|
2000
|
|
|
|
Bi
maila desberdinetan oinarritutako egitura enpresariala erdiestea du orain helburu erakundeak. Lehen mailako kooperatiba bat sortuko da Hegoaldeko herrialde bakoitzeko, urte osoan jarduten duten ikasle oro bazkide izango delarik.
|
|
|
Batean zein bestean maila ezberdinak daude, baxuenetatik hasi eta altuenetaraino, tartean gitarra elektrikoa ere jorratu daitekeelarik. Lehiaketari dagokionez
|
bi
maila izango dira: bata, kontserbatorioko erdiko mailan daudenentzat eta goi mailakoentzat bestea.
|
|
|
Oro har, pertsonaia ezberdinen berri eman ahal izateko narratzaile orojakilea aurki badezakegu ere, batzuetan, bere iraganeko pasarte batzuen berri ematerakoan, Pedro pertsonaiak hartuko du hitza lehen pertsonan. Honela,
|
bi
maila narratibo bereiz daitezke: batetik, orojakilea den narratzaile estradiegetikoa izango dugu; bestetik, maila intradiegetikoko narratzaile autodiegetikoa, berau istoriaren pertsonaia nagusia baita.
|
|
|
batetik, orojakilea den narratzaile estradiegetikoa izango dugu; bestetik, maila intradiegetikoko narratzaile autodiegetikoa, berau istoriaren pertsonaia nagusia baita.
|
Bi
maila narratibo hauen bereizketarekin, beraz, denboran ere bereizketa egiten da. Lehenengo maila narratiboan jarraipen kronologikoa nagusitzen da.
|
|
|
Narratzaileak batik bat kanpo fokalizazioa hautatu du hauen berri emateko: eta noski, pertsonaia hauen hizketa zuzena, aipaturiko zeharkako estilo librearen bidez. Hortaz,
|
bi
maila narratibo bereiz ditzakegu; batetik, narratzaile estradiegetikoak hirugarren pertsonaren bidez giroari buruzko xehetasunak eskaintzen dizkigu; bestetik, pertsonaiek hitza hartzen dute elkarrizketetan: kasu honetan, narratzaile intradiegetikoa izango genuke.
|
|
|
Izan ere, hasieran narratzaile autodiegetikoa mintzatzen hasten bada ere, liburuaren bigarren zatitik aurrera, narratzaile autodiegetikoa alde batera utzi eta narratzaile estradiegetikoak hitz egiten digu. Honela, maila narratibo bakarrekoa zela zirudien istorioa
|
bi
maila edo hiru maila narratiboetara igarotzen da. Joko honek, irakurlearen arreta piztea lortzen du, izan ere, bigarren atalera iristean irakurritakoa pixkanaka hanka motz geratuko baitzaio.
|
|
|
Galdera hauei erantzuteko,
|
bi
mailatan banatuko dugu analisia. Lehenik hiruerreferentzia eremu nagusi hartuko ditugu (Euskal Herria, Espainia eta Frantzia), biakunitate ezberdin gisa ala lotuta erakusten ote diren ikusteko, eta zein gaitan nagusitzenden erreferentzia eremu bakoitza.
|
|
|
Ene ustez, botere politikoa finkatzeak herritartasunaren kontzepzioa aldatuko du erabat. Herritartasuna
|
bi
mailatan finkatzen da: maila ekonomikoan, herritar bakoitzak baditu Estatuarekiko betebeharrak (zerga kontuak) etaeskubideak ere (Estatutik jaso ohi den gizarte asegurantza, hezkuntza, bideak etahorrelakoak).
|
|
|
Beraz, interbentzioak
|
bi
mailatan egiten dira (Van IJzendoorn eta beste, 1994):
|
|
|
Pertsona anitzenarteko harremanak arautzen dituzten legeen izaerak, gizabanako gisa harturikpartaideek dituzten ezaugarri psikologikoek, egitura psikikoak? eta sistemarenantolaketaren
|
bi
maila horien arteko harremanak erabakitzen dute patologia.Familia bakoitzak, edozein giza erakundek bezala, taldearekiko partaidetzaarautzen duen leialtasun sistema berezkoa du. Taldean, bikotekidearekin, neba arrebekin edo lagunekin ezarritako leialtasuneko konpromiso horizontalez gain, aurretiko edo ondorengo belaunaldiak biltzen dituzten konpromiso bertikalak erebadaude.
|
|
|
eta, estudios de aplicación á las profesiones industriales? izeneko
|
bi
mailek neurri handi batean paraleloak zirenak osatu zuten (12 art). Lehenengoan bi epealdi bereiz daitezke, bata bi urtekoa, eta laukoa bestea;, estudios generales?
