|
2000
|
|
|
Esan nahi nuen, ez ote den gertatuko geure artean
|
beste
hizkuntza handi batzuetan gertatu dena. Adibidez, euskalkien erabilera idatzia desagertu, hizkuntza bera indartu eta ñabardurak fonetikan eta horrelakoetan azaleratu.
|
|
|
Lexikoak ere ez omen du eragozpenik ekartzen. Ez behintzat
|
beste
hizkuntzatan baino gehiago. Elexpuruk bederen ez du eragozpen handirik izan eta, exenplu emanez, bi liburu burutu ditu berak zuzentzen duen bildumarako.
|
|
|
Selektibitateko lehen atalak hiru azterketa izango ditu denentzat: historiako testuaren iruzkina, gaztelaniazkoa eta
|
beste
hizkuntza batekoa. D eta A ereduen kasuan ordea, laugarren bat gehituko da:
|
|
|
Euskaraz irakasten da ikastola honetan, hala ere, garrantzia handia ematen zaio
|
beste
hizkuntzak irakasteari. Bi urteko haurrak ingelesa ikasten hasten dira, eta datorren ikasturtean frantsesa ere eskaintzeko asmoa dute.
|
|
|
Halaber," IBS Gazette" aldizkari elektronikoa aurki plazaratzeko asmoa dute, eta bertan euskal ikasketen baitako gai espezifikoak jorratuko dituzte. Aldizkari horretan euskara eta ingelesa dira erabiliko dituzten hizkuntzak, nahiz eta loturetan
|
beste
hizkuntzak ere ager daitezkeen. Horrez gain, iturri bibliografikoak barneratuko ditu elkartearen webguneak, euskal kulturaren inguruko informazio orokorra ematen duten loturak eskaintzeaz batera.
|
|
|
Horregatik, hainbat sektoretan gure literatura osasuntsu dagoela uste dut. Jende asko poesiara hurbiltzen da
|
beste
hizkuntzetan baino beldur gutxiagorekin. Idazleak, hemen, ez dira elite bat, denok ezagutzen ditugu, kalean ibiltzen dira... eta orduan irakurleak esaten du" Harkaitz Canoren poesia liburu hau hartu eta irakurri egingo dut".
|
|
|
Hori da ezagutzen dudan sistemarik onena. Haur oso txikiei hitz egin behar izan diet, eta Espainiatik kanpo,
|
beste
hizkuntzetan. Emaitza onak ematen ditu bide horrek.
|
|
|
Norberaren erritmoak abestiekin du harremana. Egia da abesti batzuk aspalditik neuzkala eginda, baina orain hain modan dagoen kontzeptu hitz hori bilatzen nuen,
|
beste
hizkuntza bat, esateko beste era bat. Ez nuen lehengo diskoa berriro egin nahi.
|
|
|
Beste gauza batzuk komunikatu behar dituzu, letrak ez baitu existitzen. Orduan dena sentsazioa da,
|
beste
hizkuntza bat hasten zara lantzen eta oso ederra da.
|
|
|
Izan daiteke ez, da! Borgesen Babelgo liburutegiaren metafora erabiltzen badugu, liburutegi unibertsal horretan dago euskara,
|
beste
hizkuntza guztiak bezala, baita xumeena ere. Unibertsaltasun horretan ezin dugu ahaztu ingelesa ere partikularra dela.
|
|
|
Ez doa gazteleradunen hizkuntz eskubideen aurka.
|
Beste
hizkuntzak ikasi eta erabiltzea ez dugu arbuiatzen, baizik eta hortan ere lehenak izaten ohi gara eta izaten jarraitu nahi dugu. Asmoaren helburua eranstea da, aberastea, ez murriztea.
|
|
|
Eta Euskaltzaindiaren jarrerarik egokiena hain premiagarri den hizkuntzaren sustapenean datza, bere arautegiak eskatzen duen bezala.
|
Beste
hizkuntzak ukatu gabe errespetatuz, eta aldi berean gurea errespetaraziz. Europar jatorrak izateko ere herri bakoitzak beretiko izaeran oinarriturik lortu behar du.
|
|
|
–Antzinako Hispaniaren erlikiarik agurgarrienaren jabe zarete. Beste batzuek izan dezakete arte balio hoberik, gutiziagarri eta miresgarriagorik, baina ez da zuona bezalako garrantzia duen
|
beste
hizkuntzarik, zeren bere ikerketa sakondu gabe inoiz ere dira ezagutarazi antzinako zibilizazioaren ibilerak?.
