|
2000
|
|
|
Bertan inprimatu ahal izango du" Egunkaria" k bere eguneroko alea. Honen ondoan izango da
|
beste
kultur enpresa eta erakundeen egoitzak biltzeko eraikina (1). Eta honen azpian, zerbitzu gunea (2), bilera gelak eta zerbitzu anitzeko gelak edukiko dituena.
|
|
|
Sortu zenetik, 1982an, hasierako asmoak atxiki ditu Botzak, hots, Euskarari eguneroko hatsa ematea, mintzaleku bat eraikitzea eta Zuberoako berri emate zabalago bat ziurtatzea, beti ere
|
beste
kulturekiko harremanak bultzatuz. Halaxe, Zuberoa euskal lurraldetasunaren baitan kokatzen dela jakinki, 1997an Ipar Euskal Herriko hiru irrati libreen artean Euskal Irratiak egitura eratu zuten elkarlan estuago bat abiarazteko.
|
|
|
Informazio teknologiak tresnak baino ez dira, eta tresna hauek gure adimenaren arabera erabili ditugu. Horretarako ahalmenik erakusten ez badugu, beste batzuk ateak joka ditugu
|
beste
kultura bat ekartzeko prest
|
|
|
Herri bakoitzak historiaren bilakaeran bildu du bere osasun jakintza.
|
Beste
kulturetatik jasotakoa edo gurean sortua, inportanteena gurean ongi antolatua izatea da, gureosasun baliabideak ongi aprobetxatuz.
|
|
|
Epe horretan, dena den, ez zen faltatu
|
beste
kultur errealitate bat ere euskal gizartean, paraleloki zebilena, herrietan, egunerokoagoa? –ez hurbilagoa ezinbestean, eta, hein handi batean, ordura arteko dinamikak eta joerek bideratzen zutena.
|
|
|
Horrela, Estatuak Estatu nazioarenak ez diren
|
beste
kultura ezberdinen konpetitibitate politikoa indargabetzen du, edota desagerrarazten saiatuko da44 Besteak beste, hezkuntza sistemaren kontrola da jokoan daukagun elementu garrantzitsuenetariko bat. Nahitaez, gai honek kulturaren maila politikora garamatza:
|
|
|
Asiarrak isilak dira oso. Ez dute
|
beste
kultura eta herri batzuetakoek adinako espanturik eta zalapartarik sortzen. Ezta hurrik eman ere.
|
|
2001
|
|
|
Santi Erasok aukera ugari eskainiko lukeen espazio baten aldeko apustua egiten du: " McDonalds kultura
|
beste
kulturekin nahastuta, aukera guztiak eskainiko lituzkeen espazioa". Garrantzi berezia ematen dio aukera guztiak toki berean egoteari, ghettoak sortzeko arriskua baitago.
|
|
|
Bariantzaren %30.4a azaltzen duen 1 FAKTOREAn orientazio integratiboari dagozkion itemak taldekatzen dira (p= 0.87): euskaldunak eta beren bizitzeko modua hobeto ulertzeko nahia, euskal kulturako ekintzetan parte hartzekonahia, euskaldunek gizartean dituzten arazoak ulertzeko desioa, euskal kulturaezagutu eta baloratzeko nahia, euskaldun sentitu nahia, ideia berriak eta ikuspuntuzabalagoak izatea,, hori
|
beste
kultura batzuekiko zabaltzea bezala ulertzen dugularik?, euskaldunekin komunikatu nahia eta horien artean lagun berriak egin nahiizatea, euskal komunitateko kide bihurtzea eta euskaldunen artean erosoago sentitzea. Faktore hori saturatzen duen azken itemetako bat interes pertsonalagoekinloturik agertzen da:
|
|
|
|
Beste
kulturen aipamenak egiteagatik, Txinan perfumeak eta gorputz olioak K. a. 300 urte inguruan ezagunak zirela esan ohi da, eta segur asko data hori baino askoz lehenago ere izan zitezkeen ezagunak. Japoniara K. ondorengo 538 urtean pasatu omen zen batez ere intsentsuaren erreketa.
|
|
|
Aguakatea:
|
beste
kultura batzuetako janaria
|
|
|
Hitza da gutxiena, bestalde.
|
Beste
kultura batzuetan bestelako izenak hartu izan ditu hizkuntza gutxituaren aldeko ekintza mota honek: language planning, amenagement linguistique, adibidez.
|
|
2002
|
|
|
Zertaz ari naizen? Ez da izango
|
beste
kultur jardunik gure kultur mundu nimiño honetan bertsoak beste egur jasotzen duenik. Musikariek ez dituzte margolariak kritikatzen, eskultoreek ez dituzte idazleak egurtzen baina bertsolariak eta bertsolaritza?
