|
2000
|
|
|
|
Beste
lurraldeen aurrean askotan harroegi agertzen den gipuzkoar abertzaletasunari egin beharreko apunte bat zen. Gerra aurrean momentu batean bazegoen Aitzolen Pizkundean eta Falangean, bietan kolaboratu izan zuen artistarik.
|
|
|
Txosten hori ekonomia aztertzen duen" Dinero" aldizkarian aurkeztu zen gazteleraz, eta hortik atera ditugu datuok eta jarraian aipatzen ditugunak. Logikoa denez, aldizkari amerikarrak Amerikako kontinente osoan bizi den egoera aztertzen du, baina Internet gizartean txertatzen den neurrian, joera hori berdina izango da, arian arian, nola Euskal Herrian hala munduko
|
beste
lurraldeetan.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, taularen behin betiko egiturak eraman du hasiera batean aitorpena nahitaez egiteko zehaztutako 5 milioiko kopurua 3 milioitan uztea. 1,2 milioi pezetakoa da Espainiako Estatuko
|
beste
lurraldeetan zehaztutako muga. Bizkaiko Ogasun saileko arduradunen ustez, zenbat eta gehiago murriztu atxikipenak, orduan eta aitorpen positibo (ordaindu beharra) gehiago daude eta aitorpen negatibo (itzuli beharra) gutxiago; horrexegatik estutu behar izan da aitorpena aurkeztetik libre geratzeko muga.
|
|
|
Iñaki Aldekoa, Patxi Zabaleta, Sagrario Aleman eta Miren Egaña dira, besteak beste, Aralar ildoko pertsona ezagunetakoak. Korrontea Nafarroan ari da batez ere, naiz eta
|
beste
lurralde batzuetan ere baduen atxikimendurik.
|
|
|
Irratiari dagokionean, Espainiar Estatuko irratigintzaren funtsezko ezaugarria, Europako
|
beste
lurraldeekiko berezitua egiten duena hain zuzen ere, bertan ekimenpribatuak hasiera hasieratik bete duen zeregin garrantzitsua izan da. Zentzu honetanoso atzera jo behar da denboran, bai eta lege multzo zabala aintzat hartu ere, gauregungo irratiaren egitura eta horren araupetzea ulertzeko58 Ez da hau horretarakolekua eta, hortaz, arau garaikide garrantzitsuenak aipatuko ditugu bakarrik.
|
|
|
Kontuan hartu, halaber, Europako
|
beste
lurraldeetan ez bezala, irratigintzaren antolamenduanUhin Ertainetako emisio moduak duen pisua eta garrantzia, nahiz eta garapen garaikidea, funtsean, FMrenbidez gertatu den. Emisio banda horien finkapena, baita Uhin Luzeena ere, zeina RNEri egokituzitzaion esklusiban?, urriaren 27ko 2648/ 1978 Dekretuaren bidez egin zen, eta Estatu mailako hirufrekuentzia zehaztu ziren bertan Uhin Ertainetan eskuragarri.
|
|
|
Satelite zein kable bidez ematekoak diren ikus entzunezko komunikazio zerbitzuak ez daude, aurrekoak bezala, baliabide urri baten esleitzeko prozeduren menpe. Zerbitzu horien programatzaileek edo editoreek, ordea, hitzarmenbat sinatu behar dute CSArekin (sozietateak Frantziar Estatukoak badira, edoEuropako Batasunetik kanpokoak izanda Frantziar Estatuko satelite edokable sistema baten bidez emango badira) edo deklarazio bat egin behar duteberaren aurrean (Europako Batasunaren partaide edo Europako HitzarmenEkonomikoaren sinatzaile den
|
beste
lurralde batetakoak badira). Hitzarmeneketa, maila apala goan, deklarazioek ere, ikus entzunezko komunikazio zerbitzua betebehar edo eskakizun batzuen menpe jartzea ekarriko dute, besteakbeste, programazioaren aldetik, lurrazaleko sistema analogiko edo digitalakbezalaxe, aurrerago zehaztuko den bezala.
|
|
|
Uda bukatzerako, pagadiko biztanleak negua pasatzeko prestatzen hasita daude; batzuk, habia utzi eta migraziorako indarrak pilatzen, beste batzuk neguko loaldian galduko duten energia erreserbatzen, beste batzuk txitoei irakatsi beharrekoa irakatsi ondoren, beraiengandik banatzen. Urubiak esaterako, txitoak lurraldetik kanporatzen ditu, eta hauek
|
beste
lurralde baten bila atera dira.
|
|
|
Bi bion arteko liskarrak, jakina, gaurko Europan ere ageriko.
|
Beste
lurralde batzuetan, are agerikoagoak, bi sistemok lurralde batean bizi baitira, albokide eta auzoko. Ameriketan, berbarako, Quebec dugu horren erakusgarri, hantxe gertatzen baita historia juridikoaren bitasunik erabatekoena (Common Law sistema juridikoa ingeles hizkuntzaz, eta Zuzenbide Zibila frantsesaz).
|
|
2001
|
|
|
Iruñean liburutegi zentral bat antolatzeko proiektua dago eta Nafarroako liburutegi politika guztia kudeatuko du. Arazoa euskararen tratamenduan eta Euskal Herriko
|
beste
lurraldeekiko harremanean egon daiteke. Baina proiektua hor dago eta gustatuko litzaiguke Eusko Jaurlaritzak horrelako zeozer egitea.
|
|
|
Haikuak maite ditu Sarrionandiak (GP, 97) Japoniako zen kulturako aztarnak, Afrikako zein Txinako aipuak ez dira falta liburuan. Marinelak lirateke joera honen adibiderik garbiena, marinelak Europa zaharra utzi eta
|
beste
lurraldeetara abiatzen diren arima erratuak baitira.
