|
2000
|
|
|
Euskara aurrera badoa Zamudiokoak aurrera egingo du. Gainera, Bizkaian bertoko euskara desagertzen den lekuan ez dago
|
beste
euskara bat, erdara dago. Edo bertoko euskara hobetua, osatua, landuagoa edo gura den lez, edo bestela erdara.
|
|
|
\ 1963an Euskal Idazkaritza Elkartea sortu zuten Baionan, besteak
|
beste
euskara batua Iparraldetik ere bideratu asmoz.
|
|
|
Berrikiago, Amnesty International erakundeak 1984an, Joaquín Ruiz Giménez en aurkezpenez, Espainiako lau hizkuntzetan argitaratu zuen, eta euskal testua nik neuk moldatu nuen, ha la eskatu zitzaidanez, Orixe eta
|
beste
euskarazko itzulpenen laguntzaz.
|
|
2001
|
|
|
alde batetik kanpotik (Katalunia, Flandes, Europako hizkuntza komunikate txikiak) eskatu diren txostenak, eta bestetik Euskal Herriko txostenak. Horien artean lau alor espezifiko batekoak (Teknika eta Teknologia, Osasun zientziak, Giza eta Gizarte zientziak, Natur Zientziak) dira eta
|
besteek
euskararen historia unibertsitatean eta gaur egungo egoera aztertuko dute datu asko emanez. Azken lan hau EIREko zuzendaritzak burutu du.
|
|
|
Bi doktorego tesi horien izenburuek dioten bezala, batak euskararen ikaskuntza eta ezagutza eta
|
besteak
euskararen erabilera direlako gaiak aztertzen dituzte, bai prozesu eta baita portaera modura ere kontsideratuz; gaiak beren arteaninterdependenteak direlako, batez ere ukipen egoeran dauden hizkuntzekiko, etahorien artean menpeko hizkuntzekiko gehienbat, euskararekin gertatzen denbezala?, biak lotzea komeni da, euskararen normalizazioan eraginez, euskararennormalkuntza lortzeko. Hori da lan honen helburu orokorra.
|
|
|
«Euskara bere betetasunera etaosotasun betera iritsi dadin eragina izango duten helburuak eta jardunbideak definitu eta abiarazi»; «Euskal Herriko erakunde eta gizarte eragileguztiak partaide egitea»; «hizkuntzaren normalizazioak mailaz mailakoprozesua izan behar du,... borondate onean oinarritu beharrak berak dakar, nolabait, komunikazio lan handi bat egin beharra, herritar guztiak jakitunegin eta sentsibilizatzeko, baina, batez ere, gizarteko eragile guztiek, enpresa alorrekoek, hezkuntzakoek, kulturakoek, erakundeetakoek, etaabar? Euskal Herrian Euskararen erabilera Normalizazioko lanetan ardurahar dezaten eta eginkizun horretan konpromiso zehatzak har ditzaten bultzatu, gogoberotu eta animatzeko»; «diagnosi zehatz bat egin behar delaeuskarak gaur egun duen egoeraz, alde batetik normalizazioak bere aldedituen eragileak, eta
|
bestetik
euskararen normalizazio prozesuak dituenoztopo eta ezintasunak azpimarratuz. Hortik abiatuta, Euskal Herriko gizarte, ekonomia eta kultura bizitzak dituen alor desberdinetarako egokien direnhelburu estrategikoak eta jardunbideak zeintzuk diren zehaztea...».
|
|
|
Eta guardia zibilen patruilak zebiltzan arren, paperak zabaldu ziren Kalaportuko espaloietan, eta ez dakit zelan ailegatu ziren Ikastetxera ere. Mutil bien erretratuen eta izenen azpian, gazteak ziren, gu baino lauzpabost urte gehiagokoak, eta mutil ederrak zirela entzungo nion gero Maiteri, alde batetik gaztelaniaz eta
|
bestetik
euskaraz irakurtzen zen panfleto haietan:
|
|
|
Beraz, guk besteren aurrean esaten dugunean Nafarroako Erriberak, Cascantek esate baterako, euskara galdu zuela eta berreuskaldundu egin behar dugula, ez gara egiaz ari; guk dakigunez eta guk ezagutzen dugun garaian Cascanten ez da euskaraz egin; hori da egia, egia huts hutsa eta Cascanten bezala hori bera gertatzen zen gutxi gorabehera Bizkaiko Enkartazioetan, Arabako zenbait zatitan eta beste franko lekutan. Halaz ere, lehen esan bezala, egia da Pirinioetan alde batera eta
|
bestera
euskara edo euskararen antzeko zerbait Araneraino egiten zela; egia ere da beste aldetik Burgos ingururaino euskara egiten zela eta Ebroren hego aldera, noski. Baina, halaz guztiz ere, gero Euskal Herri edo Euskadi bezala gelditu den hori ez da osorik euskalduna izan azken bi mila urteotan.
|
|
|
Beste bi soil soilik erantsiko nizkioke neure baitarik. Euskalkiei dagokienez, ez dakit noraino Mendibururen bikoteek bazter batzuetako eta
|
besteetako
euskararen arteko osina gainditu nahi luketen edo, horren premia lehen bezain nabarmena izanik orain, zenbaitek ahaztua daukan arren, erretorikari zor diogun hitzen parekatzea. Auzia sub ìudice utzirik (eta astakiloren batek berriz ere esango du, izenik aipatu gabe, Kintanaren hiztegitik edo hartu dudala, maizegi omen?