|
|
|
|
Bien
mailen arteko loturaren berri goian eman dugunez, eta oso luze joko lukeen legean agertzen ziren hamaika ñabarduraren azterketa alde batera utzita, bat da, nahiz berria ez izan, guk azpimarratu nahi genukeen ezaugarria: Estatuaren nonahikotasuna218 Hezkuntza egitura orokorraren piramidearen gailurrean gaude eta ardura zuzena eta bakarra Estatuari dagokio; unibertsitate zentrala Madril-en izango zen eta gero bederatzi hiritan distrituko unibertsitateak kokatuko ziren.
|
|
|
Azter dezagun, hasteko, oinarrizko irakaskuntzako curriculuma osatzen duten ikasgaiak zein diren, eta gero ekingo diogu horren interpretazioari. Lehenengo mailako irakaskuntzako oinarrizko mailari dagokionez gogoratu Moyano legeak
|
bi
maila bereizten zituela honako hauek izango lirateke: kristau dotrina eta. Historia sagrada?
|
|
|
delakoa261, irakurketa, idazketa, gaztelaniazko gramatikako printzipioak ortografiazko ariketekin batera, aritmetikako oinarriak neurri, pisu eta diruen lege sistemarekin, nekazaritza, industriagintza eta merkataritzako nozio laburrak (2 art.). Lehenengo mailako irakaskuntzako goi mailari dagokionez, oinarrizko gaiak zabaltzeaz gain, ikasgai hauek agertzen zaizkigu: Geometria, marrazketa lineala edota teknikoa eta lur neurketen printzipioak, Historia eta Geografiazko oinarriak(, especialmente de España?) eta, azkenik, Fisika eta Historia naturaleko nozio orokorrak (4 art.) 262 Oinarrizko eskema hau mantendu egin zen denboran zehar; 1868an oinarrizko irakaskuntzako
|
bi
mailen arteko bereizketa bukatu zen, ikasgai koadro hori zertxobait zabalduz; 1901ean eskolaurrea eta oinarrizko irakaskuntza eta goi mailakoa bereizi ziren, bakoitzean zabaltasuna zen ezberdina ikasgai guztiek beren lekua izan behar zutelarik263.
|
|
|
Hegazkinera igotzerakoan nabaritu dut lehendabiziko atximurkada, eskaileretatik gora Sondikako lurra urruntzen zihoala. Aurreneko
|
bi
mailak lurrera begira igo baditut ere, egoera kursiegia zela iruditu zait, zentzua duen inork ez baitu atzera begira alde egiten. Eta horregatik burua altxatu eta gora egin dut begiekin, eta oraindik beste hamar maila edo ikusi ditut nire pausoaren zain, eta abioiko atea zabalik.
|
|
|
Horretara ezkero, egun bakoitzari aterako diozu bere ondorioa eta moraleja. Urte hauetako historiaren ondorio eta irakaspena
|
bi
mailatakoa aipatuko dizut: pertsonala bata, kolektiboa bestea.
|
|
2001
|
|
|
bizi denaren ezaugarri bat da hori: konstatazio baten ondoren balorazioa botako dizute,
|
biak
maila berean, biak natural, hain zuzen ere, bizitzera ohitua dagoenak ezbaia arrotz baitu eta epaia berezko.
|
|
|
Hogei urtez ELBk lan eta borroka egin du Euskal Herriko laborariei beren baitan konfiantza emaiteko lehenik; eta konfiantza
|
bi
mailetan: euskaldun bezala gai zirela eta ginela gure aferak guhaurek eskuetan hartzeko Paue inguruko notableen menpe egon gabe beti.
|
|
|
Ikastolen Elkarteak orain eskaintzen digun liburuskan, Mungian izan zen Txapelketa horren azken saioa jasotzen da, eta partehartzaileen argazkiak ere ageri dira bertan. Adinaren arabera,
|
bi
mailatan banatuak daude taularatutako bertsolariak: 14 urtera artekoena bata eta hortik 18ra bitartekoena bestea.
|
|
|
2001 urtean, 464 idazlanek parte hartu zuten bertan, 357 prosan eta 107 poesia arloan.
|
Bi
mailatan eta lau ataletan bereizitako hogei sari banatu ohi ditu Urruzuno lehiaketak, eta aurtengoan den denak eman ditu. Baina bi sari irabazitakoak ere bazirenez Orioko Iñaki Arruti eta Azkoitiko Odei Arregi, kasu, eta bi sari jasotzerik ez dagoenez, epaimahaiak beste sari bat ematea erabaki du prosa arloko A mailan.
|
|
|
estrategiak irakasteari denboraldi berezia eskaintzen zaionean, ikas estrategiak nolabait asignatura bihurtzen direnean. Gure materialetan,
|
bi
mailetako lehenengo ikas unitateetan horrelako lanketa egin da, baina, oro har, ez zaigu bide hori egokiena iruditzen.
