|
2000
|
|
|
Selektibitateko lehen atalak hiru azterketa izango ditu denentzat: historiako testuaren iruzkina, gaztelaniazkoa eta
|
beste
hizkuntza batekoa. D eta A ereduen kasuan ordea, laugarren bat gehituko da:
|
|
|
Norberaren erritmoak abestiekin du harremana. Egia da abesti batzuk aspalditik neuzkala eginda, baina orain hain modan dagoen kontzeptu hitz hori bilatzen nuen,
|
beste
hizkuntza bat, esateko beste era bat. Ez nuen lehengo diskoa berriro egin nahi.
|
|
|
Beste gauza batzuk komunikatu behar dituzu, letrak ez baitu existitzen. Orduan dena sentsazioa da,
|
beste
hizkuntza bat hasten zara lantzen eta oso ederra da.
|
|
|
Era berean, Haur eta Gazteentzako Euskarazko Euskadi Literatur saria irabazten duenak, saritutako lana nazioartean aurkezteko katalogoa egiteko eta
|
beste
hizkuntza batean argitaratzeko kontratua egiteko dirulaguntzak jasoko ditu.
|
|
2001
|
|
|
Itzultzea? Bai, baina
|
beste
hizkuntza batera bihurtzea garestia da oso. Garestia ez ezik, profesional moldagaitz eta konformagaitz batzuen esku izaten den lantegia ere bada.
|
|
|
Bi eratako ikastetxe pribatu elebidunak daude: estatuko ikasketa plana jarraituz gaztelania
|
beste
hizkuntza batekin bateratzen dutenak eta beste herrialde bateko ikasketa plan ofiziala ematen dutenak.
|
|
|
|
Beste
hizkuntza bat ikasten hastean, ikaslea, nahitaez, interprete bihurtzen da; hau da, entzundakoa deskodetu, ulertu, mezu berria kodetu eta igorri du.Zertan esanik ez dago, interpretazioak oso teknika bereziak behar ditu, horietakobatzuk ikasten gaitzak direnak. Baina ikaslea ez da interpretea izango lanbidez, etaez ditu zertan ikasirik.
|
|
|
Oso gogoan izatekoak dira Steven Pinker irakasleak, buru hizkuntzaz, egindako ekarpenak, alegia, giza hiztunak halako mekanismo biologikoen sorta batduela eta horrelakoei esker txikitan hizkuntzak erraz samar ikasten direla. Zenbateta adinean aurrerago,
|
beste
hizkuntza bat ikasterakoan, hainbat eta gehiago kalkatubeharra izaten da hasierako edo jatorrizko hizkuntz sistemaren gainean. Azkenikerketen arabera, adina faktore erabakigarria da hizkuntza ikasteko ahalmenarenfosilizazioan.
|
|
|
Hiru egun eman ditut trenetik trenera eta ez nago etxetik oso urrun.
|
Beste
hizkuntza bat entzuten da, hori bai, baina beti hizkuntza bera. Kartelak eta ondo ulertzen ditut gainera.
|
|
|
Nolabait esan, gure artean paperera pasatzen garenean, esan nahi dut (badakizue, orain  tsu arte, joan den mende arte, gizonak ez du biderik izan papera edo tinta edo antzeko zerbait ez baldin bada, esaten zituenak edo esan nahi zituenak gordetzeko, tomateak potoan sartuta gordetzen diren bezala gorde  tzeko), joan den mendeetatik datozkigun lekukotasunak gehienbat lekukotasun idatziak dira, paperetan daudenak; eta paperetan âhori garai horietako paperak erabili behar izan dituenak ongi baino ongiago daki eta gehienetan damuz ikasten duâ euskara ez dela gehiegi ausartzen, ez dela gehiegi aurreratzen, euskara beti atzera samar gelditzen dela. Euskarazko hitz bat aurkitzeko ehunka hitz irakurri behar dira
|
beste
hizkuntzaren batean dauden dokumentuetan.
|
|
|
Gure artean eta guk gauzak ongi ezagutzen ditugun garaian, ez da sekula euskara hemengoen adierazpide edo mintzabide osoa izan.
|
Beste
hizkuntzaren bat izan du beti aldamenean. Beharbada hemen maila batean edo bestean erabiltzen ziren hizkuntzetan euskara maiteena, bihotzekoena, kuttunena zen, edo nahi baduzue, etxekoena; baina etxetik irten ahala eta beste beharretara eratzen ginenean, hasten ginen berehala beste hizkuntzaren bat erabiltzen, honetarako edo hartarako.
|
|
|
Beste hizkuntzaren bat izan du beti aldamenean. Beharbada hemen maila batean edo bestean erabiltzen ziren hizkuntzetan euskara maiteena, bihotzekoena, kuttunena zen, edo nahi baduzue, etxekoena; baina etxetik irten ahala eta beste beharretara eratzen ginenean, hasten ginen berehala
|
beste
hizkuntzaren bat erabiltzen, honetarako edo hartarako.
|
|
|
Aita Zabalak  bazuen segur aski egiteko presakakoagorik eta aurrean bidaltzen du aski itxuratxarki erantzun batean Ulibarri eta Ulibarriren asmo hori; ez zuen ikusten zer arraiotarako behar zuen Bizkaiko foruak euskaraz jarria egon. Nik dakidanez gainera ez dago oraindik ere, eta ez da sekulan egon7 Gure lege zaharretan zaharrena eta begikoena, beraz, euskaraz sekula egon ez baldin bada, horrek zerbait adierazten du, alegia ez dela euskara izan, lehen adierazi dudan bezala, euskaldunen adierazpide eta mintzabide osoa, beti
|
beste
hizkuntzaren baten premian egon dela bere aldamenean.