|
|
2002
|
|
|
DonostiakoIrakasle Eskolaren apustu? idazkian adierazitakoa, zentroko zuzendaritza talde berriak garatzeko asmoa du ikasturtean; hain zuzen, ikasleerdaldunei irakasgairen bat edo
|
beste
euskaraz egiteko aukera emanez.
|
|
|
Hona hemen Eskolako Batzorde horrek inguruko
|
beste
euskara batzordeekindituen eta izan dituen harremanak:
|
|
|
Biren arteko tratua da. . Gure artean euskaraz egingo dugu?,, gutako bat erdaraz aritu arren,
|
besteak
euskaraz erantzungo dio?,, orduerditxo bat euskaraz arituko gara?, horrelako formulazio sinpleetan oinarritulitezke tratuok. Hau ere, noski, borondatezkoa da, eta tratuan nahi adinañabardura, salbuespen eta xehetasun jar litezke.
|
|
2003
|
|
|
Zu hasi aurretik, egon ete zan
|
beste
euskerazko irakaslerik Derion?
|
|
|
Euskaltzaletasuna gehitzen joian aldi haretan gure Herrian, batez be gazteen artean. Batetik, alfabetatzekanpainak,
|
bestetik
euskera batuaren bultzadea... Dana dala, Ermuan egin zan euskaltzale askoren batzar baten, eskatu izan jatan nik egindako antologia biok liburu bakar batean sartu eta irarkolaz argitaratzeko.
|
|
|
Don Karmelo irakasle lanetan zehatza eta arduratsua zanez, bere lana ez eban mugatuko irakaste hutsera; ondo gertauko zituan ikasleei zehetu beharreko gaiak; handik hemendik zuzenduko zituan horretarako behar ziran liburu eta materialak; irakatsi ahala ikasgaiok idatziz atonduko zituan eta ikasleai polikopia bidez banandu: batean euskal testuen lorategiak zirala bizkaierazkoa lehenengo, gipuzkerazkoa hurren,
|
bestean
euskeraren joskeralegeen azalpen zehetua zala, harakoan euskal literaturaren historia laburra zala... Horretarako maisu seguruak hartuko zituan gidari:
|
|
|
Hortaz pentsa daiteke Iparraldeko euskaltzaleek, halanola Klaberiak bere bertsoekin, Hegoaldeko apologistak kritikatzean, euskalduntasuna erdaraz adierazteagatik egiten zutela, ez euskalduntasun hori kantabrismo gisa ulertzeagatik. Eta zentzu horretan, apologista vs. humanista bereizketa, ez legoke oso justifikaturik batzuen eta besteen diskurtsoen edukiei begiratuta, ezpabeze batzuk erdaraz eta Espainiari begira ziharduten heinean eta
|
besteak
euskaraz eta espreski euskaldunentzat narratiba bat sortu nahian. Hortaz, euskal idazle guztiak politikoki monarkia handi banatan eta antzeko diskurtsoekin txertatzen baziren ere, Iparraldekoek, narratiba autonomo bat (behintzat linguistikoki) garatu zuten, euskaldunei espreski zuzendua.
|
|
|
Gaztelera asko espabilatu da eta jende hori irabazi egin ote du?
|
Bestetik
euskaraz ateratzen diren guztiek gutxi edo gehiago diru publikoaren babesa dute. Espainian argitaletxe talde handiak sortu dira hainbat egunkari eta aldizkari dituztenak.
|
|
|
Mende laurdena joan da dagoeneko eta joerak oso dira argiak. Batetik mundu diglosikoa abiatu da,
|
bestetik
euskarazko hedabideak. Bakoitzak bere ezaugarriak ditu.
|
|
2004
|
|
|
Batetik euskara ikastea erabaki zuelako.
|
Bestetik
euskaraz bizitzea erabakia zuelako. Euskal literatur historian ardatztzat hartua izan den Leturiaren egunkari ezkutua argitaratua zuen... eta hizkuntzari buruzko hamaika burutapen eta lanetara murgildua ere bazen, nik ez banekien ere.
|
|
|
–Gertaerak, elkarren kopia ia beti. Ertzainak gazteleraz egin,
|
besteak
euskaraz erantzun, poliziak ezin hizkuntzarena eraman, harrotu, eta desobedientziagatik salatu?. Gure Ertzaintza, Euskaldunon Egunkaria, 2003/2/2.
|
|
|
Batetik, euskarak bizirik dirauen tokian jaiotakoa naizelako, eta, bestetik, etxean, amak kontzientzia handia izan zuelako. Txiki txikitatik egin izan ditut geure euskalkiaz haratagoko
|
beste
euskara bat lantzeko ahaleginak. Oso garbi daukat Euskal Telebistan lan egiten dudala, eta euskara ahalik eta gehien landu behar dudala.
|
|
|
Hitza k
|
beste
euskarazko komunikabide handiek lantzen ez duten herriko lan xehea egiten du, eta herriko xehetasun horiek emateko tresna aparta dela iruditzen zait. Berria egunkaria ere egunero hartzen dut, baina harek herriko xehetasunak emateko uzten duen hutsarte hori Hitza k ezin hobeto betetzen duela uste dut.