|
|
|
Baina nortasun etnikoen eraikuntzan eta birsorkuntzan duen garrantziaz gain, hizkuntza lehen mailako osagaia da eremu publikoaren definizioan, eta alde horretatikere kontuan hartzeko eragilea nortasun nazionalen eraikuntzan eta birsorkuntzan. MikeCormack ek ondo dioen legez, hizkuntzarik gabe ez litzateke existituko eremu publikorik8 Hartara, gizarte batean populazio osoak ezagutzen duen hizkuntza bat badago, hizkuntza hori estatuak era hegemonikoan erabiltzen duelarik, eta
|
beste
hizkuntza batbadago, populazioaren zati batek soilik (elebidunak) erabiltzen duena, gizarteko kideguztiek parte hartzen duten eremu publikoa aurkituko dugu, batetik, eta beste eremupubliko txikiago bat, non elebidunek soilik har dezaketen parte, bestetik. Beraz, euskalkasuan, hiru eremu publiko ezberdin bereiz ditzakegu gutxienez:
|
|
|
Irratietan: egile edota artista frantziarrek egindako edota frantsesez edoFrantzian erabiltzen den
|
beste
hizkuntza erregional batean sortu edotainterpretatutako musika lanak, musikaren emisio denboraren %40raheldu behar dira gutxienez; horietatik erdia, gainera, egile edo interprete (talentu) berriena eta, halaber, produkzio berria izan behar dira, eta entzute handiko orduetan eman behar dira, musika modernoa osagai dutenprogramei dagokionean behintzat. Kuota bereziak daude, ordea, honakokasu hauetarako:
|
|
|
Baina horiekin batera, eta hemen jorratzen ari garen ikuspuntutik, Euskal Herrikobalizko komunikazio esparruaren ikuspuntutik alegia, sistemaren deszentralizazio modua eta ahulezia dira agian horren hutsunerik nabarmenenak. Komunikazio askatasunaren legearen eraldaketak erreferentziak egiten dizkie frantsesaz aparteEstatuan hitz egiten diren
|
beste
hizkuntzei, bai eta, modu orokorrean bada ere, horiekbabestu beharrari ere. Baina gero ez du maila edo eremu erregionala ezagutzen, ezikuspegi administratibotik ezta politikotik edo kulturaletik ere, ez sistema publikoan ezeta pribatuan ere.
|
|
|
euskara eta frantsesaedo euskara eta gaztelania. Gainera, asko eta asko dira
|
beste
hizkuntzen jabe erebadiren euskaldunak, gero eta gehiago dira euskaldunen artean hiru edo lau hizkuntzaren jabe direnak, gazteak batez ere. Euskalduna da, bakar bakarrik, testuinguruakahalbidetzen dion neurrian, euskaraz ala inguruko erdaraz funtzionatzea erabakidezakeena.
|
|
|
Garatutako estatuak beren eskema nazionalak inposatzen saiatzen dira; adibidez, beren hizkuntza ofizialaren erabilpena bultzatuz. Ikerlan anitzek erakusten duteingelesa dela Internet en gehien erabiltzen den hizkuntza15 Eta honek oso lekugutxi uzten du
|
beste
hizkuntzentzat, eta askoz gutxiago hizkuntza minorizatuentzat.Herri txiki batzuek ahalegin handiak egin dituzte beren hizkuntzaz webguneak sortzeko. Baina askotan ez dute lortzen erabilpena nabarmenki handiagotzea.
|
|
|
Badugu, bai, Kataluniatik, urrundikbederen, zer ikasirik; eta katalanek badakite, Marik berak aitortzen duenez: , gureesperientziak
|
beste
hizkuntz komunitateentzat interesgarria den zerbait izango duelakoan nago?? (20, 11).
|
|
|
Azalez ta mamiz orrelakorikeztugu irakurri euskeraz lenago?.
|
Beste
hizkuntzetan ere pozik atotsiko luketen obra. Zaitegiren hitzakdirela, suposatzen dut.
|
|
|
– Ikerketa gehienak, gainera, Euskal Herritik kanpo eta
|
beste
hizkuntza partikularrekiko egin diren ikerketak eredu moduan hartuz, eredu horiek euskararekikoEuskal Herrian aplikatzen dituzte. Hau araua bada ere, salbuespen gutxi batzukbadaude, berriz ere.
|
|
|
a) Hitzaldi eta sermoietan debekaturik geratzen zitzaien elizgizonei gaztelaniaez zen
|
beste
hizkuntzarik erabiltzea. Testu honek ez zituen aipatzen elizakobestelako lan eta harreman pertsonalak (aitorlekua, otoitzak, etab.).
|
|
|
Monarkiako indar politiko hegemonikoek oso garbi izan zuten zer pentsa eta zeregin, gaztelania ez ziren Penintsulako
|
beste
hizkuntzekin. Hori ulertzeko, RomanonesGobernu Buruaren hitzak (berriz ere!) eta Lliga Regionalista ko Cambo ren erantzunaizan daitezke Erregeren Gobernuak nondik nora zebiltzan jakiteko eta eskuinerregionalista bera haiengandik zein urrun zegoen erakusteko testu egokiak (Ferrer1985:
|
|
|
Eredu klasikoa da eta
|
beste
hizkuntza askoren sintesian erabili eta balioztatu da; aukeratzeko arrazoi nagusia horixe izan da. Dena dela, lantzen gabiltzan beste batzukere ez ditugu baztertu:
|
|
|
Euskara (Lingua Navarrorum) zabartu egin zuten eta okerhorrek ondorio tragikoak ekarri dizkio Euskal Herriari. 1225 urte inguruan, GaztelakoFernando III. erregeak, bere erresumako agiri publiko guztiak gaztelaniaz idatziakbehar zutela izan agintzen zuen bitartean, bere seme Alfontso X.ak berraginduzuena?, nafar erregeek euskara ez
|
beste
hizkuntza guztiak erabiltzen zituzten ofizialkibere erresuman: latina, gaskoinera, Nafar Aragoiko erromantzea; gero gaztelania erebai eta, azkenaldian, frantsesa ere.
