|
2005
|
|
|
eskubide politikoak, lan mundua, sexu askatasuna, ugalketaren kontrola, eta abar. Edonola ere,
|
bi
alardeetan egindako aldaketa proposamenek eragindako erreakzioek hausnarketa pausatuagoa merezi dute.
|
|
|
PSOEko bederatzi zinegotzietatik inork ez du lotura zuzenik Alardearekin.PNVn, aldiz, gauzak oso ezberdinak dira. PNVko alkatea Xabier Txapartegi izango da, gaur egun emakumearen parte hartzearen kontrako sutsuenetariko bat dena; alkateordetza (PNV) Ricardo Etxepareren esku zegoen, gaur egun DonostiakoDanborradan emakumeen talde baten aitabitxia, baina Irungo Alardeari dagokionez,
|
bi
Alardeen teoriaren sortzaileetako bat; bigarren alkateordea (PNV) Ramon Requejo zen, gaur egun ere tradizionalisten buruetariko bat dena eta garai haietanjeneralaren laguntzailea eta gero Alardearen komandantea31 izan zena. PNVko zinegotziak ziren ere Javier Altuna, garai hartako Danbor Nagusia; Jose Luis Ocio, hatxeroa, eta Laureano Liceaga, Antonio Aramburu ren koinatua.
|
|
|
Orain azalduko ditugun zenbait gertaerak 1998 urtean
|
bi
Alarde egotea ahalbidetuzuten. Lehenengoa, arestian aipatu dugun bitartekaritza taldearen lana izan zen.Taldea azken urteetan jaietako pregoia irakurri duten pertsonek osatzen dute:
|
|
|
Ekainaren 23ko sutean alkateak irain askoentzun behar izan zituen eta jaietako programak erre egin ziren bere aurrean; tradizionala den aurreskua ere bertan behera utzi zen berriz ere. Alarde munizipalarenJuntak erresoluzioaren balorazio ezkorra egiten du,
|
bi
Alardeak gurutzatzeko arriskua ez baita ekiditen. Era beran, honen bidez, baztertzailea den Alardea legitimatzen dela azpimarratzen du.
|
|
|
Horrela bada, entseguetan
|
bi
Alardeetako konpainiak eta publikoa gurutzatuegin ziren Alardearen aurreko egunetan. Zenbaitetan konpainien arteko akordioakizan ziren eta bakoitzak bide batetik jo zuen; beste zenbaitetan, aldiz, gurutzatuegin ziren eta arazo eta istilu batzuk gertatu ziren.
|
|
|
Alkatearekin izandako elkarrizketa baten ostean, Alarde ofizialaren Juntak, prentsaurreko batez, Alardea ez duela antolatuko azaltzen du. Horren arabera, udalak
|
bi
Alardeak bateratzeko saiakerarik ez du egin, aregehiago tradizionalisten alde egin du33.
|
|
|
Ikusi dugun bezala, historia honen hasieran
|
bi
Alarde publiko eta emakumearen eskubidea bermatzen zuten bi epai zeuden. Epaiak ez betetzeko, Alardea antolatzen zutenek udaletik at zeuden Alarde alternatiboak sortu zituzten bai Irunenzein Hondarribian.
|
|
|
Alardea publikoa edota pribatua izan, lehen egunetik planteatutako aldarriak egunere berdina izaten jarraitzen du: Hondarribian eta Irunen urtean behin ospatzendiren
|
bi
Alardeetan emakumeek eta gizonezkoek berdintasun osoko egoeran, sexuan oinarritutako jarrera diskriminatzaile oro baztertuz.
|
|
|
Eta hamaika izan badira ere, lehen urteetako Alarde publikoetatik hasita gauregun esku pribatuetan bahiturik
|
dauden
bi Alardeetaraino bizitako gorabehera etagertakarien klabe juridiko nagusiak ulertu ahal izateko beharrezkoa da gertakariokbi garairen barnean kokatzea; izan ere, garai bakoitzaren arabera, abokatuekerabilitako bide judizialak eta lortutako epaiak ezberdinak izan baitira.
|
|
|
Hartara, Irungo eta Hondarribiko Alardeak bakarrak eta publikoak zirenean, hau da, hiritarren parte hartzearekin batera bi udalen diru-laguntzarekin ospatzenzirenean, instituzio publiko horien esku hartze zuzena zela eta, gure abokatuek erabili beharreko bide judiziala auzialdi administratiboarena izan zen. Eta auzitegiadministratiboen aurrean,
|
bi
Alardeak betidanik publikoak izan direla frogatutakoan, emakumezkoek gizonezkoekin batera berdintasun osoko egoera batean aldarriak aurrezagutza osoa izan zuen epaitegien aurrean.