|
|
|
Bilintx eta Zabaltzen banatzailea Hego Euskal Herrian martxan jarri zituztela hogeita bost urte betetzen diren honetan, Euskalgintza Elkarlanean Fundazioak eskerrak eman nahi izan dizkio euskal liburu, disko eta
|
beste
kultur produktuak klandestinitate girotik eta marjinalismotik ateratzen eta Euskal Herriko eta ikastoletara normaltasun osoz zerbitzen lagundu izan dioten guztiei, 25 urteko historia biltzen duen liburua eta musika CDa oparituz. Argital entrepresa multzo horren fundatzaile eta sustatzaile sutsuenetarikoa izan zen Joseba Jakak emandako lehen urratsetatik hasi, eta gaur egun daukan egitura marduleraino iritsi arte izandako bilakaera jasotzen da bertan.
|
|
|
Eta, beraz, galdera: onartu ala borrokatu behar ditugu
|
beste
kulturen osakin zapaltzaileak?
|
|
|
Kultura gutxituok geure eremua sortu, lortu eta zaindu behar dugu. Garbi izanaz gainera, gure kasuan, inguru hurbileko
|
beste
kulturek baino askoz ere lan gehiago egin dugula, batik bat, zaintzeko, sortzaile faltan gabiltzanik ez baitut sinetsi nahi
|
|
|
|
Beste
kultura batzuk ezagutzeko aukera ematen duten kanpamenduak baino haratago doan jarduera da, beste hori ere oso hedatuta badago ere; auzolandegietan inolako ordainik jaso gabe lan egiteko konpromisoa hartzen du boluntarioak.
|
|
|
– Sentsibilitate kulturala eta
|
beste
kulturekin erlazionatzeko hainbatestrategia identifikatzeko eta erabiltzeko gaitasuna.
|
|
|
Alegia, garapena Europak garapentzat hartzen duen horixe da, bere zikloekin eta beste antizikloekin.
|
Beste
kulturetako tempusa ez da ontzat hartzen. Beraz, Mendebaldeko hedabideen begietan, Iranekoa historiaren logikaren aurkako zerbait da.
|
|
|
Euskal abertzaleei, inoiz, txihita adjektiboa ezarri zaie hedabideetan, iraultza txihitaren atzerapauso historikoa eta logika historikorik eza gogora ekarriz. Horrela diharduten komunikatzaileak
|
beste
kultura batean izan dira sozializatuak, eta ez dute euskal abertzaletasuna konprenitzen. Beste kultura horretako komunikatzaileen produkzio intelektualak ez ditu ikusten eredu desberdinen balizko arrakasta politikoa, ekonomikoa, soziala eta kulturala; nahiago dute statu quoari eustea, frogaketa demokratikoagoetan hastea baino, froga horiek euren eredu bakartasun politikoa, ekonomikoa, soziala eta kulturala zalantzan jar ditzaketelako, maila intelektualean baino ez bada ere.
|
|
|
Horrela diharduten komunikatzaileak beste kultura batean izan dira sozializatuak, eta ez dute euskal abertzaletasuna konprenitzen.
|
Beste
kultura horretako komunikatzaileen produkzio intelektualak ez ditu ikusten eredu desberdinen balizko arrakasta politikoa, ekonomikoa, soziala eta kulturala; nahiago dute statu quoari eustea, frogaketa demokratikoagoetan hastea baino, froga horiek euren eredu bakartasun politikoa, ekonomikoa, soziala eta kulturala zalantzan jar ditzaketelako, maila intelektualean baino ez bada ere....
|
|
|
Estereotipoak gure begien aurrean azalpenik ez duena azaltzen laguntzen digu; besteak ulertezin ditugunean, «badakizu zelakoak diren eta» esanda konpontzen dugu kontua behin baino gehiagotan.
|
Beste
kulturetakoez, gainorokortzea dakar estereotipoak.
|
|
|
Hartara, gure kasurik hurbilenei begiratuta, hispanozentrismoaz edo frankozentrismoaz hitz egin daiteke. Estatuzentrismo horiek espainiartasuna eta frantsestasuna goresten dituzte,
|
beste
kulturak (kanpokoak, afrikarrak esate baterako?, edo bertokoak, okzitanoa, euskalduna eta abar?) arbuiatuz, edo exotismora kondenatuz. Zenbat aldiz ez ote dugu, ba, topo egin hedabideetan euskara hizkuntzaren gaiarekin!
|
|
|
Komunikazioaren helburua giza harreman eraginkorra lortzea da. Kulturarteko komunikazioaren helburua
|
beste
kulturetako pertsonekiko harreman duina izatea da. Emoziak desberdinak dira kultura desberdinetan, baita emozioak islatzeko moduak ere.
|
|
|
Berez, errazagoa zaigu kultura beraren jabe direnekin komunikatzea;
|
beste
kulturetakoekin erlazionatzean, ostera, beti dugu komunikazio kodeen funtzionamendu komunari buruzko zalantzaren bat edo beste. Beste kulturen jabeengana lehenbiziko aldian hurbiltzen garenean, zelanbaiteko antsietatez egiten ditugu geure lehen urratsak, ondo ulertuak izatea nahi dugu eta:
|
|
|
Berez, errazagoa zaigu kultura beraren jabe direnekin komunikatzea; beste kulturetakoekin erlazionatzean, ostera, beti dugu komunikazio kodeen funtzionamendu komunari buruzko zalantzaren bat edo beste.
