|
2000
|
|
|
Nonbaitetik hasi behar begirada orohartzailearen pretentsioa mugarritzen eta,
|
beste
argi iturri guztiak itzalirik, literatura idatziaren esparrua agerian jarriko digun fokoa piztuko dugu lehenik.
|
|
|
Obsesio pertsonalei behin betiko kitto emateko ariketa da, mendekantza gupidagabea. Beti ere, tamaina txikiagokoa izanagatik interes handiagokoa da agian Sanchez Ostizen beraren esku artetik atera den
|
beste
lan bat. Hiru liburutto ñimiño (12 zm. luze, 10 zm. zabal) dira, hirurak bat eginik, sasi faksimilean argitaratuak.
|
|
|
Altxamendu frankistaren garaipen giro hartako Iruñean zebiltzan intelektual falangista gazte ezagun andana ageri da Sanchez Ostizek prestaturiko Los barrun tos de la botica azterlanean. Ilustratu bezain doktrinario, horietariko batzuk nafarrak ziren (Angel Maria Pascual, Iribarren, Yzurdiaga apeza...) urrutiagotik etorriak
|
besteak
|
|
|
Haietako batzuek frankismotik urruntzen jakin zuten gero.
|
Besteren
batek frankista izaten jarraitu du egundaino.
|
|
|
Inkisizio Sainduari heldu eta garbiketa ideologikoa abiatu da.
|
Besteak
beste Nafarroako Historia ofizialaren liburua bidean da. Bertsio ofizial eta bakarra, udazkenerako argia ikusi duena, Roman Felones eta Fermin Miranda irakasleek izenpeturik.
|
|
|
Aldaketa handia eman da urtebetean nafar gizartearen dinamikan. Eta egia izanik ere zenbait pentsalari artikulistak egina zutela euskararen aurkako erauntsiari koN bertura ideologikoa emateko lana, euskaltzaleen ahalak egiazki ahuldu dituen faktorea
|
beste
alde batean ageri da. sEuskaltasunaren izenean joka, hilka, ari dira batzuk. Eus kalerroa duen guztia kutsatua dago.
|
|
|
Baina enpresa egitura sortuz antzerki taldeek profesio honetan arituta bizi nahi badute, derrigorrezkoa da kanpora ateratzea. Alde batetik oso ona da,
|
beste
lekuetako antzerkigintzarekin parekatzeko aukera ematen baitu. Eta ezin ukatuko da euskal taldeen maila bikaina dela, jasotako sariak eta ikusle kopuruari begira, Estatu mailan puntan dagoela.
|
|
|
idazteari bidea eman, saritu, gehienetan antzezten ez diren sariketetara aurkezturiko sorkuntzazko lanei antzerkigintza profesionalean leku egin eta salmenta bermatu. Finantza erakundeek, erakunde publikoek eta
|
besteek
badute eredurik euskaraz sorturiko antzerkigintza sustatzeko. Ez baita nahikoa gero eta ugariago diren sorkuntzazko antzezlanak saritzeko lehiaketak antolatu eta lan horiek guztiak ahazturik geratzea.
|
|
|
Gabeziei begira, antzezlanak prestatuko dituzten idazleentzako eskolarik ez izatea kezkagarria da gaur egun. Batetik idazten trebatu eta
|
bestetik
hizkuntzaren alde dramatikoa landuko duen eskola hori abiatzea oso garrantzitsua da gaur egun, oraindik ere beste generoetan aritzen diren idazle apurrak baitira dramatikoari heltzeko tentazioa izaten dutenak. Eta sarietan irabazle gertatu arren, oso urrun egoten baitira aktoreek eta zuzendariek eskatzen dituzten baldintzetatik (edo erretorikoegiak, edo erritmorik gabeak, edo hitzaren garrantzian oinarrituta interpretazioari tarterik uzten ez diotenak...).
|
|
|
Gabeziei begira, antzezlanak prestatuko dituzten idazleentzako eskolarik ez izatea kezkagarria da gaur egun. Batetik idazten trebatu eta bestetik hizkuntzaren alde dramatikoa landuko duen eskola hori abiatzea oso garrantzitsua da gaur egun, oraindik ere
|
beste
generoetan aritzen diren idazle apurrak baitira dramatikoari heltzeko tentazioa izaten dutenak. Eta sarietan irabazle gertatu arren, oso urrun egoten baitira aktoreek eta zuzendariek eskatzen dituzten baldintzetatik (edo erretorikoegiak, edo erritmorik gabeak, edo hitzaren garrantzian oinarrituta interpretazioari tarterik uzten ez diotenak...).
|
|
|
Agian azken garaian suma daitekeen joera da idazle berri batek ez duela atxiki behar aurretik sorturiko" kapila" batean. Nor bere kabuz abia daiteke literaturgintzan, uj batzuekin edo
|
besteekin
lerrokatu behar izan gabe. Kotoa zabaldu da.
|
|
|
Bakealdian azaltzen ez den hori, gordin gordin azaltzen da gatazkaldian. Gizartean muturreko egoerak bizi ditugu, eta idazleak(
|
beste
guztiak bezalaxe) interpelatuta izaten gara txitean pitean.
|
|
|
Zaramaga taldeak Bakea, elkarrizketa eta bare tz earen al de izenaz atera zuen manifestua, eta egun beretsuetan 140 idazlek
|
beste
bat atera zuten, Isiltasuna ez da aterpe izenpean. Egia bada ere dozena bat idazlek batean zein bestean jarri zutela beren izena, ez dago enoratzerik bi manifestuen mezu politikoa guztiz alderantzikoa zela.