|
|
|
Beste herrialdeetako hizkuntzen esaldien erabilpena
|
beste
lurraldeetan egon denaren ezaugarririk nagusiena dugu, eta kulturalismoaren ezaugarri hau ez da falta Sarrionandiaren liburuan:
|
|
|
Tributum, censum edo parata hitzekin aipatzen den zerga edo zentsu publiko hori ordaintzea gizon libreen betebeharrazen. Goi Erdi Aroan, Iberiar Penintsulako
|
beste
lurraldeetan ere antzekorik aurkitzen da, baina izen ezberdinekin: zerga fiskala (Katalunian), mogata eta oublia (Ribagortzan), parata (Errioxan) edo vectigalia (Galizian).
|
|
|
Erregeez eta aristokraziaz aritu gara orain arte, baina biztanle gehienak kategoria horretatik at geratzen ziren. Erregeen egitandiak goresten zituzten kronikaofizialak alde batera uzten baditugu ere, nekazariak ditugu benetako protagonistak.Laborariek basoetako eta mugetako basamortuak populatu eta kolonizatu zituzten, Europako
|
beste
lurralde askotan bezala, Goi Erdi Aroko nekazaritza hazkundeabultzatuz; aldi berean, monarkia eta botere publikoarentzat giza-talde hori ezinbesteko oinarri soziala izan zen. Berari esker, bere odol eta izerdiaz, musulmanei buruegin eta lurrak konkistatu zitzaizkien.
|
|
|
X. mendean? Nafarroako erresuman aurkitu diren agiri aipamen urriak eta
|
beste
lurraldeetan (Galizian, Gaztelan, Aragoin, baita Iparreko Italian ere) egindako ikerketenondorioak konbinatuz, behin behineko hipotesia proposa liteke. Nekazaritza komunitateen goreneko taldea lirateke, alodiodunek osatzen zutena.
|
|
|
EAEn, normalizazio prozesua aurreratutabadago ere, eztabaida soziala oraindik ere bizirik dago; plangintzak egiterakoan, ezagutza maila azpimarratzen da gehienetan, hizkuntz eskakizun batzuk lortzeajartzen da helburu, euskararen erabilerak behar duen garrantzia kontuan hartugabe. Azken helburua euskararen ezagutza izango balitz bezala jokatzen da; zeresanik ez
|
beste
lurraldeetan, egoera are larriagoa baita.
|
|
|
Ez
|
beste
lurraldeetako emakumeak baino erorkorrago, arinago edo txarrago direlako, ezbehar handiagoan bizi direlako baizik.
|
|
|
Hemen, ordea, hauxe esan nahi nuke: Indian jendea jatorra, amultsua eta bihotz zabalekoa dela, munduko
|
beste
lurraldeetan bezala eta beharbada areago.
|
|
|
Senideen arteko maitasuna sendoa da. Horretan ez dago
|
beste
lurraldeekin alde handirik. Familia behartsuak direnez gero, ordea, senideen arteko atxikimendua estuagoa dela esango nuke.
|
|
|
guraso biak euskaldunak direnean transmisio hori oso altua da EAEn (%13k baino ez du eteten), baina Nafarroa eta Iparraldeko familietan euskara ez irakastea arruntagoa da (%27k eta %33k, hurrenez hurren). Lurraldeen arteko diferentzia hori, haatik, ez da kasualitate hutsa izango, euskarak EAEn duen presentzia eta irudi publikoa
|
beste
lurraldeetan baino zertxobait normaliz atuagoa baita.
|
|
2002
|
|
|
Bakerako proposamenen foroaren eta globalizazioaren kontrako autodeterminazioaren foroaren barruan, euskaldunek, beste herri batzuen proposamenak entzuteaz gain, beraienak azaltzeko aukera izan zuten. Horrela, euskaldunek Palestinako intifadako, Quebec-eko herriko, Chiapasko (Mexiko), Venezuelako eta
|
beste
lurralde batzuetako indigenen ordezkariekin batera egoteko aukera izan zuten. Herri askoren biziraupena, han esan zutenez, globalizazio kapitalistak edo, orain esaten zaion bezala, neoliberalak porrot egitearen baitan dago.
|
|
|
Landareek neguan hazkuntzan etenaldia izaten dute, eta eraztuna atseden horren seinale da. Baina
|
beste
lurralde batzuetan ez da gauza bera gertatzen, uda oso lehorra duten lekuetan, adibidez, enborretan bi eraztun azaltzen direlako, eta oihan tropikaletan bat ere ez, bertako landareen hazkundea etengabea delako.
|
|
|
Zure galderari erantzunez, baliteke gainontzeko lurraldeetako herritarrek uste izatea Arabako sozietateak ez zuela Lizarra Garaziko Akordioa bermatu, baina
|
beste
lurraldeekin alderatuz ez zela ezberdintasun handirik izan esango nuke. Litekeena da ere, bertako erakunde nagusiak PPren eta PSOEren esku direnez geroztik Arabako beste irudi bat agertzen dela.
|
|
|
Urte batzuetatik hona, bai Euskadin bai Espainiar Estatuko
|
beste
lurralde osoan, bai nazioartean, zine jaialdien kopurua ia modu surrealistan handitu da. Ez dago bere jaialdia ez duen hiririk, izan animaziozkoa, polizi zinemarena, fantasiazko eta beldurrezko zinemarena, europar zinemarena, emakumea eta zinemari buruzkoa, zinema gay edo lesbikoaren ingurukoa edota besterik gabe, zinemari buruzkoa.
|
|
|
Frantzia estatu nazioaren eredua eta paradigma izan zen, pentsa! Paradigma sortu zuen estatuan hori gertatu da zentzu nazionalean esan nahi dut totalitarioa, hots, ez dute beste hizkuntzarik, beste historiarik,
|
beste
lurralderik eta beste identitaterik onartzen. Alabaina, Portugal edota orain sortu berriak diren estatu txikiak Eslovenia, Estonia, Lituania, kasu totalitarioak al dira?
