|
2000
|
|
|
«Helburu sinbolikoa
|
du
horrek, amak Euskal Herria ordezkatzen baitu eta alabak berriz, euskara»
|
|
|
Kalitatezko gauzak egiteko kantura emana bizi behar da, profesionalizatu. Berzaitzek
|
bazuen
hori, ez guk ez naski.
|
|
|
Egoera hori ikusita baserritarrengana jo behar izan zuten galdutzat emandako arto motak errekuperatzeko". Sagar motekin ez
|
dute
hori gertatzerik nahi, hau da, sagar motak babestuko dira ez beti osotasunean erabiltzeko baizik eta geneak aprobetxatzeko.
|
|
|
Hor norberak egingo zuen bere interpretazioa. Interpretrazio asko
|
ditu
horrek. Nik, alde batetik, botereak sari horiek eman zizkigunez, bada, distantzia bat markatu nahi izan nuen.
|
|
|
Zerikusi handia
|
du
horretan Tele 5eko akziodun nagusi den Correo taldeak (BBVAko Ybarra familiarena nagusiki), ez baitu saioa begi onez ikusten. Etekinen aurrean ordea, ez dirudi haien kritikek eragina izango dutenik, are gutxiago Mikel Lejarza zuzendari orokorra saioaren alde izanik.
|
|
|
Ordutik euskarara bideratutako diru-laguntzak boskoiztu egin dira, eta hitzarmenei esker ekimen ugari bideratu ahal izatea espero da. Horien artean," Bizkaia" bera
|
dugu
horren emaitza nabarmena.
|
|
|
Klasikoak euskaratzeak duen garrantzia aipatu du Harkaitzek. Zenbaterainoko eragina
|
du
horrek euskal idazleengan?
|
|
|
Euskara literarioa baliabide berriekin osatzeaz ari garela, ba al dago baliabiderik hizkuntza jergala erabiltzeko? Eta ez al
|
du
horrek arriskurik, adibidez, erdarakadak sartzeko?
|
|
|
Niri gauza batek sortzen dit kezka, irakurle perfil batek, zure liburua behartuta irakurri behar
|
duen
horrek. Kontzientziako karga sortzen dit.
|
|
|
Gurean gero eta gehiago ematen dena enkarguzko lanena da. Nola bizi
|
du
hori egileak?
|
|
|
enkargua hartuko dut, baina ez banago gustura emaitzarekin, ez dut entregatuko. Erreparoak
|
ditugu
hori egiteko.
|
|
|
Niretzat, gainera, profesional izateak bere xarma kenduko lioke idazteari. Daukazun denbora apur hori zuk nahi
|
duzun
horretan, kasu honetan idazten, pasatzeak badu bere xarma. Eguneko 24 orduak horretan pasa nituzkela pentsatze hutsak...
|
|
|
Idazleak, hemen, ez dira elite bat, denok ezagutzen ditugu, kalean ibiltzen dira... eta orduan irakurleak esaten du" Harkaitz Canoren poesia liburu hau hartu eta irakurri egingo dut". Erdi mailako edozein espainolek ezin
|
du
hori egin. Heltzen zaizkion liburuak goregi hegan egiten duten txoriak dira.
|
|
|
Ezin da konparatu egurra zerorrek aizkorarekin moztu edo makina batek egitea. Ez
|
dut
horretan federik. Nik ez nuke balioko Alemanian egiten diren motozerra lehiaketetan esku hartzeko.
|
|
|
Handik jaisten naizenean, ni neu sentitzen naiz, eta orduan ez naiz bertsolari sentitzen, futboleko partida jokatzen dudanean futbolaria naizen bezala. Azken finean, uste dut gehien atsegin
|
dudana
hori dela: gaur bertsolaria izatea, bihar futbolaria...
|
|
|
Baginen koadrila osoa; talde handia ginen. Nik uste
|
dut
hori izan dela garai emankorrena. Dozena bat pilotari bageunden, urtebeteko gorabeheran, belaunaldi berekoak.
|
|
|
Alde horretatik, animazioa oso egokia da nik neuk kontrolatzen dudalako ekoizpena eta nahi dudan orduetan lan egiten dudalako, egia esan, askatasun osoa dut. Fikzioa egiten duzunean eta zuzendaria zarenean, egiten den gauza bakarra agintzea da, eta nik ez
|
dut
hori gustuko. Materiala ukitzea, kamara prestatzea, argazkiak eta musika egitea, muntatzea, soinuak sortzea, laborategietara joatea, filma fotogramaz fotograma ezagutzea da nik nahi dudana.
|
|
|
Momentuz ez
|
dute
horren ondorengo urratsik antolatua: " lehenengo lehenengoa", baina Gazte Asanbladan bertan 100 bat gaztek parte hartzen dutela eta Gaztetxeak dagoeneko 14 urte bete dituela aitortzen digu, beraz ez dirudi esatari eta azpiegitura aldetik arazo handirik izango dutenik:
|
|
|
Ezin dizut esan. Inork ezin
|
du
hori esan bere arteaz. Nondik zatozen galdetuko banizu bezalaxe da.