|
Beste
kulturen jabeengana lehenbiziko aldian hurbiltzen garenean, zelanbaiteko antsietatez egiten ditugu geure lehen urratsak, ondo ulertuak izatea nahi dugu eta: ziurgabetasunak gidatzen ditu gure pausoak.
|
|
|
Ghettoa ala adaptazioa dira ezpataren bi aho zorrotzak. Gutxituak bere burua gutxiagotutzat ikusten du, eta horretara biltzen da bere ghettoan, edo
|
beste
kultura besarkatzen du itsu itsuan, bizitzan aurrera egin ahal izateko.
|
|
|
Zuri kapitalistak besteen desberdintasuna (ekonomikoa, kulturala, arraziala?) enoratzen du: zuri kapitalistaren ustez, pobreak ez du
|
beste
kultura bat; beltzak ez du bere ekonomia egoera berezia; beste hizkuntzetako hiztunek ez dute beste hezkuntza sistemaren beharrik. Adibideak nonahi aurki daitezke.
|
|
|
|
Besteen
kulturekiko ardura ez da bakarrik antropologikoa; kultura harreman komunikatiboa den heinean, informazio eta komunikazio zientzien ardura ere bada. Norberaren kulturaren barruko liturgia komunikatiboak aldatzen hasten diren unean bertan hasten gara pentsatzen besteen kulturetan informazioa elkartrukatzeko eta komunikazioari eusteko zer harreman joko dauden.
|
|
|
Besteen kulturekiko ardura ez da bakarrik antropologikoa; kultura harreman komunikatiboa den heinean, informazio eta komunikazio zientzien ardura ere bada. Norberaren kulturaren barruko liturgia komunikatiboak aldatzen hasten diren unean bertan hasten gara pentsatzen
|
besteen
kulturetan informazioa elkartrukatzeko eta komunikazioari eusteko zer harreman joko dauden.
|
|
|
Kulturarteko komunikazioan, lehen lehenik ikusi behar dugu
|
besteen
kulturak desberdinak direla. Baina, egia esan, gurean ere badira desberdintasunak.
|
|
|
Ez da elkarreraginik aztertzen; aitzitik, kultura bakoitzak dituen komunikatzeko joerak konparatzea da helburua, jakintza arlo honetan. Ikerketa deskriptiboak dira hauek, eta
|
beste
kulturetako ereduei buruzko informazioa eskaintzen dute.
|
|
|
Esate baterako, euskaraz elurra zuria eta hotza da; izan ere, elurrak Euskal Herrian ez du-eta hainbesteko presentziak, ezta garrantziak ere gehiago zehaztua izateko.
|
Beste
kulturetan, ostera, logika handikoa da elurra gehiago behatzea eta gehiago zehaztea: kolorea, tenperatura, egitura, testura... eta horretarako hizkuntzak eta kultura horiek guk baino izendapen gehiago sortu dituzte, elur mota bakoitzaren arabera bat.
|
|
|
|
besteen
kulturak
|
|
|
Dudazkoa da, gainera, nazio ofizialaren kultura ofiziala ordezkatzen ahalegindu daitekeelako.
|
Besteen
kulturak, onargarria izateko, dibertigarria behar du izan, baina ez besterik.
|
|
|
Batzuetan interesa daukagu
|
beste
kulturak ezagutzeko, beste batzuk direlako. Baina jakingura anekdotikotik aparte, besteen kulturak ezagutzea oso garrantzitsua da bizi dugun mundu aurreratu eta gero eta estandarizatuagoan.
|
|
|
Batzuetan interesa daukagu beste kulturak ezagutzeko, beste batzuk direlako. Baina jakingura anekdotikotik aparte,
|
besteen
kulturak ezagutzea oso garrantzitsua da bizi dugun mundu aurreratu eta gero eta estandarizatuagoan. Besteen kulturak ezagutzetik jakin ditzakegu besteek munduaz duten kontzepzioa, eta horren bitartez harremana, komunikazioa, beraz?
|
|
|
Baina jakingura anekdotikotik aparte, besteen kulturak ezagutzea oso garrantzitsua da bizi dugun mundu aurreratu eta gero eta estandarizatuagoan.
|
Besteen
kulturak ezagutzetik jakin ditzakegu besteek munduaz duten kontzepzioa, eta horren bitartez harremana, komunikazioa, beraz, beti da errazagoa.
|
|
|
Te gorriaren propietate batzuk Te gorriak organismoarentzat onurak ekar ditzan, egunean 3 katilu hartu behar dira. Kontsumo hori ohikoa da
|
beste
kultura batzuetan, baina hemen, ohituta ez dauden pertsona askori gehiegizkoa iruditzen zaie. Ikerketa zientifikoek frogatu dutenez, egunero Pu Erh 3 infusio hartzeak odoleko kolesterol maila totala eta triglizeridoak murrizten eta hdl c kolesterol maila handitzen laguntzen du, eta, beraz, gaixotasun kardiobaskularrak izateko arriskua duten pertsonentzat gomendagarria izan daiteke.
