltzen dutenei automatikoki gutun pertsonalizatuak euskaraz bakarrik bidaltzeko sistema martxan jartzen hasiak dira.
|
|
|
Behin estreinaldia eginda, Adosek euskaraz eta gazteleraz eskainiko du «John Wayne-ren laguna» ikuskizuna.
|
Bi
hizkuntzetan estreinatu beharra aktoreentzat lan handia dela dio Koldo Losadak: " Putakeri bat da, batez ere batera egiten denean.
|
|
|
Eta ez da horrela. Paisaia oso ezberdinak dauzkagu, Hego Euskal Herrian
|
bi
hizkuntza, desberdintasun handiak. Pluralitate hori kontuan hartu behar dugu.
|
|
|
Beraz, sarea bai, baina erraztasuna ere eragile garrantzitsua da. Azken finean,
|
bi
hizkuntzen arteko gaitasun erlatiboak argi dago zeinen alde egiten duen, hau da, Iruñerriaren kasuan gazteak erosoago sentitzen dira erdaraz komunikatzen. Neurketak batez ere eremu pribatuko zerbait neurtzen du kalean lagunekin, familiarekin... eta, beraz, ez da gune oso formala.
|
|
|
utz ditzagun dauden egoerak dauden moduan eta gutxienez jar dezagun aldaketarako ahalegina hastear direnekin. Herri elebidun batean bagaude, horri aurre egin behar zaio eta bietan funtzionatu behar da, zerbitzuak ere
|
bi
hizkuntzatan emanez. Eta hori, kasurik gehienetan, ez da ematen, nahiz eta tartean dauden eragile guztiak euskaldunak izan.
|
|
|
|
Bi
hizkuntza desberdin dira eta bietan, paregabea da Francescaren papera, lehen mailako aktoreak gogobetetzen dituen pertsonaia baita, zinemara eraman zuena Meryl Streep izateak erakusten duen moduan.
|
|
|
Urte askotan eta askotan, hizkuntza klasikoak (latina eta grekoa) erdi eta goi mailetako ikasketen oinarrizko ikasgai izan ziren, eta hizkuntza horiekin batera ezagutzen eta aztertzen ziren bi herri horietako literaturak eta mitologiak. Ikasketa guztietan, baita zientzietakoetan ere,
|
bi
hizkuntza horiek eta, orokorrean, kultura klasiko osoak pisu handia izaten zuten; zer esanik ez, letra, arloko deitzen zitzaienetan:
|
|
|
Euskararekikojarrera oso ezberdina da Iruñeko eta Donostiako campusetan. Lehenengoan ezdago matrikula edota edozein inprimaki euskaraz betetzeko biderik, ez da errotulueta kartelik euskaraz edo
|
bi
hizkuntzetan aurkitzerik, Unibertsitateko egunkari etaaldizkarietan euskarak ez du lekurik, salbuespen sinboliko batzuk salbu, eta abar.Donostian, ordea, euskararen tartetxoa handiagoa da.
|
|
|
hizkuntzeiburuz, baina EAEko Autonomia Estatutuak (1979) elebitasuna ezarri zuen berelurraldean. Euskararen Erabilpena Arauzkotzeko Oinarrizko Legeak (1982), berealdetik, ikasleei ikasketak
|
bi
hizkuntza ofizialetan egiteko eskubidea onartu zien, nahiz eta espresuki Unibertsitatea ez aipatu. Garaiko errektorearen ustez, legehorien eraginez «Unibertsitateak, beraz, euskararen berreskurapenaren objektiboorokorrarekin loturiko hizkuntza politika unibertsitarioa definitu beharra dauka, eta, helpide bezala, arau marko bat eratu beharra» (Monreal, 1983b:
|
|
|
Euskaraz diharduten irakasleek, oro har, erdaraz dihardutenak baino lan baldintza eskasagoetan ari dira lanean: behin behineko kontratuak ugaltzen ari dira; asignatura edo irakasgai ezberdin gehiago eman behar izaten dituzte; frankotan, gainera, irakasgai desberdin gehiago izateaz gain,
|
bi
hizkuntzatan eman behar izaten dituzte; halaber, euskarazko testuliburu eta material falta handiagoa izaten dute.
|
|
|
– Dena
|
bi
hizkuntzetan (euskaraz esandakoa gaztelaniara itzuliz)
|
|
|
ProposamenaZuzendariaren txostena euskaraz aurkeztuko da (sailburuak edo idazkyiak). Erdaldunakinformazioaren jabe izateko, txostena
|
bi
hizkuntzetan idatziko du (bai bileran bertanbanatutakoak edo aurretik zuzendariak posta elektronikoz bidalitakoak).
