|
2000
|
|
|
LIDERREN heriotzek ate berriak zabaltzen dituzte sarritan. da esan halakorik Jesus Aizpun UPNko sortzailearen heriotzaren ondoren, UPNren helburu eta bitartekoak ondo baino hobeto lotuta jarraitzen
|
baitute
. Bere aitaren urratsak jarraituz, `navarrismo' espainiarzale amorratuenaren ordezkari fidel eta gogorra izan zen Aizpun.
|
|
|
Derrigorrez, gutxienez bost sagar mota aukeratu behar dira, bakoitzeko portzentajea% 20koa izanik. Errezil sagarraren kasuan sagarrondoen% 25 izatea ere onartzen da, baserritarrek sagar hau
|
baitute
gogoko. Portzentaje horretatik gora ordea, ez du uzten Diputazioak, bestela, baserritarrek errezil sagar onenak plazan salduko bailituzke eta kaxkarrenak sagardotarako utzi.
|
|
|
Bai, Gaztelan baino hagitzez gauza gehiago dago. Kontuz ibili behar da, hala ere, suek ez
|
baitute
berdin balio. «Sua» ordaintzen da eta «sua» familia izaiten da, baina nolakoa zen?
|
|
|
Euskal Departamenduari buruz hitz egitea xede dutelarik ere, ordezkariek aparteko esperantzarik ez dutela adierazi dute aldez aurretik. Barne ministro frantziarrak afera hori buruz mantentzen duen posizioa mugiezinatzat jotzen
|
baitute
hautetsiok. Haatik, hautetsiok, Pariseko bilkura baliatu nahi lukete Udalen Biltzarrera ministroa gonbidatu eta present egon dadin.
|
|
|
Bitxia izan badaiteke ere, Aragoiko hizkuntzak bizi du egun egoerarik latzena. Baina ez da bertako hizkuntza bakarra, gaztelaniaz gain, Herri Katalanekin mugakide diren herrietan katalana hitz egiten
|
baitute
. Aragoera baino hegoalderago eutsi dio hizkuntzari gainera.
|
|
|
INSEEk erakutsi duen biztanle kopuruaren apalketa latza ez da zorigaitza, ez eta ezin kausi daitekeen helmuga bat, helburu argia
|
baitute
zuberotarrek: artoski lan egin eta jendea herrian bizitzen iraunarazi.
|
|
|
Mauleko eta Atharratzeko bi kantonamenduek elkarlana indartuko dute. Zentzu horretan joanen da ere, herrien arteko Elkargoa, arrunt egitura berria; biek lagundu
|
baitute
Zuberoako enpresaburuen lana, eta kanpotik jin lantegien plantatzea
|
|
|
Espainia mailan ezaugarri nagusiena alderdien aliantzetan dago, PSOE eta IU bakoitza bere aldetik aurkeztuko bada ere, gobernua eskuratzeko hitzarmena lotu
|
baitute
aldez aurretik, ordura arte erabateko segurtasuna zuen PP artega jarriz.
|
|
|
Oso gaizki egiten dugu. Eta aberats batzuek oso oso gaizki, ez
|
baitute
inoiz txanponik ematen. Eta hori den dena zergatik?
|
|
|
Antza denez, azken erditze honetan ikusten den antzo, abertzaleek gizarte honetara kalteak baizik ez dituzte ekarri. Berak, ordea, bere lagunekin batera, oraingokoak, meritu guztiak dauzka, lan izugarria egin
|
baitute
. Areago oraindik haiek lirateke demokraziaren izenean aritu diren bakarrak.
|
|
|
Zailtasun handienetako bat txipa pedagogia berrirantz aldatzea da. Programa honek ez dizkie ezagutza asko irakatsi nahi irakasle eta ikasleei, zeren ezagutzek ez
|
baitute
iragartzen arriskua, eta ezta sexu osasuna ere. Programa honekin eskolan balorazio guneak sortu nahi dira, gai pertsonalak lantzeko espazioak.
|
|
|
Ordenagailua ez da jada gure komunikazio zentroa. Ordenagailuaren zerbitzuak etxe osoan sakabanatu dira, etxeko aparailu guztiek teknologia digital bera
|
baitute
. Aparailu hauek PCarekiko duten desberdintasuna da funtzio bakarra burutzeko diseinaturik daudela.
|
|
|
Irokes hizkuntzen baitan dela, 10.000 hiztun dituen arren, desagertzeko zorian da. Gazteek, nahiz eta gurasoengandik jaso, ez
|
baitute
erabiltzen. Euskaldunak aldiz, ez gaituzte inoiz erreserba batera eramango, ezin izan gaituzte menperatu eta inoiz baino biziago eta gogotsuago gaude.
|
|
|
Egia da, erakunde batek bere informazio sistema eratzen duenean bere" know how" zaindu nahi duela, baina ordura arte garatu ezin zituen hainbat produktu garatzeko posibilitatea zabaltzen zaiola ere bai. Hau ekonomiaren edozein alorretan gertatzen ari bada ere, euskal kulturan tentsio bereziak eragin ditzake, gure erakundeek, gutxi edo gehiago, bere laneko eremua izan
|
baitute
. Nire ustez, bata bestearen laneko eremutan sartzea gero eta normalagoa izango da eta horren aurrean gerta daitekeena ondoan azaltzen diren hiru bideetakoren batetik joango da:
|
|
|
IBSkoek egoitza iraunkorra izatea dute helburu, orain Guildhall Universityn bulegotxo bat dute, baina ez da erabat ofiziala. 1999rako finkatutako eginkizuna erdietsi dute, webgune bat sortu
|
baitute
(http:// ibs.lgu. ac.uk). Orain, kongresua da esku artean duten ekimena, eta etorkizunerako, truke kulturala eta akademikoa bideratu nahi dute.