|
|
|
Zaramaga taldeak Bakea, elkarrizketa eta bare tz earen al de izenaz atera zuen manifestua, eta egun beretsuetan 140 idazlek beste bat atera zuten, Isiltasuna ez da aterpe izenpean. Egia bada ere dozena bat idazlek batean zein
|
bestean
jarri zutela beren izena, ez dago enoratzerik bi manifestuen mezu politikoa guztiz alderantzikoa zela. Zalantzarik ez dut guzti guztien desira sakonena Euskal Herria bakean bizi ahal izatea dela, baina begi bistakoa dabakea hitzaren atzean gauza ezberdinak ulertzen direla idazleen artean.
|
|
|
Egia da euskal literaturaz arduratzen den prentsa apurrean, plazaratzen diren liburuen berri eman egiten dela, baina askotan kontrazalean datorren (eta editoreak gehiago saltzeko idatzi duen) aipua izaten da.
|
Beste
askotan, ordea, hiru egunetan eta enkarguz kolaboratzaileak idatzi behar izan duen azalpen laburra eskaintzen da. Non daude ofizioz literaturaren azterketa egunez egun egin behar dutenak?
|
|
|
|
Beste
arlo askotan bezalaxe (euskalduntzea, ikastolak, euskal prentsa...) honetan ere argi dago ez dagoela zain
|
|
|
Nahitaezkoa, liburu saltoki garaikideotan. Hantxe sumatu ditut irakurle asperrezinak, idatzi batetik
|
bestera
etengabe igarota. Han ere, liburu eta komikietan barna, paperezko abentura eta joan etorrietako partaide sutsu eta ipurdikarak.
|
|
|
Almanaka horretan, beraz, ez zen horrelakorik, lauzpabost testu luze labur baino, merkataritzako iragarkiak tropelka barneratu aurretik. Azala bata; mamia,
|
bestea
. Badaezpada, giharrekoa eta barrukoa emango dizkizut, irakurle, gure gaurko honi, beteen egokitzen zaizkionak horiexek direla hala iritzita.
|
|
|
Bizkaia beti egon da hor, entzungai, Euskal Herri osoari adi adi.
|
Beste
euskal lurraldeekin bat egiteko beti prest, euskarari eta euskal nortasunari dagokienez. Bat egite horrek, edozelan ere, ez dakar inori men egitea, inoren morroi ez baita Bizkaia.
|
|
|
Poesia ere bai! —erantzun zuten
|
beste
batzuek, oihu bortitzagoa eginez. Asaldatu ziren orduan saiakeraren esparrukoak, hizkuntzaren ederra jendilaje horien eskuetan jausiko zelakoan.
|
|
|
Asaldatu ziren orduan saiakeraren esparrukoak, hizkuntzaren ederra jendilaje horien eskuetan jausiko zelakoan. Biba klasikoak!, esango luke
|
beste
horrek —ni ere taldeko, jakina— Kezkaburu, bide beretik ere, euskal klasikotasuna aipatzerakoan maiz sarri sumatzen den irizpiderik eza.
|
|
|
Bere berea du Euskaltzaindiak euskararena eta horri ekin dio, buru belarri, azken urteotan. Askorentzat luzeegi joan doana,
|
beste
batzuentzat labur arin etorri dator, hizkeraren biziraupenari bagagozkio bederen.
|
|
|
|
Beste
ikuspuntu batetik, lehen mailako, bigarren mailako eta hirugarren mailako hizkuntzak bazirela esatean, bereizkeriazko teoria hau ezin hobeki zetorkien europarren eta iparramerikarren politika kolonialei. Izan ere, hauek, Asiako, Amerikako eta Afrikako herri jatorren gaineko zapalketa eta lapurreta lotsagarria justifikatzeko, haiek behe mailako arrazatzat jotzen zituzten, psikikoki eta hizkuntzaz ere atzeratutzat, horrela haien nortasuna, kultura eta hizkuntza desegiteko eta asimilatzeko ahalegina, ezjakintasunaren eta basakeriaren aurkako gurutzada berria balitz bezala aurkeztuz.
|
|
|
Gaur egun ere muntaketa sasizientifiko eta xenofobo honen aztarrenak gelditzen dira. Baina oraingoan zenbaitzuek abusu horiek xuritzeko," kultur mestizajea" moduko eufemismoak erabiltzen dituzte, dirudienetik noranzko bakarreko prozesu xelebrea berau, hor,
|
besteek
gurea hartzea aberastetzat jotzen den arren, guk, aurriritzi europozentrista zaharkituen eraginez, kanpokoengandik ezer hartu nahi ez dugun bitartean. Aski da gogoratzea, diogunaren adibide, Espainiako unibertsitateetan ez dagoela bat ere katedrarik Afrikako edo Amerikako kolonia izandako herri indigenen hizkuntzak ikasteko.
|
|
|
Beraz, ez da hain harrigarria gure artean luzaro, bai teorian eta bai praktikan ere, gizarteari behin eta berriro azaldu beharra euskara,
|
beste
edozein hizkuntza bezala, kulturaren adierazpide egokia izan zitekeela, hau Estatuaren goiko mailetan, bai eta unibertsitateko irakasleen artean ere oso eztabaidagarria izaten baitzen, haren aurkako zapalkuntza justifikatu eta harekin aurrera segitzeko aitzakiatzat.
|
|
|
Eguneratze jarduera hau, noski, errazagoa izan da hizkuntz familia ezagunetako mintzairen kasuan, antzeko
|
beste
hizkuntza batzuekin kidetasun argiak zituztelako —adibidez, katalanak aldamenean latina, gaztelania, frantsesa eta italiera izan ditu; txekierak ondoan poloniera eta gainerako hizkuntza eslaviarrak; hebreerak arabiera izan du auzoan—, baina egokitzapena nekezagoa gertatu zaie ahaidetasun hurbilik gabeko hizkuntzei, esaterako, finlandierari, turkierari edo euskarari.