|
|
2005
|
|
|
Lehen mailako mendateak Joseba Arregi Kultur sailburuaren izena zeraman.
|
Beste
euskarazko egunkari bat egin behar zela zioten, diru-laguntzak ukatu zizkioten 1990eko abendutik kaleratzen zenari... Joxemi Zumalabek bere haserrea agertu zuen alboko orrian jaso dugun artikuluan.
|
|
|
Bazen aukera handia hiriko bizitza kulturala hobetzeko eta, bide batez, maila horretan ia ezertarako kontuan hartzen ez zen generoa ipuina promozionatzeko. Lehiaketa estatu osora zabaldu zen eta epaimahai kualifikatu bi eratu ziren, bat gaztelaniazko ipuinetarako eta
|
bestea
euskarazko ipuinetarako, lehiaketa elebiduna zen eta. Lehiaketak arrakasta handia izan zuen, ia laurehun ipuin aurkeztu ziren, horietako hogeita bederatzi euskaraz.
|
|
|
Esanguratsua izan bazen izan administrazioaren aurreiritzia, beharbada ipuingintzaz zuten ideiak genero goxoa ote, izan zuen zerikusirik honetan guztian. Ildo horretan are esanguratsuagoa izan daitezke lehiaketa batetik
|
bestera
euskarazko ipuin saridunetan izandako aldaketak. Lehengo lehiaketan euskarazko txapelduna Joseba Garaizarren, hau da, Joseba Sarrionandiaren" Enperadore Eroa" ipuina izan zen, baina finalistak izan ziren beste batzuen artean ipuin tradizional moldekoak nagusitu ziren:
|
|
|
Euskararekiko ikuspegi kontrajarri hauek badukete ondoriorik xurien eta gorrien kazeta elebidunetan. Zeren eta hasieran batzuek eta
|
besteek
euskara berdintsu erabiltzen bazuten ere (erran nahi baita guti, hautesle eta herrietako kontseiluetako frankok frantsesik ere ez zekitelarik bizkitartean), erlijioaren eusle izate horrek euskara erabiltzera ez ezik apaintzera zeramatzan apaizak. Hortaz, hiru apaiz idazle finkoren euskara on eta kalitatezkoari esker kazetan gure hizkuntza goiti joan zen, Eskualdun Onaren garaian() lehen aldiz nagusituz frantsesari; eta kazeta gorrietan, aldiz, beheiti.
|
|
|
gisako zerbait esan nahiko luke (iberierazko sakar, batetik indoeuroparreko, sacr? erroarekin lotua legoke, sakrifizioa esanahiarekin, eta
|
bestetik
euskarazko sakar berbarekin, hau da,, erraiak, tripak?). Zentzu berarekin iskerbeles legoke, non isker, esker eta esken euskarazko esku hitzarekin erlazionatzen diren, batez ere eskubide zentzuan ulertuta, eta beles beltz kolorearekin.
|
|
|
Sonia Perez Anguera Topaguneko Gazteak saileko teknikariaren hitzetan, oso kalitate handiko lanak dira, hori dela eta, oso zaila egin zaie finalera doazen hamarrak aukeratzea. Imanol Landa Getxoko Udaleko Presidentzia zinegotziak, berriz, ekitaldia prestatzerakoan bi udal arlo elkarlanean aritu direla gogora ekarri du; alde batetik Gazteria Zerbitzua eta
|
bestetik
Euskara Zerbitzua. “Getxoko gazteek eragindako ekimenak bultzatu eta beraien sormen artistikoa sustatu eta aldi berean, gazteria, euskara eta aisialdi erakargarrien arteko lotura lantzea” da ekimenaren helburua.
|
|
|
Gure inkestan, bost saiotikeskarazkobaka rra aipatzen dute gazteekgustukoenen artean, eta haerriz, bost saiotik euskarazmarretik bi. EHUko ikerketan, bko bat ere ez dute gogokoen ematen; badakiguGoenkalese igarren ageri dela, baina ez daukagu daturik esateko hamarren barruan
|
beste
euskarazko programarik ikusten duten.
|
|
|
Oraintsu idatzi duzu, behar
|
beste
euskara jakin gabe argitaratzen duela zenbaitek.
|
|
2007
|
|
|
Hau guztia horrela izanik, arlokako euskalduntze plangintzak ugaritzea izan litzateke helburua. Ikasle kopurua handitzeaz gain, arlo eta gune ezberdinetan eragingo genuke, bertako euskaldunei euskaraz aritzeko aukera emateaz gain,
|
besteengan
euskara ikasteko beharra eta irrika sortuz.
|
|
|
Eskolen hedakuntza hasi eta estatu hizkuntzak inposatu ziren: 1791nIparraldean, Hegoaldean 1768an Carlos III.ak gaztelaniazko alfabetizazioa ezarrizuen, baina dotrina eta
|
beste
euskaraz irakasten zen, harik eta Moyano ministroak1857an debekatu arte.
|
|
|
Horregatik bi erabilera ditu euskaldun hitzak: batean euskara norberaren ondasun kulturala omen da (euskal hiztuna) eta
|
bestean
euskara komunitatebaten giltzarria omen da (euskal herria). Identitatea definitzean gertatzen denbezalaxe, oro har, jendeak ez du euskal kultura euskararen eremura mugatzen.Zabalagoa da:
|
|
|
Igazko bereizketa bera aurten ere: batetik irakurleari,
|
bestetik
euskerari begiratzen ziotenak: eta nork zeiñi begiratu, ala pentsatu (10, 1959, 81).