|
|
|
(3) Gaitasun diskurtsiboa:
|
Bi
mailatan, gainera. Batetik, elkarrizketa batenaurrean gaude eta bi hiztunek ezagutzen dute elkarrizketaren eskema.
|
|
|
Komunikazio inplizituaren prozeduraren haritik, komunikazio bikoitza izendadezakeguna ere azpimarratzekoa da. Kontzeptua argitzeko, diodan ezen komunikazio bikoitzaz ari garela, testuek
|
bi
maila komunikatiborekin jolastearen ondorioz biirakurketa onartzen dituztenean (eta dituztelako). Izan ere, hainbat testuren aurreanmaila esplizituan esaten dutenaren ondoan eta berarekin batera, beste zerbait ereiradokitzen dutela irudituko zaigu; hots, testuaren inplikaturei helduz bigarrenirakurketa bat ere, irakurketa metaforikoa edo?
|
|
|
Hitzen ondoezan
|
bi
maila komunikatiborekin jolasteko joera hori areagoturikagertzen da, horrenbeste non ia testu gehienen aurrean zalantzan geratuko garenirakurleok esanahi anitz eta ezkutuak sumatu ahala(. Baloia?,. Dortoka?,. Elefantologia?,. Jeikitzeko ordua?,. Kanta?,. Klandestinitatea?,. Nokauta?,. Otsoareningurukoak?,. Sartzen?,. Tiroa, eta abar).
|
|
|
–Formaliza? dezagun kanpo zorrak azaltzen direneko
|
bi
mailen arteko bereizketa, azpimarraturiko azterketa kontuan edukiz: lehendabizi zorpeko egoiliarrei dagozkie, baina azkenean herrialdeak ere inplikatzen dituzte.
|
|
2002
|
|
|
Rojoren ustetan, badira zenbait ezaugarri eleberri hau alegietan oinarritutako eleberri erromantikoetatik aldentzen dutenak, hala nola, kronologia zehatza eta elementu fantastikoen urritasuna. Lehenengo lan honen balorazio gisara, eleberrian bereizten diren
|
bi
mailen arteko lotura eskasa, hau da, istorioaren eta kontatzen diren gertaera historikoen arteko etena azpimarratzen du Rojok, eta Etxaideren ikaskuntza prozesuan kokatzen lehenengo lan hau.
|
|
|
Saileko kide guztiekin hizketalditxo bat izan dugu, beren iritziak, jarrerak, kezkak, asmoak, etab. zein diren jakiteko.
|
Bi
mailako zehaztasunak landu dituguhizketaldi horien prestaketan: batetik, elkarrizketa horiek nola egin, eta bestetik, zein gai jorratu.
|
|
|
Beraz, gure proposamenean
|
bi
maila daudela esan dezakegu: batetik desideratamodura formulatuta dagoena, Euskal Herriari bere eskubidea onartuko zaionegunari begira egina (horixe da hain zuzen, aurreko atalean. Irakasle Propioa, deitu dugunaren ezaugarriak definitzean aipatu duguna), eta bestetik, jadanik egindaitekeena, EAEn gutxienez abian jar daitekeena, unibertsitate arloan izandakoeskakizun eta lorpenak kontuan hartuz egiterik badagoena.
|
|
|
Coll en ustez (1992), progresioa da kurrikuluaren arazorik larrienetarikoa.Arazo hori
|
bi
mailatan gertatzen da batik bat: derrigorrezko hezkuntzaren ziklo ezberdinetan helburu nagusien banaketa egiterakoan, zikloen arteko progresioa, eta ziklo bakoitzaren barnean diziplinaren helburu eta edukien banaketa egiterakoan, ziklo barneko progresioa?.
|
|
|
Vergara, 1992). Garai luze eta zabal honen inguruko historiografia, edozeineratan,
|
bi
mailatan aritu da bereziki: Berpizkundeko unibertsitateak eta beste eratakohezkuntza erakundeak aztertu ditu, batetik, eta pentsamendu pedagogikoa, bestetik.Lehenengoei dagokienez, Oñati, Iratxe eta Iruñeko unibertsitateak, Orthez kounibertsitate protestantea1, Iruñeko eta Lizarrako lehen letretako eskolak, Iruñekokolegio sekularrak eta Jesusen Konpainiako kolegioak2 bezalako erakundeeninguruko lanak daude.
|
|
|
Hala ere, izaki/ zentzu sozial berri bat sortzeko eta aukeren mundua itxia izan ez dadin, ezinbestekoa da gorputz unitarioa den gizartea nortasunezko/ egiturazko planoak eta irudimenezko/ azpiegiturazko planoak osatzea. Desparadojizazioa (eta, amaiera gabeko paradojizazioa?) emango da denboraren kategoria
|
bi
mailatan bereizten denean. Bata, errealizatiboa eta imaginarioa.