|
|
|
Eta beharbada arrazoirik ez dugu faltako. Halere, haien garaiko
|
beste
euskaltzaleek, Broussainek, Campionek, Aranak edo Azkuek adibidez, izan zuten arrakasta urria ikusteak, nolabait, Unamuno gramatikari zorakilo haien itsasontzian sartzeko erreparoa justifika lezake, untzi hura inoiz portura helduko ez zelakoan.
|
|
|
Hortaz, bere garaiko gizarte egoera ikusita, Unamunok —Barojak, Sabino Aranak eta
|
beste
anitzen antzera— bere obretan espainiera erabili nahiago izan zuen, hots, hizkuntza jadanik batua eta aurrekoek egokitua, eta ama hizkuntza zuen aldetik, euskara baino hobeki zerabilena, literatur euskara batua sortzen aritu baino. Gaztelaniaren aldeko aukera honek, gainera, irakurle askoz gehiagorengana heltzeko era eskaintzen zien, ezagutza eta ospe handiagoarekin batera, bai eta, kasu batzuetan, ekonomian eta politikan etekin hobeak lortzeko parada ere.
|
|
|
Batzuek, Kirikiñok, Lizardik, Mitxelena biak, Txillardegik edo Martin Ugaldek bereziki aipatu dute Unamuno, haren aurka egiteko edo harekin literatur elkarrizketan aritzeko.
|
Beste
batzuek, mugimenduaren frogarik onena ibiltzea bera izaten dela jakinik, Unamunoren hitzek sakonean zeukaten egia ezaguturik, lanean jardun dute kartsuki, behialako larreko hizkuntza hura gaurko aro berriko kultur mintzaira bilaka dadin, herenegun aitzin hil zitzaigun pentsalari eta euskaltzainak, Federiko Krutwigek praktikan egin zuen bezala.
|
|
|
" Geure euskera baño/ berba ederrago/ ez da gauza ain aundi/ zelebratuko". Milla euskal olerki eder, Itxaropena Arg., Zarautz, 1954, 676 or. Unamunoren euskararen
|
beste
erakusgai bat, halaber," Agur arbola bedeinkatube" artikuluan dugu, 1888.ean Eus kal Erria aldizkarian argitaratua, 299 or.
|
|
|
7 Interesgarria da, era berean, bere kontutik eta marxismo bidean abiatuz, Niko Marr hizkuntzalari georgiarra ere antzeko ondorioetara heldu zela jakitea, hau da, estadialismo famatura, luzaro, alderdi komunistaren laguntzarekin, SESBean ofizialki indarrean izan zen teoriara. Harik eta
|
beste
georgiar batek, Arnold Txikobavak, estadialismoak sobietar hizkuntz ikerketei zekarzkien ondorio negargarriak eta mendebaldeko ikerlariengandik gero eta aldenduagorik zebiltzala ikusita, Stalini elukubrazio horiek gaitzesteko baimena eskatu eta lortu arte bederen.
|
|
|
12 Klasikoak fundazioak, giza zientzietako autore nabarmenen pentsaera eta zientzi lanak euskaraz argitaratzeko xedeari jarraikiz, 1994.ean Unamunoren Del sentimiento tragico de la vida liburua eman zuen argitara Bizitzaren sentimendu tragikoaz izenburuarekin. Bestaldetik, Elkar editorialak 1996.ean autore beraren
|
beste
obra bat argitaratu zuen, Kristautasunaren agonia, alegia.
|
|
|
Gaur egun, August Schleicher en hirutariko sailkapen hark bere balioa galdu ez duen arren, harez gainera, badakigu hizkuntza guztiek, gutxi edo asko,
|
beste
taldekoen ezaugarri batzuk ere edukitzen dituztela. Hau da, funtsean tipo horietako batekoak izan arren, bestetarikoen bereizgarri batzuk ere aurki daitezkeela haietan.
|
|
|
Izan ere, orain dakigunez, txinera, gaur hizkuntza silababakarren eredua, aurreko garaietan malgukaria izan zen, eta beraz, ustezko igobide itzulezin hura oinarririk gabeko aurriritzi hutsa besterik ez zen.
|
Beste
muturrera joanik, autore batzuek diotenez, gaurko ingelesak, jatorriz malgukaria izanda, gero eta joera handiagoa dauka silababakartasunera.
|
|
|
Alabaina, gure poesiak arbolaganako errukia gizonaganako maitasunaz eta honen aldeko borrokaz aldatu zuen arren, malkoak badu halako indar misteriotsu bat poetari idaztera eragiteko, poeta hori" poeta errealista" izanagatik, beharbada poesia ez delako espiritu hiperminberen terapia bat baino. Kasu hau dateke,
|
besteak
beste, Manex Erdozaintzi Etxartena. Poesia ez zela bakarrik sentimendu bat, tripako mina ere bazela, borroka baten elea, defendatu zuen gure poetak.
|
|
|
Ez al zuen jabearen begiak gizentzen behia? Eta alderaketaren zabarra barka diezadazuen, oroitaraziko dizuet maitemindua beti" itsuturik" dagoela, alegia, ez duela
|
besteek
bezala ikusten. Edo ez duela ikusi beharrik," lanbroak izkutatzen dizkionean" maite ditu poetak gure bazterrak.
|
|
|
Hor dugu munduaren kolorea; hor genbilzke ezpata xumeen aurrean uzkur; hor egin diezaiokegu
|
besteren
bihotzari begi itsuzko soa; hor, hain zuzen, lasto zerratuen plegu artetik.
|
|
|
Kanpai geldo horiek, agian, malkoak dira, baina gela ketsua zen, beharbada horrek eraginak dira. Nola nahi den dela, marrurik gabeko malkoa dugu, malko isila, baita
|
besteenean
ere, haurraren bideak errazteko... Elementu gutxi eta oso aukeraturikoren inpresionismo bat da Otamendiren lehen poesiaroa.