|
|
|
Egia da euskara hortik kanpora eta aski zabalki egiten zela, baina eskualde horretan guztian ez zen euskaraz soilik egiten: euskararen aldamenean bazegoen
|
beste
hizkuntzaren bat. Beraz, guk besteren aurrean esaten dugunean Nafarroako Erriberak, Cascantek esate baterako, euskara galdu zuela eta berreuskaldundu egin behar dugula, ez gara egiaz ari; guk dakigunez eta guk ezagutzen dugun garaian Cascanten ez da euskaraz egin; hori da egia, egia huts hutsa eta Cascanten bezala hori bera gertatzen zen gutxi gorabehera Bizkaiko Enkartazioetan, Arabako zenbait zatitan eta beste franko lekutan.
|
|
|
Nik aski duda egingo nuke.
|
Beste
hizkuntza batean behintzat ez lirateke literatura bezala hartuko, baina, jakina, gure artean hamazazpigarren mendean ez da hainbeste Dotrina eta ez da hainbeste hizkuntzaren lekuko, non eta Kapanagaren Dotrina bazter daitekeen. Gipuzkoan hemezortzigarren mendean ez dira hainbeste Larramendi baino lehenago idatzi zuten lekukoak eta horien artean Otxoa de Arinek oso leku nabarmena du eta nahiz berak hizkuntzagatik eta beste zenbait arrazoi berezirengatik literatura aldetik  interes gehiegirik ez izan, beti izango da aipatua.
|
|
|
Izan zuen gainera, Eskoliak hain zuzen, bere itzultzailea, nahiz eta ez
|
beste
hizkuntza batera. " Itzuli det, dio hemengo zerrendan ageri den Gregorio Arruek?
|
|
|
Ez nuke nahi euskara
|
beste
hizkuntza baten (Erdararen) errainu hits bihur dadin, eta" errainu" bitara har daitekeenez berehala argitzera noa zer esan nahi dudan. Guretzat," errainua" da guztiok itsatsirik daramaguna eta harako Peter Schlemihl hark galdu omen zuena.
|
|
|
Hona. Gazte horiek euskaldun hutsak izango dira ala (ez edo!)
|
beste
hizkuntzaren bat, ingurukorik edo ez hain ingurukorik, dakitenak, bereaz gainera. Bestela, oraingoek ez bezala, pentsatuko dutela segur da, ez hain segur zer nolakoa izango den" bestelakotasun" hori.
|
|
|
Inork imajina dezake ingelesa, gaztelania edo frantsesa nagusitzen diren esparruetan hizkuntza horiek hiztunbe rririk ez erakartzea, bertako biztanleriak
|
beste
hizkuntza bat hautatzen duelako. Egindako ikerlanetan euskara bigarren mailako hizkuntzatzat jotzen dutela adierazten digute euskal gaztetxoek.
|
|
|
Euskarak komunikaziorako tresna baliagarria izan behar du. Herritar batek hizkuntza bat ez mantentzea eta hurrengo belaunaldiari ez uztea aukeratzeko arrazoiak izateak, ez du zerikusirik berak hizkuntza horrekiko duen gutxiespenarekin, baizik eta sentimendu pragmatiko batekin, zeinak hizkuntza honen gaitasuna eta erabilera, nagusitzat hartzen den
|
beste
hizkuntza baten erabilerarekin konparatzen duen.
|
|
2002
|
|
|
Irakurlea irakurle dela azpimarratu nahi dut, alegia, ez hizkuntza bateko edo besteko irakurle. Euskal irakurleak
|
beste
hizkuntza bat erabiltzen du gutxienez; Hegoaldean gaztelania eta Iparraldean frantsesa. Beraz, informazio iturriak guztiz zabalik dauzka eta konparatzeko aukera ere bai.
|
|
|
Alde batetik, ezinezkoa egiten zaigulakohamaika txanda antolatzea; eta, bestetik, ikasle guztientzat onuragarria delako: goi urratsetan daudenentzat aukera ezin hobea da ikasi duten guztia praktikan jartzekoeta entzule arretatsuak edukitzeko, eta behe urratsekoei komunikazio estrategiakaktibatzen laguntzen die, ulermen estrategiak besteak esaten ari direna ulertzeko, eta komunikazio estrategiak dakiten gutxi horrekin parte hartzeko eta hizlaria
|
beste
hizkuntza batera ez pasatzeko; azken finean, hauek izango dira beste testuinguruetan erabili dituzten estrategiak.
|
|
|
Deboziozkoak ez diren orrihauek kontrakoa esatera datoz: hizkuntza gertaerak gramatikaren edo testuarenikuspegitik aztertu partez, kaosaren isla moduan aztertzea proposatu nahi dute, baihiztunen arteko harremanak azaltzerakoan, bai
|
beste
hizkuntza bat ikasi nahi duenikaslearen aldetik.
|
|
|
|
beste
hizkuntza bat ikastearren
|
|
|
Hemen ez dut nik ondorio garbirik ateratzen: diru konturik tartean ez balego, ez litzateke hobea izango eskolak
|
beste
hizkuntza batean ematen diren ikastetxe batera bidaltzea umea. Horrela, etxetik duten euskara galdu gabe, eta ahuldu gabe ere, beste hizkuntza baten ikasteko gai izango lirateke.
|
|
|
diru konturik tartean ez balego, ez litzateke hobea izango eskolak beste hizkuntza batean ematen diren ikastetxe batera bidaltzea umea? Horrela, etxetik duten euskara galdu gabe, eta ahuldu gabe ere,
|
beste
hizkuntza baten ikasteko gai izango lirateke.