|
|
|
Negoziatu genuenean, guk esan genuen: Nafarroak
|
beste
lurraldeek bezala izango du sartzeko eskubidea. Bigarren fase batean, eskuinak Nafarroako eskuina gogor ari zen zirikatzen Nafarroa beste hiru lurraldeekin elkartzeko erreferendumean botoemaileen 3/ 4ek hala erabakitzea proposatu zuen, gero 2/ 3..
|
|
|
Jakina, Migelek ez zekien Frantzisko arreba zuela, Katalinak, ordea, bazekien Migelen arreba zela. Bien arteko liskarraren berri izan zutenean haserretu egin ziren buruzagiak eta, horregatik,
|
beste
lurralde batzuetara bidaliko dute Frantzisko. Sarraski hartan egingo dute alferiz; ordurako beste izen bat hartua zuen:
|
|
|
desegituraketa sozial bat, zeren pertsonenkopuruaren egonkortasunaren atzetik, hazkunde txikiekin bada ere? Ipar EuskalHerriko barnealdeko biztanle asko Ameriketara joatea baitzegoen, kostaldekopopulazioaren hazkundea
|
beste
lurralde batzuetatik etorritako pertsonekin gertatuzelako.
|
|
|
Euskal Herrian, eta batez ere Bizkaian, laurogeiko hamarkadan izandako industria eraispena biziki gogorra izan arren, gaur egunbertako ehun produktiboaren eta enpleguaren ehunekobeste handia (%32 eta %28, hurrenez hurren) industria adarrek osatzen dute. Europako Batasuneko industriarenparte hartzea atzean uzten du euskal industriarenak (zortzi bat puntu gutxiagoproduktuari zein enpleguari erreparatuz), eta horrek agerian uzten du euskal industriaren indarra eta potentzialtasuna fordismoaren osteko garai hauetara ere iristekogauza izan dela, industrializazio zaharreko
|
beste
lurralde batzuetan ez bezala.
|
|
|
XIX. mendearen bigarren erdialdetik aurrera industria gero eta garrantzi handiagoa hartzen joan zen heinean, Bizkaian bereziki, nekazaritza jarduerak lekuagaltzen hasi ziren. Joera hori
|
beste
lurraldeetara hedatuz joan zen, hasiera bateanGipuzkoara, eta XX. mendearen erdialdean, Araba eta Nafarroako landa eremuakindustrializatzen hasi ziren, baserria, han ere, bigarren lekuan geratuz. Gaur egun, ia Euskal Herri osoan, salbuespenak salbuespen (Zuberoan, Nafarroa Beherean, Erriberan eta Arabako Errioxan, adibidez), industria eta zerbitzuak jarduera ekonomiko nagusiak dira, inguruko herrialdeetan bezala.
|
|
|
Lau lurraldeetako egoera alderatuz, Bizkaia da1999an zerbitzuen enpleguaren ehuneko garaiena erakusten duen lurraldea (%60tikgora). Dena den, oinarri urtean, 1976an alegia, zerbitzuetako enpleguak Bizkaianzuen pisu erlatiboa ere
|
beste
lurraldeetakoa baino garaiagoa zen. Lurralde horretan, zerbitzuetako aurrerapen erlatiborik trinkoena urtealdian gertatu zen.Dena den, 9.1 taulan erakusten den gisan, urtealdi horretan zerbitzuetako enpleguaren sorkuntza oso murritza izan zen Bizkaian.
|
|
|
– Enpresen arteko kooperazio sareak indartzearekin (baita enpresa eta besteeragileen artekoak eta
|
beste
lurraldeekikoak ere).
|
|
|
Elebitasun egoera bizi duen
|
beste
lurralde batean, Quebec-en, eredua beste bat izan zen, zehaztasun handiz finkatu baitzituen 1968ah sortutako Quebec-eko Unibertsitateak bete beharrekohelburuak eta bitartekoak. Cazalis, Pierre:
|
|
|
Beraz, EUSTATek dioenez. Euskal Autonomia Erkidegoari dagokionez, baina oro har,
|
beste
lurraldeetara ere luza daiteke?, biztanleriaren suspertzeneurritsu hori hiru osagai batera etortzeak eragin du:
|
|
|
Aldaketa horiek edozein herritan suertatzendiren harremanetan nabarmentzen dira, eta baita giza sistemetan ere. Euskalgizarteari eta hezkuntzari dagokionez, Euskal Herrian eta Europa osoan gertatzenari diren aldaketa horiek,
|
beste
lurralde batzuetan gertatu arren ere, bertakoikuspegia erabiliz aztertu behar dira, eta aurre egin behar zaie.
|
|
|
|
Beste
lurralde batzuetan (Portugalen: Viseu inguruan Antelas trikuharria, Arquinha da Moura; Galizian:
|
|
|
Zorionez, garai berean ikertzaile batzuksaiatu ziren, metodologia arkeologikoaren hastapenetan, aztarnez eta hauen testuinguruaz ganorazko informazioa eskaintzen. Euskal Herriko trikuharrietanaxolagabeko jarduera horien eragina (haitzuloren batean badago antzeko jardueraren baten berri) nahiko neurrikoagoa izango zen halere, hemengoen neurriakaskoz txikiagoak direlako eta alde horretatik ez direlako
|
beste
lurralde batzuetakoak (Bretainia, Ingalaterra, etab.) bezain erakargarriak. Baina hemen ere ez zenfalta izan hanka biko astakirtenik, eta horrela Betelun zegoen bainu hartzaile batekAralarko trikuharri bat (Debata, Arruazu) dinamitaz leherrarazi zuen (Aranzadi etaAnsoleaga, 1918:
|
|
|
Beste batzuetan fauna hezurrak beste era batera ere interpretatu izan dira.Gaur gaurkoz ez dugu informaziorik ehorzketa uneetan edo ondoren egin zitezkeenhileta ospakizunez (otorduak eta beste hainbat erritual), baina
|
beste
lurralde batzuetan agertutako animalia hezurrak hileta otordu baten ondorioz utzitakoak izandaitezkeela diote ikertzaile batzuek. Adibidez, Collado Palomero Iean (Viguera. Errioxa?), sarbidea hasten den tokian, atarian?, harri lerrokadura eliptikobaten barnean giza hezurrak, ezten bat eta ehoharri bat zeuden, eta gainera, ehorzketa sekundario honen testuinguru berean suharriak eta zeramika zatiak, dirudienezbertan jandako animalien hezurrekin (Lopez de Calle, 1992).