|
|
|
Iruñean azkenik 100.000 ibilgailu daude, 0,52 biztanleko. Ez dago bertan trafiko arazo handiegirik, auto ilarek ez
|
baitute
20 minutu baino gehiago irauten, bertako Udalaren arabera. Urtero ordea, 60.000 bat isun jartzen dira.
|
|
|
Bai, baina Arrospideren hatsa ere hor izan dut. Mindegiaz, zer esango dizut, ba, aizkolari mundiala da, mendian jaioa, Nafarroan aizkora berezkoa
|
baitute
. Ni aldiz, itsaso aldekoa.
|
|
|
Denok entzun dugu noizbait, gaur egun arte mantendu dituzten padura eremu zabalen ondorioz, Urdaibaiko itsasadarra edo Txingudi badia balio ekologiko eta natural handiko lekuak direla, baina inork gutxik daki ezaugarri berberak dituztela Donibane Lohizune, Orio, Zumaia, Lekeitio, Plentzia edo Barbadungo itsasadarrek. Txango honetan zehar, orain arte ustekabean igaro den Plentziako itsasadarran barrena ibiliko gara, Bizkaiko paraje eder honen txoko izkutuek itsasadarren balio naturalak eta ekologikoak ezagutu eta ulertzeko aukera paregabea eskaintzen
|
baitute
.
|
|
|
Ipar Irlanda atzean utzita (baina Ulster barruan jarraitzen dugularik, izan ere Ipar Irlandako sei konderriek eta Errepublikako beste hiruk osatzen
|
baitute
Ulster eskualdea), Donegalen sartzen gara. Konderri honetan hasiko gara Ozeano Atlantikoaren haserrearekin disfrutatzen, Inishowen penintsulatik hasita.
|
|
|
" Hamaika zenbaki magikoa da euskaraz, etorkizunaren adierazle. Orduan, La Nave taldekoengana jo genuen, eskarmentua
|
baitute
halako ikuskizun handiak antolatzen". La Navek taxutu duena hala ere, ez da antzezlan hertsia, herriko aktore, musikari eta artisten ekarpenaren emaitza baizik.
|
|
|
Batasunaren partaide diren hainbat estatutako agintari sozialistek ere ez dute lortu ezaugarri hori EBri ematea; ingeles erako" sozio liberalismoa" ren desitxuratze estrategien anbiguotasuna areagotu besterik ez
|
baitute
egin. Gaur egun Europan boterean dauden sozialdemokratak monetaren egonkortasunaren eta aurrekontu zorroztasunaren izenean, borroka sozialaren bidez azken bi mendeetan lortutako emaitza miresgarrienak suntsitzen ari dira:
|
|
|
Testuinguru horretan, txostenak, Gorinne Gobin aditu zorrotzaren kritika ezin gogorragoa biltzen du, eta, bertan dioenaren arabera, sindikalgintzak, Europan ageri denez, gaien kudeaketan begirunez eta duintasunez esku hartzeko irrikatan dagoen" bazkide" baten modura jokatzen du, eta" lobby" moderatu baten gisara ageri da, Jacques Delors eta haren moduko agintariei hain atsegin zaizkien" elkarrizketa" arauak zintzo betez. Soziologo frantsesa ados dago ikuspegi horrekin, Europako sindikatuek" ez
|
baitute
ahalegin handirik egin patronalari Bruselan bere iritzia ezarrarazteko presio bideen jabe den patronalari aurre egiteko antolaketa baliabidez hornitzeko eta, langileen borrokarako ohiko baliabideak grebak, manifestazioak erabiliz, Europa osorako benetako hitzarmen kolektiboak ezartzeko".
|
|
|
Nolanahi ere, akordio hori Lan Ministerioak onartu du, erregulazio espedienteak fondo publikoen bidez ordaintzen direlako, Gizarte Segurantzaren bidez edo INEMen bidez, langileen formalki kanporatuak soldataren zati bat ordaintzen
|
baitute
aurretiko erretiroa hartzeko adinera heldu arte. INEMek ordaintzen duena enpresek osatzen dute, langileekin adostutako kopurura iritsi arte.
|
|
|
Horretarako, mantenimendu talde bat bultzatuko dute, bezeroetatik gertu egon ahal izateko. Dagoeneko Mexikon daude, ITRren %60 erosi
|
baitute
, eta Europako nahiz Hego Amerikako hainbat lekutara joateko asmoa dute erosketa bidez.
|
|
|
Erran gabe doa, zenbait idazleren kasuan komunikabideetan azaltzea, irakurlegoa uxatzeko erarik onena ere izan daitekeela... Gero, jakina, Euskal Herrian gazteleraz edo frantsesez funtzionatzen duten komunikabideen zereginaz mintzatu behar genuke, hauek, izatekotan, orotariko gaietarako euskal kuota bat
|
baitute
(gaur liburu baten aurkezpenari buruzko erreportaia, bihar taloaren onurei buruzko artikulua) eta kultura nahiz elkarrizketa" serioen" ataletara apenas irits daitekeen euskal idazle talo artera kondenatua.
|
|
|
Erran gabe doa, zenbait idazleren kasuan komunikabideetan azaltzea, irakurlegoa uxatzeko erarik onena ere izan daitekeela... Gero, jakina, Euskal Herrian gazteleraz edo frantsesez funtzionatzen duten komunikabideen zereginaz mintzatu behar genuke, hauek izatekotan orotariko gaietarako euskal kuota bat
|
baitute
(gaur liburu baten aurkezpenari buruzko erreportaia, bihar taloaren onurei buruzko artikulua) eta kultura nahiz elkarrizketa" serioen" ataletara apenas irits daitekeen euskal idazle talo artera kondenatua.
|
|
|
Oraindik jaialdia egoki saltzen bada, jendea biltzen da, bertsolaria motibatzen da eta jendeak ongi pasatzen du. Burua nekatu beharra dago bai antolatzaile eta baita bertsolarien aldetik ere, hauek ere protagonismoa ezin
|
baitute
jaialdi hutsera mugatu, agian berek proposatu lituzkete formula berritzaileak. Azken batean gauza beretsua egiteko jantzi berriak asmatzea baino ez da.