|
|
|
Ez zituen, bada, Sarrionandiak 6.000 ale saldu lau egunez Durangon? Rubiok aurkitzen badu norbait liburu bat berak nahi dituen klabeetan idatziko duena,
|
beste
hizkuntza batetik itzuli gabe eta gramatika arazoak ukitu gabe; liburu horrek maila handia baldin badu; liburu hori, saltzeaz gain, erosi dutenek irakurtzen badute eta haien artean eztabaidatu; benetan literaturan mugarritzat har daitekeen liburua baldin bada, orduan ez izan dudarik: biharamunean edo biharamunagoan hasiko ginateke denok beste modu batera mintzatzen:
|
|
|
Baina erromatarrak Erromatik etorri ziren, eta alde hartatik ekarri zuten hizkuntza. Latina kanpotik etorria da, zentzu horretan, eta hemen aurkitu zuen dagoeneko perpausak justuki eta aberaski komunztatzen zituen
|
beste
hizkuntza bat, hitzen oparotasunak josia. Horregatik esaten da euskara zaharra dela, gaztelania baino zaharrago, zaharrago ez izanik ere, latina hona etorri zeneko hemen baitzegoen euskara lehenagotik, bertan goxo goxo.
|
|
|
Faxismoa, hura! Ene iduriko, hola pentsatzen dutenak beste planeta batekoak dira eta
|
beste
hizkuntza batean mintzo zaizkigu. Edo ni bizi ez naizen beste mundu batean bizi dira haiek, baldin planeta berberekoak bagara guztiak.
|
|
|
Gero eta gazte gehiagok euskara ikasten duelarik, erabat zentzugabea litzateke ikaste prozesuaren gailurtzea den Unibertsitatean ikasketak eten eta
|
beste
hizkuntza batera pasatzea. Hala ere, horrek ez du esan nahi ingelesa edo beste hizkuntzaren batzuk erabili behar ez direnik.
|
|
|
Kontua da, ordea, jakintza arlo gutxi batzuk kendurik (eta hemen ere zalantzak sor daitezke) gaur egungo ikerketa gehiena ingelesez argitaratzen dela. Eta kontua da gure artera lehen mailako irakasleak ekarri nahi baldin baditugu, mintegi bat ematera, ikastaro bat ematera, etab., normalean euskara ez den
|
beste
hizkuntzaren bat erabiliko dutela. Horrek hautsiko du, nahi edo ez, hizkuntzaren batasuna.
|
|
|
Horrek hautsiko du, nahi edo ez, hizkuntzaren batasuna. Euskararen aldamenean
|
beste
hizkuntzaren bat agertuko litzateke, eta nekez ikusten dut nik hizkuntza horien artean gaztelaniak edo frantsesak, batez ere gaztelaniak, pisu handia ez izatea. Gauden tokian gaude, gauden tokian bizi gara, eta ditugun harreman akademikoak ditugu.
|
|
2003
|
|
|
Literaturaren eta testuaren arteko nahasketa; testua literaturaren historian; espazio eta denboraren forma tipologikoen desoreka; elementu folkloriko, etnografiko eta mitikoen garrantzia; filologizaziorako joera; hizkerarekiko ardura neurotikoa; igurikimen ortze mugaren falta; idazleen traiektoria falta; eta zentzu ludikoa eta zentzu epikoa aurrez aurre izatearena. Jon Kortazarrek, puntu horiek euskal literaturari benetan egokitzen zaizkion ala ez aztertzeaz gainera, beste gai asko ditu hizpide, hala nola, euskal literatura zer den, euskaraz dagoena soilik ala
|
beste
hizkuntza batean dagoena ere euskal literaturatzat jo daitekeen eta zein kasutan.
|
|
|
Badira hizkuntzaz aldatu dutenak estiloz edo estetikaz aldatzeko. Eta baita ama hizkuntza erabili ordez
|
beste
hizkuntza batean literatura egin dutenak ere: Conraden adibidea datorkit burura, baina ez da bakarra.
|
|
|
Garbi dago euskal literaturak, berriak edo zaharrak, geroago eta interes handiagoa sortzen duela Euskal Herriko mugetatik kanpo, eta geroago eta normalago ikusten ditugula euskal lanak
|
beste
hizkuntza batera normalean, gaztelerara itzulirik.
|
|
|
Ingeles indartsuaren eremuan ere badira oraindik ingeles garbia (ona) eta ingeles kaxkarra (kutsatua) bereizten ahalegintzen direnak. Ingeles ona norberarena edo norberaren gustukoa izan ohi da eta
|
beste
hizkuntzaren batek gehiago edo gutxiago kutsatua, berriz, kaxkarra. Orain asko dira, lehenengo hizkuntza besteren bat izanda, ingelesa erabili behar dutenak.
|
|
|
Eztabaida hori, ordea, gaindituta behar luke aspaldian: gauza bat da euskal idazlea (euskaraz idazten duena), eta beste bat, oso bestelakoa, idazle baskoa (euskara ez den
|
beste
hizkuntza batean idazten duen eusko hiritarra). Politikoki zuzen jokatu nahiak honelako kontraesanak sor ditzake.