|
|
|
Gabeziei begira, antzezlanak prestatuko dituzten idazleentzako eskolarik ez izatea kezkagarria da gaur egun. Batetik idazten trebatu eta
|
bestetik
hizkuntzaren alde dramatikoa landuko duen eskola hori abiatzea oso garrantzitsua da gaur egun, oraindik ere beste generoetan aritzen diren idazle apurrak baitira dramatikoari heltzeko tentazioa izaten dutenak. Eta sarietan irabazle gertatu arren, oso urrun egoten baitira aktoreek eta zuzendariek eskatzen dituzten baldintzetatik (edo erretorikoegiak, edo erritmorik gabeak, edo hitzaren garrantzian oinarrituta interpretazioari tarterik uzten ez diotenak...).
|
|
|
Eguneratze jarduera hau, noski, errazagoa izan da hizkuntz familia ezagunetako mintzairen kasuan, antzeko
|
beste
hizkuntza batzuekin kidetasun argiak zituztelako —adibidez, katalanak aldamenean latina, gaztelania, frantsesa eta italiera izan ditu; txekierak ondoan poloniera eta gainerako hizkuntza eslaviarrak; hebreerak arabiera izan du auzoan—, baina egokitzapena nekezagoa gertatu zaie ahaidetasun hurbilik gabeko hizkuntzei, esaterako, finlandierari, turkierari edo euskarari.
|
|
|
Ildo horretan, saritutako lanak kanpoan zabaltzeko gainsariak sortu dira. Horrela, euskarazko literatur sariaren irabazle eta akzesit saridunek, beren lanak nazioarteko zabalkunderako hizkuntza batera itzultzeko eta euskara ez den
|
beste
hizkuntza batzuetan aurkez daitezen katalogoa egiteko dirulaguntzak jasoko dituzte.
|
|
|
Era berean, Haur eta Gazteentzako Euskarazko Euskadi Literatur saria irabazten duenak, saritutako lana nazioartean aurkezteko katalogoa egiteko eta
|
beste
hizkuntza batean argitaratzeko kontratua egiteko dirulaguntzak jasoko ditu.
|
|
|
97 Carnapentzat ‘gauza hizkuntza’ (thing language)" inguratzen gaituzten gauza hautemangarriei buruz mintzatzerakoan eguneroko bizitzan erabiltzen dugun hizkuntza" zen. Hizkuntza horri buruz aritzen diren
|
beste
hizkuntzak metahizkuntzak lirateke ikuspegi horretan. Ikus CARNAP, R.:
|
|
|
" ez duzu ukatuko". Luzik zerbait marmarkatu zuen; agi denez,
|
beste
hizkuntza hartan; tartean baina," kirtena" hitza aditu zuen Xanek. Lazarok barre karkara egin zuen.
|
|
2001
|
|
|
Itzultzea? Bai, baina
|
beste
hizkuntza batera bihurtzea garestia da oso. Garestia ez ezik, profesional moldagaitz eta konformagaitz batzuen esku izaten den lantegia ere bada.
|
|
|
Zera esan digu Apraizek: " Bilketa lana kulturala ere bada, eta beti ahal
|
beste
hizkuntzen baliokideekin sistematizatu behar da". Asko eskatzea izango da hori jasotzea, ekibalentzia matematiko teknifikatuak euskaraz ez direlako eman, aparatuak ingelesez daudelako, baina lan talde kualifikatu batek jasoko balu, gero, Euskaltzaindiak edo onespena eman eta kalera irteterakoan argia eta erraza izan luke, bere ustetan.
|
|
|
EUSKO Jaurlaritzak onartu berri du euskal literatura sustatzeko 14,5 milioi pezetako diru laguntza (580.000 libera). Horietatik, hiru milioi euskal egileen obrak
|
beste
hizkuntzetara itzultzeko baliatuko dira; beste hamar, enpresa eta argitaletxeak nazioarteko liburu azoketan egon daitezen lortzera zuzenduko dira; gainerakoa, EAEtik kanpo ekitaldiak antolatzeko erabiliko da.
|
|
|
Gainera, hemendik gutxira, katalanez ere ikusiko du argia. Badira ezberdintasunak jatorrizko bertsioaren eta
|
beste
hizkuntzetan eskainitakoen artean, halere: alde batetik, funtsean testua berdina den arren, kontakizuna berridatzia izan da; eta bestetik, euskarazko liburua Jokin Mitxelenaren marrazkiaz horniturik agertu zen bezala, erdarazko bertsioetan Asun Balzolak eman die irudien bidezko bizia ipuineko protagonistei, alegia sorgin lardats samar bati, sorgintxoak hegan egiteko erabiltzen duen bigarren eskuko erratzari, eta bien gaiztakeriak jasan behar izaten dituztenei.
|
|
|
Nik nahiago dut helduentzat magia egitea. Helduekin inprobisaketa askoz gehiago lantzen dut eta
|
beste
hizkuntza mota bat erabili dezaket. Gainera umeek onartu egiten dute magiak existitzen duela.
|
|
|
" Zientziako esparruetan hori gertatzea normala da.
|
Beste
hizkuntzei ere gertatzen zaie. Informatika munduan gaztelania inglesaren menpe dago gai askotan" esan zigun Zabaletak.
|
|
|
EIZIEko zuzendari Koldo Bigurik adierazi digunez, gazteentzat nahikoa eskaintza zabala zegoen lehendik, baina helduagoek ez zuten aukera hori eta irakurle euskaldunek gaztelaniaz edo
|
beste
hizkuntzez baliatu behar zuten «munduko literaturaren altxorrak» ezagutu ahal izateko. «Horrez gain, ordu ra arte argitaratzen ziren literatura itzuliaren aleak askotan nahikoa badaezpadakoak ziren kalitate aldetik», azaldu digu Bigurik.