|
|
|
Gizaki bakarra dago munduan hori irakurrita malkoa errebindika dezakeena:
|
beste
poeta bat. Badakit Rikardo Arregik ezagutzen zuela Montoiaren lana, eta ez bera bezala gasteiztarra delako, baizik eta hura bezala irakurle handia delako.
|
|
|
Bere aipu ugariak ez dira sortzaile handiek daukaten elementu arrotzen asimilatzeko ahalmena besterik, Parthenon beldurgarria Altubeko lainoak biltzen du, Sarajevoko muinoek inguratzen dute bere Gasteiz, Ponpeian amaitzen du Zapateria kaletik barrena... Hori,
|
besteak
beste, zeharbidez eta berak duen manera finean, gure historiaren zekena kritikatzeko modua da.
|
|
|
Ikusi duzuen moduan, Lizardiren poema irauli egiten du Arestik, eta ez nagusiki ruralismoa gaindituz zuhaitza Zorrotzako portura ekartzen duelako; hori, garrantzitsua izanagatik, bigarren mailan ezarriko nuke nik. Poema bietan metafora zuhaitza da, baina Arestiren begiak ez du naturan pozgarri, gizakiari erreparatzen baitio lehenik, horixe da batetik
|
bestera
dagoen koska ikaragarria. Lizardiren poeman" aizkora ankerrak" bota du zuhaitza; itzaina keinu tragiko bat diseinatzeko baliabidea besterik ez da; lana bazegoen, langilerik ez.
|
|
|
Baina balio positibo horrekin batera, kezkatu egin nau Chillidaren museoa zabaltzeak sortu duen oihartzun mediatiko ikaragarrian, bere obraren inguruko debate handirik ikusi ez izanak. Niri ere gustatzen zait Chillidaren lana,
|
beste
askori bezala, baina aho bakar batek hitz egin du Chillidaren lanaren inguruan aste guztiotan, eta faltan bota dut orain hamarkada batzuk Jorge Oteizarekin sortutako tirabira, haserre eta eztabaidak gaur egun berpiztu ez izana, ez Oteizarekin —ez zuten eta alferrik elkar besarkatu bi artistek, lehenagoko gorabeherak atzean utzi izanaren sinbolo gisa— baina bai Chillidaren obrak dituen k...
|
|
|
Poesiazaleontzat benetako karameluak dira liburu hauek, eta batek baino gehiagok hartuko du sorpresarik, batez ere autorerik zaharrenen kasuan perla ezezagunak topatzeko aukera izango baitu. Liburu guztiek orrialde kopuru bera dute, hitzaurrearen luzera ere berbera da, eta badute
|
beste
ezaugarri berezi bat: liburuaren amaieran ohikoa den bibliografiaz aparte, autorearen diskografia jasotzea, alegia.
|
|
|
Nobela da krisian dagoen
|
bestea
. Gero eta gehiago dago dietario, aforismo, diario eta antzeko liburuak kaleratzeko joera.
|
|
|
Jeneroen mestizajearen garaia da eta gero eta zailagoa zaigu liburu bat klasifikatzea. Gure literatura ere
|
beste
edozein literaturaren pare dela adierazten duten liburuak baditugu puntu honetan. Joxerra Garziak Egoneandoazen geziak izenekometa forismoliburua kaleratu berri du Alberdanian.
|
|
|
Oinaztargiaren gisako aforismoak, eguneroko bizitzaren harian idatzitako gogoetak... Gezi bat
|
besteari
kateatu eta eskuetara zaizu liburua kateatuko. Bada liburu honetan iduneko bat egiteko adina perla.
|
|
|
" Hau ez da Espainia idatzia du norbaitek ikasgelaren atariko zutabean. Zutabean beheraxeago, letra txikiagoz,
|
beste
norbaitek erantsi: noski.
|
|
|
Hau zutabe bat da". Edota
|
beste
hau: " BEZ:
|
|
|
|
Beste
era bateko mehatxu edo presioak jasaten hasi dira Araban, bestalde. Geu Gasteiz hiri aldizkari euskalduna dirulaguntzarik gabe geratuko den susmoa azaldu dute Gasteizko euskaltzaleek.
|
|
|
Frantziak zenbat domina eta Espainiak zenbat domina, beste konturik ez zekarten Sydneytik. Kirolen jarraipen mediatikoa baino kontu nazionalistagorik nekez aurki daiteke, eta, benetan, aire freskoa da halakoetan
|
beste
tankera bateko informazioa jasotzea: Gorka Zabaleta eta Imanol Murua kazetariek antipodetatik bidalitakoa, adibidez.
|
|
|
|
Beste
ekimen batzuek itxura hobea daukate, hala nola euskara teknologia berrien esparruan sustatzeko Gipuzkoako Foru Aldundiak egindako dirulaguntza publiko batzuen deialdiak. Ikusiko dugu zer irtengo den hortik:
|
|
|
Gipuzkoako Foru Aldundiak badu eGipuzkoa izeneko egitasmo bat, baina ze kristorako balioko duen inork ez daki oso ondo. Gipuzkoako Kutxak ere eGipuzkoa izeneko
|
beste
egitasmo bat badu, gainera, eta, gauzak apur bat gehixeago nahasteko, beste eGipuzkoa bat ere badago, Robotiker ikerketa zentro bizkaitarrak batek daki zertarako erreserbatu duen eGipuzkoa.com domeinua... Oso e polita gelditzen da halako e izenak dituzten e ekimenak iragartzea, baina ganora edo e ganora apur bat erakutsiko balute, hobe.