|
|
|
Dena Euskaraz 24?
|
Bi
hizkuntzatan 17 Gai ez direnen aldetik?. Igorle modura: o Dena gaztelaniaz 21o Ahal duena euskaraz 26?
|
|
|
Ikasleak, irakasleak, irakasgaiak eta çkintzak arloka aztertzen baditugu, berriz, helburu orokorrak kontuan hartuta, eta ikasleengan mugatuz, esango genukelanbide gaikuntza sendo bat ematea hartu genuela helburu nagusitzat. Gizarteankokatuta egonik, gaikuntza hori emateaz gain, ikasleak euskaran trebeki prestatzeanahi dugu, hau da,
|
bi
hizkuntzetan prestakuntza berdina lortzea, ez gaztelaniazbakarrik, baizik eta euskaraz ere maila berean. Eta ez hizkuntzan bakarrik, gaietanere euskara erabiltzeko trebakuntza berbera edukitzea baizik.
|
|
|
Alegia, herri bakarra, gizarte bakarra, ezbi hizkuntza komunitate ezberdinez osaturikoa. Esan nahi baita, gure gizartearenaniztasuna benetakoa izango da, noiz eta gizartekide orok
|
bi
hizkuntzetan gai direnean: euskara/ gaztelania Hego Euskal Herrian, euskara/ frantsesaIpar Euskal Herrian.
|
|
|
Erdal zein euskal lerroentzat plangintza bakarra egin da, bezeria homogeneoaeta bakarra balitz bezala, eta bezero horiek guztiek behar nahiz igurikapen berdinak izango balituzte bezala. Gainera, ikastetxez ikastetxe plangintza horiek diseinatu dituzten taldeak elebidunez eta elebakarrez?
|
bi
hizkuntza ofizialei dagokienez, osatuta zeuden.
|
|
|
programazioaren %70 euskaraz emititzen zuela aitortzen zuen irratiak?, zuzendaritzaren asmoa euskara nagusitzea baitzen: «Guk
|
bi
hizkuntzak erabiltzeko aukera egin dugu, beti ere baldintza bat jarriz: euskara positiboki diskriminatzea»11.
|
|
|
Ulertzen dut medikuntza irakasteko irakasle bat behar baldin bada eta berdintsu zait eskolara eramango duen autobusaren gidariaren kasua ere, irakasle euskaldun berri baten edo auto gidari euskaldun berri baten kontratatzea ez dela lan erraza, horrek kostua sortzen baitio administrazioari. Baina ez, ordea, eman dezagun, irakasle guztiei bidaltzen zaien idazki ofizial bat
|
bi
hizkuntzetan jartzea. Ez pentsa, hain erraza den hori ez zen posible izaten betetzea batzuetan, nahiz ez naizen gauza izan, hori egin behar duena hizkuntza gaixotasunen batek joa ez bada behintzat, ezintasun horren gertatzeko arrazoia zein izan daitekeen jakiteko.
|
|
|
Ibon Sarasolak, lehen aipatu liburuan, euskarak gaur egun espainierarekin eta frantsesarekin duen morrontza ukaezina azpimarratzen du: ohartu gabe,
|
bi
hizkuntza mota eraikitzen ari gara, eta euskara gaztelaniaren nahiz frantsesaren azpian jartzen dugu egunero. Gure hizkera euskaran arrotzak izan diren egiturez betetzen ari gara, zuzenean hartzen baititugu hitzak, esamoldeak eta egitura osoak beste hizkuntza horietatik, batez ere gaztelaniatik.
|
|
|
Berez zerbait ederra eta aberasgarria den hori, konpondu beharreko eta konpondu ezinezko arazotzat jotzen da. Ezagutzen al du inork munduan kasuren bat non
|
bi
hizkuntza jakitea hizkuntza bat bakarrik jakitea baino kaltegarriago gerta daitekeen. Hori da batzuetan euskaldunen kasua.
|
|
|
Hizkuntz eskubideen diskurtso politiko instituzionalean gehiengo erdalduna da diskriminatuta dagoena, administrazio publikoetan sartzeko euskarari ematen zaion" garrantziagatik". Administrazio horrek nafar guziok funtzionariogai bagina bezala azaltzen ditu, eta ez administrazioaren aitzinean Nafarroako
|
bi
hizkuntzetako edozein erabiltzeko eskubidea dugun herritar gisa. Gobernua rentzatnafar euskaldunak ehuneko txiki bat baizik ez dira, eta haien hizkuntzaz zerbitzu publikoak jasotzeko eskaera gehiengo erdaldunaren kontra doan pribilegioa da, inolaz ere ez eskubidea.