|
|
|
Hiru nobelen artean, bigarrena, 100 metro, dugu, dudarik gabe, harrera hoberena izan duena. Ez bakarrik hiruren artean argitaratuena izateagatik,
|
beste
hizkuntzetara itzuli zen lehenengo euskal nobela izateagatik ere bai (lau hizkuntzatara, hain zuzen) 11.
|
|
|
Esan daiteke 70eko hamarkadan sendotzen den euskal nobelagintza modernoari esker, gure narratibak garaiko joera literarioekin zuen etena ezabatu egiten duela. Lehenengo aldiz, euskal irakurleak ez du inongo eskizofrenia literariorik biziko euskarazko eta
|
beste
hizkuntzetako irakurketa literarioen artean. Saizarbitoriaren nobelek hasten duten aro honetan, behiala T. S. Eliot poeta nobeldunak" Tradition and Individual Talent" (1920) artikuluan esandakoa frogatuko da:
|
|
|
Literaturak ez duela mugarik, eta literatur ondarearen berrirakurketak direla finean idazleek eskaintzen dizkigutenak.
|
Beste
hizkuntzetako literaturekiko harremanetan gauzatzen den euskal nobela berri honek" mundua Alejandria zabal bat dela" gogorarazten digu eta, ondorioz, indarrean dauden parametro literarioen zolan mugitzen dela euskal nobela garaikidea.
|
|
|
Hiru dira bidaia liburuetan agertzen diren ezaugarri nagusiak: polisindetona" eta" juntagailuaren erabilera ugaria,
|
beste
hizkuntzatako esaldien agerpena eta dialektalismoaren erabilpena.
|
|
|
Bi eratako ikastetxe pribatu elebidunak daude: estatuko ikasketa plana jarraituz gaztelania
|
beste
hizkuntza batekin bateratzen dutenak eta beste herrialde bateko ikasketa plan ofiziala ematen dutenak.
|
|
|
Ikastetxe elebidunaren aldeko aukera egiten bada, interesgarria izango da gaztelaniaz zenbat eskola eta
|
beste
hizkuntzan zenbat emango diren jakitea, hizkuntza horiek sartzen zein adinetan hasiko diren eta zein mailatan sartuko diren.
|
|
|
|
Beste
hizkuntza bat ikasten hastean, ikaslea, nahitaez, interprete bihurtzen da; hau da, entzundakoa deskodetu, ulertu, mezu berria kodetu eta igorri du.Zertan esanik ez dago, interpretazioak oso teknika bereziak behar ditu, horietakobatzuk ikasten gaitzak direnak. Baina ikaslea ez da interpretea izango lanbidez, etaez ditu zertan ikasirik.
|
|
|
Oso gogoan izatekoak dira Steven Pinker irakasleak, buru hizkuntzaz, egindako ekarpenak, alegia, giza hiztunak halako mekanismo biologikoen sorta batduela eta horrelakoei esker txikitan hizkuntzak erraz samar ikasten direla. Zenbateta adinean aurrerago,
|
beste
hizkuntza bat ikasterakoan, hainbat eta gehiago kalkatubeharra izaten da hasierako edo jatorrizko hizkuntz sistemaren gainean. Azkenikerketen arabera, adina faktore erabakigarria da hizkuntza ikasteko ahalmenarenfosilizazioan.
|
|
|
Ondorioz esatea dugu, bigarren hizkuntza ezin dela ikasi lehenengoabezain ondo, batez ere ahoskeraren aldetik, neurona zirkuituek malgutasuna galtzen dute eta. Hizkuntza baten sostengu diren neurona zirkuituak (umetan sendotuak)
|
beste
hizkuntzara egokitu beharra, horra hor, segur aski, arazoen jatorria.
|
|
|
Batek huts egiten badu, hiztunak bestera joko du, errealitatea bat eta bera delako. Ikasleak segurtasunez lotu behar du adierazle ikasiberria
|
beste
hizkuntzako adierazlearekin eta denotatzen duen errealitatearekin.. Hobe ez!, erabil dezakegu adibidetzat:
|
|
|
Hizkuntzaren irakaskuntzaren inguruko hausnarketa, euskaratik bertatikegin beharrekoa,
|
beste
hizkuntzetakoa ere gogoan izanik, noski.
|
|
|
– Kulturaren kontsumoaren mailari dagokionez,
|
beste
hizkuntzetan gertatzenden bezala, baxu samarra da kultura idatziarena eta altuagoa ikus entzunezkoena, nahiz eta, ikerketak adierazi zuenez, zenbat eta gazteagoak izan, hainbat eta handiagoa den euskarazko kultur produktuen kontsumoa.
|
|
|
Kasu horretan pertsona bat edo beste egon daiteke, noski, baina salbuespenak direla uste dugu. Are gehiago,
|
beste
hizkuntzetan egindako esperientziek ere horrela adierazten dute.
|
|
|
Tradizio laburra dugula eta kexuka? Utikan, utikan,
|
beste
hizkuntzetako idazle askok eta askok ez duten pagotxadaukagu eta: eremu zabal bat ikusten dut neure aurrean, giza oinak zapaldu gabeaagian, eta.