|
|
|
Hala ere, sintesia eta hutsune tematikoak ez dira nabari daitezkeen arazobakarrak. Erakundeen deskribapena
|
beste
lurraldeetako egoerarekin alderatu gabeegin da, euskal erakundeak kasu isolatuak balira bezala. Gainera, salbuespenaksalbuespen, instituzio horiek ikertu dituztenek, ez dituzte behar adina kontuan hartuGaztelako Koroa eta bere ofizialeekiko harremanak.
|
|
|
Nekazaritza mundua eta Berant Erdi Aroan nozitu zuenkrisialdia izan dira eztabaidarako abagunea. Maurice Berthe k kritikarik zorrotz etasutsuenak jaso zituen. Juan Carrasco-rengandik, batez ere?, Nafarroan XIV.mendean, Mendebaldeko Europako
|
beste
lurraldeetan gertatu zen legez, goseteaketa izurriteak izan zirela iradokitzen ausartzeagatik22 Horrelako gaietan, ikuspuntuezberdin batekin, Luis Javier Fortun-ek ere jardun du. El mundo campesino enNavarra(), lanarekin.
|
|
|
Horrelamonarkia nobleziaren babesle bihurtu zen. Hala ere, lanaren balioa aberasteko, interesgarria daegileak Nafarroako egoera Europako
|
beste
lurraldeetakoarekin alderatu izana. Izan ere, Mendebaldeko Europa osoan behatzen da fenonemo berbera.
|
|
|
Lehen esperientzia honen ondorioz,
|
beste
lurralde batzuetan ere antzekointeresa suspertu zen 1970eko hamarkadan, batez ere Frantzian eta Alemanian.Frantziako kasuan aipagarriak dira Tours-en buruturiko proiektuak. Arkeologiaekinkide moduan agertu eta garatu zen, indusketa estratigrafikoari loturiko teknikaberriak aplikatuz, eta ondare arkeologikoaren babesa ardatz moduan harturik.
|
|
|
1993an 8 tesi izan zirelako eta 6 tesi 1994an.Edozein kasutan, joerak kezkagarria dirudi, 1998 eta 1999 urteetan jaitsiera nabarmena egon delako. Badirudi, bide horretan,
|
beste
lurralde batzuen antzeko bilakaeradagoela, nahiz eta atzerapen txiki batekin izan. Madrilgo Universidad Complutense delakoaren Historia Garaikidearen kasuan, ikasle kopuruaren gorakada, ikerketa beken eskaintza, unibertsitate irakasleen beharra eta irakaskuntza ertainekoirakasleen beherakadarekin lotu da hazkunde garaia() 31 1993tikaurrera, ordea, jaitsiera nabamena egon zen Madrilgo unibertsitate horretan.Beraien ustez, beken aurrekontuen murrizketa eta unibertsitateko irakasle izatekoaukeren desagerpenaren ondorioz.
|
|
|
Esan bezala, 1970eko eta 1980ko hamarkadetan irrati askeen mugimendua pil pilean zegoen, Hego Euskal Herrian ez ezik, Europako
|
beste
lurraldeetan. Estatu frantsesean ere irrati asko sortu ziren, monopolio publikoaren aurka.
|
|
|
Arazoa ez da nafarrena soilik. Gertatzen ari den atzerakadak mendebaldeko
|
beste
lurraldeengandik soziologikoki eta politikoki are gehiago bereizteko arriskua ekar dezake. Eta horren adibidetako bat da Euskaltzaindiari sinarazi dioten akordioa.
|
|
|
Apaiz euskaldunak, oraingoz behinik behin, badira, gazterik ez bada ere. Kristauen artean, asko eta asko, bertara etorri
|
beste
lurralde batzuetatik, ondo merezitako zaharsaritzearen bila.
|
|
|
Izan ere, erabileraren bilakaera modu zuzenean ulertzeko ezin daiteke ahaztu 1989an erabilerak lurralde bakoitzean zuen abiapuntua: Gipuzkoakoa da gailentzen zen datu bakarra (%23), Iparralde eta Hegoaldeko
|
beste
lurraldeetakoak %4 eta %8 bitartekoak baitziren.
|
|
|
%8, %7 eta %7, hurrenez hurren. Ezin daiteke defenda, beraz, abiapuntu hobeago soilak erabileraren igoera eragin duenik, Bizkaian ere erabilera areagotzen delako —antzeko egoeran zeuden
|
beste
lurraldeetan ez bezala—.
|
|
|
Eta horri zor zaio, gehienbat, lurraldeotan erabilera areagotu izana. Beraz, lan franko egin den lurraldeetan erabilerak gora egin du, eta, aldiz, sasineu rriak hartu edo itxura hutsezko planteamendu txepelak nagusitu diren
|
beste
lurraldeetan, geldiune antzua etagainbehera ren amildegia baino ez da ikusten.