|
|
|
– Lehia handia daramate biek. Batak euskararik ez daki baina linguista ospetsua da, eta
|
besteak
euskara jakinki ez du teologiako diplomarik baizik. Garai batean ene aitak hiztun autoktonoarena egiten zuen Gorringorentzat.
|
|
2008
|
|
|
Izan ere, garraio lanak, dekorazio lanak edo begirale lanak egiteko, dendan egoteko edo otorduetako mahaiak prestatu eta larunbateko afaria zerbitzatzeko laguntzaileak behar baitira.Erreportaje honetan aipatutako guztiari buruzko informazio zehatza eta osoa www.euskararenmaratoia.com web orrialdean duzue. Anima zaitezte eta era batera edo
|
bestera
Euskararen 7 Maratoian parte hartu! •
|
|
|
Morfeus analizatzaile morfologikoak batez
|
beste
euskarazko hitz bakoitzerako 2,81 analisi diferente sortzen ditu. Kategoria eta azpikategoria sintaktikoa bakarrik kontuan hartuta 1,5 analisi ematen du hitz bakoitzeko.
|
|
|
Gurasoetako bat euskaldun zaharra edo jatorrizko elebiduna bada eta
|
besteak
euskaraz ondo hitz egiten ez badu (A+), lehen hizkuntza gaztelania duten seme alaben ehunekoa zertxobait handiagoa da, %2 inguru, baina adinean behera egin ahala ehunekoa txikiagoa da. Euskaraz hitz egiten duen bikotekide bakarra euskaldun berria bada (A), portzentajea handiagoa da, eta gero eta handiagoa, gainera, adinak behera egin ahala.
|
|
|
Horrelakoetan talde gazteenean lehen hizkuntza euskara duten seme alaben portzentajearen balioak bikoiztu egiten du 25 urtekoen taldekoa; %62, 9 vs %28, 3, bi gurasoak euskaldun berriak badira, eta %43, 7 vs. %19, 2, euskaldun berria bikotekide bakarra izan eta
|
besteak
euskaraz ondo hitz egiten ez badu.
|
|
|
Euskaraz hitz egiteko eta ulertzeko gai direnen kopuruak nabarmen hazi dira azken hamarkadetan. Batzuk zein
|
besteak
euskarazko telebista ulertzeko gai direla aintzat hartuz gero, irauli egin dira portzentajeak: ETB sortu zenean populazioaren %64k ezin zuen euskarazko emanaldirik ulertu, gaur egun %45 litzateke kopuru hori, 1 taulan ikus daitekeenez:
|
|
|
Batetik, euskararen legitimazioa, presentzia soziala eta erabilgarritasuna bultzatuz.
|
Bestetik
euskararen gaitasun eskasagoa dutenei ulermena erraztuz, familia mistoen egoerari aurre egiteko, edota erdaldunak erakartzeko. Hori, jakina, ezin daiteke gaur egun dagoen euskara hutsezko kanalaren lepora egin (euskaraz ari diren irratiak kasu berean daude), aurretik aipatu dugun lehen helburua (euskaldunei euskarazko irrati telebista eta sareko zerbitzuak ematea) zapuztu egingo litzatekeelako.
|
|
|
esangura zuen/ dots/ edo/ (h) ots/ formako erro bat onartu zitekeela. Alde batetik emakumezkoen Andere> izenaren ordaina izango litzateke, eta
|
bestetik
euskarazko bildots, > orhots, > ordots> eta antzeko animalia hitzetako erro berbera erakutsiko luke. Espira inguroko xaflek eti mologia hori bi aldetatik baieztatu dutela uste dut:
|
|
|
deitu zena, eta gerora Euskaltzaleen Biltzarra). Berez bi gauza oso desberdin ziren, bata ortografia kongresua, eta
|
bestea
euskararen aldeko elkartea. Baina biak batera eta Hondarribian 1902ko irailean gorpuztekoak zirenez, askotan nahastu egin zituzten.
|
|
|
Saio hauetan Azkuek Euskaltzaindiaren laguntza izango zuen laster, Akademiaren estatutuetan jaso baitzen euskara Elizan bultzatzeko asmoa, besteak
|
beste
euskara katedren sorrera sustatuz seminarioetan. Asmo hauek paperetik errealitatera igarotzeko saioan garrantzitsua da Azkuek 1921ean Euskaltzaindiaren izenean Vatikanora egin zuen bisitaldia.
|
|
|
Hola 1895etik kurtso bik funtzionatu zuten (ikus 3 grafikoa). Halaber, Azkue, Bilbotik kanpo
|
beste
euskara katedra batzuk bultzatzen ahalegindu zen. Batetik, aurreko puntuan aipatu denez, Gasteizko seminarioan euskara katedra sortzeko saiotan zebilen.