|
|
|
Esate baterako, Txuma Lasagabasterrekgurean euskal nobelaren errepresentazio gaitasunaz agertu dituen zalantzak, hauda, gure errealitatea irudikatzeko orduan euskal nobelagintzak betetako zereginaz: «Parece como si los narradores tuvieran miedo a enfrentarse con la realidad historico social». Izan ere, esperimentazio formal eta teknikoak
|
beste
hizkuntzetako nobelagintzarekin homologatu bai, baina euskal nobelagintzak bizi dugun gizartearenahalegin eta nekea, idealak eta porrotak islatzen al ditu. Horixe da Tx. Lasagabasterrek planteatzen duen zalantza:
|
|
|
Hizkuntza maioritarioa edo gehiengoarena duen taldearentzatbigarren hizkuntza ikasteak integrazioa du ondorio sozialtzat. Hau da, gizabanakoek
|
beste
hizkuntzaren eta kulturaren ezagutza eta apreziazioa jasotzendute beren identitate kulturalari eutsiz (ikus Lambert-en (1974) elebitasungehigarriaren kontzeptua). Hizkuntza minoritarioa duten taldeko kideentzat, berriz, 2Hren jabekuntzaren ondorio soziala asimilazioa da (ikusLambert en (1974) elebitasun kengarriaren kontzeptua).
|
|
|
Garbi dago, kontrol instituzionala? dela hizkuntz taldeek duten bizitasunarendimentsio garrantzitsuenetakoa
|
beste
hizkuntz talde batzuekin aurrez aurreborrokan beren izaera mantendu eta baieztatzeko.
|
|
|
Esate baterako, hizkuntz talde bat ahulaizan daiteke aldagai demografikoetan, baina indartsua laguntza instituzionalari etaestatusari dagokienez. Kasu horretan esan daiteke, orokorrean, estatus altua duentalde gutxitu dominatzaile horrek erdi mailako bizitasuna duela bizitasunaren faktore guztietan (demografia, estatusa, laguntza instituzionala), ahula izaterapasatzen den
|
beste
hizkuntz talde gutxituarekin konparatuz.
|
|
|
kasu honetan ere gizabanakoarekin lotzendirenak: lehen hizkuntza (k) nola garatzen d (ir) en,
|
beste
hizkuntzen gaitasunaren jabekuntza, elebitasuna eta elebiduntasunaren posibilitateak, eta abar.
|
|
|
|
Beste
hizkuntza taldeko kideen antza izan nahi dutenen, hau da, talde honetako kide izan nahi dutenen, eta beste hizkuntza taldearekin helburu utilitarioekin komunikatu besterik nahi ez dutenen artean egiten dute bereizketa.
|
|
|
Beste hizkuntza taldeko kideen antza izan nahi dutenen, hau da, talde honetako kide izan nahi dutenen? eta
|
beste
hizkuntza taldearekin helburu utilitarioekin komunikatu besterik nahi ez dutenen artean egiten dute bereizketa.
|
|
|
Integratiboki motibatuta dagoen ikasleak
|
beste
hizkuntza taldearekiko jarrerapositiboa agertzen du, eta baita hizkuntzaren ikaskuntzarekiko, ikaskuntza egoerarekiko (ikastaroa eta irakaslea) eta edozein hizkuntzaren ikaskuntzarekikoere, eta gurasoengandik hizkuntza hori ikasteko animo handia jasotzen zuten.
|
|
|
Zehazki, irakaskuntzaren ingurunean hiru aspektu izan daitezke garrantzitsuak: 1) ikasten duen subjektuaren etnizitatea, 2) bigarren hizkuntzaren estatusaeta 3) komunitateko
|
beste
hizkuntz taldeen gertutasuna. Horrela:
|
|
|
Bariantzaren %15.5a azaltzen duen 2 FAKTOREAn orientazio instrumentaledo pragmatikoari dagozkion itemak sailkatzen dira (p= 0.79): euskara lanpostuhobea edo lanpostu bat lortzeko ikasten du subjektuak, eta, horrekin batera, euskaraetorkizuneko ikasketetan lagunduko dion zerbait bezala eta geroago
|
beste
hizkuntza batzuk ikasten lagunduko dion zerbait bezala ikusten dute.
|
|
|
Liburuxka honen helburuak, usain, perfume eta usaimenaren arlora hurbiltzeko urrats bat ematea izan nahi du. Gai hauei buruzko bibliografia
|
beste
hizkuntzetan zabala bada ere, euskaraz urria da. Gehienetan, gaia eleberrien esparruan jorratzen da, alde ludikoa/ kulturala/ historikoa azpimarratuz.
|
|
|
Hiru egun eman ditut trenetik trenera eta ez nago etxetik oso urrun.
|
Beste
hizkuntza bat entzuten da, hori bai, baina beti hizkuntza bera. Kartelak eta ondo ulertzen ditut gainera.
|
|
|
Nolabait esan, gure artean paperera pasatzen garenean, esan nahi dut (badakizue, orain  tsu arte, joan den mende arte, gizonak ez du biderik izan papera edo tinta edo antzeko zerbait ez baldin bada, esaten zituenak edo esan nahi zituenak gordetzeko, tomateak potoan sartuta gordetzen diren bezala gorde  tzeko), joan den mendeetatik datozkigun lekukotasunak gehienbat lekukotasun idatziak dira, paperetan daudenak; eta paperetan âhori garai horietako paperak erabili behar izan dituenak ongi baino ongiago daki eta gehienetan damuz ikasten duâ euskara ez dela gehiegi ausartzen, ez dela gehiegi aurreratzen, euskara beti atzera samar gelditzen dela. Euskarazko hitz bat aurkitzeko ehunka hitz irakurri behar dira
|
beste
hizkuntzaren batean dauden dokumentuetan.