|
|
2004
|
|
|
Nola da posible, azken berrogei urteotan hainbeste diru eta esfortzu inbertitu ondoren, euskaraz erabat hezitako belaunaldiek
|
beste
hizkuntza batera jotzea kideen artean komunikatzeko. Lagun batek esaten dit euskarak parekotasun handia duela erlijioaren eguneko egoerarekin:
|
|
|
" NANak, pasaporteak, gida-baimenak, atzerritarrak bertan bizitzeko baimenak… estatuko hizkuntza ofizial guztietan idatzita egotea eskatzen dugu. Hala, Cadizen bizi den senegaldar batek jakingo du Donostian badela gaztelania ez den
|
beste
hizkuntza bat". Honetarako ere, Suitza eta haren bost hizkuntzadun nortasun agiria hartu dituzte eredu.
|
|
|
Onenak joaten ziren, ilustratuen semeak, eta gainera inoiz aztertu ez den bertute batekin, elebidunak ziren. Elebidunak, beste kultura eta
|
beste
hizkuntza bat aurkitzean, esaterako Ameriketako indigenak, errespetatu egiten ditu. Aldiz, espainolak joaten zirenean gaztelera hutsaren jakitun, ez zuten errespetu eta arreta hori izaten indigenekin.
|
|
|
Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako foruak ezabatu ondoren, Frantziako prozesu zibilari buruzko kodea onetsi zen 1807 urtean, eta horixe izan zen aplikagarri, harik eta 1975 urtean egun indarrean dagoen legea onetsi arte. Kodegintza horren ondorioz, euskararen erabilera guztiz debekatuta geratu zen prozesu zibilean, Iraultzako xedapenek agindu baitzuten egintza publiko guztiak (eta horien artean, jakina, prozesua bera) frantsesez egitea, eta ez
|
beste
hizkuntza batean, zigorra egintzaren deuseztasuna izanik.
|
|
|
Ezin zaio jaioari ezarri horren neba arreba batek duen izena, hilda dagoenean izan ezik, ezta hark
|
beste
hizkuntza batean duen ohiko itzulpena ere.
|
|
|
Nahitaezko denbora murrizten duten inguruabarrak; gaztelaniaz edo Espainiako
|
beste
hizkuntzetatik batez hitz egiten duen; espainiarren kultura eta bizimodura egokitzeko inguruabarretatik edozein, hala nola, ikasketak, ongintza nahiz gizarte jarduerak, eta egokitzat jotzen dituen gainerakoak.
|
|
|
–Gure artean eta guk gauzak ezagutzen ditugun garaian, ez da sekula euskara hemengoen adierazpide osoa izan.
|
Beste
hizkuntzaren bat izan du beti aldamenean. Beharbada hemen maila batean edo bestean erabiltzen ziren hizkuntzetan euskara maiteena, bihotzekoena, kuttunena zen, edo nahi baduzue, etxekoena; baina etxetik irten ahala eta beste beharretara eratzen ginenean, hasten ginen berehala beste hizkuntzaren bat erabiltzen, honetarako edo hartarako.
|
|
|
Beste hizkuntzaren bat izan du beti aldamenean. Beharbada hemen maila batean edo bestean erabiltzen ziren hizkuntzetan euskara maiteena, bihotzekoena, kuttunena zen, edo nahi baduzue, etxekoena; baina etxetik irten ahala eta beste beharretara eratzen ginenean, hasten ginen berehala
|
beste
hizkuntzaren bat erabiltzen, honetarako edo hartarako. Frankotan ezinbestean, erdaldunekin ari ginelako eta erdaldun horiek euskara ez zekitelako eta gu txikiak ginelako; euskara jakiteaz gainera, erdararen bat ikasia genuenez gero, gu izaten ginen, eta gu izaten gara orain ere, besterekin erdaraz mintzatzen garenak.
|
|
|
Izan ere, euskarazko berbaldiak eraikitzeko orduan sumatzen dugun ezintasunean ahozko kodearen izaera murritza nabarmentzen zaigu hitzetik hortzera: hots, kodearen murriztasunak ez dio hiztunari biderik ematen
|
beste
hizkuntza batean jadanik moldatua daukan irudi mundua eta pentsamendu eremua euskaraz ekoizteko.
|
|
|
Zer gabiltza ordea gu bazterrak harrotzen euskal gazteen mintzamen gaia ahotan hartuta? Mintzamen kamutsaren ezaugarri horiek guztiak ez ote genituzke
|
beste
hizkuntza bateko hiztun gazte askorengan aurkituko. Espainieraz, esaterako, urrutira joan gabe, Mariano Ferrerren behinolako balorazio kritiko hau ez baita euskara gogoan hartuta egindakoa, hizkuntza menderatzaileko hiztun gazteak zituen mintzagai irrati esatariak:
|
|
|
Munduan, euskaldunon gisa bertsuan milaka herri elebidun daude. Alegia, herri horien jatorrizko hizkuntza mintzo zen lurraldean egun
|
beste
hizkuntza bat ere erabiltzen da bertakoaren aldamenean, edo, hobeki esan, bertakoari gain hartuz. Hori da kontua azken batean:
|
|
|
Koldo Zuazori eskakizuna, Euskaldunon Egunkaria, 2001/9/29 Orobat, Iñaki Martinez de Lunak ere antzeko kritika egiten dio Zuazori gai hau ahotan hartuta: . Baina gaitz horien (euskararen gaitz nagusiak Zuazoren ustez) sorburutzat euskararen corpus a hartzen du Zuazok, hizkuntza horren estatus a ahaztuta, eta gaixotasun horiek, aldiz,
|
beste
hizkuntza batekiko meneko egoeran dagoen hizkuntza gutxituaren ahuleziak ohi dira gehienbat?. Euskararen ajeak eta sendabelarrak, Jakin, 2001, 106.