|
|
2003
|
|
|
Denok kooperatiba sortu genuenean ez genuen talde arrunt bat sortu nahi. Europako
|
beste
lurraldeetan egiten zen moduan, teatro egonkor bat sortu nahi genuen. Teatro egonkor horretan eskola bat zegoen eta bertan ikasleei taldearen filosofia helarazten zitzaien.
|
|
|
Egun iberiar penintsula da munduko oliba ekoizlerik handiena, baina bere olioaren sonaren gorakada dela eta mahatsa bezala mediterranear itxurako klima duten
|
beste
lurraldeetan gero eta gehiago ekoizten da, batez ere Ameriketan. Espainiarrek XVI. mendean eramandako Txile eta Perun bezala Kalifornia eta abarretan.
|
|
|
Gogoratu beharreko beste kontu bat da erabiltzaileak, oro har, bere telefono linea mantentzeari dagokion abonu kuota ordaindu behar diola telefono kablea etxeraino eramaten dion konpainiari eskuarki Telefónicari, baina herrialdeko
|
beste
lurralde batzuetan beste konpainia bat izan daiteke: Ono, Madritel, Euskaltel, Uni2.
|
|
|
Ez da ahantzi behar, garai bertsuan, Espainiako erregeari eskubide bera emaiten ziola Erromako errege aita sainduak, baimen horren arabera bere gogara hauta zitzan Gaztelako, Aragoiko, Nafarroako apezpikuak, bai eta ere haien ondotik menperatu zituen
|
beste
lurralde eta kolonia guztietakoak.
|
|
|
GEHak uste bezain emaitza onak emanezean edo uste baino ahalmen urriago badu, ager daitezkeen izurrite berriei aurreegiteko munduko elikadura ziurtasuna arriskuan legoke. Kasu horretan ezin izangozen
|
beste
lurralde batetako haziak erabili hondatutakoak birlandatzeko eta produkzioarekin jarraitzeko. Horregatik, eta nekazaritzaz gain ekosistemen garapenerakoeta jasangarritasunerako bioaniztasunak duen garrantzia kontuan izanik, beharrezkoa da bioaniztasun hori enpresen interes pribatu horretatik babestea.
|
|
|
Bigarrenik, Euskal Herrian gertatzen ari den globalizazio prozesua ez da
|
beste
lurralde batzuetan gertatzen ari denaren desberdina eta berezia. Mendebaldekomunduan gure garaiaren ezaugarri nagusia den globalizazio prozesu bera dugu etaEuskal Herriak, bistan denez, industrian eta ekonomian indar handikoa izanik, garrantzi handia du Espainiar Estatuan.
|
|
|
Bildutakoen artean, ohiko moduan bizkaitarrak nagusitu ziren, 342 lagunek Bizkaian bertan baitzuen bizitokia, 216 Gipuzkoan bizi ziren, 69 Araban, Nafarroan 44, 4 Ipar Euskal Herrian eta beste 4 Euskal Herritik kanpo, 29 izan ziren hemendik kanpo jaiotakoak. Gipuzkoarren eta Ipar Euskal Herrikoen artean izan ezik, euskaldun berriak ziren nagusi
|
beste
lurraldeetan. Bildutako gehienek unibertsitate ikasketak zituzten edota egiten ari ziren (536), 90 lagunek UBI zuten, beste 39k Lanbide Heziketa.
|
|
|
Adin, ogibide eta helburu desberdineko jendea hurbildu zen Iruñera. ...desberdinek bultzatzen zuten Iruñera hurbiltzera, hizkuntzari buruzko ezaguera sakondu nahia batzuetan; norbere jakintza arloan prestakuntza hobetzeko aukera, Euskal Herritik kanpo ikasten urtea pasa ondoren, bertoko giroan sartzeko aukerak ere erakartzen zuen, giro euskaldunean murgiltzeak (horixe izan zen adibidez Jon de Luisa mexikarraren kasua), UEU Euskal Unibertsitatearen oinarria izateak,
|
beste
lurraldeetako jendea ezagutzeak eta abarrek.
|
|
|
Elebitasun egoera bizi duen
|
beste
lurralde batean, Quebec-en, eredua beste bat izan zen, zehaztasun handiz finkatu baitzituen 1968an sortutako Quebec-eko Unibertsitateak bete beharreko helburuak eta bitartekoak. Cazalis, Pierre:
|
|
|
ikasturtean, eremu geografikotzat Bizkaia hartzen zuelarik, Bilboko Unibertsitate Barrutia eratu zen. Garai berean sortu edota garatu ziren
|
beste
lurraldeetan irakaskuntza teknikoari lotuta zeuden Goi Mailako zenbait eskola, nahiz eta batzuk pribatuak izan. Azken horien adibide dugu Arrasateko Eskola Politeknikoa eta Oñatiko ETEO.
|
|
|
Urte horietan nabarmendu zen euskal kulturaren loraldi berria, eta arte arloan, literaturan eta musika munduan izan zuen isla. Berrikuntza hori mendebaldeko
|
beste
lurraldeetako kulturaren egoerarekin eta bizikizunekin lotura zuten pertsonek bultzatu zuten: Krutwig, Mirande, Aresti edota Txillardegi idazleek, eta Oteizak, besteak beste.
|
|
|
Oligarkizazio prozesu horrek jauntxoen taldea herri xehearengandik gero eta gehiago urruntzen du, bai erabiltzen dituzten ohore zeinuengatik, bai bere moda, heziketa eta kulturagatik ere. Dena den, hidalgia orokorraren kontzientziak ez zituen (Larramendik berak Corografian zioen bezala)
|
beste
lurralde lauetako nekazariak bezain makur eta mirabe egiten. Beren duintasuna bazuten ere, jauntxoaren estatusa beti aintzatesten zen.