|
|
|
Hasteko, euskal morfologiaren zenbait ezaugarri aurkeztuko ditugu, aztergaia mugatzeko kontuan izan beharrekoak. Ondoren, euskararako prozesadore morfologikoa ikusiko dugu (edo, bestela esanda,
|
bi
mailatako ereduaren euskararako egokitzapena).
|
|
|
Hirugarren kapituluan Koskenniemiren
|
bi
mailatako eredua ikusi dugu, hain zuzen gure prozesadorearen abiapuntu izan dena. Ez dugu, beraz, berriro aurkeztuko.
|
|
|
Ez dugu, beraz, berriro aurkeztuko. Hurrengo orrietan euskararako egokitzapena eginez sortu dugun MORFEUS ikusiko dugu, horretarako
|
bi
mailatako ereduaren eskema bera jarraituz, hau da, osagaien arabera euskal flexio morfologia deskribatzen saiatuz: sistema lexikoa eta erregelak.
|
|
|
32
|
Bi
mailatako forma (tarteko maila lexiko itzultzaileetan).
|
|
|
Jarraitze klaseek azpilexikoak biltzen dituztenez, haiek bideratzen dute azpilexikoak batu ahal izatea ala ez. Hau da
|
bi
mailatako morfologiaren muga: morfotaktika azaltzeko mekanismoa sinpleegia baita.
|
|
|
Aitor.
|
Bi
mailatan jaso dugu informazioa: bi puntuen aurrekoa, ezkerrekoa, kanporatuko den informazioa da; eskuinekoa, aldiz, bi mailatako erregelei dagokiena.
|
|
|
Bi mailatan jaso dugu informazioa: bi puntuen aurrekoa, ezkerrekoa, kanporatuko den informazioa da; eskuinekoa, aldiz,
|
bi
mailatako erregelei dagokiena. Lehenago ere esan dugunez, hitz hasierako 9 maiuskularen adierazgarri da, alegia, ondoren datorrena letra larriz interpretatu behar dugula:
|
|
|
Izenordainen kasuan alomorfoetara jo beharra izan dugu tarteka. Zuek en kasuan ikusten denez, ezkerreko aldean forma neutroa mantendu bada ere, bi puntuen ondoren alomorfoa bera ageri da,
|
bi
mailatako forma: zue.
|
|
|
Bestelakoak badaude ere, bibliografian bi metodo gailentzen dira: duela urte batzuk ohikoak ziren programa bidezko metodo ad hocak eta gaur egun arrakastatsu bihurtu den
|
bi
mailatako formalismoa. . Lexikoan gordetzen diren osagai motak.
|
|
|
Koskenniemik (1983) bere tesian eredu berri bat proposatu zuen,
|
bi
mailatako morfologia deitutakoa, oso arrakastatsua izan dena: analisi zein sintesirako aldaketa morfofonologikoak adierazteko formalismo ahaltsu, orokor eta eraginkorra7 da.
|
|
|
|
Bi
mailatako morfologiaren ezaugarriak zehatz mehatz hurrengo atalean aztertuko ditugun arren, formalismo guztien artean sailkapen bat egiteko ezinbestekoa da ezaugarri hauek laburtzea:
|
|
|
. Analisi zein sintesirako baliagarria da. Kateatze mailako fenomenoak bakarrik deskriba daitezke, baina,
|
bi
mailatako ideia n mailatara zabalduz, beste fenomeno konplexuagoak hizkuntza semitikoenak, adibidez ebatz daitezke (Kay, 1987; Beesley, 1990; Kiraz, 1994). . Azpilexikoetan oinarritutako morfotaktika.
|
|
|
8 KIMMO izenarekin Koskenniemik proposatutako
|
bi
mailatako morfologian oinarritutako prozesadore morfologiko guztiak izendatuko ditugu.
|
|
|
Samba Nuevo Mexico Estatuko unibertsitatean garatutako tresna da, morfologiari aurre egiteko baterakuntza eta egoera finituetatako erregelak modu erazagutzailean konbinatzen dituena (Zajac, 1998). Horrela,
|
bi
mailatako morfologian baino morfotaktikaren egitura konplexuagoak defini daitezke.
|
|
|
Morfotaktikaren eredua zeharo aldatzea proposaturik zegoen lehendik,
|
bi
mailatako morfologiaren jatorrizkoa oso pobrea delako. Proposamen ezagunenak Bear-ek (1986), Trost ek (1990, 1994), eta Alvey n (Ritchie eta beste, 1992) azaldutakoak dira.