|
|
|
Askotan, adineko pertsonekin harremanak izaten saiatzen dira, adina, sexua, baldintzak, jarrerak eta gustuak kontuan hartuta. Lagun mota hori baztertu gabe, pertsona desberdinekiko, beste sinesmenekin edo
|
beste
kulturekiko elkarrizketa emankorra da ikasteko gustua galdu ez duenarentzat eta bere iritziak berrestea baino zerbait gehiago nahi duenarentzat. Audiofonoak erabiltzea eta ikusmena aldizka graduatzea funtsezkoak dira besteekin komunikatzeko zailtasunak badaude.
|
|
|
Eta alde horretatik ni behintzat beti euskaren alde egongo naiz, kulturaren alde egoten bainaiz beti. Kultura mota honek badu, ordea,
|
beste
kultura mota batzuek ez duten ezaugarri funtsezko bat: ongi kontserbatzeko modu bakarra gurekin gorde eta erabiltzea dela, halako moldez, non, erabili gabe utzirik, bere horretan geldituko bailitzateke aztarna gisa bakarrik.
|
|
2003
|
|
|
Baina, orduan ere, nahiz eta aldaketa handia izan, gutxi gorabehera jokaera berbera izan zelakoan dago aditu hau, batez ere herri txikietan. Hirietan eta Barakaldo bezalako herri handietan, ordea, bestelakoak izan omen ziren kontuak,
|
beste
kultura batean hazitako jende multzoa azaldu zelako.
|
|
|
Gure erronka nagusia,
|
beste
kultura eta gizarte guztietako hizkuntza biziekin gertatzen den legez, kaleak euskarazko umorea sortzea da: txisteak, hitz jokoak, lokuzioak, koplak...
|
|
|
Eta ez da ahaztu behar
|
beste
kultura politikoa ere. Ezker abertzalearen pentsamenduzko eta estrategiazko agortzetik jeltzaleetara hurbiltzea akatsa da niretzako.
|
|
|
Eman
|
beste
kultura politiko horretarako klabeak...
|
|
|
Aldiz, barrutik ari den bertsolaria ordezkaezina da. Dantzan, txistuan eta
|
beste
kultur esparruetan bezala, bertsolaritzan ere teknikaren gailurrera heldu gara, baina badirudi horrek hoztasuna ekarri diola mamiari, esateari, nor izateari. Nor izatea bertsoaren teknika gainditzen duen zerbait da.
|
|
|
Uda honetan asko munduaren beste puntara joango da,
|
beste
kulturak ezagutzera edo bizitza ulertzeko beste ikuspegi batzuen bila. Bidaia horixe egingo du Bilbon hiribarneko autobusa hartu eta Otxarkoagan jaisten denak.
|
|
|
Bildu ginen koadrila esperientzia handiduna zelako. Lehenago
|
beste
kultur taldetan edo ekintzak antolatzen ibilitakoak. Batzorde bakoitzean jende espezializatua sartu zen.
|
|
|
Zeruko Argia astekariak gai honen inguruko galdetegi zabal bat bidali zien zenbait gizarte eragileri, eta erantzun zutenen artean Martin Orbe, UEUren zuzendaria zegoen5 Orberen esanetan, barrutia behar beharrezkoa zen Euskal Unibertsitaterako bidean, eta hura lortzeko oztopo nagusienak politikoak ziren. Barrutia lortu ondoren, UEUren lana,
|
beste
kultura erakunde batzuekin batera, Euskal Unibertsitatea bideratzea izango zen. Azken hori ez zuen definitzen, nahiz eta pentsa genezakeen euskaraz arituko zen unibertsitateari buruz ari zela.
|
|
|
Beste bientzat, ordea, Euskal Unibertsitateak euskal espiritua jaso behar zuen, eta espainiar unibertsitatearen atzerapena eta isolamendua gainditu behar zituen. Santamariaren 1974ko hitzak erabiliz, Unibertsitateak Euskal Herriaren kulturazaleen gosea ase behar zuen, azken horiek «behar duten buruzko janaria ematen ez dienean,
|
beste
kultura baten bila joan behar dute hauek, nahiz ta nahiez»10 Edozein kasutan, unibertsitate osoa izan behar zuen (fakultate klasikoak izango zituen, eta Euskal Herriari eta munduko beharrei zegozkien ikerketa guneez hornituta) eta Euskal Herriaren berezko ezaugarriak (hizkuntza, legedia, historia, bizimoduak eta abar) aztertuko zituzten, beste edozein unibertsitateren ahalmenekin11 Bazeuden, ald... zein harreman izan behar zuen Euskal Unibertsitateak indarrean zegoen Unibertsitate ofizialarekin eta zein zen euskararen tokia eredu horretan.
|
|
|
Aurten, 94 erakundek eta GKEk hartuko dute parte Aniztasunaren Jaian. Horien “standetan”
|
beste
kultura batzuk, pentsatzeko eta lankidetza bultzatzeko beste modu batzuk ezagutuko dira.