|
|
|
Bestela ez bageneki, beraz, pentsa genezake garai batean, Gipuzkoan bertan esate baterako, mundu guztiak gaztelaniaz egiten zuela; paperetan ageri den lekukotasunaren arabera badirudi gaztelaniaz egiten zutela. Guk badakigu ez zela horrela, guk gerok ezagutu dugu egoera hori eta badakigu hor gertatzen dela euskara trebe eta ausart, Axularrek zioen bezala, ez izatea aurreratzeko eta beti
|
beste
hizkuntza hori dela aurrera agertzen dena.
|
|
|
Gure artean eta guk gauzak ongi ezagutzen ditugun garaian, ez da sekula euskara hemengoen adierazpide edo mintzabide osoa izan.
|
Beste
hizkuntzaren bat izan du beti aldamenean. Beharbada hemen maila batean edo bestean erabiltzen ziren hizkuntzetan euskara maiteena, bihotzekoena, kuttunena zen, edo nahi baduzue, etxekoena; baina etxetik irten ahala eta beste beharretara eratzen ginenean, hasten ginen berehala beste hizkuntzaren bat erabiltzen, honetarako edo hartarako.
|
|
|
Beste hizkuntzaren bat izan du beti aldamenean. Beharbada hemen maila batean edo bestean erabiltzen ziren hizkuntzetan euskara maiteena, bihotzekoena, kuttunena zen, edo nahi baduzue, etxekoena; baina etxetik irten ahala eta beste beharretara eratzen ginenean, hasten ginen berehala
|
beste
hizkuntzaren bat erabiltzen, honetarako edo hartarako.
|
|
|
Aita Zabalak  bazuen segur aski egiteko presakakoagorik eta aurrean bidaltzen du aski itxuratxarki erantzun batean Ulibarri eta Ulibarriren asmo hori; ez zuen ikusten zer arraiotarako behar zuen Bizkaiko foruak euskaraz jarria egon. Nik dakidanez gainera ez dago oraindik ere, eta ez da sekulan egon7 Gure lege zaharretan zaharrena eta begikoena, beraz, euskaraz sekula egon ez baldin bada, horrek zerbait adierazten du, alegia ez dela euskara izan, lehen adierazi dudan bezala, euskaldunen adierazpide eta mintzabide osoa, beti
|
beste
hizkuntzaren baten premian egon dela bere aldamenean.
|
|
|
Egia da euskara hortik kanpora eta aski zabalki egiten zela, baina eskualde horretan guztian ez zen euskaraz soilik egiten: euskararen aldamenean bazegoen
|
beste
hizkuntzaren bat. Beraz, guk besteren aurrean esaten dugunean Nafarroako Erriberak, Cascantek esate baterako, euskara galdu zuela eta berreuskaldundu egin behar dugula, ez gara egiaz ari; guk dakigunez eta guk ezagutzen dugun garaian Cascanten ez da euskaraz egin; hori da egia, egia huts hutsa eta Cascanten bezala hori bera gertatzen zen gutxi gorabehera Bizkaiko Enkartazioetan, Arabako zenbait zatitan eta beste franko lekutan.
|
|
|
Nik aski duda egingo nuke.
|
Beste
hizkuntza batean behintzat ez lirateke literatura bezala hartuko, baina, jakina, gure artean hamazazpigarren mendean ez da hainbeste Dotrina eta ez da hainbeste hizkuntzaren lekuko, non eta Kapanagaren Dotrina bazter daitekeen. Gipuzkoan hemezortzigarren mendean ez dira hainbeste Larramendi baino lehenago idatzi zuten lekukoak eta horien artean Otxoa de Arinek oso leku nabarmena du eta nahiz berak hizkuntzagatik eta beste zenbait arrazoi berezirengatik literatura aldetik  interes gehiegirik ez izan, beti izango da aipatua.
|
|
|
" Erdara ere hemengoa da". Beraz, euskaldun izateak, euskaldun jantzi eta oso izateak, gure barru barruan euskara noranahiko hizkuntza izateraino lantzeak ez gaitu
|
beste
hizkuntzak lagatzera behartzen, ez gaitu deusen aurkako bihurtzen. Hori ongi ulertu genuke, eta aintzat hartu, hain zuzen ere aintzat hartu genukeen bezala euskaraz hitz egiteko gauza ez izateak ez duela inor euskararen aurkako bihurtzen.
|
|
|
Izan zuen gainera, Eskoliak hain zuzen, bere itzultzailea, nahiz eta ez
|
beste
hizkuntza batera. " Itzuli det, dio hemengo zerrendan ageri den Gregorio Arruek?
|
|
|
Ez nuke nahi euskara
|
beste
hizkuntza baten (Erdararen) errainu hits bihur dadin, eta" errainu" bitara har daitekeenez berehala argitzera noa zer esan nahi dudan. Guretzat," errainua" da guztiok itsatsirik daramaguna eta harako Peter Schlemihl hark galdu omen zuena.
|
|
|
|
Beste
hizkuntzetako asma lanekin berdinduz gero âez gorengo edo behengoekin, bai erdi mailakoekinâ, ez da Joanak joan nire iritziz, haien parera heltzen. Gizarteko auziek, gizakien arteko harreman korapilatuek, alde asko izaten dute:
|
|
|
Segur dakidana besterik da: ez Eleizalderen, ez neronen, ez hark dioen bezala horretaz,
|
beste
hizkuntzei begiralditxo bat emanaz, noizean behin bederen pentsatu duenaren ustez, ezin dezakeela iraun gure hizkuntzak oraingo heinean, bakoitzaren" amaren hizkuntza" delarik, ama horiek gehiegi direlako eta desberdinegiak dituzten mintzaerak.