|
|
|
Bidaiak bezala dira denboran, dio Paul Oskar Kristeller ek, Ernazimentuko autoreen estudioa justifikatu nahi duela. Baina Kristellerrek,
|
beste
lurralde batzuetara edo beste garai batzuetara bidaiatzeak gure mentalitatea zabaltzen duela, esango balu bakarrik, topiko zahar merke bat besterik ez zuen esan izango, bidaiatzearen gorazarre gehienetan horixe egin ohi baita modu" ilustratu" sinplista ezagunean. Izan ere, ohiko gure pentsaeraren bestelako posibilitateak deskubritzeko, oso urrutira joan beharrik ez dago, ez behintzat euskaldunarentzat.
|
|
|
2003ko martxoa apirila • 135 zenbakia dugu ahaztu erkidego horretan agertzen direla euskararen aldeko dinamika eta ekimenik sendoenak, eta eremu politiko administratibo horretan sortu diren berritasun askok, ondoren, euskararen
|
beste
lurraldeetan ere oihartzuna izan dutela.
|
|
2004
|
|
|
Gaur egun, euskal ziklistek oso maila ona dute Abrahamek esandako arrazoiengatik.
|
Beste
lurraldeetan askoren artean jasan behar izan duten zama, Abrahamek bakarrik jasan behar izan du, eta horregatik, beharbada, bere ibilbideak ez du izan merezi adinako dirdirarik.
|
|
|
ARGIAk kaleratu berri dituen mahai joko eta ipuin hauekin, bidaietan pilatutako esperientzia eta baloreak transmititzen saiatu dira, Iztuetaren hitzetan: «Kanpoko gauzekiko jakin mina, bidaietako anedotak,
|
besteen
lurraldeekiko errespetua... Horrek ez du esan nahi bidaiatzeak dituen balio denak onak direnik».
|
|
|
Josu Iztuetak kontatutako eta Amaia Etxeberriak marraztutako «Munduko ipuinak» hartuta, haurrek bere adinekoak
|
beste
lurraldeetan nola bizi diren ezagutu ahal izango dute. Iztuetak azaldu digunez:
|
|
|
Ez du horrek ukatzen Euskal Herria osoari begira molda daitekeen Sabinoren ikuspegia. Bai, ordea, zedarriztatzen eta antolatzen, abiapuntu nagusi izan baitzuen hark Bizkaian bizi zuena, gerogarrenean
|
beste
lurralde euskaldunetara zabaltzeko.
|
|
|
Egun batetik
|
bestera
lurralde bat banatzea zeinen traumatikoa izan behar duen kontuan harturik (hainbat mendez bertan bizi izan diren herritarrei begira, batik bat), azalekoegia iruditzen zaigu Stern ek egiten duen gogoeta. Juduek euren nahia betetzea lortu zuten, baina arabiarren iritzia ez zuen inork eskatu.
|
|
|
Ekintza horiei guztiei esker, uharteko energia autosufizientzia areagotzeaz gain,% 80 baino gehiago murriztu ahal izango lirateke karbono dioxidoaren (CO2) emisioak, berotegi efektua eragiten duen gas nagusia, eta euri azidoaren errudun den sufre dioxidoaren (SO2) emisioak ere gutxitu egingo lirateke.
|
Beste
lurralde batzuetarako adibidea Proiektu hori esperientzia pilotua izango da Europako beste lurralde batzuek energia garbien aldeko apustua egin dezaten. Hala, Europako Batasunaren (EB) energia arloko helburuetako bat da 2010ean herrialde kideen energia kontsumoaren %20 iturri berriztagarrien bidez egitea.
|
|
|
Ekintza horiei guztiei esker, uharteko energia autosufizientzia areagotzeaz gain,% 80 baino gehiago murriztu ahal izango lirateke karbono dioxidoaren (CO2) emisioak, berotegi efektua eragiten duen gas nagusia, eta euri azidoaren errudun den sufre dioxidoaren (SO2) emisioak ere gutxitu egingo lirateke. Beste lurralde batzuetarako adibidea Proiektu hori esperientzia pilotua izango da Europako
|
beste
lurralde batzuek energia garbien aldeko apustua egin dezaten. Hala, Europako Batasunaren (EB) energia arloko helburuetako bat da 2010ean herrialde kideen energia kontsumoaren %20 iturri berriztagarrien bidez egitea.
|
|
|
Hala behar duela azpimarratzen dute Jaurlaritzan, administrazio horren plana delako, baina euskal kultura ez da hori bakarrik. Planak aipatzen ditu
|
beste
lurraldeetan bizi diren sortzaileekiko harremanak, eta aipatzen ditu diru laguntzen aukera bereziak, baina arriskua dago Nafarroakoen eta Iparraldekoen periferia sentsazioa areagotzeko.
|
|
|
|
beste
lurralde epel eta koloretsuekin ametsetan.
|
|
2005
|
|
|
Horretarako elkartu dira Gipuzkoako bertso eskoletako ordezkariak. Eta pixkanaka, gogoeta zabaltzen ari da Euskal Herriko
|
beste
lurraldeetara. Talde lana, horra hartu duten abiapuntua.
|
|
|
1995\. urtean sortu zen mugimendua, Alemania eta Austrian. Oso denbora gutxian hedatu zen Europako
|
beste
lurralde askotara.
|
|
|
Abagune berri honetan, Euskal Herrirako hizkuntza politika bakar bat eratu beharraz, lege geriza komuna erdietsi beharraz arituko denik izango da bazterretan, baina, diskurtso hori ez da errealitatean ardazten, antzua eta erosoa da, demagogia da.
|
Beste
lurralde batzuetan zer egin den arakatu ostean, antzeko errezetak proposatuko dira, beharbada. Gainerakoek izandako porrotez zein arrakastaz burututakoez ikas dezagun nahi beste, baina gure errealitatea kontuan eta gizartea oso gogoan, guk asmatzea da kontua.
