|
2008
|
|
|
Eta Nazariok turuta hartu eta,
|
beste
hiru anaiak iratzartzeko, egunero jotzeari ekin zion, hartarako osaba Bixentek lehentxeago esnatu behar izaten bazuen ere egunero, harik eta turuta hots haiek haragi haragian errotu zitzaizkion arte, Nazariok berak aurrerantzean behin baino gehiagotan aitortuko zuenez:
|
|
|
Baiespen hori, gainera, Nazariori ez ezik, Ismaeli eta Honoratori ere bazegokien, Ismael eta Honorato Nazarioren moldekoak baitziren, aldeak alde. Izan ere, Beñardok gorputz arina zuen, eta ipurtarina zen oso, orain zuhaitz batera igotzeari ekiten zion, eta orain aspaldi utzia zegoèn herriko errota zaharreko presara joango zen, non herriko mutilek enbor bat jarria baitzuten, Beñardok ziztuan zeharkatzen zuena, ertz batetik bestera egiteko, putzura erori gabe?,
|
beste
hiru anaiak sendo antzekoak eta askoz mugimendu pausatuagokoak ziren bitartean, hauek ere batere motelak ez ziren arren. Lauretan bera. Beñardo?
|
|
|
–Bost! , esan zuten
|
beste
hiru anaiek batera.
|
|
|
Baina
|
beste
hiru anaiek gero eta gehiago sentitzen zuten laugarrena sudur puntan ateratako pikorta balitz bezala eta bakarrik uzten zuten; edo esaten zioten:
|
|
|
Eta Beñardo, magalaren babes hartan, zoriontsu? magaletik jauzi egin ahala
|
beste
hiru anaiak baino ausartago izan bazitekeen ere, hartan ere bi muturren jabe. Halatsu gertatzen zen, halaber, haren gustuekin:
|
|
|
edo osaba Bixentek eskatuta?
|
beste
hiru anaiak ez baitziren hain bertsozaleak, jakin ez bertsoak gustatzen ez zitzaizkielako edo hutsaren hurrengo sentitzen zirelako, Beñardok bertsoa gangar zuèn munduan hiru oilasko gangargabe baitziren hirurak ere, azken batean. Beñardok, hortaz, behar zuèn guztia zuen bertsolaritza lantzeko:
|
|
|
baratzeko bertsoekin ere, zergatik ez! Izeba Ursulak, izan ere, bertso asko zekizkien buruz, eta osaba Bixentek ere bai, Beñardori buruan istantean sartzen zitzaizkionak,
|
beste
hiru anaiei ez bezala. Hartan ere ezberdina baitzen Beñardo; are ezberdinago, izeba Ursulak beste pasadizo hura kontatu zionetik, mutilak zortzi urte bete berriak zituela:
|
|
|
Eta Nazariok turuta hartu eta,
|
beste
hiru anaiak iratzartzeko, egunero jotzeari ekin zion, hartarako osaba Bixentek lehentxeago esnatu behar izaten bazuen ere egunero... harik eta turuta hots haiek haragi haragian errotu zitzaizkion arte, Nazariok berak aurrerantzean behin baino gehiagotan aitortuko zuenez: alde batetik, maitasun mirespenezko sentimendu sakonak sortarazten zizkiolako, etxeko historiari eta odolari lotuak, eta bestetik, denborarekin diziplinaren eta jarraikitasunaren sinbolo bihurtu zitzaizkiolako... diziplinarik eta jarraikitasunik gabe nekez iritsiko baitzen iritsi zèn tokira.
|
|
|
esan nahi baita Beñardok noiznahi osatzen zituela bertsoak, edozein objektu, izaki edo edozein gertaeraren aitzakian, mendiko bakardadean zegoenetan batez ere. Mendian ez ezik, baina, etxean ere kantatzen zituen noiz edo noiz, izeba Ursulak –" Orain bai, bota ezak bertsoa, eginbeharrak eginda gero" esaten zion ilobari– edo osaba Bixentek eskatuta...