|
|
|
Ez zen bereziki bere eskoletan erabiltzeko liburua baizik edozein pertsonak bere kabuz euskara ikasteko balia zezakeena. Izatez
|
beste
euskara irakasle batzuei ere bidea erakutsi nahi zien. Hola, Azkuek katedran zerabiltzan metodoak antzeman daitezke testuan:
|
|
|
Batasunaren aurka aktiboki ari zirenen artean, aldiz, bi mota nagusi nabarmendu behar dira nire ustez: batetik Bizkaiko sabindar gotorrak, zenbait euskalki jaso sortu nahi zituztenak, eta
|
bestetik
euskara edonola ere estandarizatzearen aurka zeudenak, maila jasoan ibiltzeko gaztelania edo frantsesa lehenesten zutelako. Azken kasu honen eredu ziren Menéndez Pidal Espainiako Hizkuntza Akademiako burua eta Unamuno Salamancako errektorea.
|
|
|
Badirudi Eusko Jaurlaritzako Euskara eta Kultura sailburuak eta herritar gehienok bi betaurreko ezberdinekin irakurtzen ditugula euskararen erabileraren inkestak, agintariek 25 urtetako ibilbidea eta hizkuntza politika oso ona ikusten duten tokian,
|
besteok
euskararen ezagutzan eta erabileran gutxiegi aurreratu dugula ikusten dugu.
|
|
|
AED zenbateraino izan da bide erakusle
|
beste
euskara elkarteentzat?
|
|
|
Hezkuntza Saila, Ivap, Habe, Osakidetza, Ertzaintza... erakunde
|
beste
euskara ziurtagiri ditugu gaur egun. Orain arte, gainera, ez zegoen konbalidatzerik. Amaitu da sakabanaketa hori.
|
|
|
Egiaztagiri guztiek balio ofiziala izango dute aurrerantzean. " Erakunde
|
beste
euskara ziurtagiri daude gaur egun", esan digu Bergarako udal euskategiko zuzendari Alex Labaienek. " Dekretu honek ikasleen eta irakasleen aspaldiko eskaera bati ematen dio erantzuna".
|
|
|
[Duesberg eta
|
besteak
euskaraz.] Hartu zituzten hogeitaka gaitz zahar eta izen berri bat jarri zieten, bat eta bakarra: hies/ aids.
|
|
2009
|
|
|
Euskaran ere baziren ezberdintasunak: xuriak euskaraz mintzo ziren baina
|
beste
euskara bat, badakizu, apezen euskara; gorriek aldiz herriko euskara," sakreka", badakizu" debria sar balakio" eta hola... Arruntagoak ziren.
|
|
|
Baina harremana erdaraz finkatu zen beren artean. Ezaugarri hauetako bikoteetan, harreman hizkuntza gaztelaniatik euskarara aldatu denean, deskribatzen da bolada bat2 (bi hiru hilabetekoa normalean) non" zaila" egiten den
|
besteari
euskaraz egitea. Non" arraro" sentitzen zaren, eta sentsazio hori" gogorra" egiten omen da.
|
|
|
|
Beste
euskarazko testu askorik ez eta, irakurriaren irakurriz, buruz ikasi nuen gaztetan haren «Ola gizona» poema zatia. Gero Aita Onaindiaren «Milla Euskal Olerki Eder» mardulean arkitu nuen Aita Arruti bere zortzi poemakin.
|
|
|
–Hamabost urte munduko bazterretan eta hortxe dator,
|
besteon
euskarak zuzentzera, ume koipezto tentela.
|
|
|
Eta hirugarrenik, sustapena; hau da, Euskaltzaindiaren ahotsa entzunaraztea, jardunaldien bitartez, argitalpen bitartez eta abar. Ari gara zabaltzen, eta ikusten Euskaltzaindiak ez duela izan behar gauza itxi bat, non lau jakintsu biltzen diren, baizik eta
|
besteek
euskararen ikuspegitik sortzen dutena barruratzen duen erakundea.
|
|
|
Andoni Sagarna XV. Barne Jardunaldietan batzordea sortu beharraz mintzatu zenean, testu corpusak elikatu, egituratu, bateragarri bihurtu eta gizarteratzeko lanei lehentasunik handiena emateaz jardun zuen, eta batzorde berriak egiteko horri heldu behar ziola azaldu: . Edukiak gizarteratzeko planaren barruan, leku berezia izan lukete, alde batetik, euskarazko testu corpusak elikatzeko, egituratzeko, estandarizatzeko eta erabiltzaileen eskueran jartzeko lanak koordinatzeak eta
|
bestetik
Euskararen Erreferentzia Corpusa lantzeko oinarriak jartzeak?. Lan ildo honen ondorioz, euskarri digitalean dira gaur egun Orotariko Euskal Hiztegiaren testu corpusa, XX. mendeko euskararen corpus estatistikoa, Euskal Onomastika Corpusa eta beste hainbat datu base, hala nola Euskaltzaindiaren Arauak, Hiztegi Batua, Jagonet datu basea, Ikertegia eta Jagontegia?
|
|
|
Espainiako Gerraren aurreko urteetako euskal kazetaritzak Hego Euskal Herrian eman zuen aldizkaririk iraunkorren eta eraginkorrenetakoa izan zen Argia; donostiar astekariaren ekarpen nagusietako bat da Hegoaldeko ordura arteko
|
beste
euskarazko kazetek baino askoz zabalkunde handiagoa erdietsi izana (eta, beraz, jendea euskaraz irakurtzera ohitu izana: egin kontu 1921eko apirilean lehen zenbakia kaleratu zuenetik 15 urte geroago 1936ko Gerra piztu eta aldizkaria desagertu zen arte ia 800 zenbaki atera zituela eta garairik onenetan 7.000 bezero zeuzkala).