|
|
|
Aldiz, bi udalek Alardeen antolaketa pertsona edo talde pribatu batzuen eskuutzi zutenetik, gizon eta emakumeek berdintasunean jaiak ospatu eta Alardeetanparte hartzeko aldarrikapenak ez du erantzun bera jaso instantzia judizialen aldetik.Egun arte behintzat. Gainera, azken urteetan
|
bi
Alardeak talde pribatuek antolatuizanak prozedura zibilari jarraitzea ekarri du eta ez auzialdi administratiboari.
|
|
|
Gisa horretako galderak planteatzenzituen hainbatek. Hiritar horientzat oso sinesgarritasun gutxi zuten horrelako planteamenduek, hiritar horiek guztiek ez zuten ulertzen, ezin zuten ulertu,
|
bi
Alardeetan gizonezkoekin batera berdintasunean parte hartzeko eskubidea bizitzakogainerako esparruetan aldarrika eta egikari zitekeen eskubidea zenik; finean, ez zuten ulertzen, eta gerora ez zuten ulertu nahi izan, herriko festetako ekitaldi nagusieta garrantzitsuenean eraginkortasun osoa duen eskubidea denik berdintasuneskubidea.
|
|
|
1998ko bi epai hauen bitartez Alardearen eta berdintasun eskubidearen artekokonexioa agerian uzten da, hau da, bi epaiek aditzera ematen dute inolako zalantzaizpirik gabe, emakumeek, berdintasun eskubidearen egikaritza tarteko, gizonezkoekin batera eta gisa berean
|
bi
Alardeetan parte hartzeko eta desfilatzeko eskubidea dutela.
|
|
|
Eta norbaitek orain artean bezala
|
bi
Alardeekin jarraitzearen aldeko ideia legitimoaren alde azal badaiteke ere, bi Alarde ospatzea ez da inoiz irtenbide egokiena izango; aldiz, zatiketa sozialaren eta porrot sozialaren adierazlea izango da.Horregatik, epaitegietatik kanpoko lanaren bitartez egungo egoera gainditzensaiatu litzateke, hitz eginez, eztabaidatuz eta negoziatuz. Finean, elkarrizketa baita herri bietan bizi dugun zentzugabeko egoera honi aurre egiteko eta soluziobide duin eta justu bat lortu ahal izateko bide azkar eta egokiena, betiere, egungoAlardeek, beste tradizio askok bezala, gizarte plural batean bizi nahi badute.
|
|
|
Eta norbaitek orain artean bezala bi Alardeekin jarraitzearen aldeko ideia legitimoaren alde azal badaiteke ere,
|
bi
Alarde ospatzea ez da inoiz irtenbide egokiena izango; aldiz, zatiketa sozialaren eta porrot sozialaren adierazlea izango da.Horregatik, epaitegietatik kanpoko lanaren bitartez egungo egoera gainditzensaiatu litzateke, hitz eginez, eztabaidatuz eta negoziatuz. Finean, elkarrizketa baita herri bietan bizi dugun zentzugabeko egoera honi aurre egiteko eta soluziobide duin eta justu bat lortu ahal izateko bide azkar eta egokiena, betiere, egungoAlardeek, beste tradizio askok bezala, gizarte plural batean bizi nahi badute.
|
|
|
Borroka juridikoaren lehen garai honetan, herri
|
bietako
Alardeak, Hondarribiko eta Irungo udalen bultzadari, diru-laguntzari eta antolakuntzari esker ospatueta aurrera eramaten ziren neurri handi batean, hau da, bi erakunde publikoreninplikazio zehatzari esker. Errealitate horren ondorioz, bi udalek emakumezkoarenparte hartzearen inguruan azaldutako debeku jarreraren aurrean, eta jarrera honekberdintasun printzipioa eta arrazoi sexualengatik diskriminatua ez izateko eskubidea urratzea suposatzen zuela pentsatzen zelako, bi udalen erabakiak auzitara eraman ziren.
|
|
|
Horrela, Alardearen antolaketarekin duten lotura agerian uzten den unean, biudalak pasatuko dira nondik eta emakumeek Alardean soldadu gisa parte hartzekoeskubidea dutela aldarrikatzea herriko jaietan tokirik ez duen eskubide batez aritzea dela adieraztetik, nora eta
|
bi
Alardeak ekimen pribatuen fruitu direla, hau da, pertsona partikularrak antolatu dituztela aldarrikatzera edo justifikatu nahi izatera; bai betikoek eta bai bi udalek Alardeen antolaketaren historian zerikusirik izan ezbalute bezala jokatuz hemendik aurrera.