|
|
|
Nahiago izaten duela isildu. Baina uste
|
dut
hori ez dela batere bizkor jokatzea.
|
|
|
Gonbite bat da gure hizkuntzarekin, eta inguruan ditugun erreferentziekin, gure hitz egiteko modua sortzeko. Inoiz etorri behar
|
du
horrek eta etorriko da, azkenean hor daude Euskaltzaindia eta gauza horiek guztiak, baina hanka zabaldu eta puzker bat lasai botatzeko aukeraren bat dugu, bestela beti zuzentasunari lotuta ibili behar badugu azkenean nazkatu eta ito egingo gara.
|
|
|
Aurrekontua aipatu duzu. 597 milioi pezetakoa izan da aurtengoa eta igoera handia esan nahi
|
du
horrek. Zertan erabiliko da kopuru hori?
|
|
|
(...). Ipar Euskal Herri osoan egituratuta dagoen Bertsularien Lagunak elkarteak
|
du
horren (bertso eskolen) ardura. Ernest Alkat luzaz aritu zen ikastoletan irakasten, eta iaz Carlos Aizpuruak hartu zuen postua denbora osoz.
|
|
|
Behar denean nonbaitetik sortu dira, behatzez izendatuak askotan eta izendapen horri ezetz esaten ez dakitenek egin izan dute lan hori ahal duten ondoen. Bertsolaritzaren egituran eginkizun garrantzitsu izan behar
|
badute
hori ere antolatu egin da.
|
|
|
Bertsolarien artean ugarien ezker abertzaleko jendea egoteak, ez
|
dut
hori frogatzeko daturik baina zabaldurik dagoen ustea da, hala izanda ere bertso saioetan joera politiko jakin batzuk nagusitzeak ez du esan nahi proiektua bera joera politiko hori indartzeko asmatua denik, gaur egun zenbait politikoren artean zabalduegi dagoen arrazoitzeko eskemakin aritu behar ez badugu. Agian izan liteke gizartean zenbait joera politikok ez dutela beste batzuk duten erraztasunik beste erabakigune batzutan egoteko.
|
|
|
batzuk oso aforistikoak dira, beste batzuk poetikoak, beste batzuk pasadizo kontaerak borroka handiak izan nituen editorearekin gehienetan narratiboenak edo pasadizokoak direnak kentze aldera, eta nik esaten nion ezetz, erreibindikazio hori zegoela justu hor. Orduan, bertsolari artean nabilela tipo batek zerbait kontatu eta niri kontaera horrek bereziki hunkitu baninduen bere garaian, nik uste
|
dut
horrek eskubidea daukala sakontasun usteko beste batzuekin batera egoteko liburu berean.
|
|
|
Bigarren, komunikazioa. Eta nik uste
|
dut
hori asko arindu dela eta konturatu garela horretaz poesia hori publiko aurrean formato ezberdinetan ematen hasi garenean. Hirugarrena izango litzateke pertinentea izatea.
|
|
|
Fiskaltzak Cardenalen bitartez erakutsi duen jarrera publikoa zeharo okerra iruditzen zait. ENA edo euskal agiriari ezin zitzaiola balorerik eman esan zuen, baina Maria Jose Galindoren epaiak ez
|
zuen
hori esaten, baizik eta ENAk identifikatzeko tresna bezala balio dezakeela, futbol taldeko edo herri liburutegiko beste agiri batek balio dezakeen bezala. Jakina, agiri hauek ez dute balio ofizialik, ez baitira botere ahalmena duen instituzio batek emanak.
|
|
|
Alardearen auzian gertatzen da hau. Gehiengoak ez du halako Alarderik nahi, baina gehiengoak (oinarrizko eskubideak gehiengoaren aurka mantendu behar dira eta) ezin
|
du
hori egin. Zaila bada ere gehiengoak ezin ditu gutxiengoaren eskubideak zapaldu.
|
|
|
Omenaldia Borges-entzat eta izpiritua Lauaxetarena badira ere, Fernando Pessoa, Konstantino Kavafis, Marcel Schow eta bestelako autoreen obretatik harturiko gaiak aurkitzen dira Sarrionandiaren narrazioetan. Partaide izan zen POTT bandakoen, Bernardo Atxaga, Manu Erzilla, Josemari Iturralde edo Jon Juaristirekin batean izandako hiru urteko bizikizun literarioaren ondarea
|
du
hori. Horregatik, liburuaren epilogoan Bernardo Atxagak idatziriko ipuinean Marcel Schowren La cruzada de los niños liburuaren oihartzunak sumatzen dira, eta, nolabait esatearren, lagunari eginiko begi keinua bezala da epilogo hori, Sarrionandiaren liburuko Durango heresia ri, liburua ixten duen narrazioari, kontrapuntua ematera datorrena.