|
|
|
–Hor dago kultura satelitearen kontzeptua: ez da posible zure hizkuntzan, zure kulturan bizitzea, baldin eta hizkuntza horrek behar dituen ekarpen guztiak derrigorrez
|
beste
hizkuntza baten bidez etortzen badira, eta hizkuntza beti bera bada. Orduan, beti izango gara Espainiako edo Frantziako kulturaren azpisail bat?.
|
|
|
Atzerriko Ikastaroen Sustatzaileen Elkarteak (Aseproce) kalkulatu duenez, 130.000 ikasle inguru joaten dira urtero ingelesez hitz egiten duten herrialdeetara. Kopuru horiek gorabehera, Hizkuntzen Europako Urtea zela eta egindako Europako Eurobarometroaren arabera, 2001ean, espainiarren %72 ez da gai ama hizkuntza ez den
|
beste
hizkuntza batean hitz egiteko; Europar Batasuneko (EB) gainerako biztanleen %56, berriz, gai da. Bost nazionaletik batek bakarrik dio beste hizkuntza bat hitz egiten duela —nagusiki ingelesa—, eta Europako Erkidegoaren batezbestekoa ia bi hizkuntzatik batean dago.
|
|
|
Kopuru horiek gorabehera, Hizkuntzen Europako Urtea zela eta egindako Europako Eurobarometroaren arabera, 2001ean, espainiarren %72 ez da gai ama hizkuntza ez den beste hizkuntza batean hitz egiteko; Europar Batasuneko (EB) gainerako biztanleen %56, berriz, gai da. Bost nazionaletik batek bakarrik dio
|
beste
hizkuntza bat hitz egiten duela —nagusiki ingelesa—, eta Europako Erkidegoaren batezbestekoa ia bi hizkuntzatik batean dago. Alde handia da, eta areagotu egiten da Espainia oso kasu zehatzekin konparatzean, hala nola Luxenburgokoarekin, non biztanleen %95ek ezin hobeto komunikatzen baitu berea ez den beste hizkuntza batean, gutxienez.
|
|
|
Bost nazionaletik batek bakarrik dio beste hizkuntza bat hitz egiten duela —nagusiki ingelesa—, eta Europako Erkidegoaren batezbestekoa ia bi hizkuntzatik batean dago. Alde handia da, eta areagotu egiten da Espainia oso kasu zehatzekin konparatzean, hala nola Luxenburgokoarekin, non biztanleen %95ek ezin hobeto komunikatzen baitu berea ez den
|
beste
hizkuntza batean, gutxienez. Atzerapen kontua Zergatik da hain maila baxua Espainian?
|
|
|
“80ko hamarkadaren amaiera arte ez zen gai hori zaintzen hasi, eta horregatik goaz zizarera”, dio baikortasunez. Gutxienez, aitortzen du espainiarrak jabetzen direla
|
beste
hizkuntza bat ikasteak duen garrantziaz: bostetik bat horretarako ikasten ari da.
|
|
|
“Bikoizketa politika aldatuko balu, urrats handia emango litzateke”, dio Berlitz eko Espainiako zuzendari nagusiak. Egoera horretan, ez da harritzekoa urtero herrialde honetako 130.000 pertsonak atzerrira joatea
|
beste
hizkuntza batean bizitzeko, eta %90ek ingelesa hitz egiten duten lekuak aukeratzea. “Funtsezkoa da bigarren hizkuntzaren ezagutza sendotzeko eta hobetzeko”, dio Aseproceko lehendakari Juan Manuel Elizaldek.
|
|
|
Viviane Reding Hezkuntza eta Kulturako komisarioak atzo argitaratu zituen zifrak, eta Christopher Huhne Europako Liberalen eta Demokraten Aliantzako eurodiputatu britainiarrak (Alde) egindako galdera bati erantzuten diote. Huhneren helburua zen jakitea zenbat europar diren atzerriko hizkuntza bat menderatzeko gai, elkarrizketa bat jatorrizko hizkuntza ez den
|
beste
hizkuntza batean izateko. Eurostaten datuen arabera, hungariarren% 30ek baino ez du hitz egiten bigarren hizkuntzan, eta britainiarren kasuan, kopuru hori are txikiagoa da(% 27).
|
|
|
Orain dala gutxi
|
beste
izkuntza batean gertatutako ejenplo gogoangarri bat esaten zidan Mitxelena jaunak: " propaganda" itza," ropakanta" biurtu omen da finlanderaz.
|
|
|
Eta hitz hauek Martinet’ek ere: "
|
Beste
hizkuntza bat ikastea, ez da gauza ezagunei etiketa berriak ezartzea, gure adierazkizunak, gure azaldu beharrak, beste era batera aztertzen ikastea baizik". (Martinet, Éléments, 16).
|
|
|
Zer erakusten du ordea hizkuntzen azterketak? Hizkuntza bakoitzak bere gisara banatu duela koloreen sailla; eta herri batek bereziki izendatu nahi izan dituen kolore batzuk,
|
beste
hizkuntza batek hitz bakar batez izendatu dituela; edo alderantziz. Zergatik?
|
|
|
|
Beste
hizkuntza bat hil zuen Bretaña Nagusiko erresumak: Irlanda’ko gaelikera, Eskozia’koa bera jatorriz.
|
|
|
Quebec’en eta Manila’n, herri xeheak dioelarik, familian ikasitako mintzairak ez diola aurrerakoan balio eta balio ez diolako, ahaztu egin nahi duela, herri xehe horrek egia du. Eta
|
beste
hizkuntza bat hartzeko beharra eta eskubidea du. Zeren eta hizkuntza horiek, beren hortan," ospe" az eta" literatura" z kanpo eta gaiñetik, ez baitute beren mintzabide tasun izankizuna betetzen; ez baitute bizitzen laguntzeko balio.