|
|
|
Erregelak egoera finituetatako itzultzaileetan konpilatzen dira, baina 3 atalean azalduko diren itzultzaileekin desberdintasun azpimarragarri bat dago: horietan
|
bi
mailetan zehazten diren elementuak karaktereak diren bitartean, honetan karaktereak eta ezaugarri egiturak konbinatzen dira.
|
|
|
Dena den, azken urteetan arrakasta handiena izan duen proposamena
|
bi
mailatako morfologiarena izan da, zalantzarik gabe, KIMMO izenarekin deskribatu dena. Horretan oinarritu dira bibliografiako sistema gehienak, batez ere morfologia aberatsa duten hizkuntzak aztergai izan dituztenak.
|
|
|
3
|
Bi
mailatako morfologia
|
|
|
1983an Koskenniemik
|
bi
mailatako morfologiaren eredu konputazionala definitu zuen, aurreko sailkapenean KIMMO izenarekin aipatu duguna. Egoera finituetako morfologiari bultzada handia eman zion eredu honek harrera bikaina jaso du ondoko urteetan, besteak beste, dituen ezaugarri hauengatik:
|
|
|
Koskenniemiren ekarpenik handiena, zalantzarik gabe, aldaketa morfofonologikoak deskribatzeko sortu zuen
|
bi
mailatako erregela sistema izan zen,. Hori argi ikusten da bibliografian, nahiz, zenbait autore, hori kontuan harturik, eredu honen izena zalantzan jartzera iritsi diren, bere ordez bi mailatako fonologia proposatuz.
|
|
|
Koskenniemiren ekarpenik handiena, zalantzarik gabe, aldaketa morfofonologikoak deskribatzeko sortu zuen bi mailatako erregela sistema izan zen,. Hori argi ikusten da bibliografian, nahiz, zenbait autore, hori kontuan harturik, eredu honen izena zalantzan jartzera iritsi diren, bere ordez
|
bi
mailatako fonologia proposatuz. Gorago aipatu dugun R.
|
|
|
|
Bi
mailatako erregelek errepresentazio lexikoaren eta azalekoaren artean parekatzea kontrolatzen dute. Erregelak egoera finituetako automata itzultzaile (FST) 13 paralelo bihurtzen dira, eta karaktere bikoteak onartuko dira baldin eta automata guztietan onartzen badira.
|
|
|
Hala ere, Kaplan-en arabera (Kaplan, 1988; Kaplan & Kay, 1994), bi ereduetan karaktere kateen arteko erlazio erregularrak adierazten dira, eta erlazio hau itxia da konposaketarekiko, baina ez ebaketarekiko. Izan ere,
|
bi
mailatako morfologiaren kasuan ebaketa ere itxia da. Honetan oinarriturik, Karttunen ek bi ereduak erabiltzen dituzten lexiko itzultzaileak proposatzen ditu, kapitulu honen amaieran azalduko direnak.
|
|
|
4 irudian konputazioaren aldetik bi ereduen artean dagoen desberdintasuna azaltzen da: alegia, bi sistemetan, erregelak egoera finituetako itzultzaile bihurtu arren,
|
bi
mailatako morfologian itzultzaile baino gehiago bikote kontrolatzaileak dira.
|
|
|
Esan bezala,
|
bi
mailatako morfologiaren ezaugarririk garrantzitsuena lexiko maila eta azalekoa parekatzen duten erregela multzoan datza. Erregela hauen sintaxia zehaztu baino lehen, zenbait kontzeptu defini ditzagun:
|
|
|
.
|
bi
mailatako konfigurazioa: lexikoko eta azaleko karaktereak banan banan sinkronizatzen dituen karaktere kate parea.
|
|
|
. karaktere bikote konkretua lexikoko eta azaleko karaktere banaz osatutako bikotea. Øa
|
bi
mailetan ager daiteke, azalean morfofonema zein hautapenmarkekin parekatzeko, eta orokorrean azaleko karaktereren baten desagertzea edo sorrera adierazteko.
|
|
|
Adibide honetan bait+ aditza+ lako katea debekatzeko erregelaren bi bertsio agertzen dira. Kontuan hartu behar da erregela hau lexikoaren eta erregela morfofonologikoen artean dagoela; beraz,
|
bi
mailetako alfabetoa bera da, ez delako itzulpena egin behar. Ondoko adibidean bi bertsio proposatzen dira:
|
|
|
|
Bi
mailatako morfologia erabili ahal izateko programa bat behar da, baina gomendagarria da eginda dauden tresnak erabiltzea norbera programatzen aritu gabe. Halako tresnetan bi osagai nagusi daude:
|
|
|
|
Bi
mailatako morfologia izeneko formalismoaren deskribapen zehatza egin da kapitulu honetan, osatzen duten bi elementu nagusiak azalduz: morfemak eta morfotaktika deskribatzen dituen lexiko sistema batetik, eta aldaketa fonologikoak zehazteko erabiltzen diren bi mailatako erregelak bestetik.