|
beste
hiru anaiak ez baitziren hain bertsozaleak, jakin ez bertsoak gustatzen ez zitzaizkielako edo hutsaren hurrengo sentitzen zirelako, Beñardok bertsoa gangar zuèn munduan hiru oilasko gangargabe baitziren hirurak ere, azken batean. Beñardok, hortaz, behar zuèn guztia zuen bertsolaritza lantzeko:
|
|
|
Baiespen hori, gainera, Nazariori ez ezik, Ismaeli eta Honoratori ere bazegokien, Ismael eta Honorato Nazarioren moldekoak baitziren, aldeak alde. Izan ere, Beñardok gorputz arina zuen, eta ipurtarina zen oso –orain zuhaitz batera igotzeari ekiten zion, eta orain aspaldi utzia zegoèn herriko errota zaharreko presara joango zen, non herriko mutilek enbor bat jarria baitzuten, Beñardok ziztuan zeharkatzen zuena, ertz batetik bestera egiteko, putzura erori gabe–,
|
beste
hiru anaiak sendo antzekoak eta askoz mugimendu pausatuagokoak ziren bitartean, hauek ere batere motelak ez ziren arren. Lauretan bera –Beñardo– zen asmotsuena, baita graziosoena ere, mihian ateraldi ezin zorrotzagoak zituena, edonori jaurtitzeko prest:
|
|
|
–Bost! –esan zuten
|
beste
hiru anaiek batera.
|
|
|
Baina
|
beste
hiru anaiek gero eta gehiago sentitzen zuten laugarrena sudur puntan ateratako pikorta balitz bezala eta bakarrik uzten zuten; edo esaten zioten:
|
|
|
Eta izebak Beñardo magalean hartu eta ipuinak kontatzen zizkion, hain zen iaioa eta trebea eginkizun hartan, eta hainbeste ziren esaera zaharrak, ipuinak eta bertsoak, mota guztietakoak, hark zekizkienak. Eta Beñardo, magalaren babes hartan, zoriontsu... magaletik jauzi egin ahala
|
beste
hiru anaiak baino ausartago izan bazitekeen ere, hartan ere bi muturren jabe. Halatsu gertatzen zen, halaber, haren gustuekin:
|
|
|
Eta Nazariok turuta hartu eta,
|
beste
hiru anaiak iratzartzeko, egunero jotzeari ekin zion, hartarako osaba Bixentek lehentxeago esnatu behar izaten bazuen ere egunero... harik eta turuta hots haiek haragi haragian errotu zitzaizkion arte, Nazariok berak aurrerantzean behin baino gehiagotan aitortuko zuenez: alde batetik, maitasun mirespenezko sentimendu sakonak sortarazten zizkiolako, etxeko historiari eta odolari lotuak, eta bestetik, denborarekin diziplinaren eta jarraikitasunaren sinbolo bihurtu zitzaizkiolako... diziplinarik eta jarraikitasunik gabe nekez iritsiko baitzen iritsi zèn tokira.