|
|
|
Bi epaietan erabat frogatua geratuko da bi udalen inplikazioa Alardeen antolakuntzan; eta bereziki honako bi elementu hauen bitartez frogatuta geratuko dakonexio hori: batetik,
|
bi
Alardeen finantziazioa, Irungo Udalaren kasuan San Martzialeko Alardearen Ordenantzan espresuki jasota zegoena eta Hondarribikokasuan, udalak formalki horrelako ordenantzarik onartu ez bazuen ere, ohiturazhala gertatzen zela frogatuko delako; eta bestetik, bi herrietan Alardearen Junta bataurkitzen dugulako, hau da, udal organo bat, zeinaren eginkizun nagusia Alardeaantolatzea den; Hondarribiko U...
|
|
|
bi herrietako hiritarren ustezko gehiengoa emakumeek berdintasun egoera batean Alardean parte hartzeko aukerarenaurka dagoela dioen argudioa. Ohitura edo tradizioaren argudioaren arabera, ohituraberak eskatzen du emakumearen presentziak
|
bi
Alardeetan mugatua izan beharduela, kantinera izatera mugatuz. «Hau beti hala izan da eta ezin da aldatu, bestelabetiko ohiturarekin amaituko litzateke» argudioaren erabilerak nolabait honako tesiaaditzera eman nahi du:
|
|
|
c. Argudio historikoari dagokionez, emakumearen parte hartzearen aurkakoekprozesu juridikoan zehar beraien diskurtsoa, bereziki, tradizioan oinarritzen zuten, horretarako
|
bi
Alardeak gertakari historikoen antzezpen zehatz eta hertsiak direladioen argudioa erabiliz. Baina hori ez da horrela; izan ere, egia da gertakari historikoa oinarritzat duten eta gogora ekartzen duten bi festa nagusiren aurrean gaudela, baina inolaz ere antzezpen edo irudikapen hertsi eta zehatz baten aurrean.
|
|
|
Baina hori ez da horrela; izan ere, egia da gertakari historikoa oinarritzat duten eta gogora ekartzen duten bi festa nagusiren aurrean gaudela, baina inolaz ere antzezpen edo irudikapen hertsi eta zehatz baten aurrean. Arrazoihistorikoak ez dira inolaz ere argudio nahikoa emakumearen parte hartzearen eskubidea zanpatzeko, guztiz eztabaidagarria baita
|
bi
Alardeen bidez gogora ekartzendiren gertakariak antzezpen errealista baten emaitza direla. Horrela, Hondarribikosetio egoera dela eta, 1638an burututako borrokan eta 1522ko San Martzialgo borrokan, ez ditugu aurkituko gaur egungo bi Alardeetan ezagutzen ditugun hainbatfuntsezko elementu, hala nola, Musika Banda, Zalditeria, Tanborrada, Hatxeroakedo Gastadoreak, Kantinerak, udatiarren konpainia, gorbataren erabilera Hondarribiko zenbait konpainiatan eta Irungo guztietan, bi Alardeetako doinuak, eta abareta abar.
|
|
|
Arrazoihistorikoak ez dira inolaz ere argudio nahikoa emakumearen parte hartzearen eskubidea zanpatzeko, guztiz eztabaidagarria baita bi Alardeen bidez gogora ekartzendiren gertakariak antzezpen errealista baten emaitza direla. Horrela, Hondarribikosetio egoera dela eta, 1638an burututako borrokan eta 1522ko San Martzialgo borrokan, ez ditugu aurkituko gaur egungo
|
bi
Alardeetan ezagutzen ditugun hainbatfuntsezko elementu, hala nola, Musika Banda, Zalditeria, Tanborrada, Hatxeroakedo Gastadoreak, Kantinerak, udatiarren konpainia, gorbataren erabilera Hondarribiko zenbait konpainiatan eta Irungo guztietan, bi Alardeetako doinuak, eta abareta abar. Eta halaxe, auzitegiek bi epaietan onartu dute bi Alardeak gertakarien antzezpen errealak ez direla frogatzen duten elementuak asko direla eta, ondorioz, ezdituztela gertakari historikoak era hertsian antzezten.
|
|
|
Arrazoihistorikoak ez dira inolaz ere argudio nahikoa emakumearen parte hartzearen eskubidea zanpatzeko, guztiz eztabaidagarria baita bi Alardeen bidez gogora ekartzendiren gertakariak antzezpen errealista baten emaitza direla. Horrela, Hondarribikosetio egoera dela eta, 1638an burututako borrokan eta 1522ko San Martzialgo borrokan, ez ditugu aurkituko gaur egungo bi Alardeetan ezagutzen ditugun hainbatfuntsezko elementu, hala nola, Musika Banda, Zalditeria, Tanborrada, Hatxeroakedo Gastadoreak, Kantinerak, udatiarren konpainia, gorbataren erabilera Hondarribiko zenbait konpainiatan eta Irungo guztietan,
|
bi
Alardeetako doinuak, eta abareta abar. Eta halaxe, auzitegiek bi epaietan onartu dute bi Alardeak gertakarien antzezpen errealak ez direla frogatzen duten elementuak asko direla eta, ondorioz, ezdituztela gertakari historikoak era hertsian antzezten.