|
|
|
|
Beste
kultura batzuetako elikagaiak: Espelta
|
|
|
Internetek hezkuntzaren arloan eskaintzen dituen aukerak, muga fisikorik eta denborazkorik gabeko dokumentu eta komunikazio ahalmen izugarriari lotuta, Fundeso GKEak Interculturanet.org hezkuntza programa jarri du abian. Programa horren bidez, gazteek tolerantziaren, kultura elkarbizitzaren eta
|
beste
kultura batzuekiko errespetuaren inguruan sentsibilizatu nahi dute. Fundesok azaltzen du programa honen ideia Espainian immigrazioaren fenomenoa handitu zenean sortu zela.
|
|
|
hazkundea, zauriak… Zen monjeek zuhaitzaren bizitza eta berea alderatzen dituzte, eta bonsáiak antzekotasun horiek nabarmentzen ditu zenbait puntutan, hala nola prestakuntzan eta diziplinan, edo zuhaitza abandonatuta dagoela pentsatuz, familiaren eta monjeen ohiko bizitzaren antzera. Budista txinatarrek bonsaia sartu zuten Japonian, eta han,
|
beste
kultura batzuetako ohitura askorekin egiten duten bezala, hartu eta hobetu egin zuten. Gorteko ohitura bihurtu zen, eta hainbat eskola sortu ziren estilo desberdinekin, baina betiere landarearen ezaugarri naturalekin bat.
|
|
|
Gizarte tradizionaletan, beraz, halako ezohiko fenomeno kaltegarriak azaltzeko kanpoko gaitz ekarle bat identifikatu ohi da. Eta
|
beste
kulturetan bezala, euskal kultura tradizionalean ere sorginkerian edo begizkoan aurkitu izan dira, batez ere, anomalia horien iturburuak. XIX. mendean artean zeharo indarrean zeuden interpretazio horiek, sermoietan hamaika aldiz salatu eta gaitzesten den bezala, eta iraun ere iraungo dute zenbait tokitan XX. mendeak aurrera ongi egin arte, katolizismoak eskainitako gaitzaren azalpenekin eta arrazionaltasun modernoak emandakoekin batera.
|
|
2004
|
|
|
Jendea uzkurra baita kameraren aurrean. Ez
|
beste
kulturetan eta ez hemen, inori ez zaio gustatzen argazkitan ateratzea.
|
|
|
|
Beste
kulturekiko errespetua aipatu duzu. Posible da kultura guztiak mundu batean harmonian bizitzea?
|
|
|
Baina mendian ibiltzen nintzen Euskal Herri osoan eta, Iparraldean esaterako, euskaraz entzun orduko harrera ona egiten ziguten. Gaur Iparraldera joan eta beste mundu bat dela ikusten dut,
|
beste
kultura bat. Ez gara etxean sentitzen?. 60 Jakitekoa litzateke, bai horratik, Iparraldeko euskaltzaleen iritzia gai berbera hizpide hartuta.
|
|
|
Lehenik eta behin, euskal kultura gizartean kultura ireki eta hibridatu gisa eraikitzea, kulturaren parte etnikoaren aldeko diskriminazio positiboa eginez, bai memoria historikoa bai gure hizkuntzaren garapen normalizatua lapurtu zizkigutelako. Bigarrenik, kultur modernizazioa, hau da, kultura sortzeko eta produzitzeko behar adina gaitasun izatea kantitate eta kalitatearen aldetik, bai gure sinbologia berritzeko bai komunitatearen barruan zein kanpoan ezagutarazteko,
|
beste
kulturek produzitutakoarekin truke eginez. Hirugarrenik, kultur demokratizazioa, euskal kultura gizartean hedatzea?. 712
|
|
|
Ea zer dioen honetaz Zubiagak berak: . Lurraldetasunaren faltan, kultur intereseko talde moduan garatu ginateke,
|
beste
kultur interesen artean, euskal gizarte anitz batean. Honako etorkizuna murritzegia dela uste badugu ere, ezin da, besterik gabe, abertzaletasun kultural huts hori gaitzetsi, edota soberania kulturalaren garrantzia gutxietsi?. 336
|
|
|
Horra bat: . Nire bizitzan beste ate bat ireki dut errealitatea ikusteko,
|
beste
kultura bat?. Eta hemen vasco mordoa horretaz konturatu barik.
|
|
|
Hori dela eta, kultura aniztasuna erakusteko balioko duen jardueretako bat sukaldaritza da, osagairik bitxienak eta errezetarik originalenak aurkeztuz. Erakusketek erakutsiko diete bisitariei nola prestatzen diren gure elikadurako oinarrizko produktuak (zerealak, barazkiak, arraina…), baita
|
beste
kultura batzuetako produktu espezifikoenak ere. Elikadurarekin lotutako zeremonia edo erritualak ezagutzeko ere balioko du saioak, baita «kontserben artea» ezagutzeko ere.