|
|
|
Artzain xelebre hura bezalakoa izango zen, bai horixe," bere" pasadizo txinpartatsu propioekin... baita" bere" baratzeko bertsoekin ere, zergatik ez! Izeba Ursulak, izan ere, bertso asko zekizkien buruz, eta osaba Bixentek ere bai, Beñardori buruan istantean sartzen zitzaizkionak,
|
beste
hiru anaiei ez bezala. Hartan ere ezberdina baitzen Beñardo; are ezberdinago, izeba Ursulak beste pasadizo hura kontatu zionetik, mutilak zortzi urte bete berriak zituela:
|
|
2009
|
|
|
% 99an sinetsia zegoen, sinesmenaz horrela hitz egin badaiteke?, eta% 100ean ere egongo zen, beharbada, baldin eta astebete hartan Teofilo Mariaren eta Damasoren hitzik gabeko begiradei aurre egin behar izan ez balie, keinu adierazgarri haiekin bi anaiek zera esan nahi baliote bezala: . Benjamin Maria hil da, eta ez hasi orain, arren, fantasmak gora eta fantasmak behera zeure betiko hixtoriak asmatzen?; horregatik, Benjamin Maria hil eta handik astebetera edo,
|
beste
hiru anaiekin batera ikastetxera joan, gelan sartu, eta aita Sebastian ikasleei honela mintzatu zitzaienean, goizeko lehen orduan: –Orain dela astebete Domingo Orberen anaia hil zen, badakizue??, Domingok irakaslearen hitz jarioa eten, eta halaxe esan zion, ez bat eta ez bi:
|
|
|
Bizikletak, ordea, polemika piztu zuen orbetarren artean. Izan ere, Teofilo Mariak ez ezik,
|
beste
hiru anaiek ere bianchi hartan ikasi zuten bizikletan ibiltzen, Damasok ederki kostata: hainbeste kosta zitzaion, non, esan ere, esan baitaiteke ez zuela ikasi, hain lotua joaten zen tramankuluaren gainean, gorputz giharrak zurrun, segurtasun eza nagusi.
|
|
|
Orduan, baina, Gabinori zerbait pasatu zitzaion; gutxitan pasatzen zitzaion, baina, pasatzen zitzaionean, ezin otzanagoa zena ezin setatiago bihur zitekeen; astebete lehenago, izan ere, beste mota bateko ametsa izan zuen, globo bat ikusi beharrean, ikusi ez zuen, bada, oilo bat!, oilo ezin urdinago bat, urrezko arrautza errun zuena; biharamunean, berriz,
|
beste
hiru anaiekin etxetik eskolarako bidean zihoala, zeru urdina ikusi zuen goian, baita eguzkia ere; eta, orduan, begiak arranpalo jarri zituen, berebiziko aurkikuntza egin balu bezala?, guztiz hunkiturik, gelditu egin zen.
|
|
|
hasteko, keinu hura zeukan, mutilak, horrela egin dit, albotik? esatearekin batera egin zuena eta Domingori, esate baterako?
|
beste
hiru anaietan Domingok bakarrik egin baitzezakeen halako zerbait, sekula barkatuko ez ziokeena, baina berari. Gabinori?
|
|
|
% 99an sinetsia zegoen –sinesmenaz horrela hitz egin badaiteke–, eta% 100ean ere egongo zen, beharbada, baldin eta astebete hartan Teofilo Mariaren eta Damasoren hitzik gabeko begiradei aurre egin behar izan ez balie, keinu adierazgarri haiekin bi anaiek zera esan nahi baliote bezala: " Benjamin Maria hil da, eta ez hasi orain, arren, fantasmak gora eta fantasmak behera zeure betiko hixtoriak asmatzen"; horregatik, Benjamin Maria hil eta handik astebetera edo,
|
beste
hiru anaiekin batera ikastetxera joan, gelan sartu, eta aita Sebastian ikasleei honela mintzatu zitzaienean, goizeko lehen orduan: " Orain dela astebete Domingo Orberen anaia hil zen, badakizue...", Domingok irakaslearen hitz jarioa eten, eta halaxe esan zion, ez bat eta ez bi:
|
|
|
Orduan, baina, Gabinori zerbait pasatu zitzaion; gutxitan pasatzen zitzaion, baina, pasatzen zitzaionean, ezin otzanagoa zena ezin setatiago bihur zitekeen; astebete lehenago, izan ere, beste mota bateko ametsa izan zuen, globo bat ikusi beharrean, ikusi ez zuen, bada, oilo bat!, oilo ezin urdinago bat, urrezko arrautza errun zuena; biharamunean, berriz,
|
beste
hiru anaiekin etxetik eskolarako bidean zihoala, zeru urdina ikusi zuen goian, baita eguzkia ere; eta, orduan –begiak arranpalo jarri zituen, berebiziko aurkikuntza egin balu bezala–, guztiz hunkiturik, gelditu egin zen.