|
|
|
Nire ustez, bi urtez behin edo euskal konpainien topaketa bat egin litzateke, hitzaldi, eztabaida eta formazio saioekin batera. Programatzaileek Tarrega edo Gijonera joan behar izaten
|
baitute
.
|
|
|
Gertaeraren konplexutasuna ikusteko, aipa dezagun Estatu Frantsesean burututako ikerketa batek erakutsia. Administrazio frantsesa oso arduratia da, jakina denez, frantsestasunaren babesarekin, eta ikuspegi horretatik erronka bakarra ez da kultura anglosaxoiari aurre egitea, estatuan bizi den populazio magrebiar handia ez integratzea ere arriskutzat
|
baitute
. Horregatik kezka handia sortzen du magrebiarren auzuneetan gainerakoetan baino askoz antena paraboliko gehiago egoteak, bereziki islamismoaren hedapenean izan lezakeen eraginagatik.
|
|
|
Gezien jokoarekin" Lau Hiru Bi Bat, zero" jarri nien orduan, kapritxoz. Gustatuko litzaidake lehenengo irakurketa behintzat segidan egitea, lau atal horiek halako hari bat
|
baitute
. Intentzioz behintzat, nik azkeneko atalean daudenak aurrekoa irakurrita zuenarentzat idatzi nituen.
|
|
|
Bostehun urte daramatzate jada frantziskotarrek Arantzazun, 1501 urtetik 2001 era doan tarte luze hori pasa
|
baitute
Urbiaren behealdean edota Oñatiko goialdean dagoen magaltxoan. Han dute komentua eta Arantzazuko Andre Mariari eskainitako basilika ere bai.
|
|
|
Gobernu Aretoak ezin die bere funtzioetatik beste boterei ez zorionak ez gaitzespenik luzatu. De sobedientzia zibila salatzeko ezin dira halako argudioak erabili, funtsean, indarkeria erabiltzen dutenek ez
|
baitute
inolako aitzakiarik behar. Beraz, desobedientzia zibilarekin edo gabe, berdin jardun beharra dago.
|
|
|
Sarrionandiak sinboloen eta orakuluen mintzaira nola maite duen ikusita, pentsatzekoa da bi arteztasunak izan dituela gogoan. Izan ere, ikusi dugun moduan, bere liburuek askotan halako testuinguru kulturalaren premia eta interpretazio exegetikoaren beharra izaten
|
baitute
nolabait ulertzen, obra interpretatzen saiatzeko. Eta irakurleoi dagokigu berak iradokitakoaren haritik testua" berridaztea", horixe da Sarrionandiak berariaz irakurleari egiten dion proposamena.
|
|
|
Istorioa aurrera joan ahala, gertatu behar dena berehala igarri egiten da, izan ere, Udazkena eleberrian bezala, ez dago ezustekorik. Hala ere, eleberri honetan inguruneak pertsonaiengan Mintegiren eleberrian baino eragin handiagoa izango du; zenbait ikutu sozialek zipriztintzen
|
baitute
erlatua. Hau da, eleberri honetan garaiko egoerak neurri txiki batean pertsonaien jarrerak eta ekintzak bideratuko ditu:
|
|
|
Garbi dago bidaia guztiak, munduan zeharkakoak izanik ere, munduaren larruan batera edo bestera jotzen dutenak, barnekoak ere badirela neurri haundian, denboran aurrera eta atzera egiten
|
baitute
. Geure baitatik ihes egiteko, edo bestela geure burua aurkitu ahal izateko, egiten dugu bidaia.
|
|
|
Narrazioan tartekaturik hamabi poema ere aurki ditzakegu. Poema hauek narrazioen osagarri dira, hauekin lotura estua
|
baitute
;" metafora iradogarriak gustatzen zaizkit, eta kasu honetan narrazioak poema ulertzen laguntzen du." (Argia 1561)
|
|
|
Honen izenburuak erakusten duen bezala, ipuin hauetan guztietan bizitzaren pusketak erakusten zaizkigu. Pusketa hauek osagarriak direla esan genezake, guztiek bizitzaren ikuspegi bat adierazten
|
baitute
. Ipuin guztietan pertsonaia baten bizimodu arrunteko egoera arrunta aurkezten zaigu.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, hirugarren zein lehen pertsona darabil, eta zenbaitetan narratzaile orojakileak ere bere gogoetak gehitzen ditu. Haatik, idazle honek fokalizazioa askotan erabili ohi du, izan ere, pertsonaiek bere inguruan ikusten dituzten beste gizakienganako arreta jartzeko joera
|
baitute
: eta hauengana hurbilduko gaitu narratzailea.
|
|
|
Gainera, elkarrizketa hauek zeharkako estilo librearen bidez txertatzen ditu kontakizunean. Era honetan, elkarrizketek narrazioaren pisu nagusia bereganatzen dute, narrazioa bera bilbatzen
|
baitute
.
|
|
|
80ko eta 90eko hamarkadan literaturaren sistemaren finkatzea eta indartzea izan da euskal literaturaren indarberritzea ekarri duen gertakaririk aipagarriena. Jon Kortazarrek aipatu zuen bezala17, gertakari honen ondorioz narratiba gailendu da; izan ere, batetik, narratiban erabilitako teknikek ikus entzunezko komunikabideekin parekotasun handia
|
baitute
; eta bestetik, eskoletan poesia baino narratiba lan gehiago lantzeko joera dago (eta ondorioz, narratiba da gehien saltzen dena). Hartara, artikulu berean aipatzen duen bezala, 80ko hamarkadaren erdialdetik aurrera poeta asko narrazioak idazteari ekingo diote.