|
|
|
Bi mailatako morfologia izeneko formalismoaren deskribapen zehatza egin da kapitulu honetan, osatzen duten bi elementu nagusiak azalduz: morfemak eta morfotaktika deskribatzen dituen lexiko sistema batetik, eta aldaketa fonologikoak zehazteko erabiltzen diren
|
bi
mailatako erregelak bestetik. Formalismoaren gailurra diren lexiko itzultzaileen aipamena ere burutu da.
|
|
|
Espresio erregularrak
|
bi
mailatako erregeletako testuinguruan zein definizioetan erabil daitezke. Espresio erregular hauen funtsa ezaguntzat hartzen bada ere, sistematik sistemara hainbat ñabardura dago, eta horiek azalduko dira sistema honen sintaxiaren errepaso azkar bat egitearekin batera.
|
|
|
pair test Egiaztatzeko, baina lex test baino gutxiago erabiltzen da,
|
bi
mailak zehaztu behar baitira.
|
|
|
|
Bi
mailatako morfologiaren barruan, lexikoaren definizioa nola egin behar den azaldu da 3.2 pasartean. lexc programa erabiliz bi aukera gehiago dago:
|
|
|
lexiko itzultzaileetan gaudenez, lexikoan bertan
|
bi
maila azal daitezke: analisien emaitza edo sorkuntzaren iturburua izan dadin lehena, informazio morfologiko osoa edukiko duena, eta bi mailatako erregelekin elkarreragiteko egokiena bigarrena.
|
|
|
lexiko itzultzaileetan gaudenez, lexikoan bertan bi maila azal daitezke: analisien emaitza edo sorkuntzaren iturburua izan dadin lehena, informazio morfologiko osoa edukiko duena, eta
|
bi
mailatako erregelekin elkarreragiteko egokiena bigarrena. Beraz, morfema bakoitzak bi adierazpide eduki ditzake, bata bestearen ondoren?:?
|
|
|
karaktereaz bereizirik. Bereizgarririk ez baldin badago,
|
bi
mailak berdinak direla pentsatzen du lexc konpiladoreak.
|
|
|
karaktere anitzeko sinboloak (Multichar_ Symbols) defini daitezke, horrekin diakritikoak ezaugarri morfologiko bihurtzen baitira, baina emaitzaren trinkotasunean eragin kaltegarririk izan gabe. Ezaugarri morfologikoak erabil daitezke lexikoko
|
bi
mailetan.
|
|
|
Erregela sinple batzuk ikusiko ditugu atal honetan, fenomeno morfologiko ezagunen deskribapena sinplifikatua hainbat kasutan
|
bi
mailatako erregelen bidez nola egiten den azaltzeko.
|
|
|
P, t eta k kontsonante herskari ahoskabeen aurrean bakarrik gertatzen ei da hau.
|
Bi
mailatako morfologian deskribatzeko, lexikoan bi morfofonemaz (B eta I, adibidez) osatutako aurrizki bat jarriko da (BI+), eta erro guztiekin eraikiko da bere jarraitze klasea. Ondoko bi erregelak dira bikoizketa gauzatzeko:
|
|
|
Xeroxen egindako ekarpena (Karttunen eta beste, 1992; Beesley & Karttunen, 2002)
|
bi
mailatako morfologiatik harantzago doa. Proposatutako lexiko itzultzaileek (lexical transducer ingelesez) ahalmenaren aldetik dakarten iraultzaz gain (azaleko sintaxiaren tratamendurako erabiltzen ari dira arrakasta handiz), bestelako abantailak ere badauzkate formalismo morfologikoaren funtsaren ikuspuntutik:
|
|
|
– Normalean tarteko maila bat bereizten da lexikoaren eta azalaren artean, ohiko
|
bi
mailatako ereduan lexikokoa zena (adierazpide arbitrarioak, diakritikoak eta guzti eduki ditzakeena). Beraz, gutxienez 3 maila bereiziko dira:
|
|
|
. Azala eta ohiko lexiko mailaren arteko aldaketak
|
bi
mailatako morfologiari dagozkion egoera finituetako itzultzaileen bidez gobernatzen dira. Horretarako twolc konpiladorea erabil daiteke.
|
|
|
. Lexikoko maila osoaren eta tarteko mailaren arteko
|
bi
mailatako erregelak idatzi lirateke, itzultzaile paralelo eta bateragarriak sortzeko ohiko bidea baita. Erregela hauek asko eta oso lokalak liratekeenez, horren ordez lexc konpiladoreak bikoteak onartzen ditu, bi maila horien arteko parekatzea definitzen dutenak.