|
|
|
Txarangak eta kaleko festa Erdi Arokoak dira, Euskal Herrian daude, baita Landetan eta Sorian ere. Baina, adibidez, ikastolen festa eredua Kilomentroak; ideia AEBtik etorri zen ez da zabaldu
|
beste
lurralde horietara bertako problematika soziala ez baita gurea bezalakoa. Festari beste era batez ekiten diote haiek, baina haiek ez lukete festatzat hartuko ere.
|
|
|
Fruta, aitzitik, umeen %48, 6ren gosarian baino ez da hartzen, eta horren aurretik dago olioa, %58k hartzen baitute olioa euren gosarietako osagai bezala
|
beste
lurralderen batetik ekarritako ohitura, ezbairik gabe, baina inkestek egia badiote gure artean dezente errotu dena.
|
|
|
Gure herriko Limousin arrazako behien maila izugarri altua da.
|
Beste
lurralde batzuekin alderatuta, Euskadik estatu osoko limousinik onenak ditu. Hori hala da hainbat arrazoirengatik; baina batez ere, euskal abeltzainek egindako lan gogorrarengatikâ? ¦
|
|
|
Hegoaldean, Behe Himalaiako lurraldea kokatzen da, eta
|
beste
lurraldeen azpitik tektonikoki kokatutako ezkata tektoniko gisa interpretatzen da. Bere azpiko muga Mugako Zamalkadura Nagusia delako faila sistema da eta gainekoa Erdiko Zamalkadura Nagusia delakoa.
|
|
|
Beraz, “defizit ekologikoa” gertatzen da daukana baino lur gehiago kontsumitzen duenean, eta aztarna handiagoa sortzen du. Kasu horretan,
|
beste
lurraldeetako edo etorkizuneko belaunaldietako baliabideen erabileran oinarritzen da kontsumoa. Mundu mailan, adituek kalkulatu dute pertsona bakoitzak dagokion ekoizpen azaleraren %30 inguru gainditzen duela, eta mailagainaren batezbestekoa 2,85 hektarea/ pertsona da (ha/ p).
|
|
|
Damian orduantxe jabetu zen, bere barnean ibilitako polibinilozko ziraun hura bera beste norbaiten eztarrian behera ibiliko zela minutu batzuk geroago,
|
beste
lurralde batzuen konkistan. Eta okerragoa zena, berari baino lehen, beste norbaiti sartua izango ziotela tresna huraxe, muki eta haragi lirdingatsuen artean behera.
|
|
2006
|
|
|
Hemen ere beharrezkoa da oreka egoki bat aurkitzea.
|
Beste
lurralde batzuetan bezalaxe Hego Euskal Herrian ere gora doa zerbitzu sozialen gastua eta gainera datozen urteetan ere gorako joera nabarmena izango du. Eta gure baliabideen ehuneko edo portzentaje handiagoa erabili dugu babes sozialerako, sarrerak neurri berdinean hazten ez badira.
|
|
|
Ezjakinean ginen. «Aramaio bera ere ez da oso ezaguna, ez arabarren artean, ez
|
beste
lurraldeetako euskaldunen artean». Aramaio ezaguna ez, eta are gutxiago ezaguna Legutiano aldea.
|
|
|
Alizia, Alizia zalako, untxiaren atzean sartu zan pozuan, murgildu egin zan denporearen pozuan. Eta
|
beste
lurralde baten agertu zan bat batean. Untxia galdu eban begi bistatik une batez, eta orduan hartu eban gidaririk ez eroian tranbia beilegia, letra berdez margoturiko gaseosaren iragarki handia eukana.
|
|
|
Dirudienez, Inperioko
|
beste
lurralde batzuetan gertatu zen legez, antzinako euskaldunak menperatuak eta kontrolatuak zeuden arren, beraien hizkuntza, defentsa eta bizimodua mantentzeko nahikoa autonomia gorde zuten. Egoera zeharo aldatu egin zen ehun urte beranduago, bisigodoek baskoien kontrako kanpaina militarrak aurrera eraman zituztenean, baskoi batzuk erromatarren mendekoak izaten jarraitzen zutelako eta mendialdeko baskoiak zakuraketak egiten hasi zirelako behealdeko beraien bizilagunen lurretan.
|
|
|
Erbestetik idaztenzuten euskal begiekin. Euskal Herriak
|
beste
lurralde bat zuen erbestean. Sarrionandiak dioen bezala, aberriaren zama zeramaten paparrean.
|
|
|
Bigarren osagaia hiribilduak ziren. Jurisdikzio propioa zuten jaurerrian, baina Batzar Nagusietan batzuetan aparte eta
|
besteetan
Lurralde Arrunta edo Irekiarekin batera biltzen ziren, hartu beharreko erabakien edo eztabaidatu beharreko arazoen arabera. Orotara 21 izatera iritsi ziren XIII.etik XIV. mendearen bukaerara agertu zirenak, jaunaren menpe eta gero jaunaren ordezkaria zen korrexidorearen menpe; juridikoki banaturik zeuden beste lurraldetik (Lurralde Irekia edo Arrunta) eta. Tertzio?
|
|
|
Jurisdikzio propioa zuten jaurerrian, baina Batzar Nagusietan batzuetan aparte eta besteetan Lurralde Arrunta edo Irekiarekin batera biltzen ziren, hartu beharreko erabakien edo eztabaidatu beharreko arazoen arabera. Orotara 21 izatera iritsi ziren XIII.etik XIV. mendearen bukaerara agertu zirenak, jaunaren menpe eta gero jaunaren ordezkaria zen korrexidorearen menpe; juridikoki banaturik zeuden
|
beste
lurraldetik (Lurralde Irekia edo Arrunta) eta. Tertzio, edo Heren izeneko hiru taldetan antolaturik zeuden (heren edo tertzio buruak Bermeo, Bilbao eta Durango ziren).