|
|
|
Zeren eta hizkuntza horiek, beren hortan," ospe" az eta" literatura" z kanpo eta gaiñetik, ez baitute beren mintzabide tasun izankizuna betetzen; ez baitute bizitzen laguntzeko balio. Bizi izateko, hain zuzen, mintza ahal izateko eta alkar aditzeko,
|
beste
hizkuntza batez (erresuma hizkuntzaz hain zuzen) baliatzera bortxatzen baitute. Hizkuntza horiek, hortara, bizitzatik kanpo jarri dira:
|
|
2005
|
|
|
Beraz, zehaztu behar da zer den elebitasuna. Funtzionaltasunari, operatibotasunari, pragmatismoari begira, bai,
|
beste
hizkuntza bat jakin behar da, baina espainola. Espainola eta ingelesa?
|
|
|
Euskaraz ez den
|
beste
hizkuntza batean idatziko al zenuke liburu hau. Euskarak ematen al dizu behar duzun guztia?
|
|
|
Horrela lortuko litzateke euskaraz eta espainieraz (Hegoaldean) gaitasun osoa eta ingelesez maila oso ona. Frantsesez edo atzerriko
|
beste
hizkuntzaren batean, maila nahiko ona, gutxienez akademietan lortzen den gaitasun pasibo eta aktibo erdiko maila lortuko litzateke.
|
|
|
|
Beste
hizkuntza batean ari naizenean arraro ikusten dut ene burua: luzaro izan naiz frantsesezko itzultzaile eta frantsesez ari naizenean beste norbait sentitzen naiz.
|
|
|
Segurtasun eta ongizatea erdiesteko lanaren bila abiatzeko sorterria utzi, beste kultura batera egokitu, inoiz
|
beste
hizkuntza bat ikasi eta bere burua azterlan, polemika, berariazko lege eta neurri sozial berezien objektu izatea onartu behar izan dute.
|
|
|
Euskara erabat normalizaturik ez egoteak posible egiten du irakaskuntzaren esparru guztietan eta baita testugileen artean ere mota hauetako guztietako hiztunak egotea. Honelako euskaldunek etengabeko hobekuntza behar dute baina dituzten hutsune asko eta asko ezin har daitezke euskara tekniko zientifiko aren ajetzat, artikulu zientifiko bat ingelesez idazten duen
|
beste
hizkuntza bateko hiztunak egiten dituen akatsak ingeles zientifikoaren hutsunetzat hartzen ez diren bezala. Lan honetan aztertu nahi ditugunak dira hizkuntz ahal men oneko hiztunek dituzten joera hedatuak, benetan hizkuntza bide batetik aldarazten dutenak.
|
|
|
Txikikeria iritzi diezaioke norbaitek kontuari, baina ahozkoan garrantzi handia du, Matematikaz edo Fisikaz mintzatzean behin eta berriro agertzen den hizkia baita. Gainerontzean, zailagoa da kode aldaketa hizkuntza idatzi eta zainduan, mintzatuan eta zaindu gabean baino; batez ere
|
beste
hizkuntza batean ikasi ditugun erakundeen edo geografia izen propioen kasuan gertatu ohi da.
|
|
|
Hau da, behin iberieraren irakurketa fonetikoa eginda duenean (edo aldi berean) 43, hitzen esanahia beste hizkuntzetakoekin konparatzen du, batez ere greziera, eta maila apalagoan euskararekin. Hau da, irakurketarako oklusiben eta bokalen aukeraketan kontutan hartzen du hitz horrek
|
beste
hizkuntza batean duen forma eta horren arabera finkatzen du transkripzio fonetikoa. Hitzak identifikaturik daudenean, esanahia aurkitu eta itzulpena prestatzen du44.
|
|
|
39). Hau da, hizkuntza bati buruz
|
beste
hizkuntza baten bitartez ezagutzera emandako mezu ideologikoa. Tubalismoan adibidez, euskal oligarkia intelektualak helburu juridiko eta politikoekin euskara ideologia baten sinboloa bihurtu zuen.
|
|
|
Euskaldunak, hau da, euskara dakitenak hain zuzen ere, euskoiberismoarekin kritikoenak dira. Baina hori ez da arrazoi politiko ideologikoengatik, edozein euskal hizkuntzalari pozik bailegoke euskara
|
beste
hizkuntzaren baten ahaide dela baieztatuko balitz, euskal hizkuntzaren barne berreraiketa bidez lor daitekeen informazioa mugatua baita. Baina euskarak duen harreman genetiko onargarri bakarra duela 2.000 urteko akitaniera da, oraingoz euskararen arbaso argiena.
|
|
|
Kongresuko Liburutegiak, bere lan taldearen bidez, beste herrialde batzuekiko bilduma misto bati lagunduko dio. Kongresuko liburutegian inprimatutako aleen erdiak baino gehiago ingelesa ez den
|
beste
hizkuntza batekoak dira. Ekimen berri horrek bat egiten du Interneteko konpainia garrantzitsuen eta munduko liburutegi nagusietako batzuen proiektuekin, literatura, soinu eta zine artxibo ugari “on line” jartzeko.
|
|
|
Beste ezer baino lehen neure buruari errieta egin nion hain ergela izateagatik. Mila aldiz begiratu nuen esaldia;
|
beste
hizkuntza batean egon zitekeela pentsatu nuen lehendabizi, eta hogeitik gora probatu nituen liburutegiko hiztegiekin; letra batzuk beste batzuen tokian egon zitezkeela gero, eta horrekin ere orduak eman nituen; baina gauzarik arruntena, ume jolasa, ez zitzaidan burutik pasatu ere.