|
|
|
Beste alde batetik, Robotikerrek eGipuzkoa.com domeinuarekin egin duena kezkagarria iruditzen zait. Domeinu bat okupatu, besterik gabe hartu, ideien faltan
|
beste
batzuek behar dezaketena hartu espekulatzeko. Halako okupatzaile asko dago.
|
|
|
Nolanahi ere,
|
beste
batzuen izenak espekulatzeko, fede txarragatik edo graziosoarenak egiteko okupatzen dituztenen ondoan, badago beste domeinu lapurreta kezkagarri bat Interneten. Nolabait esateko, biktimak baimendutako lapurreta esan geniezaioke honi.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzaren departamentu batzuek bultzatutako Nekanet.net eta Eragintza.net proiektuak, berdin... Euskaltzaindiari berari ere norbaitek sartu dio ziria, zeren Euskaltzaindia.org, Euskaltzaindia.com eta Euskaltzaindia.net domeinuak ez dira bereak, baizik eta
|
beste
erakunde batenak. Eta hainbat adibide, ez bakarrik erakunde publikoen kasuan, enpresa pribatuenean ere bai.
|
|
|
Baina inplikazio larriak ditu: Irun.org enpresa pribatu batena bada, zer gertatzen da Irungo Udalak webgunea
|
beste
norbaitekin egitea merkeagoa edo komenigarriagoa dela iruditzen bazaio. Ba, bueno, akaso bukatuko du informatika enpresa horrekin duen kontratua beste norbaitekin kontratu hobea sinatzeko, baina domeinuari agur esan dio:
|
|
|
Irun.org enpresa pribatu batena bada, zer gertatzen da Irungo Udalak webgunea beste norbaitekin egitea merkeagoa edo komenigarriagoa dela iruditzen bazaio? Ba, bueno, akaso bukatuko du informatika enpresa horrekin duen kontratua
|
beste
norbaitekin kontratu hobea sinatzeko, baina domeinuari agur esan dio: Irun.org ez da Irungo Udalarena (edo herriarena).
|
|
|
Ekainaren 14an zabaldu zuten webgunea eta ekimen hau burutzeko une hartan sarean zegoen guztia arakatu zuten ereduak bilatzeko asmoz. Arreta berezia jarri zioten Estatu Batuetako webguneei;
|
besteak
beste, San Jose Merc ury renari edo CNNrenari.
|
|
|
" Mailinews" goiburupean agertzen zaiguna da egunkari katalanaren
|
beste
zerbitzu interesgarri bat. Gune honetan, irakurleari etxean berak aurretik aukeratu dituen sailetako eguneko berriak doan jasotzeko aukera eskaintzen zaio.
|
|
|
Buru belarri ekin zioten lanari eta lan setati honen adierazle gisa aipatu behar da nabigatzaile propioa sortzera ausartu zirela. Laster ohartu ziren ekimenak ez zuela etorkizunik,
|
besteak
beste, mundu mailako erraldoien aurka ez zutelako zer eginik.
|
|
|
" El diario del navegante" da web honetan nabarmentzen den
|
beste
atal bat. Internet, informatika eta zerbitzu berriei buruzko informazioa eskaintzen du eta gainera hemeroteka bat ere badu bilatzaile batekin atzeratutako berrien artean arakatzeko.
|
|
|
Elkarrekintzaren bidea jorratzea helburutzat duen
|
beste
egunkari digital bat ABC da. Webgune hau ere aurrenekoen multzo horretan sartu behar dugu.
|
|
|
Estatu Batuetara begiratu zuten han egiten zenetik ikasteko.
|
Beste
webgune batzuen artean USA Today ren eredua hartu zuten lanaren oinarri gisa, on line arloan zuten eskarmentu eza gainditu nahian. Lanari ekin zioten negozio berri bati erantzun zuzena emateko asmotan, kontuan izanik produktuen aniztasuna derrigorrezkoa zela kudeaketaren ikuspegitik.
|
|
|
1999ko otsailaren 23tik aurrera azken orduko albisteen zerbitzua sareratu zuten 9:00etatik 22:00etara aldi oro berritzen zena. Eskaintza hau informazio berezituarekin osatzen da,
|
besteak
beste," Motor"," Cine de estreno"," Eurofutbol" edo" Euro" izenburupean agertzen direnak.
|
|
|
Berriketa foroa du eta bertan paperezko egunkarian erredakzioburua denak parte hartzen du publikoaren galderei erantzuteko. " Ensayos de laboratorio" da webgune honen
|
beste
atal orijinal bat. Bigarren eskuko produktu desberdinen salerosketarako iragarki sailkatuez osatuta dago.
|
|
|
Informazioaren kalitatea eta kantitatea dira hedabide honen bi zutabe nagusiak. Hortik aparte,
|
beste
edozeinek eskaintzen dituen zerbitzuak jartzen ditu internauten esku.
|
|
|
Azken hilabeteotan El Pas Digital ek zerbitzu elkarreragile berriak sortu ditu;
|
besteak
beste, berriketa guneak (chat) edo berri taldeak (newsgroup). Martxoko hauteskundeetan jarri zuten martxan eztabaida gunea eta internautei, era zuzenean, buruzagi politiko garrantzitsuenei galderak egiteko eta hauen erantzunak jasotzeko aukera paregabea eskaini zien.
|
|
|
interes desberdinen araberako komunitate birtualak sustatzeko, herrialdeen muga geografikoak eta politikoak gaindituko dituztenak. Egunen batean —gaineratzen du webgunearen arduradunak arestian aipatutako aldizkarian— gure dokumentazio fondoa eskainiko dugu, merkataritza elektronikoa ere bai, eta baita iragarki sailkatuak bezalako
|
beste
zerbitzu batzuk ere.