|
|
|
Sukaldaritza ingelesak berezko plater tradizionalak ditu oinarri, eta Europako sukaldaritza ezagunen famarik ez badu ere (frantsesa edo italiarra, esaterako), Ingalaterrako gastronomiak plater eta postre tipiko ugari ditu, eta, gainera,
|
beste
kultura batzuetako platerak sartzeko orduan, sukalde irekienetako bat da. Ordutegi oso bereziak Ingalaterrara iristen denean, onartu behar du janarien ordutegiak ez duela zerikusirik Europako herrialde askotakoekin.
|
|
|
Montse, ordea,
|
beste
kultura batekoa zen, ezerengatik hiltzea baino txanponak biltzea atseginago zuena, antza, eta, nik arestian erabilitako formulara itzuliz, esaten zidan:
|
|
|
Eta neuri ez zait axola Marteraino egiten badugu ere. Baina ez dezagun ahaztu testuak itzultzen direnean ez direla hizkuntza batetik bestera bakarrik itzultzen, baizik eta kultura batetik bestera ere, eta, euskal testuak jasotzeko,
|
beste
kulturek euskal kulturarekikomesp retxua eta erdeinua ez den beste irrikirik ere behar dutela.
|
|
|
Aitzitik, beren balizko ezaugarrien artean bakarra baitzuten gogoko (buruak txikitzearena, alegia). Horrela,
|
beste
kulturekiko ezaguera modu asimetrikoan oinarritu zen, ezinbestean. Hauxe dela-eta, shuarsek beraiek beharrezkoa zena lortu zuten:
|
|
|
Zinemak nahiz telebistak munduko
|
beste
kulturekin harremanetan jartzen gaitu baina, era berean, gure inguruan bizi direnengandik isolatzen gaitu ere.
|
|
|
Kanada, AEB, Australia, Zeelanda Berria, eta abar). Dena den, defentsa argia izango bada, biblioteka nazionalak
|
beste
kulturen ekarpenak ere barne hartuko ditu, bizigarritzathartuko ditu kanpotik datozenak ere.
|
|
|
Esan dugunez, aldi eta alde orotan gizakiaren egintzak eta jokabideak zuzentzat edota zuzengabetzat jo ohi dira irizpide, interes edo uste ezberdinen arabera. Epai moral horien egokitasuna eta zuzentasuna gorabehera, ezin uka daiteke gizakiak, gizaki denetik eta denez gero, baduela kontzientzia bat —den mendrena eta intuitiboena— zuzen ala zuzengabe jokatu duen adierazten diona, adierazpen hori bat etorriko den edo ez bere herrikideen edo
|
beste
kulturen eta gizarteen iritziarekin.
|
|
2005
|
|
|
Zer esan nahi dut honekin? Orain arte, guk Quebeceko Auzitegi Goreneko ebazpen hau erabili izan dugu, baina
|
beste
kultura politiko juridiko batekoa zen eta orain Europara ekarri da, egia esateko, ez gurea moduko kasuetarako baina printzipio hori orain gure kultura politikoan sartuta dago. Argi dago printzipio horiek gure ingurunera ekartzea ona dela.
|
|
|
Esate baterako, egon daitezela interposizioa saihestuko duten materialak. Hau da,
|
beste
kulturetara irits gaitezela gure hizkuntzaren bidez. Katalana euskara, katalana finlandiera, katalana hungariera... hiztegiak baditugu eta horiei esker, zuzenean jartzen zara harremanetan beste hizkuntzekin inolako galbaherik pasa gabe. Adibidetxo bat besterik ez da, baina nire ustez garrantzitsua.
|
|
|
Gainera, errealitatea ere bada, euskaldunak garenak gara eta euskarazko produktuak kontsumitzen ditugunak ere, gutxi. Baina badakigu gure kulturari eusten eta horrez gain,
|
beste
kultura batzuetara irekitzen gara (espainiarra, frantsesa...), baina badirudi ez dugula asmatu gurea zabaltzen, gure zilborrari begiratzen diogu bakarrik eta uste dugu guri gustatzen bazaigu, nahikoa dela eta hori ez da horrela.
|
|
|
Nire ustez, ospakizuna eta festa ez doaz elkarren aurka. Euskal Herria
|
beste
kulturen aldean ezberdin ikusten dut, baina euskal festa ez da ehunetik ehunean euskalduna, euskal ezaugarriak biltzen dituen festa da, baina ez modu bateratu batean, adibidez, Euskal Herriko mugetako festa, ez da Biarno, Aragoi, Errioxa edota Kantabriako festetatik erabat ezberdina.
|
|
|
Begira, Iparraldean auto hobeak daude, baina mantsoago doaz. Iparraldean
|
beste
kultura eta heziketa bat dago eta hori gidatzean nabaritzen da, horrek asko arintzen du trafikoa. Baina zergatik zaintzen dira Lapurdin abiadura mugak eta Irunen ez?