|
|
|
. Lexikoko maila osoaren eta tarteko mailaren arteko bi mailatako erregelak idatzi lirateke, itzultzaile paralelo eta bateragarriak sortzeko ohiko bidea baita. Erregela hauek asko eta oso lokalak liratekeenez, horren ordez lexc konpiladoreak bikoteak onartzen ditu,
|
bi
maila horien arteko parekatzea definitzen dutenak. Be+ Pres+ Sg+ P3+ Verb: is da horren adibide bat, is tarteko mailako karaktere katea dela.
|
|
|
3.7 adibidean azalduko dira lexikoan egin beharreko aldaketak, eta 3.8an zein 3.9an erregela sistemarenekoak. Lexikoan egiten dira aldaketa gehienak, orain posible baita
|
bi
maila azaltzea: ezkerrean lemak eta informazio morfologikoa (diakritikorik zein alomorforik gabe), eta eskuinean erregelekin arituko den lexikomaila, azaletik gertuago, batzuetan diakritikoak edo erregelak aplikatzeko ezinbestekoak diren ezaugarri morfologikoak edukiko dituztenak.
|
|
|
Suomierarako prestatu bazuen ere, berehala etorri zen KIMMO8 izeneko ingeleserako bertsioa, Karttunen ek (1983) egina. Aldaketa morfofonologikoak adierazteko egoera finituetako automata itzultzaileetan konpilatzen diren
|
bi
mailatako erregela paraleloak erabiltzen dira. Formalismo hau da euskararako oinarrizko tresnak diseinatzerakoan IXA taldeak aukeratu duena ere.
|
|
|
Konpilazioen eta konposaketaren ondorioz lortzen den
|
bi
mailatako itzultzailea corpusetan probatzeko, bi programa laguntzaile dugu eskura: tokenizer eta lookup.
|
|
|
Sistema batzuetan morfotaktikaren definizioa paradigma bitartez egiten da.
|
Bi
mailatako morfologian morfotaktika definitzeko jarraitze klase bat esleitzen zaio morfema bakoitzari, jarraitzeklasea izanik ondoren joan daitekeen morfema multzoaren identifikazioa. Adibidez, euskaraz adjektiboen jarraitze klasean graduatzaileak egongo dira (ago, egi, en) baina izenenean ez.
|
|
|
Ber gauza dugu hitzaren barruko elipsian ere, ondo egituratua izatea garrantzitsua baita. Honek erregela morfosintaktikoak sortzera eramango gaitu, baterakuntza formalismoan oinarrituta,
|
bi
mailatako formalismoan hau egitea ezinezkoa baita (edo, posible izanez gero, oso modu zeharkakoan egin bailitzateke).
|
|
|
Koskenniemiren eredua ikustean aipatu dugu
|
bi
mailatako erregelek formalismoan duten lekua, bai eta linguistika konputazionalari ekarri dioten aurrerakuntza ere. Baina ondoren izan dituzten kritikak ezin ahantz ditzakegu.
|
|
|
Baina ondoren izan dituzten kritikak ezin ahantz ditzakegu. Guk
|
bi
mailatako erregela hobetuak aurkeztuko ditugu ondoren, lehenengo bertsiokoak baino askoz ere irakurgarriagoak direlako. Izan ere, bertsio zahar horretan, PC KIMMO estiloko diakritiko asko erabiltzen da.
|
|
|
Aurreko kapituluetan aipatu dugunez, urruneko mendekotasuna ez da
|
bi
mailatako formalismoak proposatzen duen morfotaktikarekin, jarraitze klaseekin, konpontzen.
|
|
|
3
|
Bi
mailatako morfologia 27
|
|
|
|
Bi
mailatako morfologiaren funtsa ezagutzea eta praktikatzea.
|
|
|
Euskararen deskribapen morfologikoa aurkeztea,
|
bi
mailatako morfologiaren ereduaren arabera.
|
|
|
Lehen atal nagusiak, berriz, hiru kapitulu hartzen ditu: formalismo desberdinen azterketa egiten duen bigarren kapitulua,
|
bi
mailatako morfologia deskribatzen duen hirugarrena eta LinguistX izeneko tresnaren zehaztasunak azaltzen dituen laugarren kapitulua. Aipatutako tresna, zoritxarrez, ez da software librea, baina bibliografian agertzen den Finite State Morphology:
|
|
|
Morfologiarako eredu konputazional desberdinen aurkezpena egitea eta horien barruan
|
bi
mailatako morfologiarena kokatzea eta sakontzea da kapitulu honen xede nagusia. Hala ere, formalismo morfologikoak aztertu baino lehen, hauek ezagutzen lagunduko diguten zenbait funtsezko ezaugarri aurkezten dira hasteko.