|
|
|
• Legebiltzarkideen artean euskara eta Europako
|
beste
hizkuntza baten ezagutzaren ehunekoak antzekoak dira. Legebiltzarkideen %78k gutxienez bi hizkuntza ezagutzen baditu ere, erdiak soilik ezagutzen du euskara (Europako beste hizkuntza% 52, euskara% 56).
|
|
|
Zer gertatzen da hor? Hizkuntza batean ohitzen zarenean, gero arazoak sortzen dira sinesteko, benetan sinesteko
|
beste
hizkuntza batean. Guk arazo hori daukagu, baina katalanek diote arazo bera daukatela, nahiz eta hogei urte daramatzaten katalanezko filmak emititzen, eta nahiz eta Katalunian film gehiago estreinatzen diren zinema aretoetan, arazo hori ere hor daukate eta penalizatuta daude (J.
|
|
|
Duela urte gutxi batzuk Amaia Lasak aldarrikatzenzuen
|
beste
hizkuntza bat, eta orain Miren Agur Meabek egiten du hori, Azalaren kodea aldarrikatzen du berak, gorputzak hitz egin dezala nahi du, sentitzen duena azaleratuz. Iñaki Zubeldiak egiten duen Meaberen poesiaren deskribapena oso argia da:
|
|
|
Hurrengo olerkietan Lasak
|
beste
hizkuntza baten beharra aldarrikatzen du, beste hitzak emakumearen gorputzean eta naturan bilatuko ditu eta beste pentsamolde batzuk defendatuko ditu beste pertsonaia batzuk berbetan ipiniz. Barrurako bidaia egiten hasiko da eta kanpora begira utziko ditu bidaian topatutakoak.
|
|
|
1 Neure buruari galdetzen diot ea irakasleon iraunkortasuna kolokan jarriko lukeen elementua besteren bat izan balitz (informatika alorrean exijituriko prestakuntza,
|
beste
hizkuntzaren baten ezagutza... adibidez) oraingoanso rtu den kalapita sortuko zen. Eta ezezkoan nago.
|
|
|
Testuinguru honetan gogora ekarri nahi dugun Humboldten azken ideiak hizkuntzen arteko" itzulpenen" aukerekin edota mugekin du zerikusia eta, agerian geratuko den bezala, honek argibide garrantzitsuak eskainiko dizkigu hizkuntz irakaskuntzari buruz. Esan dezagun, hasteko, hizkuntza guztiak giza hizkuntzak diren heinean eta gizaki guztiak gaitasun linguistiko bat eta beraren jabe diren heinean, egiaz, posible dela hizkuntza batean adierazitakoa
|
beste
hizkuntza batean ematea. Honek ez du esan nahi, ordea, batetik besterako pausoa neutraltasun osoz eman daitekeenik, ze, azken finean, hizkuntza bakoitzak kontestu historiko propioa du eta honengatik onartu egin behar dugu ere" itzulpen perfektuaren ezintasuna" 147 Era honetan azaltzen digu berak ideia hau:
|
|
|
Hizkuntzen ikas irakas prozesuekin zuzenean loturikoa da jarraian komentatu nahi dugun ideia, hain zuzen, Humboldten arabera norberak bere" mundu ikuskera" sakontzeko eta bestelakoak bere baitan integratzeko duen premiarekin batera azaltzekoa dena. Aitortu eta onartu beharrekoa da, aurrenik, ezinezkoa dela
|
beste
hizkuntza bat era neutral oso batez ikastea eta, egiaz, hemendik datorkiola honen irakaskuntzari zailtasunik handiena: " hizkuntza berri orori, gehiago edo gutxiago, batek edo besteak duen mundua ikusteko eta baita hizkuntza ulertzeko era propioa gainezartzen zaio" 143 Zentzu batean bederen saihestezina da hau, ze, bestelako gauzetan gertatzen den bezalaxe, gizabanako bakoitzak bere erara eskuratzen du hizkuntza arrotz bat, hau da, ez da hutsetik hasten baizik eta egoera historiko konkretu batetik.
|
|
2006
|
|
|
Mintzaira bat baino gehiagoren tokia bada gure buru muinetan arazo izpirik gabe. Frantses identitarismoa da setiatua sentitzen
|
beste
hizkuntza bat entzutearekin bere eremuetan. Delako editorialean irakurri dugu kultur aniztasuna integrazioaren aurka doala.
|
|
|
Kasu batean zein bestean, dena den, bi eremuotako arazoak gainditzeko oinarriak jartzen ari dira bakea eta normalizazio politikoa helburu dituen bake prozesu honetan. Edo
|
beste
hizkuntza batean esanda, Euskal Herrian bizi den gatazka bortitza eta gatazka politikoa gainditzeko zabaldu den prozesu politiko honetan. Edozein modutan, eta hori alde guztiek onartzen dute, bi arazo nagusi konpondu behar dira:
|
|
|
Fablak 500 bat hiztun omen ditu Chacan bertan, baina aitortu behar dut, inoiz ez dudala inor aragoieraz hitz egiten topatu. Zaila da alderdi hauetan, gaztelania ez den
|
beste
hizkuntza bat dagoenik sumatzea. Liburu dendatan ondo miatuz gero, aragoieraz idatziriko liburuxkaren bat aurkitu ahal izango duzue, eta fablaz idatzitako txartelen bat irakurri nahi izanez gero, Cadiera tabernara joan duzue.