|
|
|
11 Izan zen pare bat urte lehenago (1885ean) hiru zenbaki kaleratu zituen
|
beste
euskarazko kazeta bat ere: Martin V. Bizkailuzek Kalifornian argitara emaniko Escualdun Gaseta (aurrerago egingo dugu berba berari buruz, 2.3 azpiatalean).
|
|
|
Escualdun Gazetak iraupen laburra izan zuen, ordea. Edonola ere, urte batzuk geroago arrakasta handiagoa izango zuen Californiako Eskual Herria Ameriketako
|
beste
euskarazko astekariari bidea irekitzeko balio izan zuen16.
|
|
|
Buztintxuri, Azpilagaña, Mendebaldea, Ermitagaña, Aranzadi, Mugazuri eta Iturriapurria dira mapan aurki daitezkeen
|
beste
euskarazko izenak. Euskara hutsean, lekuaren izena hala mantendu delako, eta, beraz, gaztelerazko izenik ez dutenak.
|
|
|
–Euskarabidearen sorrerak itxaropena sortu zuen, legean jasotako guztia egingo zuelakoan?. Halere, gaineratu dutenez,, argi genuen Euskarabideak ez zuela aldatuko legea, besteak
|
beste
euskararen zonifikazioari dagokiona?.
|
|
|
Javier Torrontegi Ser katean eta Cuatroko albistegietan aritutako kazetaria, EITBko irratietako zuzendaria; Lucas Irigoien kazetaria (Ganbara ko tertuliakide delako zaigu ezaguna irratizaleoi), Radio Vitoriako zuzendaria; eta, azkenik, Rosa Diez Urrestarazu ETBko kazetaria, Euskadi Irratiko zuzendaria. Irigoien ez
|
besteek
euskaraz badakitela ziurtatu digute. Ez da asko eskatzea, baina gauzak dauden daudenean, bada zerbait!
|
|
|
Errespetu guztiarekin diot Bilbo Euskal Herriko New York dela, gurean daukagun metropoli bakarra. Niretzat hori oso garrantzitsua da, besteak
|
beste
euskararentzat.
|
|
|
Nolanahi ere, hizkuntza jarreren eremutik diskurtsoenera itzulita, esan dezagun batzuk eta
|
besteak
euskarara hurbiltzeko balio duten argumentu guztiek beren tokia izan behar dutela, modu baztertzailean planteatzen ez diren neurrian behintzat. Euskal gizarteak joera politiko eta identitate guztietakoen etxe propioa izan behar duen antzera izan behar du euskarak ere gu guztion tresna.
|
|
|
Chomsky-ren hitzak geureganatuz esango dugu," ezin da hizkuntzen etorkizuna aurreikusi, herritarrek egiten dutenaren esku baitago" (El Mundo,). Partida honetan, euskararekiko atxikimendua indartzea da hizkuntza pluraltasunaren balioan sinesten dugunoi bete betean dagokigun jokaldia, eta, hasteko, badakigu euskararekiko atxikimendua handitzeak besteak
|
beste
euskara eta euskal hiztunen erkidegoa gero eta neurri handiagoan eta gero eta jende gehiagorentzat erakargarri egitea eskatzen duela.
|
|
|
Nolanahi ere, eta berriro ere Euskal Autonomia Erkidegoko perspektibatik begiratuta, euskararen bizi indarraren berri ematen diguten adierazleen argitan esan dezagun azken hamarraldiotan erabilerak ere goranzko bidea egin duela, hilzorian diren hizkuntzek ez bezala. Badakigu gauza bat dela euskaraz jakitea eta
|
bestea
euskaraz hitz egitea, eta horretan, geroago ikusiko dugunez, bada arduraz zeri erreparaturik; baina erabili ere lehen baino gehiago erabiltzen da, eta zenbait gune geografiko eta funtzionaletan asko erabiltzen da. Herritarrek, euskaraz dakitenek ez ezik ez dakiten askok ere bai, estimu handitan dute euskara.
|
|
|
Orduan, euskara batua jartzen zen
|
beste
euskara bat balitz bezala. Jendea beldurtu egin zen:
|
|
|
Gure irizpidea beti izan da beste hau: ez da
|
beste
euskara bat. Euskara bera da, eta baturanzko bidea egin behar du gure euskarak.
|
|
|
Ikasi behar dugu euskara landu bat. Ikasi behar ditugu
|
beste
euskara mota batzuk. Ikasi behar dugu euskara estandarra.
|
|
|
Euskaltzaindiaren lehen Estatutuaren artikuluetan argi agertzen zen Akademiaren helburua bikoitza zela: alde batetik corpusa lantzea eta
|
bestetik
euskararen gizarte egoera, estatusa lantzea. Bi helburu horiei erantzuteko, gaur egun Euskaltzaindia bi sail nagusitan banatuta dago:
|
|
2010
|
|
|
Hiztunek uste dute bestea txarto sentituko dela euskaraz hitz egiteagatik, baina euskara ez da jaurtitzeko arma bat, hori zure hizkuntza da.
|
Besteak
euskaraz erantzuten badu, primeran; gaztelaniaz erantzuten badu, erantzun du behintzat, eta segi euskaraz. Besteak ulertzen ez dizula esaten dizunean dago zalantza.