|
|
|
bizitza eta poesia ez direla lehengo berberak izango, kartzela, tortura, zapalketa ezagutu eta gero. Poeta kontenplatzailea zen guk ezagutzen genuen Sarrionandia, poema simetriko miragarriak burutzen zituena, inguruaz eta" errealitate" deitu ohi
|
dugun
horretaz ezer gutxi arduratu gabe perfekzio formala bilatzen zuena; bien bitartean, bere militantzia beste xendra batzuetatik bideratzen zuen..."
|
|
|
Uste dut inportanteena esan nahi
|
duzun
hori erraz komunikatzea dela. Orduan pentsatzen dut ez dela lexiko arraro, hitz zail eta joskera korapilatsuen bila ibili behar.
|
|
|
ETAren su etena da gehien errepikatzen den errealitate zati edo puska. Zerbait esan nahi
|
du
horrek. (El Diario Vasco I)
|
|
|
Baina, azken mendeotako politika ikusirik eta Konstituzioa aldatu ezik, arriskuak hor daude, makiavelokeriaz baliatzen badira. Dena dela, horretarako biderik aukerakoena, gurasoei aukera ematea dela deritzat, eskola libreetan jarraitu nahi
|
dutenei
horretan utziaz. Jarraian dio E. Lluch ek:
|
|
|
2 Zientzia, literatura edo arte mailan egindako lanen egile diren pertsona guztiek
|
dute
horregatik eskubidea dagozkien interes moralak eta materialak babes dakizkien.
|
|
|
Gainera, argi dago haurtzarotik euskaraz eta erdaraz dakitenek, bi hizkuntzok beraien egituraz elkarregandik hain desberdinak izanik, errazago ikasten dutela hirugarren hizkuntza. Ikastoletan aspalditik irakasten duten ingelesa
|
dugu
horren lekuko. Onuragarritasun horren esperientzia, nik neuk, etxetik bertatik ezagutzen dut, semeak hala hezi ditugunez.
|
|
|
Bere anaia gazteagoa, Diego, Burgosen jaioa baitzen eta zenbaitek uste dute han jaioko zela Frantzisko bera ere. Baina ez
|
dugu
horren lekukotasun zehatzik. Aita merkataritzan aritu zen eta Gasteiz eta Burgos izan zituen bizileku.
|
|
|
Antzeko beste hitzen bat bilatzen saiatzen naiz. 2 Eta esan nahi
|
duzun
hori oso korapilotsua iruditzen zaizunean. Ideia hori bera era errazagoan azaltzen saiatzen naiz, ezagutzen ditudan egiturak erabiliz.
|
|
|
Ikus entzunezkoaren beste ataletanLolafilms eta, bereziki Endemol produkzio etxeak menderatzen ditu, zinean diharduena lehena, eta telebistarako ekoizten duena bigarrena?, baita kanal tematikoakekoizten dituzten Media Park eta Andalucia Digital Multimedia ere. Bestalde, ikuskizunen eskubideen erosketa eta gestiorako Audiovisual Sport en parte hartzen du.Telekomunikazioetan ere, mota guztietako telefonoetan duen nagusitasun posizioaalde batera utzita, presentzia du Hispasat sisteman, komunikazioetarako sateliteakgestionatzen
|
dituen
horretan hain zuzen; eta gainera, kablean demarkazio guztietanjarduteko lizentzia du. Irratigintzan Onda Cero eta Radio Voz kateak bereganatu ditueta prentsan Recoletos taldean ere badu presentzia Pearson talde britainiarraren bidez, El Mundo informazio orokorreko, Marca kiroletako eta Expansion ekonomiako egunkariak argitaratzen dituen Unidad Editorial taldea, hain zuzen ere.
|
|
|
Zenbaitek berriki salatu badu ere (Neveu, 1997; Stolcke, 1996; Leizaola, 1999), egoera hau ez da antropologiara soilik mugatzen, besteak beste, soziologia politikoan ere arreta txikia eskeini izan baitzaie horrako kontzeptu horiei.Zientzia politikoetan, oro har, Marshall en hiritartasunari buruzko azterketa klasikoaalboraezina bada ere, sarritan kontzeptuari baino gehiago beraren aplikazioari erreparatu izan zaio. Estatuaren eta norbanakoaren arteko lotura mota desberdinak, etabaita lotura horiek gainerako estatuekiko sorrarazten dituzten inplikazio/ ondorioakjorratzen dituzten lan sorta oparoak
|
ditugu
horren adibide4 Hauen artean kokatubehar dugu, Frantziako eta Alemaniako testuinguruetan hiritartasunak dituen kontzeptu eta aplikazio ezberdinak ikertu eta konparatzen dituen lan sakon eta interesgarria (Brubaker, 1992).
|
|
|
Beraz, desirafuntsezkoa da edozein harremanetan: psikismoa eta nia eraikitzeko eta subjektuaeta bere ingurunea bereizteko lehen urratsa
|
dugu
hori.