|
|
|
Nire iritziz, gaur ez du inolako zentzurik
|
bi
maila horietan oinarrituriko bereizketa horrek. Gero eta gehiago dira lehen zikloetako ikasketak eskaintzen dituzten goi ikastetxeak, eta alderantzizkoa ere gertatzen da, hau da, erdi mailako ikastetxe askok asmo sendoak dituzte goi mailako tituluak emateko.
|
|
2003
|
|
|
Depresioaz ari garela,
|
bi
maila bereizten dira, funtsez: endogenoak gizakiari berez dagozkion osagaiak (are genetikoak ere) dituena; exogenoa, aldiz, kanpo faktoreek eragindakoa da.
|
|
|
Bidaia antolatzeko behar duen guztia eskura jarri dio Internetek turistari, lehen etaparen abiagunetik azkena amaitu arte, ezinbestekoenetik azaleko huskeria txikienetara,
|
bi
mailatan jarri ere: informazioa edota zerbitzua eskuratzea.
|
|
|
Ez dute menturaz denek Martinetek bezala ikusten tresna hori, hots
|
bi
mailatan artikulatzen den sistemaren itxuran, baina ikerle guztiek aitortzen dute, beste komunikabiderik baldin badu ere gizonak, abere askok bezala, eta komunikatzetik at, atsegin propiorako adibidez, erabil badaiteke ere komunikabide hau, Hizkuntza dela gizaberearen komunikabide propioa eta lehena, beste abere mota guztietarik gizona bereizten duena.
|
|
|
Apezpikua beti grekoz mintzo zen, berak Siriakoa jakinik ere; lekuko hizkuntza uzten zion aldiz apezlagunari, honek egin zezan itzulpena.
|
Bi
mailatako hizkuntzak balira bezala Jainkoaren etxean.
|
|
|
Zurezkoak oso gutxitan hausten dira, baina zementuzko eskaileretan, mailak oso ahulak dira lurrera erortzen diren objektu astunen aurrean, eta irtenguneak hautsi egiten dira, istripuak eraginez. Hormigoizko eskailera batzuk erraz konpontzen dira, haietan maila irtengunea tabikaren inklinazio hutsa baita(
|
bi
mailen arteko zati bertikala). Halakoetan, nahikoa da haustura ondo garbitzea, hezetzea, tabikan taula bat finkatzea eta zementuaren ondoren betetzea.
|
|
|
Orain, errebalidan Batxilergoan lortutakoarekin batera lortutako notak erabakiko du ikasleari titulua eman behar zaion ala ez. Hala, Batxilergoko
|
bi
mailetan lortutako notek osatuko dute kalifikazioaren %60, eta GBPn lortutakoak %40 Hala ere, batez besteko hori ezartzeko ezinbesteko baldintza izanen da proba hori gutxienez bost gainditu izana. Ikasturte bakoitzean PGBko bi deialdi egingo dira, bata arrunta eta bestea berezia, autonomia erkidegoek ezartzen dituzten egunetan.
|
|
|
Arazo horren aurrean, lehenbizikoari lehentasuna eman behar diogu. Horri Robothamek" the native poin of view" (bertakoen ikuspuntua) deitzen dio (Ibid., 4 or.). Eta are gehiago, Estatuko edo Europako Batasuneko politikaren aurrean defenditu dezakegu beste
|
bi
mailen proposamenak ez direla onargarriak gizatasunaren ikuspegitik, tokiko edo bertako estamentua atxikitzen ez zaion bitartean. Arrazoia hauxe da:
|
|
|
2. Euskalgintzatik ematen den erantzuna
|
bi
maila hauetan kokatuko nuke nik:
|
|
2004
|
|
|
Beste aldetik, ostera, estatusaren erabateko hegemonia baietsirik, hura honen bilakaerak alderik alde baldintzatzen duela uste dutenen iritzia daukagu. Begi belarri erneak eta adimen zolia ditugu beraz hizkuntzaren
|
bi
maila horien arteko elkarrekintzaren ñabardurak hauteman nahi baditugu.
|
|
|
Barnekoan, berriz, corpusaren garapen bideak daude jokoan, horretarako eta hartarako behar dituen baliabide komunikatiboen zer nolakoa. Azken gaizto egin nahi ez duen hizkuntza herriak bere hizkuntzari
|
bi
maila horietako garapen egokitzapena opa ez badio, esku artean darabilen auziari ez dio oraindik giltzarri erabakigarririk atzeman. Eta Larrañagaren iragarpen mezuak, alde horretatik, hobe beharrez zuzen iritzitako jarrera xalo eta koitadu askoren gogoeta inarrosi nahi du inondik ere.
|