|
|
|
Hasiera batean pentsa zitekeen PDF formatua (Porta ble Document Format) izango zela egunkariak sareratzeko nagusituko zena, sistema honen bitartez paperean agertzen den itxura berbera mantentzen delako. Alabaina, El Periodico de Catalunya bezalako kasu bakar batzuk izan ezik, badirudi
|
beste
guztiek baztertu egin dutela inprimatutako kazetek eskaintzen duten eredua, eta horren ordez lengoaia propio baten bila dabiltzala. Oraindik ez dakigu norantz joko duten, baina argi dago ikus entzunezkoen eragina nabarmena dela, nahiz eta soinua eta irudi mugikorrak oraindik gutxik erabiltzen dituzten.
|
|
|
Lotura hipertestualen erabilera ere oso urria da eta gutxitan azaltzen zaigu
|
beste
webgune batera joateko aukera linkbatean klik eginez. Poliki poliki, inprimatutakoen eredutik aldentzen ari dira baina, hala eta guztiz ere, beren menpe jarraitzen dute.
|
|
|
HTML lengoaiak eskaintzen dituen lotura hipertestualak, orain dela urte gutxira arte pentsaezinak ziren aukerak ematen ditu. Hau dela eta, behin eta berriz entzun dugun" egunkari pertsonalizatuari" buruzko leloak inoiz baino gaurkotasun handiagoa hartzen du eta
|
beste
dimentsio berri batean sartzen da. Orain, nabegatzaileak berak aukera dezake bere albiste zerbitzu propioa, webgunearen eskaintza sorta bere nahien arabera diseinatu eta gero.
|
|
|
Argi dago, beraz, datu hauek adierazten duten bezala, martxa ez dela erraza izango eta bidea harri koskorrez beteta dagoela. Dena den, kontuan hartzen badugu aspaldi honetan webgune batzuen jabegoagatik —Terra atariaren kasua adibidez— nolako dirutza ordaindu den eta, beste aldetik, nola igo diren
|
beste
batzuen akzioak —nahiz eta oraindik zorretan egon—, ezin dugu pentsatu etorkizuna guztientzako beltza izango denik. Akaso batzuk bide bazterrean geldituko dira denentzako tokirik egongo ez delako, baina ukaezina da etorkizuna hortik doala eta lehia basati honetatik bizirik ateratzen direnak egingo direla azokaren jabe.j
|
|
|
Katalunia, Madril, Errioxa eta Murtzia. Ikus daitekeenez, gauza bat da egunkaria erostea eta
|
beste
bat berau edo beste gauzaren bat ordenagailuaren pantailan —dohainik— irakurtzea.
|
|
|
Katalunia, Madril, Errioxa eta Murtzia. Ikus daitekeenez, gauza bat da egunkaria erostea eta beste bat berau edo
|
beste
gauzaren bat ordenagailuaren pantailan —dohainik— irakurtzea.
|
|
|
Proxy a Internet eta sare pribatu baten arteko trafikoa zentralizatzen duen zerbitzari berezia da; zubiarena egiten duena, alegia. Honela, sarearen erabiltzaileek eskatutako orrialdeakproxy etan grabatuta gelditzen dira,
|
beste
norbaitek erabili nahi baditu askoz azkarrago sartu ahal izateko. Baina sistema honekin sare osoko bisitaldiak bat bakarra bailiran kontatzen dira.
|
|
|
Edizio digitalak finkatzen diren heinean galdera batzuk agertzen dira etorkizunari begira berauen behin betiko formatuari buruz. Gaurko joerei so eginez gero, badirudi egunkari digitalek informazioa ez ezik
|
beste
zerbitzu batzuk ere, Interneteko atarien ildotik, eskainiko dituztela. Eztabaida guneak, chat edo salerosketa elektronikoa bezalako aukerak agertu dira dagoeneko hedabideen webguneetan.
|
|
|
amaraunean sartzen den publizitatearekin bakarrik berma al daiteke prentsa elektronikoaren etorkizuna? Edo ematen duen bezala,
|
beste
zerbitzu batzuetara (telerosketa, bilaketak berezko bannerrekin...) jo dute egunkariek euren iraupena ziurtatzeko?
|
|
|
Momentuz dirua irabazten dutenak balio erantsi handia eskaintzen dutenak dira. Balio erantsi hau normalean ekonomikoa da, adibidez Burtsaren informazioa zuzenean, edo paperean aurkitzen ez diren
|
beste
zerbitzu batzuk (No ticias de la Comunicacion, 178 zb., 30 or.).
|
|
|
Bernardo Daz Nostyk adierazten duenez, Badago faktore ekonomiko garrantzitsu bat komunikabide inprimatuak Interneterantz bultzatzeko. Sarean ez badaude, prentsaren berezko negozioak direnak —iragarki sailkatuak, publizitate lokala, e.a.—
|
beste
batzuen esku geldi daitezke. Balizko kenketa honek oso kezkatuta ditu, une honetan, prentsa argitaratzaile lokalak (Diaz Nosty, 1997, 45 or.).
|
|
|
Bigarren lekuan, Marca zegoen, 417.456 alerekin. Beraz, tarte eskasa ateratzen zion batak
|
besteari
. Euren edizio elektronikoetan, aitzitik, El Pas ek Marca ri sekulako aldea ateratzen dio:
|
|
|
Euren edizio elektronikoetan, aitzitik, El Pas ek Marca ri sekulako aldea ateratzen dio: batak egunean 92.281 kontsulta dituen bitartean,
|
besteak
29.286 bisita baino ez ditu, hau da, herenera ere ez da heltzen. Esanguratsuak dira, halaber, prentsa ekonomikoaren ikustaldi ugariak.
|
|
|
" Diari electronic independent" lelopean agertzen den webgune honek baditu informazio arrunta eskaintzen duten sail arruntak eta erabiltzaileen parte hartzea bultzatzen duten
|
beste
batzuk ere; besteak beste, chat direlakoak (berriketa guneak) eta eztabaidarako foroak. Zerbitzu hauez guztiez gain, Europa Press berri agentziak eskainitako azken orduko albisteen atala ere badu eta baita herrietako berriak jasotzeko gunea ere.