|
|
|
Zer dela eta aipatzen digu hemen hizkuntzaren izaera objektiboa? Euskal esentzialismoaren kritikoek aspaldi egindako salaketa
|
dugu
hori. Hala ere, arrazoi osoarenjabe da Txillardegi:
|
|
|
–Gorritara pasa
|
duk
hori ere. Berak zabaltzen ziek atea.
|
|
|
Zalantzarik gabe hezkuntzaren alorrean ideario liberalaren formulaziorik hoberena
|
dugu
hori, eta hezkuntza sistema nazionalaren eraikuntzaren nolabaiteko proiektua dela esango genuke. Baina Quintana-ren ereduan inplizituki soilik agertzen zen hezkuntza nazionalaren elementua, guztiz esplizituki jaso zuen. Informe, an oinarritutako hezkuntza arautzeko lehenengo dekretu proiektuak119 Hala, honen lehenengo tituluan irakaskuntza publikoaren oinarri orokorrei buruzkoan, hain zuzen Gobernuaren autoritatea nabarmendu zen:
|
|
|
Dagoeneko 1845ko planean agertzen zen sailkapena
|
dugu
hori; bigarren eta hirugarren mailakoak eta hauek ez osorik bigarren irakaskuntzaren oinarrizko ikasketetara mugatzen ziren, Gobernuak probintziako Juntari entzun eta gero besterik erabakitzen ez zuen bitartean (116 art.) 216; aldiz lehenengo mailakoak Madrilgoak, alegia gehiago hurbiltzen ziren unibertsitatera. Antzeman daitekeenez, jokoan zegoen irizpideak eraikitako egituraren eskemari erantzuten zion.
|
|
|
Estatuak oso seriotzat hartu zuen gaia
|
dugu
hori; dagoeneko 1849an, sistema métrico, delakoaren derrigortasuna ezarri zuen eta hiru urteko epea eman zuen gobernuak sistema indarrean jar zedin, erabaki hori betetzen ez zuten zentroak ixteko mehatxuak eginez266 Gainera, Moyano legeaz geroztik, indar handiagoa izango zuten neurriak hartu zituen gobernuak; adibide bat aipatzearren, 1892ko legeak garbi adierazi zuen zein zen Estatuaren helburua267:
|
|
|
Ahaztu nahi duzunak, edozer izanda ere, jadanik aztarnaren bat utzi du zugan. Nahi baduzu ahalegina egin dezakezu; baina laster konturatuko zara ekintza guztietan, leku guztietan, zurekin batera izango duzula ahaztu nahi
|
duzun
hori.
|
|
|
Eta hala ere horrek ez nau betetzen. Badakit lehenago, askoz ere lehenago konturatu behar
|
nuela
horretaz. Baina zer egingo diogu, orain dela hain denbora gutxi jakin badut loturek min egiten didatela eta neure buruaren alde ezezagun bat ere deskubritu badut?
|
|
|
Laster Euskal Herrian egongo naiz. Nahiago
|
dut
horretaz ez pentsatu. Nahiago Dublin eta bere jendea gogoratu, Kilkennyko garagardoa eta Cashelen Rocío ezagutu nuenekoa, Killarneyn Rocíorekin edozer egiteko aske sentitu nintzenekoa, Dingleko leherketa, Connemara zer esanik ez, eta Ralphekin bizitako une zoragarriak.
|
|
|
Zeren, noski, udalekutik etxera bueltatu eta ziplo bota bainion dena: nola gertatu zen, eta barkatzeko, niretzat ez
|
zuela
horrek ezer esan nahi; eta berak ea zelan egin nion hori, betiko maite behar ninduela jakinik, eta ea ez nintzen kapaz izan ezetz esateko Jabik tabernako komunera eraman eta prakak erantzi zizkidanean. Eta nik mesedez Txema, barkatu.
|
|
|
ATZO arratsaldean skribatu nituen tigreari buruzko orriak, eta gaur goizean, berrirakurtzerakoan, eszena hura etorri zait berriro gogorat, tigreak basurdea ehizatu zuenekoa, aitak erraiten zuela, harriduraren harriduraz: " Hori
|
duk
hori! Mundurat etortzea merezi dik, honen ikusteagatik...!", eta ezin izan dut aitzina egin, hari buruzko komentariorik egin gabe.
|
|
|
Eta aita Bartolomek erran zion: " Zer erran nahi
|
duzu
horrekin, jaun Joanes, katolikoen eta protestanten artean alderik ez dagoela...?", baina erran hura nik ezin garbiago aditu banion ere, gainerakoek ez dut uste, zeren, osabak bere solasa akabatu eta aita Bartolomek bereari ekin orduko, hasi baitzen aita irriz, jarraitu zitzaizkion bertze jauntxo guztiak bide beretik, eta guztiak aritu ziren irriz, lekat ama, zeinak xuxendu baitzion osaba Joa... " Gaur ere ihes egin duzu tranpatik, baina egunen batean..."
|
|
|
—Zer erran nahi
|
duk
horrekin, Joanikot?
|
|
|
—Zergatik erraiten
|
duk
hori? —galdetu zion honek, betarteko irria artean ezabatu ez zitzaiola.