|
|
|
itzulpengintza. Musikak ezin ditu onartu bi bertsio, bat euskaraz eta beste bat
|
beste
hizkuntza batean; horrelako ereduak egin izan direnean porrot hutsa suertatu dira. Nortasuna, karisma behar du musikak eta bestela publikoa nahasten duzu.
|
|
|
Produktua kanpotik datorrenean, Harry Potter kasu, beti multinazionalak irabazten du. Publizitate inbertsio aldetik,
|
beste
hizkuntza batean dagoen liburuaren euskarazko bertsioaren eskubideak lortzen dituzu, euskarazko bertsioa promozionatzen ari zara eta konturatu gabe, agian, orijinalari indarra ematen diozu. Musikan antzekoa gertatzen zaigu:
|
|
|
J. Gimenez. Euskal produktua, bere ezpaleko produktuekin lehiatzeaz gain, beste batzuekin ere lehiatzen da, euskaraz irakurtzen duenak gutxienez
|
beste
hizkuntza batean ere irakurtzen badakielako. Guk gure erosleari eskatzen dioguna da Planeta argitaletxeak bere erosleari eskatzen dionaren gainean %20 gehiago.
|
|
|
– Helburu linguistikoa edo soziolinguistikoa ukan dezake, besteak
|
beste
hizkuntza bat normalizatu nahi delarik. Katalunian, esaterako, hizkuntzaren normalizazioak kontutan hartzen du XX. mendean hizkuntza normatibizazioa maila handi batean egina dela.
|
|
|
Hitz bat
|
beste
hizkuntza batean nola esaten den kontsultatu nahi dutenentzat, berriz, hona aukera herrikoienetako bat: diccionarios.com (http://www.diccionarios.com).
|
|
|
Haurrek, nolanahi ere, badute abantaila handi bat:
|
beste
hizkuntza bat ia bat batean ikasten dute eta, gainera, hizkuntza hori darabilten beste haur batzuekin ikastetxe berean dabiltzanez, berehala mintzatzen dira.
|
|
|
: hitzen bat
|
beste
hizkuntza batean nola esaten den bilatu nahi dutenentzat, aukera zabalduenetako bat diccionarios.com da (http://www.diccionarios.com).
|
|
|
Programaren ordutegia ere ona da. Izan ere, ikasleek ordu asko pasatzen dute ikasgelan,
|
beste
hizkuntza batean eta ahalegin handia eskatzen zaie. Ikastordua, ordea, ludikoa da eta horrek haien parte hartzea bultzatzen du".
|
|
|
Baina gero, bitxia baino gehiago da, zein logikak behartu dituen bai Unamuno eta bai Arana, arrazaren izpiritua hizkuntzagandik menpegabea eta haren aurretikoa kontsideratzera: Arana-ren arabera, maketoek euskara ikasiko balute, euskaldunek
|
beste
hizkuntza batean salbatu lukete euren arrazaren izpiritua; Unamuno-rentzat, euskaldunek, maketoen hizkuntzan salbatu behar dute euren arrazaren izpiritua. (Testuak eta testuak bereizi ere egin da, edonola ere:
|
|
|
Nik ez nion tutik ere ulertzen, hura
|
beste
hizkuntza bat zen. Eta etxearen mira izan nuen lehen eguna amaitu aurretik.
|
|
|
Taci, poeta di merda!, erantzun zion ikazkinak, eta nire alde irtendako gizonarekin mutur joka hasi behar zuela ematen zuen, baina une hartan bizpahiru emakume, ez dakit nondik irten eta gero, ikazkinaren kontra hasi ziren, oihuka eta algaraka. Ez nuen esaten zutena ulertzen, ez dakit dialektoan ari ziren edo nik ezagutzen ez nuen
|
beste
hizkuntzaren batetan. Ikazkinak ez zien kontra egin nire alde irtendako gizonari eta emakume zirtogileei.
|
|
|
Nik ez nuen Ãchlerrek bezalako erraztasunik frantsesez, eta alemanez ari zitzaidan. Ahapeka, ordea, ia xuxurla batean, fran  tsesek aurpegi txarrez begiratzen ziguten-eta
|
beste
hizkuntzaren batean, alemanez batez ere, aritzen ginenoi.
|
|
|
Euskal liburuaren definizioan al dago okerra? Batentzat euskara hutsean argitara ematen dena izan daiteke euskal liburua; beste batentzat, euskaraz gainera
|
beste
hizkuntza batean ere badagoena; hirugarren batek EAEn argitaratzen den liburu oro du euskal liburutzat. Nik neuk euskal liburutzat dauzkat euskaraz idatzita argitaratzen direnak, elebikoak barne.
|
|
|
1 grafikoa. 15 urte bitarteko ikasle etorkinak Europako eskoletan eta ez ofiziala den
|
beste
hizkuntza baten hiztunak (PISA 2000)
|
|
|
Aipatutako artikuluan Fishmanek paragrafo gutxi batzuetan zoragarri deskribatzen du hizkuntza eta kultura baten galera prozesuan zehar hizkuntza eta kultura horretako kideen artean gertatzen den" drama", gertatzen den izaeraren krisia eta segurtasun galera. Besteak beste, euskaldun askok bizi izandakoa, bere garaian
|
beste
hizkuntza batean hitz egitera behartuak izan zirenean, edota beste erreferente batzuek gidatzen zuten kultura batean" moldatu" beharra izan zutenean.
|
|
|
Jakina, hizkuntzaren mendeko osagai horiek guztiak itzul daitezke
|
beste
hizkuntza batera, baina kultura itzulia ez da jatorrizko kultura. " Maiteari mantelinaren gainetik musu ematea" da.
|