|
|
|
Horrela, Hondarribikosetio egoera dela eta, 1638an burututako borrokan eta 1522ko San Martzialgo borrokan, ez ditugu aurkituko gaur egungo bi Alardeetan ezagutzen ditugun hainbatfuntsezko elementu, hala nola, Musika Banda, Zalditeria, Tanborrada, Hatxeroakedo Gastadoreak, Kantinerak, udatiarren konpainia, gorbataren erabilera Hondarribiko zenbait konpainiatan eta Irungo guztietan, bi Alardeetako doinuak, eta abareta abar. Eta halaxe, auzitegiek bi epaietan onartu dute
|
bi
Alardeak gertakarien antzezpen errealak ez direla frogatzen duten elementuak asko direla eta, ondorioz, ezdituztela gertakari historikoak era hertsian antzezten. Honela dio Lina Urbeltzektradizioaren eta historiaren argudioen erabilera okerraren inguruan kaleratutakoidatzi batek:
|
|
|
|
Bi
Alardeak elkarrekin gurutza ez zitezen, segurtasun neurriak oso handiakizan ziren. Irunen, 2003 urtea (Beno).
|
|
|
Honek guztiak agerian uzten du
|
bi
Alardeek garai ezberdinei egokitzen jakinizan dutela eta egokitze ahalmen horrek Alardea gure egunetaraino irauten lagundu duela. Horregatik, gaur egungo errealitateak, oinarri sozial, ekonomiko, politiko eta juridikoak tarteko?
|
|
|
Horregatik, gaur egungo errealitateak, oinarri sozial, ekonomiko, politiko eta juridikoak tarteko? emakumeak berdintasunezko egoera batean
|
bi
Alardeetan parte hartzeko eskubidea izatea eta Alardeak egungo errealitatera egokitzeainposatzen du.
|
|
|
Gainera, frogatua dago emakumeek garai haietan izandako protagonismoagaur egun
|
bi
Alardeetan ematen zaiena baino askozaz ere garrantzitsuagoa etahandiagoa izan zela, inolaz ere kantinera izatearen antzezpenera mugatzen dena.
|
|
|
a. Bi epaiek emakumeek berdintasunezko baldintzetan
|
bi
Alardeetan duten eskubide osoa onartzen dute.
|
|
|
Herri
|
bietako
Alardeak, udalen utzikeria interesatua tarteko, elkarte pribatuekantolatuagatik ez diskriminatzaile kontsideratzeko arrazoiak honakoak lirateke:
|
|
|
a. Alarde pribatua partikularren arteko erlazio baten adierazle izatea;
|
bi
Alardeak elkarte pribatuen borondate autonomiaren egikaritzaren bitartez erregulatutaegotea.
|
|
|
c. Pertsonaren duintasunari ez eragitea; iraingarri edo laidogarria ez izatea.Azaldutako ideia hauen ukazioa ematen ez den bitartean, 2002ko ekainaren 21ekoEAEko Auzitegi Nagusiaren Administrazioarekiko Auzietako Salaren epaiarenarabera, ezin izango dira elkarte pribatuek antolatutako
|
bi
Alarde pribatuak diskriminatzailetzat jo (epai hau Auzitegi Gorenaren aurrean errekurritua dago eta epaiaez da oraindik kaleratu).
|
|
|
Hala ere,
|
bi
Alardeen behin betiko pribatizazioa ez da egun batetik besteragertatuko. Epaileak nahasteko eta emakumeen parte hartzea oztopatzeko asmoz, progresiboki eta urtean urteko gorabehera juridikoen eta interesen arabera estalkijuridiko ezberdinak erabiliko dituzte, beraien azken helburua lortzeko asmoz: diskriminatzen jarraitzea.
|
|
|
Hala ere, berandu kaleratutako epaiak sortutako egoera berriaren aurrean (hauda, EAEko Auzitegi Nagusiak manifestazio eskubidearen balioa Alardeen antolaketarako ukatu zuelako eta betikoek epai horren aurka aurkezturiko errekurtsoarenepaia urte batzuk beranduago iritsiko delako), betikoak beste estalki juridiko batenbabesa topatzen saiatuko dira: 1999 urtean 1995 urteko Ikuskizun PublikoenLegearen babespean antolatuko dituzte herri
|
bietako
Alardeak.