|
|
|
Iñaki, mutiko perestua da biziki, bainan ez da arras besteak bezalakoa eta jendeek ez dute ulertzen ez eta ere onartzen zozotzat hartzen
|
baitute
.(...) Jendekilan ezin akomidatuz, abere batekin adixkidetzen da Iñaki, zozo batekin hain zuzen. (Maiatz 22)
|
|
|
Harkaitz Cano, Ur Apalategi, Jasone Osoro eta Unai Iturriaga. Are gehiago, hauetatik batek bakarrik zedarritu du norabide jakin bat (Harkaitz Canok), besteek oraingoz liburu bakarra argitaratu
|
baitute
. Bestalde, idazle berri gehienak 60ko hamarkadan jaio dira:
|
|
|
Haatik, garrantzitsua da liburu bakarreko idazleak besteengandik bereiztea: hauek oraindik ez
|
baitute
ibilbiderik zedarritu. Hona hemen liburu bakarreko zenbait idazle:
|
|
|
Haatik, badira hiria oinarri izanik errealismo zikinera jo dutenak ere. Izan ere, narratibazko lan hauetako gehienetan hiritartasuna eta kaletartasuna islatzen dira, nekazal giroa idazle gutxi batzuek besterik ez
|
baitute
irudikatu (besteak beste, Mujika, Muñoz, Legorburu, Luku). Gainera, hiriarekin batera ikus entzunezko komunikabideen eragina nabaria da narrazioak eratzeko garaian:
|
|
|
zeritzan artikulu hartan. Zeren oraindik ere, askok eta askok 1521eko gudu hura Espainia eta Frantziaren artekoa zela uste
|
baitute
.
|
|
|
Eta, azkenik, Nafarroaren kasua aztertuko dugu labur antzean. Herrialdehonetako audientziaren portaera nahiko desberdina da TVEren kanalen onerako, bienartean ikus entzuleen %36, 9 erakartzeko ahalmena
|
baitute
. Aipatzekoa da ETB2renaudientzia baxua, kanalaren seinalea herrialde osora heltzen ez delako; bestetik, nahiko maila altua markatzen du Canal 4 telebista lokalak.
|
|
|
Irrati emandegi handi eta txikien arteko muga argiago marraztuta dago Nafarroan, bertan hiru irratiren artean eskuratzen
|
baitute
entzuleriaren ehuneko 65,1 Aipaturikohirurek emititzen duten programazioaren zatirik handiena Madrilen buruturikoa da.Irratigintza lokala egon badagoen arren, ez du entzule kopuru handirik eskuratzen.
|
|
|
Azkenik, prentsa enpresa boluntarista hauek adibide eredugarritzat har daitezke, zeren zenbait proiekturen sustapena ziurtatzen
|
baitute
, hala nola, Paris eta Madrillotzen dituen eta Bordele eta Bilbotik igarotzen den AHT trena. Bi esperientzia komunoso ezberdinek erakutsi dute bi egunkari hauen bizitasun eta baliagarritasuna mugazgaindiko eremuan eta, zabalago?
|
|
|
Hala ere,, hiru irratiek finantzamendu modu erregularbat asmatu dute, nahiz eta nahikoa arraro izan. Harpidetza iraunkorrak dira edota entzuleriaren nolabaiteko ordainketak, entzuleek beren banku kontuetatik hilero automatikoki zorduntzea onartzen
|
baitute
, irratiekiko duten atxikimendu sendoa erakutsiz? 43.Diru laguntza erregular horiez gain, euskal irratiek sentsibilizazio eta harpidetza kanpainak egiten dituzte beren kazetaritza eremuko biztanleriaren artean. IrulegikoIrratiarentzat, urteroko finantza mailako sostengu kanpainan lorturiko fondoak dira, irratiaren funtzionamendurako behar den laguntza nagusia(...)?, 1983ko irailaren16an frantses gobernuak sortutako Irrati Adierazpenerako Sostengu Fondoaren44ondotik, irrati soziatiboak bizirauteko gutxieneko finantza oinarria dena.Euskadi Irratiaren eta Gure Irratiaren arteko harreman lotuek erakusten dituzteezarri diren kooperazio sareak zein finantza sostenguak.
|
|
|
Baina errepara diezaiogun orain albisteen edukiari: zeri buruz mintzatzen dira bi egunkari horiek herrialde edo eskualde bateko zeinbesteko albisteak aipagai dituztenean? Horretarako, albisteetako gertaera lekuakhartuko ditugu erreferentziatzat, eragite eremuarekin alde handirik ez
|
baitute
.
|
|
|
Inkestek diotenez, badira zenbait ordu telebista kontsumorako aproposagoakdirenak, arrakastatsuagoak direnak, enpresei etekin ekonomiko handiagoak ematendizkietenak, ikusleriaren kontsumoa errazago biltzen
|
baitute
. Prime time orduak dirahoriek, urrezkoak zelanbait esatearren; ordu horiek iluntzekoak izan ohi dira.
|
|
|
Herri bati, nazio bati, lur eremu bati kartografia bat edo beste bat aitortzean, nolalurralde horretan bertan eta horren ingurukoetan hala urrunekoetan, iruditeriakolektibo bat edo bestea sortzen laguntzen dute hedabideek, zeren ikusitako mapak// mapek kolektibitateek unibertso publikoan duten/ duketen leku eta toki aitortua ezartzen
|
baitute
, eta mapa horiek sozializatzen baitute giza talde bakoitzaren lur eremuarenjabegoen nondik norakoak.
|
|
|
Herri bati, nazio bati, lur eremu bati kartografia bat edo beste bat aitortzean, nolalurralde horretan bertan eta horren ingurukoetan hala urrunekoetan, iruditeriakolektibo bat edo bestea sortzen laguntzen dute hedabideek, zeren ikusitako mapak// mapek kolektibitateek unibertso publikoan duten/ duketen leku eta toki aitortua ezartzen baitute, eta mapa horiek sozializatzen
|
baitute
giza talde bakoitzaren lur eremuarenjabegoen nondik norakoak.