|
|
|
Haur bat bezalakoa da horrela jartzen denean, are haurrago arnoa edaten duenean, eta ez genituzke, beraz, haren hitzak hain aintzakotzat hartu behar. Egia da, halarik ere, ezen gaur marra iragan duela, eta ez
|
duela
horrek desenkusarik... Baina bakarka mintzatuko natzaio, eta sosega zaitezte.
|
|
|
—Zu zaitugu etxeko jauna, Martin —ihardetsi zion amak—, eta zuhaurk erabaki behar
|
duzu
hori, baina ene iritzia jakin nahi baduzu, hauxe duzu: zure anaia, erlijioneaz denaz bezainbatean, leizearen ertzean dabil eta leizerat eginen du azkenean... eta Maddalenekin dabilen bezala ibiltzea, bertzalde, irain hutsa da etxegoiendar guztiontzat, zeren goia behearekin nahasten denean, badakizu...!
|
|
|
—Anitzetan pentsatu izan dut —segitu zuen amak— zenbatetan galdegin ez ote zenion zeure buruari zergatik ez zaitudan bertze edozein amak bezala tratatu, hurbiltasunez eta xamurtasunez... eta hori azaltzea, alde batetik, mingarria izanen bazait ere, bertzetik, ez
|
dut
hori baizik gutiziatzen, zeren eta korapilo izugarri batek hersten eta itotzen bainau barrendik, eta ez dut korapilo hori laxatuko neure barrenaldea hustu arte eta jakin beharrekoak zuri jakinarazi arte.
|
|
|
—Hori
|
duk
hori! —erran zuen aitak, harriturik, ikuskizun haren aitzinean— Mundurat etortzea merezi dik, honen ikusteagatik...!
|
|
|
—Berri ona
|
duk
hori, anaia! Izan ere, probetxuko zerbait egin behar duk, azkenean, jauregiaren alde, urtxintxen gibeletik edo oiloak eta ahateak nahasten ibili gabe... edo galtzen lasaitzeko tokiak asmatzen, sugegorriek habiatzat hartzen dituztenak —ordea, itzal batek betartea bat batean ilundu balio bezala, erantsi zuen—:
|
|
|
—Zertarako jakin nahi
|
duzu
hori?
|
|
|
Laneko arropak ere —haren neurri urrira errenditutako traje italiarra— eta betaurreko beti lodi baina ez bertzorduz bezain handien diseinu garestiak salatzen zuten oparoaldia. " Jendeak auzoaren berri nahi dik, eta
|
baduk
horren aldera pagatzeko prest dagoenik". Ez zen zozoa gure Ttipi.
|
|
|
Zehatz ez diagu inoiz jakinen, bertzea aitzinatu baitzitzaion. Ehiztari ehizatua, aspaldiko istorioa
|
duk
hori.
|
|
|
Ez zen egia, ez
|
nuen
horretarako asmorik batere. Batzuetan horrela egiten dut, gezur bat botatzen dut inpentsan, harira datorrela uste dudanean.
|
|
|
—Jendeak auzoaren berri nahi dik, senarraren, emaztearen, etsaiaren eta lagunaren, eta
|
baduk
horren aldera pagatzeko prest dagoenik. Nirea zerbitzu mota bat baizik ez duk —zuritzen zuen bere burua, hautatutako ogibidearen etikotasun zalantzagarriaz erasaten genionean— Begira Eduri —nigan ezartzen zituen bere begi betaurrekoek handituak— Informazioa lantzen diagu biok.
|
|
|
—Ipurdia garbitzen ahal
|
duk
horrekin —teman tinkatua ni, paper multzo horren erabilera eskatologikoaz.
|
|
|
Badakit behar dudana. Aski
|
dut
horrekin. Rimbaudek esan zuen ez dakiguna terriblea izanen dela akaso.
|
|
|
Badakit. Nik ez
|
dut
hori esan nahi, ordea; nik esan nahi dudana da zalantza egiteko zio pisuzkoak ditudala, ez baitut beste inor ezagutzen niri gertatu zaidan zorigaitzaren parekoa gertatu zaionik. Ez, ez dut ezagutzen.
|
|
|
Eta liburu bat, bere bizimodu aldrebesa kontatzen duen liburu eder famatu bat. Nahikoa behar
|
luke
horrekin. Baina gudariak badaki ez dela hain erraza gertatuko, irabaztear duela oraindik gudualdirik bortitzena.
|
|
|
Maingua zarelako, akaso?...". Alfredo Iradierrek adeitsu asko azaldu zuen ez
|
zuela
hori esan maingua zelako, esateko modu bat besterik ez zela, metafora bat. " Bada, kasu honetan, metafora horrek ez du nahaspila besterik sortzen.
|
|
|
Bada, eguneroko bizimodua egitea. Ba al
|
zuen
horretarako eragozpen hil edo bizikorik. Ez.