|
|
|
Baina argi adierazi eta salatu beharra dago ikuspegi honek ez duela kontuanhartzen emakumeek Alardean berdintasunezko egoeran gizonezkoekin batera desfilatzeko duten eskubidearen aferaren inguruan bizi izandako gertakari juridikoenbilakaera osoa, baizik eta, aurrekari guztiak albo batera baztertuz, Alarde pribatuakantolatu izanaren erabakia denboraz kanpo kokatu eta, besterik gabe, aurretik inolako gertakari edota errealitaterik ez balego bezala, ekimen pribatu soiltzat jotzendituela. Besterik gabe, egun batetik bestera, neronek, nire beste bi lagunekin batera, elkarte pribatu bat eratzeko erabakia hartu eta urtero irailaren 8an edota ekainaren30ean herri bietako kaleetan zehar nire festa pribatua antolatzeko erabakia hartukobanu bezala kontsideratzen dituzte epaileek betikoek antolatutako
|
bi
Alardeak, etainondik inora ere ez, aurretik festa bera, guztion ondare kulturala izanik, udalekhamarkadetan zehar antolatu eta finantziatu zutela. Finean, tradizionalistek azkenurteotan jarraitutako estrategia juridikoa guztion ondare kulturala den Alardea, udal agintarien oniritziarekin, elkarte pribatuen esku utzi eta elkarte horiek emakumeen parte hartzea ekiditen jarraitzeko helburua eduki ez balute bezala aztertzendute epaileek afera.
|
|
|
Maila juridikoan ditugun bi tesi hauek badute beren adibide praktikoa urtero, ekainaren 30ean Irunen eta irailaren 8an Hondarribian, ospatzen diren Alardeetan; Irungo kasuan,
|
bi
Alardeen existentziarekin, bata publikoa eta bestea pribatua, etaHondarribiko kasuan, Jaizkibel konpainiaren eta Alarde Fundazioak antolatutakoAlarde pribatuaren existentziarekin.
|
|
|
Hemen koka daitekeeztabaida juridikoaren hasiera eta lehen inflexio puntua. EAEko Auzitegi Nagusiaren bi epaiek herri bietako udalen emakumeen parte hartzearen aurkako erabakiak baliorik gabe utzi dituzte,
|
bi
Alardeek izaera publikoa dutela frogatu dute etaemakumeek soldadu gisa desfilatzea berdintasun eskubidearen egikaritzaren ondorioa dela adierazi. Finean, emakumeek Alardean parte hartzea funtsezko eskubidebat dela aditzera eman dute.
|
|
|
Horrela, bada, helburu zehatzak dituzten fase edo epeak ezardaitezke prozesuaren baitan. Zentzu horretan, emakumea baztertzen ezduen Alardearen sendotzea helburu zehatz hauetako bat izan daiteke; argiedukiz, betiere
|
bi
Alardeen existentzia ez dela soluzio hoberena, bazterketarako eremua ahalbidetzen baita. Hala ere, lehenengo urrats batean Alardeberdinzalea sendotzea elementu positiboa izan daiteke.
|
|
|
Eurentzat, ezdago gaur egun ezer negoziatzeko. Alardeak gurutzatzen ez diren bide paraleloakbalira bezala ikusten dute
|
bi
Alardeen inguruko lehia. Ikusten denez, beraz, mementoa ez da aproposena negoziazio prozesu bat martxan jartzeko.
|
|
|
Aldaketarenbat egon litzateke prozesuari ekiteko, eta hori erabatekoa edota gradualaizan daiteke: ezbehar serio batek edota erabaki politiko zein judizial batek txinpartapiztu dezake; era berean, epe ertain eta luzera
|
bi
Alardeen arteko lehia sor daiteke, gaur egun bien artean egon ez dagoen lehia, hain zuzen ere. Horrela izanik, Irunenegoera aldatu egin da, nolabaiteko, desarmea?
|
|
|
Hondarribian, aldiz, gauzak zailago daude eta ez da irtenbide garbirik ikusten, presio soziala Irunen baino handiagoa da eta testuinguruhorretan oso zaila da getoaren fenomenoa gainditzea. Orain arte,
|
bi
Alardeen arteko, baso komunikatzailerik, ez da egon, trasbaserik ez da eman.
|
|
|
Politikariek gaur egun bizitzen den zatiketa, bedeinkatu? dute,
|
bi
Alardeen existentziaahalbidetuz. Azkeneko helburua Alarde bakar bat egotea izan behar da:
|
|
|
Emakumeen inkorporazio berdinzalearen alde egiten duten kolektiboenibilbide paraleloan, Eginek etengabe gaurkotzen du gatazkaren inguruko diskurtsoa, azken helburua, hau da, «herri osoarentzat jai bakarra eta ez baztertzailea» (Maribel Castello, El Diario Vasco, 2000/5/26) lortzen ez den bitartean. El DiarioVasco eta beste errotatiba batzuek
|
bi
Alardeen arteko orekaren berri ematen dutenbitartean, Eginek ez dio uzten ustezko konponbide honetan datzan normaltasunikeza azpimarratzeari: «Atzoko Alardeari buruzko kronika gehienek normaltasunahitza erabili zuten Irunen gertatutakoa deskribatzeko.