|
|
|
Primingak, aldiz, erakutsiko liguke albiste horietan euskara zeri lotuta agertzen den; adibidez: politikari, abertzaletasunari, giro jakin batzuei, inposizioari, diskriminazioari, iraganari, tradizioari, ikasketei, ikasteko zailtasunari..., edo, euskal izaerari, balio linguistikoari, hemengo hiritar guztion ondareari, jai giroko ekimenei, berreskuratze ahaleginei... tziarengana ideologia hutsa helarazteko erabiltzen bada. hortaz, komunikabide batzuek eta
|
besteek
euskarari buruz zabaltzen dituzten bertsioak eta esanahi ezberdin guztiak aintzat hartu dira. lan nekeza, baina ezinbestekoa igorritako informazioaren atzean zer nolako framingak dauden eta horiek bultzatzen dituzten interesak ezagutu ahal izateko. horregatik, euskararen gainean dauden framingak zorroztasunez eta sendotasunez aztertu ahal izateko, teoriarantz jo dugu, beste behin, urrats berri ho... 23) lagungarri gerta dakiguke euskararen inguruko hautemateen eta irudikapenen —framingaren— xehetasunak hobeto ezagutzeko eta ulertzeko. horregatik, framinga inguruko ikerlerro nagusiak aurkeztuko ditugu hurrengo lerroetan.
|
|
|
Zenbatek (eta nork) zekien euskaraz hitz egiten, eta zenbatek irakurtzen edo idazten? Nolakoak ziren hiritar batzuen eta
|
besteen
euskara erdarei buruzko iritziak eta jokabideak. Zer egoeratan zegoen hemengo hezkuntza sistema, euskarazko irakaskuntza martxan jarri ahal izateko?
|
|
|
Euskalkiez eta euskara batuaz gainera ez euskara batutik eta ez behialako euskalkitik edaten duen bestelako euskara modu bat ari da guztion ezpain belarrietara hedatzen, eskola munduan eta hortik kanpora. Batez ere hizkera molde informalean, eguneroko mintzajardunaren bizkarrezur barrenkoi intimoena osatzen duen horretan, ari da
|
beste
euskara modu hau zabaltzen. Irakasleen eta adin batetik gorako ikasleen artean, esate baterako, erregistro formalaz kanpokoetan oso maiz entzuten dira honelakoak:
|
|
|
Artikulu honetan Tolosako eta Ataungo hizkeretan gertatzen ari den hizkuntz bariazioaz eta konbergentziaz arituko gara. Herri bakoitzetik heldu eta gazte banaren mintzoa aztertuz belaunaldi batetik
|
bestera
euskara nola eta zenbat aldatu den neurtuko dugu (maileguengatik, hizkera estandarraren eraginagatik edota kulturizazio zein deskulturizazioagatik). Halaber, hizkeren arteko konbergentziarik ba ote den ikusiko dugu.
|
|
|
Zu euskararen kontrako giroa puri purian zegoenean jaio zinen, hori da zuk bizi izan zenuena, baina zu baino bederatzi urte eta erdi zaharrago naizen honek bestela bizi eta ikusi izan nituen gauzak gerra aurrean”. Guri, euskaraz hazi ginenoi, egun batetik
|
bestera
euskaraz hitz egitea bekatu zela esan ziguten, gaztelaniaz ikastera bortxatu gintuzten. Giroak erabat erdaraz hitz egiten jarri zituen emakumezkoak.
|
|
|
Horien artean, 1970ean pozgarria izan zitzaigun eman ziguten Ondas Saria. Bi irratsaio bidali genituen, bata gaztelaniaz eta
|
bestea
euskaraz. Nire ustez, euskarazkoa zen onena.
|
|
|
Horrela, euskararen aldeko argudioak askotarikoak dira: batzuek hizkuntza bat ikastea beti positiboa dela uste dute, eta
|
besteak
euskararen berreskurapenaren alde daude.
|
|
|
Arrantzaz gain, ontzigintzaz, merkataritzaz, pirateriaz eta garraiogintzaz ere lotura zabalak eta sendoak sortu zituzten Atlantiko kostalde osoan eta honek, gainerako itsasoetan bezala (Mediterraneoko Lingua Franca adibide),
|
besterekin batera
Euskara osagai zuen harreman mintzaira bat eman zuen.
|
|
|
Johann Gottfried Herderren dekretua atzeraturik entzun genuen, baina zer diot Herderrena! Kalean lurretik eta lokazturik hartzen genituen panfleto antifrankistetako dekretua zen gurea, alde batetik erdaraz eta
|
bestetik
euskaraz idatzitako aldarri txiki haietakoa. Antifrankismoaren dekretua izan zen batez ere, Gabriel Aresti eta amama zaharrarena, Pierre Topet Etxahun eta Mikel Laboarena.
|
|
|
Dena gaztelaniaz, jakina. Testu zatiren bat edo
|
beste
euskaraz irakurtzeko aukera aipatu genuen eta katedradunek esan ziguten posible izango zela, are, komeni zela, neurrian eginez gero.
|
|
|
Aseko ninduen ogibidea hautatuko nuen, astelehenik gabeko lana, pertsona legez beteko ninduen huraxe. Eskolak ematen irudikatu nuen neure burua, batean umeei
|
bestean
euskara ikasi gura zutenei. Amaiak esana zidan milaka zirela euskara ikasteko euskaltegian izena ematen ari zirenak, irakasle premia larria zegoela.