|
|
|
Bizikletak, ordea, polemika piztu zuen orbetarren artean. Izan ere, Teofilo Mariak ez ezik,
|
beste
hiru anaiek ere bianchi hartan ikasi zuten bizikletan ibiltzen, Damasok ederki kostata: hainbeste kosta zitzaion, non, esan ere, esan baitaiteke ez zuela ikasi, hain lotua joaten zen tramankuluaren gainean, gorputz giharrak zurrun, segurtasun eza nagusi.
|
|
2010
|
|
|
esaten zion Domingok, orain horrela oroitzen dut bederen? Teofilo Mariak ohitura hura baitzuen,
|
beste
hiru anaiak bildu, pelotoi bat osatu eta guztiak Regina enean desfilatzen jartzekoa, hots eta asots, bera beti buruzagi, jakina; Domingok, gainera, anaia zaharrari aurre egiten zion noiz edo noiz, guk ez bezala; egun hartan mehatxu batekin joan zitzaion: –Zozoa akabatzen baduzu, Ama Birjinak akabatuko zaitu zu??; ohiko desfilearen atsedenaldi batean geunden, eta Teofilo Maria eta zu, Damaso, barrez hasi zintzaizkioten;. Ipuinak emakumeen kontuak dira, eta itsu sinesten badituzu, ez zara urrutira joango?
|
|
|
Desertatu egingo dut!" esaten zion Domingok, orain horrela oroitzen dut bederen... Teofilo Mariak ohitura hura baitzuen,
|
beste
hiru anaiak bildu, pelotoi bat osatu eta guztiak Regina enean desfilatzen jartzekoa, hots eta asots, bera beti buruzagi, jakina; Domingok, gainera, anaia zaharrari aurre egiten zion noiz edo noiz, guk ez bezala; egun hartan mehatxu batekin joan zitzaion: " Zozoa akabatzen baduzu, Ama Birjinak akabatuko zaitu zu..."; ohiko desfilearen atsedenaldi batean geunden, eta Teofilo Maria eta zu, Damaso, barrez hasi zintzaizkioten;" Ipuinak emakumeen kontuak dira, eta itsu sinesten badituzu, ez zara urrutira joango" esan zenion zuk;" Merezi duen ipuin bakarra aitaren fabrika da, eta fabrikan ez dago txoririk:
|
|
2012
|
|
|
Arequipako historialaria izan zen, eta aldi berean Real Sociedad Bascongada de Amigos del Pais erakundeko kide ere bai.
|
Beste
hiru anaia errege eskribau izan ziren. Horien artean, Simon Bernardo Zamakola Bizkaiko politikaria eta buruzagia eta gure Juan Antonio.
|
|
2016
|
|
|
Garesti ordaindu zuten, garestien ordaindu zutenak izan ziren, baina ez bakarrak. Sortzez Artazukoa baina Garesko herritarra zen Clemente Reta Viguriari ere heriotza esleitu zioten, eta Etxauriko hobi komunean dago, lehen aipatu ditugun
|
beste
hiru anaiekin batera. Longidan bizi eta jaiotzez Artazukoa zen Zakarias Bengoetxea Ruiz ere hil zuten Elon.
|
|
2020
|
|
|
Lauretatik hiru, logelak. Batean aita eta ama,
|
bestean
hiru anaiok eta beste batean, aparte, arreba. Laugarrena, sabai moduan erabiltzen zen; han egoten ziren komoda, arropa espezialak, ontziak eta...
|
|
2022
|
|
|
Azkenean, etxera joan, gertatutakoa jakinarazi eta laguntza eskatu behar izan zien. Lasterka eta batere denborarik galdu gabe, aita eta
|
beste
hiru anaia zaharrenak joan ziren Manexekin, ezbeharra pasatu zen lekura. Bi semek belarrietatik tiratuta, besteak isatsetik bultzatuta eta aitak sabeletik pixka bat altxatuta, lauren artean aida batean atera eta salbatu zuten zerri eme itsua.
|