|
|
|
Figura
|
biek
Alardearen nukleo sinbolikoa ordezkatzen dute, mantendu nahiden tradizio baten osagai aldaezinak; hala ulertu behar da kantineren kategorizazioa «San Martzialeko Alardeko protagonista nagusiak joan den mendeko bukaerazgeroztik» gisa, gatazkari, irribarrez erantzun, jarraipen eta egonkortasun irudibihurtuak (1996/6/28).
|
|
2008
|
|
|
Jaietako egun handia ederki igaro zuten atzo Hondarribian. Azken urteetan bezala,
|
bi
alarde izan ziren, baina istilu nabarmenik gabe eta jai gogoa berehala antzeman zen jai giroan. Dagoeneko batek baina gehiagok izango du gorputza zigortua, baina oraindik jaiegunak geratzen dira.
|
|
2009
|
|
|
|
Bi
Alarde, jai bakarra
|
|
|
Irundarrak
|
bi
alardetan, tradizionalean eta mistoan, atera dira kalera gaur goizean. Ez da istilurik jazo, eta mistoak ez du Ertzaintzaren babesa behar izan desfilatzeko.
|
|
|
–Enkistatua dago; normalizatu egin da gizarteko haustura. Onartu edo egin dugu
|
bi
alardeena. Egin behar dugu ahalegina bitartekaritza eta elkarrizketa bultzatzeko; Emakundetik saiatuko gara behintzat?.
|
|
2011
|
|
|
Arartekoak Irungo alkateari esan dio «tratu berbera» emateko
|
bi
alardeei
|
|
|
Aski gatazkatsuak izan ziren lehendabiziko urteak, Irunen zein ondoko Hondarribian, herritar askok irmo egin baitzuten andreak soldadu gisara onartzearen kontra. Azken urteotan,
|
bi
alarde eginez, giroa nabarmen baretzea lortu da. Oraindik, hala eta guztiz ere, bi udalerrietan jendetsuagoak dira emakumezko soldadurik gabeko alardeak.Atxikimendu ugariAtaka horren harira, EAEko arartekoarekin batera, beste hainbat taldek ere premiazkotzat jo dute alarde parekidearen aldeko mezua zabaltzea.
|
|
|
San Martzial jaietako egun handia zen atzokoa Irunen, eta beste behin,
|
bi
alarde egin zituzten eguna ospatzeko. Alarde parekidea baztertzeari eutsi zion alkateak, baina geroan itxaropena dute baztertuek.
|
|
|
Herritar guztiak antzera jantzi baziren ere, banatuta egin zuten jaietako ekitaldi nagusia. Beste behin, Irunek
|
bi
alarde izan zituen atzo, eta, azken urteetan gertatu den bezala, istilurik gabe desfilatu zuten biek. Nolanahi ere, alarde parekideak ez zuen harrerarik izan udaletxean.Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Sailak zehaztutako ordutegia betez, alarde tradizionala, emakumeak soilik kantinera gisa onartzen dituena izan zen Urdanibia plazatik abiatzen lehena.
|
|
2014
|
|
|
Emakumeen parte hartzearen aldeko horien artean badira taldeak: inkestari erantzun diotenen %24k alarde misto eta parekide bakarra egingo lukete; %12k gaurko ereduarekin jarraituko lukete; %7k, Irunen bezala,
|
bi
alarde «independente» egingo lituzkete. Batuta, %43 Eusko Jaurlaritzaren Prospekzio Soziologikoetarako Kabineteak egin du inkesta, Bakegintza eta Bizikidetzarako Idazkaritza Nagusiaren enkarguz, eta horrela aurkeztu dituzte emaitzak.
|
|
2015
|
|
|
Ba gaur marmotaren eguna ospatzen dute Irunen. Azken urteotako gisan, polemikaren erdian,
|
bi
alarde egin dituzte San Martzial egunez: tradizionala eta mixtoa.
|
|
2016
|
|
|
Eta bitartean Jaizkibel gaztez josi da, laurehun kideren muga gainditu du. Inoiz norbaitek iradoki izan du hobe litzatekeela bi konpainia osatzea, baina iruditzen zaigu horrek areagotu egingo lukeela
|
bi
Alardeen irudia eta Jaizkibel ez dela, ez duela izan nahi, bigarren Alarde baten hazia. Jaizkibelek Alardearen troparen parte izan nahi du, ez beste.