|
|
|
Baina nireak alboratuz, eta atzera hari nagusira itzuliz, esan behar dut eguraldia ez zela ez hotz ez bero, Armando Bonilla zutik zegoela, erronkan, itzalita zegoen kamera bati finko finko begira, eta berak hartu zuela hitza aitorpen edo hustuketa bati ekiteko asmo sendoarekin; eta esan behar dut, zinez esan ere, Deere jaunak aurrez iradoki edo zituen basakeria izugarriak ez zirela inondik ere faltsukeria, Armando Bonillak berak delektazio psikopataz aitortu baitzituen hemen paperean idaztekoak ere ez direnak, bere izugarrian. Nire ustez, hala ere eta uste hau ziurtasun bihurtzea nahi nuke, baina ez
|
dut
horretarako arrazoi nahikorik aurkitu, Bonilla jauna gezurretan ari zen, plantak egiten, esan nahian bezala era guztietara larrutu behar zutenez, itaunketekin eta infamiekin eta gezurrekin txikitu behar zutenez, bada, bai, bidea erraztuko ziela, eta haien odol egarri basatia asetuko ziela denbora puska baterako, ziren astakeriarik beldurgarrienak asmatuz eta bere ahoan jarriz; eta erakutsiz, gain... Nahasi samarrak edo gertatzen bazaizkio irakurleari, barkamenak aurretik, baina oroimenak ahaztuta nahiago dituen gauzekin ez dago eskakizun handiekin ibiltzerik.
|
|
|
Tximinoena, aldiz, hobe dut ez adieraztea. Irudimen sukartsuenak ere ez luke lizunkeria laurdenik ere irudikatzerik izango (eta uste
|
dut
horrekin nahikoa esanda dagoela). Baina, tira, salbuespenak salbuespen, jendea ongi portatu zela esan behar, eta ez da horixe meritu eskasa ikusi ziren gordinkeriak ikusi eta gero.
|
|
|
A, eta gure etxeko lanak asko lotzen zuelako. Berak" aitortzen"
|
zuen
hori.
|
|
|
Inori kalterik egiten ez dion gezur zalea. Neure irakurgaiek
|
dute
horren errua. Oraindik ongi oroitzen naiz Elizaren kondaira batez.
|
|
|
Dabidekin hasi baino urte pare bat lehenago (berarekin sekula ez
|
dut
horretaz hitz egin), lodi ez egon arren, askoz gutxiago jatea erabaki jaten hasi nintzen. Baina, egun kritiko horietako batean, goseari gehiago ezin eutsi, eta kilo eta erdi sagar jan irentsi nuen, harrapazka, erretzaile konpultsibo batek abstinentziari utzi, eta zigarroei ekingo liekeen modu bertsuan.
|
|
|
Hik heure bizitza egin behar dun. Aizan, baina ez
|
dun
hori eman dinadan berri bakarra, presta hadi: Patxi ezkondu egiten zaigun!
|
|
|
Oro har, ekimen erakargarria. Ments
|
du
horrek bizkaiera literarioaren tradizioan gehiago errotzea. Falta du, beharbada, testuen aldetik arreta zorrotzagoa.
|
|
|
Hau guztiau, ordea, gure artean, batez ere 1968 urtetik aurrera hasi zen mamitzen. Beraz, giro hori erabat urrun zegoen Unamunok, bizi zenean, inguruan zuen gizarte egoeratik, eta horregatik oso ondo eduki behar
|
dugu
hori kontuan bilbotarrak euskara alde batera uzteko izan zuen jarrera epaitzeko orduan.
|
|
|
Kongruente izan beharrak ordea nekatu egiten baitu batzuetan, honez gero gaixorik egonen zarete hainbeste bihotz minez eta espiritu malkoz. Hala bide zegoen Xabier Montoia ere, eta sinets iezadazue
|
bazukeela
horretarako arrazoirik, ezagutzen dudan irakurlerik asegaitzena baita. Bost hizkuntzatan pairatu behar izan zituen negar guztiek eragindako nardak poema hau sorrarazi zion:
|
|
|
Chillida lekuren inaugurazioak beste hainbat ekitaldiri nolabaiteko itzala egin die aurtengo udazkenean, baina ez
|
du
horrek esan nahi gertatu den gauza bakarra izan denik. Gogoan izateko moduko hainbat erakusketak zipriztindu ditu aurtengo udazkenean gure hiriburuak, bai Euskal Herriko artisten eskutik —Donostian batez ere— bai kanpokoen eskutik —Roberto Mattaren erakusketa Bilbon horren tokiko—.
|
|
|
kanpo jarduerak bere hasierako fasea gainditu duenean agertzen dira beroriek; xedeak ezarrita daude, eta orduan sortzen dira xedeak lortzea ahalbidetuko duten tresnak. Aurretiko bi faktorek
|
dute
horretan eragina: alde batetik, bitarteko eraginkorrak izatearen garrantziaz jabetzea; bestetik, bitartekoak mantentzea ahalbidetzen duten antolakuntza, giza baliabideak eta ekonomia.