|
|
|
Ez nauzue euskaraz bertso berriak bakarrik egin behar liratekeela uste duten horietakoa. Aita Barandiaranek dioenez," Euskerak ere,
|
beste
izkuntzak aña, ba dauka elerti ederraren bearra". Horrelaxe da.
|
|
|
Hauxe litzateke goikoaren ondorioa. Ez geunden batzuek besteak baino
|
besteren
hizkuntzak menderatuago (bestela uste duenak azal bitza kolkoan daramatzanak), eta halaz guztiz batzuek lotuago agertu ziren etxeko mintzairari besteen aldakan. Barrenak hala agintzen zuen dirudienez eta epeltasun hori izkribuz agertzen da bakarrik, ez ahoz.
|
|
|
Laburrago esan, bat batean ulergaitza zirudiena guztiz erraza gertatzen da harremanak luzatu ahala. Eragozpena, ordea, ulertezina baino areago, aski da maiz âzenbaitek ikusi nahi ez badu ereâ hiztunak aldamenean batua eta finkatua duten
|
beste
hizkuntzaz balia daitezen.
|
|
|
Beste askotan, aldiz, alderdi honi balio gehiegi emateko zaletasuna izan daiteke. Beti harritu izan nau" gure  hizkuntza indoeuroparrak" solasean maiz aipatzeko hizkuntzalarien joerak10, ez jatorriko gizarteaz dihardutelarik, axaleko diferentzia handiak gorabehera, guztien artekoa den oinarrizko ezaugarri multzo batez baizik(
|
beste
hizkuntzenak ez bezalakoak, kontrakoak ez badira: " gure hizkun  tza indoeuroparretan bederen gertatzen ez den bezala", e.a.). Nolanahi ere, iritzirik zuhurrenarentzat ere, euskararen historiak egiaztatzen duenez, elementu honek, kidetasuna ala bakartasun genetikoa, konparatistaren bide estuak gainezkatzen duen interesa du.
|
|
|
Berezitasun nabariak, besteekiko izate bakanak, hizkuntzaren iraupenaren alde bulkatu du, eta honela aitortu dute auziaz arduratu diren guztiek. Bertan behera utzita gal zitekeen bakarrik (horretarako elebitasunezko denboraldia behar, luzeagoa nahiz laburragoa), ez, ordea, bere ezaugarriak galdu ahala inorenak bereganatzen  dituela, antzeko
|
beste
hizkuntzekin nahas. Aurkakoa izan du, berriz, idazketa zailtzen zion aldetik, lehendabizi, eta kanpoko laguntza ezak lantzea eragozten  ziolako gero.
|
|
|
Aurkakoa izan du, berriz, idazketa zailtzen zion aldetik, lehendabizi, eta kanpoko laguntza ezak lantzea eragozten  ziolako gero. Alde honetatik ezin aldera dezakegu
|
beste
hizkuntza erromanikoekin, adibidez, hauek beti izan baitituzte eta dituzte bestelako ereduak, kanpokoak baina ez arrotzak, zabar aldietan galdua irabazten lagun ziezaieketenak. Bestalde, eta hau axola handikoa da egungo egunetan batez ere, Penintsulako erromantzeak, idatzian behintzat, gaztelaniaz dakien edozeinentzat ulertzen errazak direlarik, euskarak, are idatziak ere, hasi masiak ezagutzea eskatzen du, bestela ulergaitza gertatzen da, are romanista edo indoeuropartzale ikasientzat ere.
|
|
|
Hona. Gazte horiek euskaldun hutsak izango dira ala (ez edo!)
|
beste
hizkuntzaren bat, ingurukorik edo ez hain ingurukorik, dakitenak, bereaz gainera. Bestela, oraingoek ez bezala, pentsatuko dutela segur da, ez hain segur zer nolakoa izango den" bestelakotasun" hori.
|
|
|
Garbiak oro erdaraz, inongo erdaraz, idatziak eta lizunak oro euskaraz? Gogoeta zuzenak
|
besteren
hizkuntzan beti eta okerkeriak, berriz, gurean. Are gehiago.
|
|
|
Baina gaitz horien sorburutzat euskararen co rpusaha rtzen du Zuazok, hizkuntza horrenestatus a ahaztuta, eta gaixotasun horiek, aldiz,
|
beste
hizkuntza nagusi batekiko meneko egoeran dagoen hizkuntza gutxituaren ahuleziak ohi dira gehienbat. Azter ditzagun, bada, eritasun horiek banan banan.
|
|
|
Inork imajina dezake ingelesa, gaztelania edo frantsesa nagusitzen diren esparruetan hizkuntza horiek hiztunbe rririk ez erakartzea, bertako biztanleriak
|
beste
hizkuntza bat hautatzen duelako. Egindako ikerlanetan euskara bigarren mailako hizkuntzatzat jotzen dutela adierazten digute euskal gaztetxoek.
|
|
|
Bigarrenik, pentsa ote daiteke ingelesa edo
|
beste
hizkuntza nagusiren hiztunek eguneroko harremanetan dituzten hizkuntz premiei erantzungo dien hizkera sortzeko ezintasuna dutela. Hiztun komunitate trinko eta osasuntsu bateko partaide petoa izanez gero, hizkuntza jatorra erabiltzea da berezkoena, ez Marteko aldaki arrotz eta exotikoak.