|
|
|
Aniztasun bertsua topatzen dugu maiz
|
bi
hizkuntza horietako estatus soziolinguistikoak alderatzean. Oso maiz gertatzen baita hautagai den hizkuntzetako bat debekatuta egotea, edota kulturaren eta administrazioaren eginkizunetatik at luzaz egona izatea; eta horretaz" herdoild urik" edo" zaharkiturik" nolazpait.
|
|
|
Matrikulatzen diren ikasleek, letonieraz gain, beste
|
bi
hizkuntza ezagutu behar dituzte. Berrikiago (2002ko Otsaileko komunikazio pertsonala) horren egiaztapena izan dugu.
|
|
|
Elebitasuna ren aldeko jarrerak ere desberdinak dira
|
bi
hizkuntz komunitateetan:
|
|
|
Quebecen
|
bi
hizkuntza erabiltzen dira Unibertsitate aren mailan: ingelesa eta frantsesa.
|
|
|
Gehien gehienez, nola halako diglosi egoera gerta daiteke (orain" diglosia" hitza Fergurson en jatorrizko balioaz erabiltzen dugularik). Zeren eta kasu hauetan ere, elkarren ondoan bizi diren
|
bi
hizkuntzok funtzio desberdinak betetzen baitituzte.
|
|
|
W. Mackey kanadarrak aspaldidanik aurreikusi zuenez, gizatalde berean
|
bi
hizkuntza egokituz gero, eta biok funtzio berberekin, biotako bat erredundante gertatzen da, soberan dago; eta suntsitu egiten da, gizataldeak erabiltzen ez duelako. Bi hizkuntzok biziko badira, plangintzaz edo halabeharrez, funtzio hautaketa egin behar da, eta zeini bere funtzioa esleitu.
|
|
|
Mackey kanadarrak aspaldidanik aurreikusi zuenez, gizatalde berean bi hizkuntza egokituz gero, eta biok funtzio berberekin, biotako bat erredundante gertatzen da, soberan dago; eta suntsitu egiten da, gizataldeak erabiltzen ez duelako.
|
Bi
hizkuntzok biziko badira, plangintzaz edo halabeharrez, funtzio hautaketa egin behar da, eta zeini bere funtzioa esleitu.
|
|
|
Hala ere, aurrera begira oraindik arantzaz jositako eginbide luze bezain latza dugula argi daukagu. Ezin dugu ahantzi zein kontestutan mugitzen garen, zein den gureUnibertsitateen errealitatea, bi Estatuko legedi arrotzen menpe, hiru Administraziotan zatikaturik, batzuk publikoak, besteak pribatuak,
|
bi
hizkuntza boteretsuen erdi erdian... Errealitate honek behetik gorako lan nekeza egitera eta, inertzia zein patxada direla medio, indar korrelazioaren eskasiagatik edo, etengabeko errebindikazioan murgiltzera eramaten gaitu.
|
|
|
Batzuek ez dute harridura ezkutatzen" Sarrionandiaren poema bat, musika eta literatura biltzen dituen ikuskizun baten ardatz" eta antzekoak ikustean, baina gehienek, egia aitortzera, ez diote egunkari alemaniar bati edo indiar bati baino arreta handiagoa eskaintzen. Zuk eskertu egiten duzu informazioa
|
bi
hizkuntzatan jasotzea. Nolako hizkuntza halako informazioa ez, baizik eta halako plazera halako zirrara halako goxotasuna.
|
|
2003
|
|
|
Nolanahi ere, nire lan honekin azpimarratu nahi izan dudan beste gauza hauxe izan da: gizarte bat hizkuntza anitza izatea hau da, komunitate berberean
|
bi
hizkuntza edo gehiago mintzatzea egoerarik naturalena dela; naturala ez dena beste egoera baita, eta beti ere lurralde horretan aurretik egondakoen hizkuntzak galarazi dituztela pentsatzera derrigortzen zaitu.
|
|
|
Konparazione, elebitasuna aitzinatzeko moldea da, baina aldi berean arazo bilaka daiteke. Lekuko
|
bi
hizkuntzaz gain ingelesa ikasi behar da, orotara lau lengoaia. Euskal Herriko eredua elitista da Europaren eraikuntzan.
|
|
|
Horrekin guztiarekin batera, gaztelania euskara eta euskara gaztelania aurkibide analitikoak eskaintzen dira,
|
bi
hizkuntzetatik edozeinetan hitz sarrerak errazago bilatu ahal izateko.