|
|
|
Horretan, eragin mediatikoak foma berezia hartzen du, estatu indartsuenekinposatu nahi duten errepresentazioa islatzen eta ezartzen
|
baitute
hedabideek, moduerrutinazko batean. Euskal Herriak, kasu, beste bi nazio indartsurekin lehiatu behar dumediatikoki, eta, botere harremanean ez ezik sare mediatikoan ere gutxitua agertzendenez, gertaera, pertsonaia, toki eta momentu garrantzitsuak Espainiaren eta Frantziaren ikuspegi nazionalaren arabera ematen zaizkio antolatuta eta eraikita, hedabiderik nagusienen eskuetatik behinik behin.
|
|
|
Horrela, lurraldetasunaren errepresentazio politikoa sozializatzeko eta ezartzeko, tresna oso baliagarria da, zalantzarik gabe, eguraldi mapa. Horren bitartez, nolaprentsaren irakurleak hala ikus entzunezkoen audientziak, egunero egunero, iakonturatu gabe, begien aurrean du, presente, errealitate politikoaren mapa sinbolikoa: eguraldi mapek, trumoiak non izango diren iragartzeaz batera, non horiek norenakdiren ere esaten
|
baitute
. Irrikitan egon ohi da ikusle irakurlea eguraldi iragarpenak zeresango duten jakiteko eta, nolabait adieraztearren, egunero egunero eskatzen diohedabideari mapa hori emateko; agian, politikoki erabakitako eguraldi mapa batsozializatzen eta ezartzen ari direla sumatu gabe.
|
|
|
–Estatuentzat komunikazioak beren aginduetara dauden esparru oso itxiak izan dira beti.Aurrerantzean, subiranotasun zarpail honek ihes egin diezaieke, bazkide egiteko bitarteak eskuratzenez badituzte, ezin
|
baitute
jabe bakarrak izan? [Nora].
|
|
|
Beren gurasoengan egokia zenerregulazio eta kontrol afektiboaren oinarria izan dutenentzat, harremanak baliohandiko den zerbait eta plazer iturri modura kontsideratzen dira. Besteen beharradutenean, eskatu egiten dute, balio pertsonalaren irudi positiboa baitaukate, etamerezi duela uste
|
baitute
.
|
|
|
Gogoeta hau bera proposatu dute Amar ek, Baile k eta Salem-ek, ekintzapsikodramatikoaren funtzio prekontzienteari lehentasuna emanez; baina hauekurrunago joan dira, eszenaren eta aparatu psikikoaren funtzionamenduaren arteanantzekotasuna ezarri
|
baitute
. –Azkenean niaren balizko jarduera prekontzienteareneszenaratze gisa ikusi dugu psikodrama analitikoa.
|
|
|
Terapia taldeetan bereziki agerian jartzen diren egoera hauek, taldeko gainerako kideek angustiaz eta ondoezaz bizi dituzte, nola eta zergatik jakin gabenorbaitekiko gorrotoa sentitzen
|
baitute
. Hain zuzen, bizitzako edozein egoeratangerta daitezkeen egoera hauek, hitzaren eta ulermenaren bidez lantzea eta gainditzea ahalbidetzen du talde terapeutikoak.
|
|
|
Jakin aldizkariak bere 114 zenbaki monografikoa (1999, iraila urrikoa) eskainia dio Txillardegiri; horren ataletako bat. Txillardegi hizkuntzalari? izenekoa da, non Pilartxo Etxeberriak, Rosa Gandariaseketa Jose Luis Ormaetxeak azaldu
|
baitute
gure hizkuntzalariak euskararen ikerketa eta normalkuntzarieginiko hainbat ekarpen. Bestalde, EHUko Filologi Fakultateak eskainiko dion omenezko obrakolektiboan uste izatekoa da askoz zabalago agertuko direla ekarpen horiek.
|
|
|
Horiek baitziren gazte kritikoentzat orduko elikagai intelektualak.Politikoki, momentu hartan katolizismoa hemen katolizismo frankistaren aurka hartzenari zen formarekin kointziditzen zuen horrek denak. Konpromiso sozialaren eskabideak eta, hemen, forma erlijiosoa hartu
|
baitute
aurrenik. Beste toki batzuetan hartubeharrik izan ez dutena.
|
|
|
Musikaren inguruko erabide sozial eta teknikoak eta musikaren izaeraerrepresentatiboak, baina, gogoratu behar da, adierazpen akustikoa bera bezain esanguratsuak dira eta, askotan, askoz gehiago. Izan ere, kultur erabideek eta kulturerrepresentazioek espresio kulturalaren beraren jite eta existentzia justifikatzen
|
baitute
.
|
|
|
hizkuntza nagusia euskara izanagatik (euskaldun peto petoa edo euskaldunelebiduna, adibidez) nazio kidetasunaz espainol edo frantses sentitzea, alegia.Zoritxarreko, kari? horiek arautzen
|
baitute
azken buruan giza bizitzaren zer nolakoa; funtsean, komunitate bakoitzaren oinarrian dauden gizarte indarren botereharremanek.
|
|
|
bat gauzatu, berak bere baitan gordailu gisa eskuraturiko produktu nazionalarenparte proportzionala baino balio monetario handiagoko maileguak adostuko ez balitu.Baina, kasu horretan, banku hori beste bankuen zordun neto bilakatuko litzateke, etabere defizita betetzeko merkatu finantzariora jotzera behartuta egonen litzateke: azkenfinean, monetaren ezein gainsormen orokor ezin da gauzatu, zeren banku soberakindunek, merkatu monetarioaren eguneroko jokoa dela medio, harturiko gordailuezharagoko maileguak hornitzen dituzten bankuen defizita betetzen
|
baitute
.
|
|
|
Aurrerapen gisa, Kojeve rekin batera Rikardo Arregi-ren testuari erants dakiokeharriaren denbora moldea orainaldian agortzen dela, harria funtsean ez baita agerpenhutsa baizik, gauza bizigabe oro bezala; landarearen denbora molde biologikoak, animaliarenak bezala, iragana duela oinarri, bizidunenean genek agintzen
|
baitute
. Eta gizakion geurezko denborak, berriz, etorkizuna duela sorleku, asmoak etanahiak baitu determinatzen.