|
|
|
Unescon uste dugu iritsi dela hizkuntz erkidegoen arteko harreman gatazkatsuak gainditzeko ordua. Kultur giro berezia sortu behar dugu(...) Hizkuntz erkidego guztietako kideek aurki dezatela
|
beste
hizkuntza batzuk jakiteak dakarren plazera.
|
|
|
Liberalizazio hori beste eremu batean gauzatu nahi da gehienetan, hala ere. Gaztelania eta hizkuntza periferikoa daude lehian, eta ez gaztelania munduko
|
beste
hizkuntza handiekin.
|
|
|
Azken urteotan, bilakaera oso interesgarria izan du euskararen aldeko diskurtsoak gurean. Ez oraindik aspaldi, bazen gurean ia elebakartasuna aldarrikatzen zuenik, eta bazirudien euskararen mesederako hobe genukeela
|
beste
hizkuntzak ahaztea, edo ahalik eta gutxien erabiltzea. Egun, euskararen aldeko aldarrikapena eleaniztasunaren baitan egiten da, eta mundu eleanitzean euskarak presentzia duina izatean datza erronka.
|
|
|
Derrigorrezkoa dute euskaldun guztiek gaztelania ezagutzea, nahiz hura erabiltzea eskubide gisa (soilik) agertzen den. Eta"
|
beste
hizkuntza espainolak" (sic, euskarara itzulia —" Las demas lenguas españolas") bakoitzaren Autonomi Erkidegoan izango dira ere ofizialak, beraien Estatutuen arabera.
|
|
|
|
Bestetik
hizkuntzaren, kasu euskararen, egoera. Zenbat eta urrats gehiago eman hizkuntzaren normalizazioan, orduan eta kezkatiago jartzen da hizkuntza hori zanpatuta izan nahi duena, eta ondorioz, defentsa erreakzio gisa, orduan eta eraso bortitzagoak ematen dira.
|
|
|
Euskarak komunikaziorako tresna baliagarria izan behar du. Herritar batek hizkuntza bat ez mantentzea eta hurrengo belaunaldiari ez uztea aukeratzeko arrazoiak izateak, ez du zerikusirik berak hizkuntza horrekiko duen gutxiespenarekin, baizik eta sentimendu pragmatiko batekin, zeinak hizkuntza honen gaitasuna eta erabilera, nagusitzat hartzen den
|
beste
hizkuntza baten erabilerarekin konparatzen duen.
|
|
|
Bestetik, norbanakoari hizkuntza bat jakiteak berari buruzko irudi positiboagoa eman diezaioke. Gainera, frogatua dagoela ematen du hizkuntza baten ezagupenak
|
beste
hizkuntza batzuenak ere erraztu egiten dituela. Nire esperientziak hala esaten dit.
|
|
|
Hizkuntzak berak gatazka horretatik at geratu behar luke. Alde batek zein
|
besteak
hizkuntza politizatzearen ondorioa dugu gatazka hori. Gogorra izanik ere, guztiz edo nagusiki hizkuntza mailako eztabaida edo kritika balitz, ez litzateke hain zaila izango jarrerak hurbiltzea.
|
|
2002
|
|
|
Nola esaten duzu «bertso saio» erdaraz? Ez da, ez, lan makala izan
|
beste
hizkuntzetako hitz baliokideak aurkitzea. Horrela aukeratu du erdal terminologia bertsolaritzako «Euskaltzaindiak»:
|
|
|
Hizkuntzen kontu horrek ñabardura bat merezi du, nire ustez. Egia da euskaraz eta gaztelaniaz gain
|
beste
hizkuntza gehiago hitz egiten dela, arabieratik hasita. Etorkin horiek hemen geratzen badira, nafar izango dira, noski baietz, Euskal Herriko jendea izango da, baina haien ohiturak eta hizkuntzak ez daude Euskal Herrian finkatuta.
|
|
|
Oso gustura. Gainera," Eta zer?" saila argitaletxe elkartuek ateratzen dutenez, euskaraz bezalaxe, katalanez, gailegoz, asturianoz eta Valentziako katalaneraz plazaratzen ditu kontakizunak, eta niri poz handia eman dit
|
beste
hizkuntza horietan guztietan nik idatzitakoa azaltzeko bidea eman didalako.
|
|
|
Datozen hamar urteotan Europan, hizkuntzen, hiztun talde nola baita gizarteetan aldaketa esanguratsuak gertatuko dira, testuinguru horretan euskarak ez dauka bere biziraupena ziurtaturik, beraz, arian arian ari gara haren etorkizuna jokatzen eta eraikitzen. Egun euskalduntzen ari diren zein jada euskaldundu diren belaunaldien hizkuntza jokabideak (familian, lagun artean, lan munduan, e.a) etorkizun hurbilean euskararen bilakaeraren nondik norakoak utziko dizkigute agerian, hots, euskarak etorkizunik izango ote duen edo euskarak
|
beste
hizkuntza batzuen antzera museoko pitxi eder izatera iristeko bidea hartuko ote duen.
|
|
|
Frantzia estatu nazioaren eredua eta paradigma izan zen, pentsa! Paradigma sortu zuen estatuan hori gertatu da zentzu nazionalean esan nahi dut totalitarioa, hots, ez dute
|
beste
hizkuntzarik, beste historiarik, beste lurralderik eta beste identitaterik onartzen. Alabaina, Portugal edota orain sortu berriak diren estatu txikiak Eslovenia, Estonia, Lituania, kasu totalitarioak al dira?
|