|
|
2018
|
|
|
|
BI
ALARDEEN HASTAPENAK
|
|
|
Eta ekainaren 30ean,
|
bi
alarde izan ziren Irunen lehen aldiz: Betiko Alardearen Aldekoak taldeak antolatutakoa, emakumezko soldadurik gabea; eta publikoa, udalarena, parekidea.
|
|
|
udal alardea izateak ematen zigun zilegitasunaz hazi behar genuela. Eta beste batzuek planteatu zuten bide hori zatiketa soziala eragiten ari zela,
|
bi
alardeak betikotzea ekarriko zuela, eta bestearekin bat egiten saiatu behar genuela. Oso erabaki zaila izan zen?.
|
|
|
normalizazioa.
|
Bi
alarde pribatu egiten dira egun ere Irunen: bat, emakumezko soldadu eta musikariekin, eta beste bat, gabe.
|
|
|
Irunen, berriz,
|
bi
alardeen arteko konparaziora eraman da debatea, Patxi Xabier Perez Goñik antzeman duenez: –Hogei urteren ostean, tradizionalekoek jada ez dute aipatu ere egiten emakumeak alardean irtetea; honezkero normaltzat dute gurean ateratzea.
|
|
|
Diagnostiko horrek agerian utzi du alarde parekideen aldeko borrokaren bilakaerak bi jokaleku oso desberdin ekarri dituela. Irunen
|
bi
alarde daude: batek emakumeak baztertzen ditu, eta bestea parekidea da.
|
|
|
batek emakumeak baztertzen ditu, eta bestea parekidea da. Azken urteetan, desfile bakoitzak bere bidea egin du,
|
bi
alarde egotea, normaltzat, jotzeraino:
|
|
|
Kontuan hartu behar da ikasle horietako askok 14 urte dituztela, eta bizi osoan ezagutu dutela Irunen egoera hau:
|
bi
alarde egitea. Beraz, haiek gaizki sentitzen dira hor ikusten diren gauza askorekin:
|
|
|
Erabakiak gogora ekarri zuen zer nolako eragina izan dezaketen kanpoko faktoreek alardean. Garaian garaiko balio nagusien araberako ikurrak arazorik gabe erakutsi dituzte beti
|
bi
alardeek: diktaduran, esaterako, erregimenaren aldekoak ziren; baina aldagai horiek baimendutako hegemonia politikotik kanpokoak izateak ezinegona eragin zuen.
|
|
|
Aldi hartan, halaber, sumatzen hasi zen alardearen eliteek gogoa zutela desfilearen kontrola beren gain hartzeko. Udalek antolatzen zituzten orduan
|
bi
alardeak; horixe zen usadioa. Irunen, esaterako, udalean ordezkaritza zuten talde politikoek tokia zuten Alardearen Juntan.
|
|
|
Kritiko mintzatu da Lekuona ere: . Nolabait, esaten da
|
bi
alarde daudela, bakoitzak berea egiten duela, eta ez dagoela arazorik. Gatazka ukatzea dakar?.
|
|
|
Eta EAEko Auzitegi Nagusiak aitortu egin zien eskubide hori andreei 1998an, gatazka judizialeko lehen epai esanguratsuan; urtarrilean eman zuen Hondarribiko sententzia, eta otsailean Irungoa. Orduan publikoak ziren
|
bi
alardeak, udalek antolatzen baitzituzten: 1997ko alardeetan parte hartzen uzteko eskatu zieten emakumeek udaletako juntei, baina Irungoak baimena ukatu zien, eta Hondarribikoak isiltasun administratiboz alboratu zituen.
|
|
|
Hautu hori egin du Denis Itxasok, Gipuzkoako Foru Aldundiko ahaldunorde nagusi eta Kultura diputatuak. 2016an Irunen izan zen,
|
bi
alardeak ikusten, eta 2017an Hondarribira ere joan zen. –Iruditzen zait konponbidea etorriko dela uztartuz festarekiko errespetatua eta berdintasunezko parte hartzea.
|
|
|
–Iruditzen zait konponbidea etorriko dela uztartuz festarekiko errespetatua eta berdintasunezko parte hartzea. Eta, epe laburrean, ez dut uste hori iritsiko denik
|
bi
alardeetako bat deuseztatuz, baizik eta biak onartuz; pasatu beharreko fase bat da. Ez dut inor engainatuko:
|
|
|
–Gorrotorik gabe hitz egin behar da, horrek ez baitu laguntzen. Eta, egun,
|
bi
alardeak kudeatzen dituzten batzordeetako kideak enkistatuta daude; gorrotoa dago hor korapilatuta. Beste pertsona batzuek hartu lukete lekukoa, eta errespetutik abiatu?.