|
|
|
" Diari electronic independent" lelopean agertzen den webgune honek baditu informazio arrunta eskaintzen duten sail arruntak eta erabiltzaileen parte hartzea bultzatzen duten beste batzuk ere;
|
besteak
beste, chat direlakoak (berriketa guneak) eta eztabaidarako foroak. Zerbitzu hauez guztiez gain, Europa Press berri agentziak eskainitako azken orduko albisteen atala ere badu eta baita herrietako berriak jasotzeko gunea ere.
|
|
|
Itxura aldetik begiratuta esan genezake sarean dauden
|
beste
egunkarien tankerakoa dela. Hizkuntza zuzena eta ulerterraza erabiltzen saiatzen da, kontuan izanik internautei bideratuta dagoela eta suposatzen dela hauek ez direla irakurle amorratuak.
|
|
|
Bere historian zehar, greziar mundu klasikotik gure egunetara arte, demokraziaren teoriak legearen aurrean gizakiak berdinak direla azpimarratu du9 Gaur egun, ordea, kontuan harturik klase, etnia, genero, erlijio edota kultura jatorri ezberdinak dituztela eta talde batzuk pribilegiatuak direla
|
beste
batzuk zapaldurik dauden bitartean, gizabanakoak berdinak balira bezala tratatzea bidegabekeria bat izan daiteke. Gizarte modernoetan, beraz, gizabanakoari taldearen araberako eskubideak bereiztea eskakizun zilegia izan daiteke.
|
|
|
Har dezagun, esate baterako, hizkuntzaren adibidea —hizkuntza kulturaren adierazgarririk nagusienetarikoa den aldetik— elebidunak diren gizarteetan, non merkatu soziokulturalak ez duen bermatzen hizkuntza ahulenaren biziraupena. Konparazio batez baliatuz, imajina dezagun hizkuntza bat arabiar arrazako zaldia dela, gaztea eta osasuntsua;
|
bestea
, berriz, astoa, bere gain hamaika zama garraiatu duena. Animalia biek lasterketa batean parte hartu behar dute; biek toki berean dute bai irteera eta baita muga ere.
|
|
|
Elkarren ondoan edota elkarrekin nahastuta bizi diren gutxiengo eta gehiengo kulturalen hizkuntzekin antzeko zerbait gertatzen da. Merkatu soziokulturalak inposatzen dituen joerei jarraituz, lasterrago ala beranduago, hizkuntzarik indargeena hiltzera edota bitxitasun antropologikoa izatera kondenaturik egongo litzateke,
|
besteak
bizirik dirauen bitartean.
|
|
|
Oro har, ekintza hauek, historia, etorkin etniko zein sozial, genero, erlijio edota talde kultural batekoa izateagatik beraien buruak antzinatik bazterturik ikusi dituzten gizabanakoak gizartearen patu kolektiboan benetan parte har dezaten dute helburutzat.
|
Beste
hitzetan esanda, gizartekideak hiritartasunaren idealera hurbildu daitezen kontsideratu behar zaie, ez indibiduo abstraktuak, isolatuak bezala, baizik eta giza talde ezberdinekin lotura estuak dituzten indibiduoak bezala. Estatuak esku hartu behar du aipaturiko talde horiek orohartzaileak direnean, defentsa premia larrian daudenean eta, aldi berean, bere kideen askatasuna eta errespetua babesten dutenean.
|
|
|
Orain arte, talde orohartzaileak kanpoko kulturekiko defentsa neurriak(
|
besteak
beste, ekintza positiboaren bidez zuzenduak) hartzeko hautagairik egokienak direla argudiatu dugu. Neurri hauen helburuetariko bat gizabanakoari bizimodu onaren aukera ahalbidetzea da.
|
|
|
Ni-arekin harreman praktikoan sartzeko hiru modu hauek (Honneth, 1995) gainerako gizartekideengandik jasotako errekonozimenduarekin (edo errekonozimendu faltarekin) elkarloturik daude. Guztietatik, errekonozimendu kulturalak (hau da,
|
bestearen
kultura norberarena bezain baliotsua dela onartzea, jarrera horrek ekar ditzakeen ondorioekin) egundoko garrantzia hartzen du gure egunetan. Nortasun indibiduala prozesu elkarrizketatua bada, Taylorrek defendatzen duen bezala, orduan gainerako gizartekideen aldetik errekonozimendua jasotzen dugunean harreman igualitarioagoak izango ditugu eta, ondorioz, gure buruarekiko autokonfiantza, autoerrespetu eta autoestimuan irabaziko dugu.
|
|
|
Gutxiengo kulturalen sinboloak debekaturik daudenean edo, maila orokorrago batean, gehiengo kulturalak gutxiengo kulturalaren bereizgarriak gutxiesten dituenean, orduan umiliagarritzat jo daitekeen egoera baten aurrean gaude. Umiliazioa, gizaki baten jokabideak edo gizakiek eragindako egoerak
|
beste
gizaki baten autoerrespetua mintzen duenean gertatzen da. Aipagarria den umiliazioaren ezaugarri bat bere izaera kutsagarria da.
|
|
|
Pentsalari hauen ustez, orduan, gizaki baten bizimoduak garapen egokia dauka baldin eta bere baitatik sorturiko baloreen arabera gidatua bada, inoiz ez kanpotik ezarritakoen arabera.