|
|
|
252253). Pixkanaka, hierarkia eta antolaketa ezarriz joan zen eta integratuz
|
beste
lurraldeetan, askotariko paisaiarekin, bazterreko kolonizazio lurraldea izateari utziz.
|
|
|
Kristautasunaren sarreraren garaiaz, eztabaida zaharra baztertuta88, argi dago, IV. mendean komunitateak eratuta zeudela inguruko lurraldeetan (Kalagorrin Emeterio eta Zeledonio bertako martiriak daude eta Prudentzio poetaren bertsoak hori ziurtatzeko, eta Eauzen, adibidez). Pentsa genezake Goi Erdi Aroan erromatar garaitik zetozen hiriak mantendu ziren lekuetan apezpikutza izango zutela, Europa osoan gertatzen zen moduan; beraz, Iruñeaz eta Baionaz hori uste genezake, beharbada V. mendetik eta, gutxienez, VI. mendearen bukaeratik ziurra da (Jimeno Aranguren, 2003) 89
|
Beste
lurraldeetan zer gertatzen zen jakitea zaila da, datu eskasiarengatik. VI. mendetik badira Trebiñu aldean eta Nafarroan Ebro haranean ere eremutarrek eraikitako haitzulo artifizialak (Lañu, etab.) 90; Akizen ere aztarnak daude eta Gipuzkoan lehen aztarnak izan daitezkeenak agertu dira San Andres Astigarribian.
|
|
|
|
Beste
lurraldeekin konparatuz EAEko ikasle atzerritarren kopurua oraindik txikia bada ere, era nabarmenean igotzen ari da eta etorkizunari begira horrela jarraituko duela dirudi. MECen arabera, Lehen Hezkuntzan eta 2003 ikasturterako, ikasle atzerritarren portzentajeak honako hauek ziren zenbait Autonomia Erkidegotan:
|
|
|
1995 ikasturtean Bizkaian egindako esperientzia pilotuaren balorazio positiboak Euskal Autonomia Erkidegoko
|
beste
lurraldeetara hedatzea ekarri zuen 1996 ikasturtean. Honako bi helburu nagusi hauek lortu ziren:
|
|
2007
|
|
|
2006ak markak hautsi ditu tenperaturari dagokionez eta 2007a antzekoa datorrela dirudi. Euskal Herrian, Hego Europako
|
beste
lurraldeetan gertatzen den antzera, udak gero eta lehorragoak izango direla uste dute zientzialariek; euria egiten duenean dezente bota arren, ez da nahikoa izaten geruza freatikoa behar den bezala guritzeko.
|
|
|
Proposamenean, Euskal Herriaren izaera politikoa bakarra aitortzen da, baina juridikoki herri politiko bakar hori bitan edota hiru partetan antolatua gelditzeko aukera aurrikusten da herritarrek kontrakorik nahi ez badute behintzat. Hegoaldeari begiratuz, apustua lau lurraldetako autonomia aldeko izanik ere, Nafarroari eskubide osoa aitortzen zaio
|
beste
lurraldeekin batera egoteko edo, hala nahiko balute nafarrek, gaurko autonomian bakarrik jarraitzeko. Alde horretatik esan behar da proposamenak ohiko ezker abertzalearen proiektua demokratizatu egiten duela, izan ere, herritarren borondatean oinarritutako printzipioak lurraldetasunarenak baino balio handiagoa hartzen baitu.
|
|
|
|
Beste
lurraldeekiko homogeneotasuna agertzen da, berriz ere, solasaldietan haurrak presente daudenean: euskara ondorengotaratzeaz kezkatuta edo, gainontzeko egoeratan baino gehiago jotzen dute helduek hizkuntza horretara haurren bat tartean dagoenean eta, bereziki, haurrari zuzentzen zaizkionean.
|
|
|
Erromanizazioaren hasieretan, gaur egungo Euskal Herria osatzen duen lurralde guztian egiten zen euskara, eta Euskal Herriaz harantzagoko
|
beste
lurralde batzuetan ere bai, gorago esan dugun lez.
|
|
|
|
Beste
lurralde batzuei dagokienez, horietako askotan autonomiaren aldeko mugimenduak egon ziren, baina dena den, ezin izan zituzten estatutuak onetsita ikusi, inguruabar historikoak zirela bide. Aragoin, 1931tik gizarte mugimenduak egon ziren autonomiaren alde, eta 1936ko ekainean, Caspen Estatutuaren aurreproiektu bat onetsi zen.
|
|
|
Europako Batasunaren zuzentarau baten arabera, 2010ean bioerregaiek erregai guztien% 5,75 osatu lukete. 2005erako% 2k izan behar zuen bioerregai, eta Suedia izan ezik,
|
beste
lurralde guztiak ez ziren iritsi helburura. Espainian, adibidez,% 0,45ekoa izan zen kopuru hori.
|
|
|
Biek parte hartu zuten Eskualdunan hasitako kanpainan, Euskal Herriaren nortasuna onartua izan zedin, dokumentu berbera sinatuz; Arotçarenak adiskide ere deitu zuen La, tte. Gure ustez, La, ttek Arotçarenarekin batera sinatu zuen artikulu bat Eskualdunan, Euskal Herria
|
beste
lurraldeekin elkartu barik eskualde bilaka zedila eskatzeko kide bakarra izango zela ikusi zuelako.
|
|
|
Datu batetik: Euskadinjendeak informazio asko kontsumitzen du,
|
beste
lurraldeetan baino gehiago. Beraz, datu hori, liderra izan nahi duen marka batentzako oso garrantzitsua da.
|