|
|
|
Horixe zen, kasu gehienetan, beraien jarduera praktiko nagusia. Bes te ekintza garrantzitsu bat euskal kultura asteen antolaketa izan zen, nahiz eta jardunaldi horietan gehienetan
|
bi
hizkuntza erabili, euskara eta gaztelania. Zenbait institututan ere prestatu ziren kultura aste horiek.
|
|
|
Pilar del Castillok ikasturtetik etenarekin igarotzeko aukera ematen zuen sistemaren amaiera ospatu zuen, promozio automatikoa “nerabezaro aurreko garaian ikasleentzat oso ondorio negatiboak zituen ispilatzea” zelako. Bigarren Hezkuntzako graduatu titulua lortzeari dagokionez, ministroak esan zuen “salbuespen gisa” bi etenaldiren bidez lor daitekeela, baldin eta
|
biak
Hizkuntza eta Matematika ez badira, curriculumeko “funtsezko” irakasgaiak baitira, eta Gobernuak ikasketa planetan indartu baititu. Haurren doakotasuna Haur Hezkuntzako doakotasunari dagokionez, ikasturtean “familientzako garrantzi handiko” neurria nahitaezkoa izango da, eta Del Castillok esan zuen hura ezartzean “autonomia erkidegoetan egoera desberdina kontuan hartu behar dela eta atzeratuenak alde batera utzi behar direla”.
|
|
|
Kataluniaz dihardu hori dioenean, eta anekdota batekin ilustratzen du formulazioa: " halako batean, dio?, emakume batek produktu bat hartzen du hipermerkatuko apalategitik, kutxara doa ordaintzera eta, han, kutxazainari errieta egiten dio esanez ze nahasketa den etiketak
|
bi
hizkuntzetara emanak izatea: –etiketak gaztelaniaz eta katalanez, ze gogoa gauzak zailtzeko!?; ordain kutxako langileak erantzuten dio ezen ezetz, ez daudela gaztelaniaz eta katalanez, ezpada gaztelaniaz eta portugesez; orduan, erosleak dio:
|
|
|
Kontraesanen artean funtsezko bat aipa genezake: gizarte elebidunaren arriskua bi komunitateen haustura denez gero, arriskuaekidin nahiak egileak bultzatu ditu esatera euskal idazlea dela
|
bi
hizkuntzetatik edozeinetan idazten duen egilea. Eztabaida hori, ordea, gaindituta behar luke aspaldian:
|
|
|
Aldizkari Ofizialaren egoitza ele biz errotulatu eta zigilu ofizialetan eta papertegian ere
|
bi
hizkuntzak erabiltzeko eskaera ukatu zuen Rafael Gurrea presidenteordeak. Aldizkariaren zerbitzuko buruak argudiatu zuen argitalpena euskaraz eta erdaraz zela, eta hainbat erakunderi itzulpen zerbitzuak ematen zitzaizkiela.
|
|
|
Ez zen Iruñeko Udalaren erabakien aurkako salaketabaka rra. Nafarroako Auzitegi Nagusiak udal informazioaeta propagandak ele biz egin behar zirela erabaki zuen, eta sanferminetako egitarauaren esku orrian, esaterako,
|
bi
hizkuntzak agertu behar zirela.
|
|
|
Erabat faltsua da, nafar guztien eskubide berdintasunaren printzipioan oinarriturik, hizkuntza gaitasun printzipioa zapuztea. Administrazioaren lanpostuak zerbitzu lanpostuak dira eta, hortaz, lurraldeko
|
bi
hizkuntzak jakitea balioetsi behar da eta lanpostu batzuetarako euskara jakitea nahitaezko baldintzatzat eman.
|
|
2004
|
|
|
Sonata segundu batean... eta piku euskaraz sortua izan den arren, gaztelerazko bertsioan ere eskainiko du T (arte) an ekoizpen etxeak. Patxo Telleriak garbi du
|
bi
hizkuntzetan lan egiteko hautua: " Nik euskaldun zein erdaldun jendearengana iritsi nahi dut.
|
|
|
Eta beste aldarrikapen batzuetan horren prestu azaltzen diren sindikatuetako militanteek? Administrazioak
|
bi
hizkuntzatan gizartea zerbitzatuko badu, hango langileen bidez eman da, bada, zerbitzu hori. Baina, Piñeirorekin gertatzen den antzean, agidanez, hori beste batzuen egitekoa da.