|
Beste
hitzetan esanda, zilegi den bizimodu onaren ikuskera bakarra nork bere buruari ezarritakoa da, eginkizun horretan gizabanakoaren autonomia eta indibidualtasuna irizpide bakarrak direlarik. Ondorioz, haW Jesus Casquette EHUko Teoria Politikoaren Historia Saileko irakaslea da. rreman ekonomiko, erlijioso, kultural, sexual, eta abarrek ez dituzte gizabanakoak muga jakin batzuen barruan hesitu behar; aitzitik, hauek askeak izan behar dute aipaturiko edozein harreman mota kolokan jartzeko, honek erakargarria izateari uzten dion momentu beretik.
|
|
|
Gure gizarteetan, eguneroko esperientzian bizimodu onen aniztasuna islatzen dituzten honako adibide hauek aipa ditzakegu: kontenplaziozko bizitzan murgilduta dagoen filosofoak bizimodu onaren ikuskera bat dauka, baina baita ere zerbeza kaxa bat eskura duelarik asteko hainbat egunetan telebista aurrean amaigabeko orduak ematen dituen futbolzale amorratuak; bizimodu on batek irudimen sexual ezberdinen adierazpenak, homosexual izaerakoak barne, errespetatu lituzkeela sostengatzen dute batzuek,
|
beste
batzuek, aldiz, bizimodu on bakarra sexuak espezie ugaltzea helburu duena dela sinesten duten bitartean; pertsona batzuen arabera, opera kantagintzaren adierazpenik bikainena den bitartean, beste batzuentzat hip hop a edota bakailaoa izango litzateke.
|
|
|
Gure gizarteetan, eguneroko esperientzian bizimodu onen aniztasuna islatzen dituzten honako adibide hauek aipa ditzakegu: ...sta aurrean amaigabeko orduak ematen dituen futbolzale amorratuak; bizimodu on batek irudimen sexual ezberdinen adierazpenak, homosexual izaerakoak barne, errespetatu lituzkeela sostengatzen dute batzuek, beste batzuek, aldiz, bizimodu on bakarra sexuak espezie ugaltzea helburu duena dela sinesten duten bitartean; pertsona batzuen arabera, opera kantagintzaren adierazpenik bikainena den bitartean,
|
beste
batzuentzat hip hop a edota bakailaoa izango litzateke.
|
|
|
estatuak neutrala izan behar duela gizabanakoek dituzten bizimodu onaren ideien aurrean. Kontuan harturik gizarte modernoetan bizimodu onaren ideiak anitzak (eta sarritan elkarren kontrakoak) direla, estatuak hobe luke indibiduoek bultzaturiko egitasmo kultural, erlijioso edota
|
beste
mota bateko helburu jakin bati ez laguntzea. Bestela, politika" perfekzionista" bat segituko luke, hots, bizimodu onaren ikuskera jakin bat bultzatuko luke eta, hortaz bada, beste bat edo beste batzuk oztopatuko lituzke.
|
|
|
Kontuan harturik gizarte modernoetan bizimodu onaren ideiak anitzak (eta sarritan elkarren kontrakoak) direla, estatuak hobe luke indibiduoek bultzaturiko egitasmo kultural, erlijioso edota beste mota bateko helburu jakin bati ez laguntzea. Bestela, politika" perfekzionista" bat segituko luke, hots, bizimodu onaren ikuskera jakin bat bultzatuko luke eta, hortaz bada,
|
beste
bat edo beste batzuk oztopatuko lituzke. Jokabide hori, helduak, adimentsuak eta balio moral berekoak diren gizakiak ezgauzak balira bezala tratatzea izango litzateke.
|
|
|
Liberalak eta bere kritikoak bat badatoz tesi sozialarekin, zertan datza orduan haien arteko desadostasuna? Esan daiteke desakordioa,
|
besteak
beste, estatuak jokatu behar duen paperean datzala, hau da, instituzio publikoek zein neurritan esku hartu behar duten gizabanakoen bizimodu onen aukeran4 Beste hitzetan esanda, eta guretzat dagoeneko ezaguna den terminologia erabiliz, bi autore multzo hauen arteko argumentuaren gatazka estatuaren neutraltasunaren auzian kokatzen da: liberalek, oro har, estatuaren neutraltasuna defendatzen duten bitartean, komunitaristak ideia honen aurkariak dira.
|
|
|
Liberalak eta bere kritikoak bat badatoz tesi sozialarekin, zertan datza orduan haien arteko desadostasuna? Esan daiteke desakordioa, besteak beste, estatuak jokatu behar duen paperean datzala, hau da, instituzio publikoek zein neurritan esku hartu behar duten gizabanakoen bizimodu onen aukeran4
|
Beste
hitzetan esanda, eta guretzat dagoeneko ezaguna den terminologia erabiliz, bi autore multzo hauen arteko argumentuaren gatazka estatuaren neutraltasunaren auzian kokatzen da: liberalek, oro har, estatuaren neutraltasuna defendatzen duten bitartean, komunitaristak ideia honen aurkariak dira.
|
|
|
Xede hori abiapuntutzat hartuta, estatuak esku hartu luke gizabanako guztien autodeterminazioa praktikan bermatzeko, eta ez soilik dagoeneko merkatu soziokulturalaren aldetik babesturik dagoen talde kulturaletako kideena. Autore hauen ustez, esparru politiko beraren barruan eta elkarren ondoan edota elkarrekin nahastuta bizi diren talde kulturaletako kideek(
|
beste
hitzetan esanda, multinazionalak diren estatuetako edota multikulturalak diren gizarteetako kideek) eskubidea daukate beraien kulturek botere publikoaren babesa izan dezaten6.
|
|
|
5) Nazioarteko itunak: horrelako itunak izateak truke maila nabarmena eskuratu dela adierazten du,
|
beste
mintzakide batzuekin hitzarmen eta koordinazio mailak lortu direla esan nahi duelako. Nazioarteko erakundeen partaide izatea atal honetan dago sartuta.
|