|
|
2011
|
|
|
Doitzeen ondorioak jada aurten antzeman direla nabarmendu du. «Goizetik gauera, kendu egin dituzte hainbat euskara trebatzaile, eta 2012rako jaurlaritzak ez du aurreikusten
|
beste
euskara trebatzaile batzuk jartzea».Egoera ikusi, eta aurrekontuak «sakon» aztertu ostean, Kontseiluak zuzenketa sorta bat prestatu du. Dagoeneko alderdi politikoei igorri dizkiete.
|
|
|
Otamendiren hitzetan," bai hemen eta bai atzerrian ere, ez dugu gurea bezalako webgunerik topatu". Izan ere, agendari garrantzia berezia eman diote,
|
beste
euskarazko musika hedabideek ez bezala. " Gurean, oso gauza interesgarriak topa daitezke sarean barna, baina agian gehiago zentratzen dira musikaren beste arlo batzuetan:
|
|
|
" Hemengo taldiek erderaz abesten dute, baina daukie bat edo
|
beste
euskeraz. T� pico comprometido, igual apur bat ipini biharko dou, bat edo beste euskaraz".
|
|
|
" Hemengo taldiek erderaz abesten dute, baina daukie bat edo beste euskeraz. T� pico comprometido, igual apur bat ipini biharko dou, bat edo
|
beste
euskaraz".
|
|
|
" Hemengo taldiek erderaz abesten dute, baina daukie bat edo
|
beste
euskeraz. T� pico comprometido, igual apur bat ipini biharko dou, bat edo beste euskaraz".
|
|
|
" Hemengo taldiek erderaz abesten dute, baina daukie bat edo beste euskeraz. T� pico comprometido, igual apur bat ipini biharko dou, bat edo
|
beste
euskaraz".
|
|
|
Bere ibilbideari jarraipentxo bat egiten badiogu, ikusiko dugu asko jota euskararen presentzia %5ekoa izan ohi dela, pare bat zutabegile eta literaturari loturiko artikuluren batekin normalean (2.010eko ekainerarteko 6 zenbakietan horrela izan da: bataz
|
beste
euskaraz bizpahiru orri 50 inguruko agerkarian; ekainekoak errekor guztiak hautsi zituen: euskarazko 3 orri 63ko totaletik).
|
|
|
Bi korronte daude xede hizkuntzaz ari diren kritikarien artean: batzuek euskara irakurterraza goratzen duten artean,
|
besteek
euskara aberatsa dute gogoko.
|
|
|
Ikaskideen artean, taldetxu bat egoan berezia. Guk ordura arte hemengoxe euskerea bakarrik entzunda eta ezagututa, eurakandik hasi nintzan hain erraz eta bizi egiten eben
|
beste
euskera mota bat entzuten. Mota hori ez zan besterik, giputzek egiten eben gipuzkera baino.
|
|
|
Bi zutabetan, abesti bat zetorren. Zutabe batean argentinarraren hitzekin,
|
bestean
euskarara itzulita.
|
|
|
Hain urruti baina hain hurbil gelditzen diren garai batzuetan, euskaraz idaztea heroi lan bat zenean, eta erdi tranpaz eliztarrek aldizkari bat edo
|
beste
euskaraz argitaratzen zutenean, Karmel, xumetasunez baina tinko, euskal herria euskal kulturaz elikatzen saiatzen zen.
|
|
|
Linok, eztabaida eta eretxi guztien gainetik euskara maite ebanez, gizartean bizirik eta indartsu ikusi nahi eban. Horregaitik, eretxiak eretxi, batzuekin nahiz
|
besteekin
euskararen alde lanean jardun izan eban.
|
|
|
Ondoren Mixel Etxebest jaun merak harrera ezin hobea egin zigun, eta honek bukatu orduko, Andres Urrutiak hartu zuen hitza euskaltzain guztien izenean elesta egin zuelarik. Batak zein
|
besteak
euskararen ofizialtasuna eskatu zuten Zuberoarentzat eta Iparralde osoarentzat. Hori eginda, Battittu Coyos-ek sartze mintzaldiari eman zion hasiera.
|
|
|
Segidan prozesu osoa zehaztasun handiagoarekin argituko dugu. Dena den, horretan sartu aurretik aipatu behar da, Zientzia Fakultatetik kanpo, UPV/EHUko beste fakultate batzuetan ere, irakasgairen bat edo
|
beste
euskaraz eta modu ofizial batean ematen hasi zirela 70eko hamarkadaren amaieran. Hala nola Donostiako Kimika Fakultatean, Sarrikon, Filosofia eta Letren Fakultatean, Gizarte eta Komunikazio Zientzien Fakultatean, eta abar.
|
|
|
Euskararen Batuaren alde edo kontra jartzea, eta euskaltzale guztiak bataren edo bestearen alde jarri behar izan ziren. Egileen lumak ere, euskararen alde edo kontra jarri ziren, bai haren aldeko argumentuak emanez, bai eredu batean edo
|
bestean
euskaraz idatziz. Egileez gain, argitaletxeak ere auzian sartu ziren.
|
|
|
EKTak 1970 urtean bi liburu argitaratu zituen, bata erdaraz, Historia del Pueblo Vasco, eta
|
bestea
euskaraz, Fisika gaiak. I. Mekanika.
|