|
|
|
Beste batek Japonian bizi diren brasildar batzuekin egin zuen. Inkesta hori
|
bi
hizkuntza dituzten komunitateetan egiten ari gara hainbat hizkuntzalari, gero denon artean emaitzak bildu eta txosten bat prestatzeko. Hizkuntzen erabilera aztertzea da horren guztiaren asmoa.
|
|
|
Antza bai, baina loturarik ez.
|
Bi
hizkuntzek ordena bertsua dute: «Ni Hiromi naiz» esateko, ondoko ordena dute biek:
|
|
|
Oso diferenteak dira, ez dira, beraz, sustrai berekoak. Gainerakoan, lotura bakarra
|
bi
hizkuntzei sustrai edo jatorririk aitortu ez izana da.
|
|
|
Bilduma honetan ohikoa den bezala, lan honek molde elebiduna du, bi zutabekoa, gaztelania euskara, eta aurkibide analitiko egokiak barneratzen ditu, gaztelania euskara eta euskara gaztelania. Aurkibide horiek
|
bi
hizkuntzen arteko berbategiak dira, eta, horrez gain, hizkuntza batetik bestera terminoen baliokideak bilatzeko gidak, lege testuaren barruan termino horien non dauden kokatuta argitzearekin batera.
|
|
|
Galderak pilatzen zihoazen. Haiek mintzatzen ziren
|
bi
hizkuntzak ulertzen nituen, bi hizkuntza haietan egin nezakeen hitz. Baina zer gehiago nekien neure buruaz?
|
|
|
Galderak pilatzen zihoazen. Haiek mintzatzen ziren bi hizkuntzak ulertzen nituen,
|
bi
hizkuntza haietan egin nezakeen hitz. Baina zer gehiago nekien neure buruaz?
|
|
|
Elebitasun indibiduala beti izan da eta beti izango da mundua mundu den artean, baina elebitasun mota honek ez du zerikusirik gizarte elebitasunarekin: alegia, herri edo komunitate batean
|
bi
hizkuntzak aldi eta alde berean komunikazio jardunaren esparru gehienetan hedatuak egotearekin. Hau beste kontu bat da.
|
|
|
Zorioneko esaeraren esataria zein izan zen, berriz, gauza ezaguna da euskaltzaleen munduan: . Beraz, eta dirudienez. Villasantek du hitza?, euskarak zer ikusi handia izan du
|
bi
hizkuntza erromanikoen sorreran: gaztelania eta gaskoiaren sorreran, alegia.
|
|
|
|
Bi
hizkuntza, bi kultura, bi identitate eta bi komunitate. Kondaira luze eta zakar bat gibelean.
|
|
|
Gehien gehienek, gehien gehienetan, estatus egoera horren berri ematerakoan, hori bere baitan bakarturik, bere hartan harturik, azaldu izan dute. Ez, alegia, gainerako
|
bi
hizkuntzen eta komunitateen estatus egoerarekiko erlazioan, hura hauekikoan eta hauek harekikoan, elkarrekiko harremanen egitura soziolinguistiko bakarrean. Ez gara gauza izan sistema soziolinguistiko bakar baten baitako hizkuntza komunitate bikoitzaren edo hirukoitzaren komunztadura zorrotz argitzeko.
|
|
|
Euskaraz egiteari uzten badiote euskaldunek, ez dira mutuak bihurtzen, gaztelaniadunak edo frantsesdunak baizik. Hegoaldeaz bezainbatean,
|
bi
hizkuntza ditugu, baina kultur ikuspegi bat, espainierarena alegia. Azken batean, euskarak bere independentzia behar du bizirik iraungo badu, zeren, kultur ikuspegi bakarra erdararena baldin bada, euskara soberan dago, eta soberan dauden hizkuntzak desagertu egiten dira beti.
|
|
|
Herri hizkuntza etxean eta auzoan era biltzen da eta denbora berean kanpotikako hizkuntza gizarte harremanetan.
|
Bi
hizkuntzak borroka gorrian daude eta gehienetan kanpoko hizkuntzak bestea suntsitzen du epe luzean?. 665
|
|
|
–Usteok (Mari Karmen Garmendiarenak eta Bernardo Atxagarenak ditu gogoan) erabat oker dira. Herri batek ezin du
|
bi
hizkuntzez ongi hitz egin. Ez da sekula izan eta orain ere ez da munduan bi hizkuntzez mintzo den herririk.
|
|
|
Ez da horrelako herririk izan.
|
Bi
hizkuntzez mintzo ziren herrietan bata besteari nagusitu egin zaio eta azpikoa galdu egin da. Egungo egunean ere gauza bera gertatzen da.
|