|
|
|
Aitor Gorostizak (1999) egokiro aipatzen du arau horiek hizkera jasorako erabili behar direla, maila formalean alegia, eta euskara batuaren ebakera zainduak ez dituela ordezkatzen herri mailako ahoskerak, euskalki eta azpieuskalkietan topa ditzakegunak. Beren garrantziagatik, albistegietako irratilariek eskuarki euskara batuaren maila jaso hori erabili behar dutelako, interesgarria da arazo hori hona ekartzea; arauak ikusi aurrez, dena dela, euskal alfabetoaren letren izenak Euskaltzaindiak 1994ko azaroan onetsiak ere jarriko ditut, hitzen ebakeretan eragina
|
baitute
:
|
|
|
Zerikusi handia du honetan esaldien antolaketak, denak egitura eta neurri berberaz sortuak izanez gero, askoz errazagoa baita monotonian erortzea. Arreta handia, beraz, idatzizko testua taxutzerakoan, bizitasunak eta arintasunak testuaren ezinbesteko ezaugarri izan behar
|
baitute
hasieratik.
|
|
|
Zenbait herrialdetan albiste agentziek, prentsa idatzirako bidaltzen dituzten berriez gain, irratirako espreski idatziriko albiste zerbitzua ere eskaintzen dute; emititzeko gerturik dauden albisteak dira, zeinen bidez agentziek beren zerbitzupean dauden irrati emandegien linea ideologikoa hobeto kontrolatu ahal
|
baitute
. Horrela, UPI agentziak 1968 urtean sortu zuen UPI Audio izeneko zerbitzua, irratiak albistez hornitzeko asmoz.
|
|
|
Dena dela, telebistatiko entzunaldien barruan sartu ez dudanez (ezin sartu gainera, teletestua irakurria baita), ondo deritzot kazetarientzako iturri sekundario honi buruzko zenbait aipamen egiteari. Eta iturri sekundarioa dela diot, zeren eta zerbitzu honetan lan egiten duten kazetariek ondoko iturri hauetatik jasotzen
|
baitute
informazioa terminalen bidez: France Press, Reuter, Efe, Europa Press, Serveimedia (gorrentzat), AP (telex bidez) eta faxaren bidez beste erakundetatik jasotzen dena.
|
|
|
Protagonistak oso ezagunak direnean, albistearen hasieran aipatzea komeni da, zeren horrela entzuleen arreta lehen unetik gurekin edukiko baitugu, izenek interes handia sortzen
|
baitute
.
|
|
|
Bestalde, adbersatiboekin ere kontu handiz ibili behar dugu, korapilatu egiten
|
baitute
adiera, beti beharrezkoa ez dena.
|
|
|
Lokalismoak geure ingurumenera garamatza, eta ezaguna denetik hurbil egoteak gure arreta pizten du maiz. Informazio lokala soilik emateak, ostera, desabantailak ekarri ahal dizkigu, erreferente nazional, estatal edo kontinentalek ere beren aztarna uzten
|
baitute
jendearengan. Kontua ez da horrelako informazioa, lokala ez dena?
|
|
|
batetik denboraldi luzeko programazioa egitea, udazkenetik udaberriaren amaiera arte; eta bestetik, laburra, udarako baino ez dena. Lehenbizikoan, entzuleek, Gabonetako eta Aste Santuko periodo laburretan izan ezik, ia ez dituzte beren ohiturak aldatzen, lantokian, bidaiak egiten eta etxeko ekanduak burutzen pasatzen
|
baitute
beren denbora; hortaz, programazioak aldaketa gutxi eduki ohi du.
|
|
|
Entzuleek momentuko informazioa jasotzen dute irratitik, eta musikarekin eta goizeko irrati komunikatzaile ospetsuekin betetzen dute beren gustuaren asealdia. Hala ere, hori ez da islatu publizitateak irratian urtean urtean uzten dituen diru sarreren emendatzean, gutxi gorabehera telebistak baino bost aldiz diru gutxiago jaso
|
baitute
irratiek azken urteetan publizitate bidez.
|
|
|
Euskal Herriko gainerako lekuetan, haragitarako behiak bultzatzen ari dira gaur egun, hauek lan gutxiago eskatzen
|
baitute
;
|
|
|
Raneroko haitzetako sai arreez gain, Mena, Oriñon, Urduña eta beste lekuetatik joaten dira saiak Saltipiniako bazkalekura, sarraski bila. Ikusgarriak dira saien arteko borrokak hildako behi baten inguruan biltzen direnean, elkar tinko erasotzen
|
baitute
. Sarritan beste sarraskijale eta oportunista batzuk ere baliatzen dira bazkalekuan botatako sarraskiez, hala nola sai zuria, belea, azeria, mirua etab.
|
|
|
Inguruneko komunitateekin tartekatuta agertzen denez, zohikaztegia zein puntutan hasten eta zeinetan bukatzen den zehaztea zaila izaten da, baina zohikaztegiko landareak komunitatearen bereizgarri dira, bizibaldintza gogorrek beste landareen garapena galarazten
|
baitute
.
|
|
|
Landare komunitateen kontserbazioari dagokionez, Karrantzako haranean Zalama mendiak aipamen berezia merezi du. Egiazki, 1.336 m ko mendi honen gailurraren inguruan komunitate arras interesgarriak topa ditzakegu, hango baldintza goi menditarrek Pirinioetan eta Kantabriar mendikatean arruntagoak diren hainbat landareren agerpena ahalbidetzen
|
baitute
.