|
|
|
Aipatutakoaren adierazgarri, besteak beste, honako hauek dira: ...sa nazionalistan argitaratzen ziren artikulu ugari, euskal gatazkaren nazioarteko dimentsioa azpimarratzen baitzuten; EAJk Eusko Idazkaltza Buruba sortu izana, kanpo propagandaz ardura zedin; hainbat naziotara egindako bidaiak; EAJk Europako Nazionalitateen Biltzarrean sartu eta urteko bileretan parte hartu izana (Ramon Bikuñaren esanetan," dar caracter mundialanuestro pleito" esan nahi
|
zuen
horrek);" Euzkadi Europa" goiburua erabili izana.
|
|
|
Informazio bolumen hauen mugimenduari begira, ezinezkoa zaigu guztiari unitate bakar batean heltzea, beharrezkoa da bereziki prestatutako profesionalak egotea, informazio kopuru izugarri horren barruan aise mugitzeko. Profesionalen beharra dugu behar
|
dugun
hori eskuratzeko bideak erakutsiko dizkigulako, denbora aurrezteko, zarata kentzeko eta behar dugun hori zehazki eta behar dugun momentuan jasotzeko. Laburtuz, informazioa erraz eta azkar eskuratzea beharrezkoa dugu; honek eskura ditugun errekurtsoen probetxua eta razionalizazioa suposatzen du, hau da, egun ditugun aurrekontuekin giza errekutso, errekurtso ekonomiko eta teknologikoak ongi erabiltzea da.
|
|
|
Informazio bolumen hauen mugimenduari begira, ezinezkoa zaigu guztiari unitate bakar batean heltzea, beharrezkoa da bereziki prestatutako profesionalak egotea, informazio kopuru izugarri horren barruan aise mugitzeko. Profesionalen beharra dugu behar dugun hori eskuratzeko bideak erakutsiko dizkigulako, denbora aurrezteko, zarata kentzeko eta behar
|
dugun
hori zehazki eta behar dugun momentuan jasotzeko. Laburtuz, informazioa erraz eta azkar eskuratzea beharrezkoa dugu; honek eskura ditugun errekurtsoen probetxua eta razionalizazioa suposatzen du, hau da, egun ditugun aurrekontuekin giza errekutso, errekurtso ekonomiko eta teknologikoak ongi erabiltzea da.
|
|
|
...ere errealitate hori, bere giza kontraesan hori, horren gizatiarra izan daitekeen kontradikzio hori ez dute onartu Legazpi aldeko hainbatek, gizakion ñabardura aberatsek dardaraz jartzen duten hainbat horiek, zuriaren eta beltzaren artean gris kolorea dagoela ameto ez duten hainbat horiek, haiek izendaturiko zintzoen eta haiek zigorturiko gaiztoen, traidoreen artean, inor ez dagoela aldarrikatzen
|
duten
horiek.
|
|
|
Jatorria
|
du
horrek Frantziako Iraultzan. Orduko saio eta ahaleginak aipatu behar dira, beraz, ordukoek baldintzatzen baitituzte egungo hauek, urte luzeetan baldintzatu dituzten modu berean.
|
|
|
Beste lurralde batzuetan, are agerikoagoak, bi sistemok lurralde batean bizi baitira, albokide eta auzoko. Ameriketan, berbarako, Quebec
|
dugu
horren erakusgarri, hantxe gertatzen baita historia juridikoaren bitasunik erabatekoena (Common Law sistema juridikoa ingeles hizkuntzaz, eta Zuzenbide Zibila frantsesaz).
|
|
|
Horren iraupen eta zereginak zehaztu ditugu, herri zibilizatuetan erkide diren erregelen arabera. Tutoreak du pertsona eta ondasunen ardura; familiak bere baitan hautatu behar
|
du
hori, behar beharrezkoa baita zinezko gogoa, pertsonaren ondasunak gorde eta heziketa eta osasuna jagoteko, ohore eta atxikimendu osoz. Ezin, beraz, arrazoirik eta formarik gabe eskualdatu bere artapean dagoen ondarea; tentuaz administratu eta fideltasunaz kudeatu beharra du; kontularia da, administratzailea bezainbestekoa; bere jokabidearen erantzulea; kaltea ere ezin sortu, horren konponketa gauzatu gabe.
|
|
|
Diruaren salneurria zehazten duten harremanak agintaritzatik kanpokoak dira; gobernuek ezin
|
dute
hori zehaztu aginduzko legeen bitartez. Hipoteka kontratuetan eta agiri publikoetan beti onartu ohi da lege korritua.
|
|
|
Lege politikoa ez da geratzen norbanakoen onuragarritasunean, baldin eta ikuspuntu orokorragoaz ari bada. Gogokoagoa
|
du
horrek Estatuaren arrazoia, ekitate oinarria baino. Lege Zibilak, aitzitik, xede nagusitzat du norbanakoen arteko eskubide eta itunak arautzea eta Estatuaren arrazoira baino, ekitatearen esparrura lerratzen da.