|
|
|
Han, normalizatuta? daude
|
bi
alardeak, eta herritar askok ez dute gatazkarik antzematen, emakumeek badutelako berdintasunez parte hartzeko aukera, nahiz eta alarde bakarrean izan; ondorioz, bi alardeak bateratzeko aukera ez dago agendan. Arazoak, baina, latente dirauela adierazi du Txaro Arribasek:
|
|
|
Han, normalizatuta? daude bi alardeak, eta herritar askok ez dute gatazkarik antzematen, emakumeek badutelako berdintasunez parte hartzeko aukera, nahiz eta alarde bakarrean izan; ondorioz,
|
bi
alardeak bateratzeko aukera ez dago agendan. Arazoak, baina, latente dirauela adierazi du Txaro Arribasek:
|
|
|
Komertzio batek ere ez du gure publizitatea jartzen, oraindik arazo bat delako gure alde agertzea. Edonola ere, sintomatikoa da
|
bi
alarde egotea, arazo bat adierazten du: alardeetako batek emakumeak diskriminatzen dituela?.
|
|
|
Alarde parekidearen barruan ere, ohitu egin dira
|
bi
alardeetara. Hala aitortu du Inma Landa jeneralak:
|
|
|
Hortaz, gurean ere jende askok ikusten du primeran gaudela horrela; zertarako bat egin??. Izatez,
|
bi
alardeek bat egiteaz baino gehiago, mistoko kideak tradizionalean sartzeaz mintzatzen dira. Eta badira aukera horrekin uzkur daudenak ere.
|
|
|
Halere,
|
bi
alardeak ez dira oso desberdinak: alde bakarra da andreak daudela mistoan.
|
|
|
Gatazkaren lehen bi urteetako gorabeheren ostean, bereizi egin ziren Irungo eta Hondarribiko estrategiak: Irunen
|
bi
alarde egitera jo zuten; Hondarribian, ordea, konpainia parekide baten alde egin zuten, horren bidez alardean sartu ahal izango zirelakoan. Baina Jaizkibelek urteak itxaron behar izan zuen herriaren erdigunean atera ahal izateko.
|
|
2019
|
|
|
Joan den astean jakin da Ertzaintzak hamalau lagun zigortu dituela gertakari horietan zerbait ikusteko dutelakoan. Isunak ukan dituztenetan
|
bi
alardeetako arduradunak daude.
|
|
2020
|
|
|
Kito kontua! Hurrengo urtean
|
bi
alardeak elkarrekin! Eta urte batzuk aurrerago, biak bat eginda!
|
|
2021
|
|
|
ALKAIN: Hain justu, Irunen, une batetik aurrera, erabaki zen
|
bi
alarde egitea. Hemen, Hondarribian, berriz, ez genuen bide hori ikusten.
|
|
2022
|
|
|
Gaur egun oraindik ere Irunen
|
bi
alarde antolatzen dituzte: emakumeak kantinera gisa soilik onartzen dituen bat eta emakumeak baztertzen ez dituen beste bat, Emakunderen eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren babes ekonomikoaz norbanako talde batek antolatua.
|
|
|
Bi urteko etenaren ondoren alardeak berriz ospatu izana pozgarria zela nabarmendu du Santanok, «emozio» handiko eguna dela. «Konponbide bat» lortzeko ahaleginak egin dituela adierazi du, eta kalean «normaltasunez» bizi dela egun
|
bi
alarde izatea; uste du sentimendu hori «instituzioetara» eraman behar dutela orain: «Guztiontzat».
|
|
2023
|
|
|
Arratsaldean,
|
bi
alardeak hiribilduko karriketara joan dira, 1638ko irailaren 7an, 69 eguneko setioaren ondotik, Frantziako tropen kontra erdietsi garaipena oroitarazteko.
|
|
|
Baina 1997an sortu zen Jaizkibel konpainia, emazteek ere soldadu gisa parte hartzen duten taldea. Geroztik,
|
bi
alarde izaten dira Hondarribian, baina soilik tradizionalak izan ohi du ofizialki errezibitua izateko ohorea.
|
|
|
«Hala ere, oraindik pauso asko falta dira emateko, egun hauek normaltasunez ospatzeko». Erran duenez, Irunen
|
bi
alarde daudenetik ez dago bizikidetza arazorik. Hondarribian, ordea, gatazkak egon dira, eta ahalegin eta saiakerak egon dira haiei konponbidea emateko.
|
|
|
Ezetz dio Olanok. «Eiderrek [Mendoza] esaten zidan
|
bi
alardeak hartzeko garaia zela, eta nik esaten nion bere ziklo politikoan zentzuzkoa zela, baina nire zikloak bukatu behar zuela aurrena. Gu saiatu ginen isilean prozesu bat martxan jartzen, adituen laguntzaz, ikuspegi desberdinak ados jar zitezen.
|