|
|
|
Dorretxeak ez bezala, makina bat eliza kontserbatu dira Karrantzan, haraneko auzo gehienek karrantzarren artean erlijioak izan duen indarraren adierazle den bere eliza edo baseliza
|
baitute
. Zutik dirauten zaharrenak XV. eta XVI. mendeetako San Ciprian, San Esteban eta Biañezeko San Andresen eliza gotikoak, eta Presa eta Sangriceseko eliza errenazentistak dira; zaharragoak ere izan dira noizbait Karrantzan, baina haien berri, idatzien bitartez dugu soilik.
|
|
|
Besteak beste, eta zuzenean gure gaiari helduz, hezkuntza sistemaren monopolioa kultur asimilaziorako tresna zuzena dela esan daiteke; honen bidez, Estatua nazio eta kultura horien kultur garapena baldintzatzen, indargabetzen edo itotzen, ez gutxitan? saiatuko da, kolokan ipintzen
|
baitute
beharrezkoa zaion kultur homogeneitatea, Estatu nazioari identifikazio oinarri indartsua ematen diona hain zuzen.
|
|
|
Ez dira guk ezagutzen ditugun ijitoak, noski, ezpada ilehoriak eta begi urdinekoak. " Tinker" edo, zuzenago (aurreko hitz hori iraintzat
|
baitute
)," traveller" deitzen dira hemengo ijitoak. Eta beno, hasiera batean beldurrak jota egon naiz, sartu ala ez zalantzan.
|
|
|
Leihotik begiratu eta beste egun batez hodeiak ikusi ditut. Animatuta egoteko modukoa da gutxienez, hona heldu nintzenetik zeruan iltzez josita ematen duten hodei horiek ez
|
baitute
momentuz eztanda egin, eta gustua hartzen hasi natzaiela ere zin egingo nuke.
|
|
|
Zeren hitzak zehatza behar bailuke eta numeroaren zerbitzuan: ordea, hitza hitzaren zerbitzuan jartzen dugunean, nola jartzen
|
baitute
poetek, beren imajinazinoarekin, eta filosofo eskolastikoek, beren arrazoinarekin, kito!
|
|
|
euskaraz, eta bizpahiru hitz gaztelaniaz. Halarik ere, erran behar dizut guztiz sinetsia nagoela ezen Nafarroa osoa apurka gaztelaniaren alde jarri genukeela, nola egin
|
baitute
jada Nafarroako handikiek eta noble gehienek, guztiek ez erraiteagatik, zeren eta gaztelania baita Espainiako inperioaren hizkuntza, mundu zaharra eta mundu berria uztartzen dituena. Berdinzki erran diezazuket ezen Kristok manatu zigula mundu zabalerat eraman behar genuela haren dotrina, eta, nola gaur egun gaztelaniaz den mundu zabala, eta gaztelania bera ere den mundu zabala, ez euskara, hala, gaztelaniaren alde egoitea da Jainkoaren alde egoitea, mundu osoaren ebanjelizatzeko.
|
|
|
—Mutilak, ez ahantzi ezen artelantxo horiei olagizonen izerdia dariela bazter orotarik, zeren batzuek infernua bizi behar izaiten
|
baitute
, bertzeek zerua goza dezaten.
|
|
|
Ama Birjinaren zaldia, bertzalde, asto bat zen, eta ni ez naiz Ama Birjina baino gehiago —eta, berriro ere lur gainerat egiten zuela, baina begiak zerurantz iraulirik, akabatu zuen—: Halarik ere, dakizuen bezala, lehengoan san Isidroren iduria erori zitzaigun buruz beheiti elizan, eta bertze san Isidro bat bai, onartuko nizueke, atsegin sari gisa, hautsi zitzaigunaren orde, zeren, dagoen bezala, aingeruek ere ez
|
baitute
ezagutuko... eta nekez etorriko dira haiek, halatan, Urbiainerat, nekazarien lurren laboratzerat.
|
|
|
Eta ez ote da horregatik keinua anitz koloretako fletxa, kolore bakoitzean arrazoin bat eraman lezakeena, eta ez ote du fletxa jaurtikitzaileak kolpean jotzen xedea eta helmuga, halako moldez, non keinua ikusten duenak ere kolpetik uler bailezake guztia, keinuaren azpian egon litezkeen ñabardurak eta bertze korapilo guztiak ere bat batean deskorapilatu balira bezala? Eta ez ote da, ondorez, mezurik bizkorrena eta eraginkorrena keinua, zeren hitz bakar batez —keinuaren hitz bakarraz— guztia signifika baitezake, erabili gabe, hartarakotz, bertzela erabili ohi ditugun hitzak eta eleak, zeinek, aldi berean, bertze mila hitzen beharra izan ohi
|
baitute
usu, haien argitzeko eta esplikatzeko. Baina, baldin oraintxe erran badizut ezen keinuak ez duela hitzen beharrik, zer nabilkizu ni orain hemen keinuei buruz hitz eta pitz, jaun André?
|
|
|
—Zure kanta horiek, konparazione, ez dira musika, zeren eta, letra eransten diezularik, galtzerat egiten
|
baitute
. Musikak, ordea, notetarik harrapatu eta bereganatu gintuzke:
|
|
|
Bat eta bat ez dira beti bi. Zeren katu batek eta sagu batek katu bakarra egiten
|
baitute
. Eta saguaren musikari letra jartzen badiozu, katua agertuko zaizu...
|
|
|
—Beraz, hirurak bihar goizean etorriko zarete gurekin jaun Santiago de Tapioles y Villarrínen etxalekuetarantz... baina, nola bitartean ihes egiteko tentamendua izan dezakezuen, hala pentsatu dugu ezen aterbe seguragoa izan daitekeela zuentzat guarnizinoko gartzela, Fernando Pachecoren ostatua baino, gure soldadu hauek zaintzaile ezin abegikorragoak direnez gero. Denborarik galdu nahi ez baduzue, bada, pentsa ezazue oraindanik, ez ihesean, nola pentsatzen
|
baitute
munduko preso gehienek, baina bertze zernahitan, zeren emankorrago gertatuko baitzaizue... —eta, ezin garbiago adierazi ziguna are xeheroago eman nahi baligu bezala, erran zigun—:
|
|
|
ez al zaizu iduritzen, ezen Nafarroarekin ere antzeko zerbait gertatzen ari dela? Izan ere, ez ote da zuzen ari gaurko hainbat nafar gazte, Espainiaren izenean pizten diren gerla horiei uko egiten dietenean, zeren nafartzat
|
baitute
, lehenik eta behin, beren burua. Eta nola anitz duenak gero eta gehiago nahi duen eta, hargatik, kendu dionari are gehiago kendu nahi izaiten dion, hala, ez ote da piztuko berriro gerla noizbait, ez Katalunian, baina hemen Nafarroan, Espainiaren kontra, eta ez ote ditugu pairatu behar izanen berriro zinak eta minak...?