|
|
|
Leiho bat beste munduari. Ekialdeko bizimodu arabiar horri begirada arretatsua botatzeko aukera eman digu bidaiak, kulturalki oso urruti gelditzen zaigun
|
beste
kultura aberats eta sendo baten hainbat ezaugarri propio agerian utziz. Funtsezkoena erlijioarena dugu:
|
|
|
islamaren aginduak eta erritualak zintzo zintzo betetzen dituzte herritar gehienek, jardun horretan atxikimendu gartsua adieraziz; benetan hunkigarria zen ostiraleko errezoetan gizonezkoek erakusten zuten debozioa; baita kale gorrian ere.
|
Beste
kultur balio unibertsal bat musikarena da; Yemenen jendeak entzun ohi duen musika, pop a izan nahiz folka izan, gehien gehienetan arabiarra da (Aljeria, Libano, Egiptokoa...); hau da, kutsu mendebaldarrik gabeko musika eremu propioa dute.
|
|
|
Ez al da hori Euskal Herrian ere gertatzen ari dena? Alegia, herri txikiak izan edo luze zabal handiko kulturak izan, globalizazioaren merkantilismo erasokorretik kanpo bizi nahi duten berezko kulturak ere egon badaude gaur egun. Eta, Morenok dioenez, globalizazioari aurre egiteko
|
beste
kultura horiei lagundu behar zaie; euren balioetan eta premietan oinarrituriko dinamikak bultzatu behar dira. Betiere ikuspuntu globalaren baldintzak eta aukerak kontuan hartuta.
|
|
|
Besteak beste, haiek ere, sarri, bere gizaldian morroi eta neskame izanagatik, hurrengo gizaldietarako ere baliagarriak izan ziren erakustaldiak eman zituztelako baita. Egia da, sistema beti elika daitekeela
|
beste
kultura batzuetan sortu denaz, beste ekoizpen batzuk itzuliz eta egokituz. Are eta gehiago, egia da, euskal liburugintzaren sistemak eta ia liburugintzako sistema orok biziraupena ere bermatua dukeela sortzaile askorik gabe, informazio sareak elikatzeko adina sortzaile berri bultzatu hutsarekin.
|
|
|
Esaterako, Greziako Poseidon ipuin ezagunari kubatar batek egindako lana edo Euskal Herriko Ligiko zubiko kondairak Japoniako artista batengan izandako sentipenak islatzen dira. Modu horretan, artisten artean ere kultura aniztasunaren eztabaida piztu nahi izan dute,
|
beste
kultura bateko lanak gertutik ezagutzeko aukera ematen duelako eta egilea ere, ezagutu dezaketelako hainbatetan.
|
|
|
2003an atzerriko dantza ikastaroak eskaintzen hasi ziren. Ana Gallo elkarteko presidenteordeak dioenez," Bilboko jendeari erakutsi nahi diogu badaudela
|
beste
kultura batzuk". `Erakutsi' hitza ez du alferrik erabili Gallok, ikastarootan ikasitakoa ez baita Bizkairen egoitzako lau horma artean geratzen.
|
|
|
|
Beste
kulturetako elikagaiak
|
|
|
Orain arte exotikotzat jo izan ditugun elikagai batzuk merkatu estatalean sartzen ari zaizkigu eta, hemendik urte batzuetara, hamaika errezeta daudenez eta formula horiek eskarmentudunak direnez, espainiarren eguneroko dietako osagai bihurtuko dira,
|
beste
kulturetako produktu askorekin jazo izan den bezala; hortxe ditugu, adibidez, patata eta tomatea, Espainiako ortuetan duela ehunka urte landutakoak, edo anana eta kiwia, berriagoak.
|
|
|
Segurtasun eta ongizatea erdiesteko lanaren bila abiatzeko sorterria utzi,
|
beste
kultura batera egokitu, inoiz beste hizkuntza bat ikasi eta bere burua azterlan, polemika, berariazko lege eta neurri sozial berezien objektu izatea onartu behar izan dute.
|
|
|
Baina beharbada herrialde horretan Bizkaian eta Gipuzkoan baino harpidedun gutxiago egotea adieraz dezake. Izan ere, badakigu Nafarroako intelligentsia praktikoki guztia Iruñeko Asociacion Euskara ko kidea zela67 Eta elkarte horretako bazkide orok Revista Euskara buletina jasotzen zuenez, baliteke askok
|
beste
kultur aldizkarien beharrik ez izatea.
|
|
|
Koadrila erakunde inportantea da gureharreman sozialetan (batez ere gizonezkoenetan), koadrilak bizi bizi gordetzen ditubere leialtasun traizio kode sekretuak, koadrilak berebiziko markaketa lana egitendu koadrilako partaideen bizitzan.
|
Beste
kulturetan ez bezala, gurean koadrila ezda nerabezaroko antolamendua bakarrik, bizitza osoan irauten duena baizik. Halatan, aztergarria iruditzen zait bai koadrilaren erakundea oro har, baita koadrilekAlardeetako gorabeheretan jokatu duten rola ere.