|
|
|
Sentimenduak ahuldu egiten dira hedatzen direnean; berezko euskarria behar da, komenigarritasun uztardurak egin ahal izateko. Bertute pribatuek berma ditzakete, besterik gabe, bertute publikoak; hartara, norberak ere, aberri txikia
|
duen
horren bitartez, hau da, familiaren bitartez, aberri handirako atxikimendua erakusten du; guraso on, senar on, seme alaba on horiek egiten dituzte herritar onak. Nolanahi ere, erakunde zibilei dagokie izadiaren nahiera egokiak arautzea eta babestea.
|
|
|
Abusu guztien aurka joan ohi da, erakunde guztiak eztabaidapean dira. Hizlari baten oihura, den erakunderik urraezinena ere, bertan behera doa; jada ez
|
zuen
horrek sustrairik ohitura nahiz gizartearen iritzi kontuetan. Arrakasta horiek bultza egiten dute eta berehalakoan, oro onartzen zuen zuhurtzia horrek, oro suntsitzeko gogo biziari uzten dio tokia.
|
|
|
Erromako juriskontsultoak, ezkontzaz mintzo zirela, behin baino gehiagotan nahasi dituzte izadiaren ordena fisikoa, gizaki bizidun orori dagokiona eta zuzenbide naturala, horrek zehatz mehatz arautzen baititu gizakiak. Sustraia
|
du
horrek, gizaki aske eta adimendunek euren antzekoekin izan ditzaketen harremanetan. Hortik jarri da zalantzan ea moralitate arrastorik ote zen ordena natural soilean.
|
|
|
Vienako Zirkulua izan zen hura apurtu zuena, psikologiaren arazoak ikerkuntza enpirikora aldatuz. Logika zama psikologikoetatik askatzea nahi
|
zuten
horrekin, biak banandu eta filosofia berri bat —zientzi hizkuntzaren analisi logikoa— proposatuz. Ez zuten auzi logiko eta psikologikoen arteko nahasmen gehiagorik nahi; ez zuten arazo logikoak arazo psikologikoak bailiran maneiatzerik gura.
|
|
|
" Joko" hitzaren adibidearekin argitu zuen arazo hau. Honi dagokionez, esan zuen, alde batetik, (1) joko guztien artean zerbait komuna izan arren, horrek ez duela inplikatzen, joko jakin bati" joko" deitzen diogunean, esan nahi
|
duguna
hori denik, eta, beste aldetik, (2) hain desberdinak diren ekintzei" joko" deitzeko arrazoiak ez duela izan behar horien guztien artean zerbait komuna dagoenik, baizik eta erabilera batetik bestera igarotzeko" mailaz mailako iragaite" bat dagoela, sailaren bi muturren artean ezer komunik izan ez arren. Bazirudien" eder" hitzaren gure erabilera desberdinetan ezer komunik ez dagoelakoan zegoela," hamaika joko desberdinetan" erabiltzen dugula esanez —adibidez, aurpegi baten edertasuna eta aulki baten edertasuna, edo lore batena, edo liburu koadernaketa batena, desberdinak direla—.
|
|
|
Esan zuenez, hainbeste zergatik hunkitzen gaituenari buruzko gure harridura ez da txikitzen jaia sortarazi zuten zergatiak emandakoan, baizik eta antzeko beste jaialdi batzuk aurkitzean txikitzen dira: hauek aurkitzeak" natural" bihur lezake, sortarazi zuten zergatiak emateak, ordea, ezin
|
du
hori egin. Zentzu honetan esan zuen" Zergatik hunkitzen gaitu?" galdera eta" Zergatik da ederra hau?" edota" Zergatik ez du balio kontrabaxu honek?" galdera estetikoak antzekoak direla.
|
|
|
Euria egin zuen ontzian ginen bitartean. Pelikuletan eta agertzen diren irudiekin parekotasuna
|
badu
horrek: irudi grisa.
|
|
|
– Ez, ez
|
duk
hori kontua, oso estimu handian diat hire konpainia. Benetan.
|
|
|
Bi andregai izan zituela ere esaten dute biografoek, Nile eta Espe, baina Polixene Trabuduak esaten du oso erakargarria izan arren ez zuela sekula andregairik izan. Kontuak kontu, ez dugu inoiz egia jakiterik izango, eta axola handirik ere ez
|
du
horrek azken batean. Baina ez al zaizue hipotesi polita iruditzen?
|
|
|
Ez ziren munduko parajerik ikusgarri eta miragarrienak, baina ezagunak eta maiteak nituen oso. " Eguraldia beti eta berez da ederra", nuen irakurria nonbait, ez nekien non," eta gisa berean beti eta berez da ederra planeta osoko paraje oro ere han inoiz ezer sentitu duen inor bizi deino." Guztizko gogaide
|
ninduen
hori idatzi zuenak. Gustura sentitu nintzen, biziberrituta, zuhaitz guztiak eta ur guztiak entzuten, Margak bere gutunean agindurik zidan bezala.
|