|
|
|
Izan ere, zeinen adierazgarriak diren jesuita aragoarraren hitzak, jaun André! Zeren berak bezalakoek eta errege faltsuaren leinukoek bai, arima ezin handiagoa eta ezin nobleagoa
|
baitute
, eta guk nafar bentzutuok, aldiz, ezin tipiagoa... Erran nahi balu bezala ezen indiarren parekoak garela, eta Espainiako indiarrak garela, zeren eta indiarrek ez baitute arimarik, eta guk kasik ez!
|
|
|
Zeren berak bezalakoek eta errege faltsuaren leinukoek bai, arima ezin handiagoa eta ezin nobleagoa baitute, eta guk nafar bentzutuok, aldiz, ezin tipiagoa... Erran nahi balu bezala ezen indiarren parekoak garela, eta Espainiako indiarrak garela, zeren eta indiarrek ez
|
baitute
arimarik, eta guk kasik ez!
|
|
|
Eta ustezkoa diot, zeren bainago ezen Axularren jakintasuna ez zela egiazkoa hainbat alorretan: izan ere, ez ote gintuzke jakintasunak libre egin behar —beldurraren atzaparretarik libre, bereziki—, eta harenak ez ote ditu, aldiz, giristinoak legez lege eta arauez arau lotzen, baliatzen delarik, haien zuritzeko eta justifikatzeko, hainbat konparazinoz, zeinek ez
|
baitute
bertze asmorik ez bertze xederik beldurraren sortzea eta erroetaraino sartzea baizen. Eta lotzen gaitu handik eta hemendik, eta lotzen digu eta hersten digu azkenean ahoa bera ere, erran ez dezagun libre egin gaitzakeen hitza.
|
|
|
Eta horregatik baizik ez ditut indiar emaztekiak hartzen, eta horregatik igortzen ditut haiek, erditzear direnean, beheko txaboletarat, haien haurrek ere tipitarik ikas dezaten zer den sufrimendua, harik eta, sufrimenduari sufrimendua eratxikiz, sei zazpi urteko direnean, Cumanáko perla saltzaile lagun bati igortzen dizkiodan arte, dohainik, hark enplega ditzan perla bilatzaile gisa han edo hemen, Vene zue lako kostan oraino ere geratzen diren perla toki bakanetan, eta halatan hil daitezen haiek guztiak bizimodu ezin gogorrago baten ondoren, birikak leherturik —eta, burua goiti beheiti higitzen zuela, akabatu zuen—: Zeren mundu honetan sufrimenduak erredimitzen baikaitu eta ene seme bastartek ene seme lejitimoa erridimituko
|
baitute
, sufrimenduaren bidez.
|
|
|
—Loreak beren koloreetarik mintzatzen zaizkio Jainkoari eta beren koloreetarik dute Hura goratzen eta laudatzen, txoriek beren kantetarik, eta guk geure hitzarekin laudatu genuke, nola egiten
|
baitute
munduan diren poeta onek eta nola egin baitezakegu guhaurk ere haien skribu ederren irakurtzerakoan.
|
|
|
"... Zorionak, beraz, akusatzaileari, eta zorionak lekuko guztiei, zeren beren lekukotasunarekin eta beren testimonioarekin erakutsi
|
baitute
zein handia den beren karitatea, zeren ardi galdua are galtzenagorat uzten duenak ez baitu ardi galdua maite, eta bai ordea salatzen duenak eta bide bidezkorat ekartzen laguntzen duenak..."
|
|
|
Zeren, zer sentitzen dut nik, eta norat eta noraino zabaltzen da ene mundua, Maddalenek amoriozko koplak kantatzen dizkidanean, eta zer dute haren hitzek, lurrean egonik izarretaraino bainaramate? Eta ez, ez uste ezen burua galdurik dudala eta neure buru galdutik ari natzaiala, zeren baitakit zer ari naizen erraiten eta nola, eta zeren, buru bihotzek ez
|
baitute
, benturaz, elkarren etsai izan behar, erremediorik gabe, nola uste izan baita komunzki... eta zeren, nagoen estatuan nagoela, buruak baitiotso bihotzari: " Izan zaitez ene gogoeten galbahe", eta bihotzak buruari, berdintsu eta orobatsu:
|
|
|
Ez dago gehiago eskatzerik, ezen, eskatzea, topikoak dioenaren kontrara, ez baita libre. Jendea, izan ere, gehiegitxo eskatzeagatik hil  tzen baita (edo
|
baitute
), eskuarki. Neuk, neure baitarako, ezpain batzuk eskatu izan ditut betidanik, saminezkoak; isilik eskatu ere, nire auzoa zinez gizon bulartsua baita, eta odol berokoa.
|
|
|
Nola ahaztu nire programakideen paradero beltza? Ezen, egia esatera, min handiena eragiten zidana oroimena hain berean atxikitzea baitzen, hain oso eta hain bertako, eta horrexegatik akordatu nintzen, programa amaiera aldi hartan, batik bat, Leteo ibaiaren urez, haiek
|
baitute
, esaten zenez, gauza iraganen memoria ahazteko dohaina. Ai, orduan han izatera, tragoxka bat hartuko nukeen gustura baino gusturago!
|