|
|
|
Eskolak ezin du globalizazio hori saihestu. Europakohezkuntza sistemen arteko harremanak lantzea, proiektu komunetan elkarrekin lan egitea,
|
beste
kultura eta hizkuntza batzuk ezagutzea, nazioartekomugak gainditzen dituzten lan merkaturako prestatzea... horiek guztiakdira gaur egungo eskolaren erronkak. Helburu eta erronka horiek honakoisla izan ohi dute hezkuntza sisteman:
|
|
|
“Oporrak bakean” programa Espainiako haurrek udako oporrez gozatzen duten garaian jartzen da martxan. Horri esker, Saharako haurrek eta espainiarrek kultura trukea izan dezakete, eta batzuei eta besteei
|
beste
kultura batekin, pertsona desberdinekin, beste ohitura batzuekin eta abarrekin harremanetan jartzeko aukera ematen die. Hala ere, agian alderdirik garrantzitsuena kanpainaren arduradunek diseinatu duten osasun programa da.
|
|
|
James Billington Kongresuko liburuzainak esan zuenez, Biltzarreko Liburutegia prestatzen ari da funts pribatu gehiago erakarri eta proiektu elebidunak garatzeko Txinan, Indian, mundu musulmanean eta beste nazio batzuetan. “Munduko Liburutegi Digitala Europatik eta Ameriketatik haratago (…), munduko gehiengoa dagoen
|
beste
kultura batzuetara joateko ahalegina da”, esan zuen Billingtonek. “Munduko beste kultura handi batzuen erregistro dokumentala egiten saiatzen ari gara.
|
|
|
“Munduko Liburutegi Digitala Europatik eta Ameriketatik haratago (…), munduko gehiengoa dagoen beste kultura batzuetara joateko ahalegina da”, esan zuen Billingtonek. “Munduko
|
beste
kultura handi batzuen erregistro dokumentala egiten saiatzen ari gara. Zenbat bazkide gehiago erakartzen ditugun, halakoa izango da gure helmuga”, esan zuen liburuzainak.
|
|
|
Ez dira merkatu legeetara makurtuta dauden hitzak. Garai zaharretako hitzak dirudite, edo
|
beste
kulturaren batekoak.
|
|
2006
|
|
|
Kultura bakarrera kondenatuak gara beraz. Bizkitartean euskaldunei, horiek berek erraten digute
|
beste
kulturei ireki behar dugula!
|
|
|
Judu kristau kultura bera daukagu eta. Afrikarrek eta turkiarrek
|
beste
kulturarik dute. Baina ez ahantz lehen horietan ere hilak izan zirela orain ahantziak diren gertakari batzuetan:
|
|
|
Eta
|
beste
kultur elkarteekin eduki nahi dugun harremanaz eta hori nola gauzatu ere gogoeta egin beharra daukagu.
|
|
|
Zergatik da Elkartea erreferente
|
beste
kultur eragile batzuentzat? (832 KB)
|
|
|
Nork irakatsi? Dantza tradizionalak ez dauka
|
beste
kultur arlo batzuek bezain egituraketa sendoa».
|
|
|
Musikaz gain, ekitaldi andana izango da: bidezko merkatua, kale banden desfileak,
|
beste
kultura batzuetako gastronomia...
|
|
|
Arrazionaltasunaren egitura unibertsalek, kultura bakar batek inposatutakoak ez, kultura guztien interakzioaren emaitza behar dute izan. Beraz, baliozkotasun asmoek onarpen unibertsala bila dezakete eta bilatu behar dute (alda daitezkeelarik
|
beste
kulturekin kontaktuan jartzean).
|
|
|
Arrasateko Kooperatiba Esperientziaren hastapenetan garbi azaltzen da aszetismoarekin lotura zuzena duen biziera eta kultura. Aldi berean, nabarmendu nahiko genuke nahikoa zaigula Hirugarren Munduko hainbat herrialdetatik mugitzea konturatzeko kultura modernoaren, irrazionaltasunaz?, edo hobeto esanda, lankortasunean oinarritutako bizierak
|
beste
kultura batzuetan sortzen duen harriduraz eta ezinulertuaz. Hainbat herrialdetan produkzio prozesuaren atal ugariak, arrazionalismo ekonomikoari?
|
|
|
Dieta mediterraneoak oliba olioak eta haziak ditu oinarrizko zutabeak. Olio horiek propietate interesgarriak dituzte osasunerako abantaila garrantzitsua da
|
beste
kultura batzuen aldean gurina eta hain osasungarriak ez diren beste gantz batzuk erabiltzen dituzte. Olioa oliba oliotan, protagonista Oliba olioak bitamina du (12 mg/ 100 g olio), ahaltsua antioxidatzaile naturala eta fitosterolak, giza kolesterolaren antzeko substantziak kolesterola endogenoa xurgatzea hainbeste oztopatzen dutenak gorputza bera sortzen du, dietatik datorrena bezalakoa.
|
|
|
Vietnamgo gastronomia asko aldatzen da eskualde bat edo bestea bisitatzen bada. Historian zehar
|
beste
kultura batzuekin izan dituen harremanak islatzen dira bertan; besteak beste, txina, jemerra eta frantsesa. Otorduak minak izaten dira, baina zaporeak leundu egiten dira pixka bat, mendebaldeko gustura hurbiltzeko.
|