|
2000
|
|
|
Aukera berdintasuna balore humanistenganako eta lan duintasunarenganako errespetua, gizarte babesa, enplegua, herriarekiko atxikipena... bizitzari zentzua ematen dioten derrigorrezko beharrizanak dira. Ekonomia' ziberliberalean', ordea, nola gorde pertsonekiko errespetua
|
duen
gizartean elkartasunaren eta birbanaketaren oinarri diren halako xedeak?".
|
|
|
Hori ez da ETBren funtzioa. ETBk oso eskrupulosoa izan behar
|
du
gizarte anitz eta konplexu honetan, gizartea ez da nazionalista soilik.
|
|
|
Lehenengo, maila pertsonalean, hiru jomuga ditu: norberari buruzko kontzeptu ona garatzea gizona edo emakumea izateko erari dagokionean, autoestimu maila ona edukitzea baina orokorrean eta bai alderdi sexualean, eta beharrizan afektiboak erregulatzeko eta asetzeko balio
|
duten
gizarte trebeziak garatzea.
|
|
|
Eta horretan ez dakit asmatu dugun. Ze formato behar
|
du
gizarte honek usteltzen ari zaion arazoari behingoz adarretatik heltzeko proposamena aintzat hartzeko. Erret dekretua?
|
|
|
Ezaugarri honen eredutzat Joseba Sarrionandiaren Izuen Gordelekuetan Barrena poema liburua aipatzen du, honek egiten duen bidaia pertsonala delarik guztiz. Gisa berean, poesiak ez
|
du
gizarte funtziorik Sarrionandiaren iritziz. Garai horretako elkarrizketetan eta liburuetan Sarrionandia, ETAko militante izateagatik kartzelan dagoelarik ere, olerkiak gizarte aldaeretan izan lezakeen eraginaz guztiz eszeptikoa da.
|
|
|
Gabiñak okerrera doan gizarte baten irudia eskaintzen digu: gero eta marjinatu gehiago
|
dituen
gizartea, hirugarren munduaren egoeraren okertzea ekarri duena, eta lehen munduaren barruan ere desorekak areagotu egingo dira. Honela, Ipar Amerikako eskuindarrek zerbait egiteko beharra ikusiko dute:
|
|
|
Komunikabideen monopolioa duelarik, auzi edo gatazka historikoa sustraiturik
|
duten
gizarteetan, inperialismo kulturalak gatazkaren kausekiko eta zergatiekiko sentsibilizazioa ezabatu du gizartean, eta aldi berean, kausa horien ondorioz dauden efektuekiko (borroka armatua adibidez) birsentsibilizatu du. Horrela, inperialismo kulturalak, efektuekiko terapiak?
|
|
|
Lehenengo eta behin honako hauhartu behar dugu kontuan: galdera bera testuinguru liskartsuaren lekukoa da; galderaidentitate arazoa bizi
|
duen
gizartean sortzen da; galdera hori ez zaio egiten estatunazio normalizatuetako herritar bati eta, berez, galderak berak gure izateari buruz gurebaitan zalantzak sortzea du helburu. Puntu honetan Joxe Azurmendi euskal idazle etafilosofoaren pasarte bat interesgarria eta aplikagarria da:
|
|
|
Hala ere, arrazoi osoarenjabe da Txillardegi: hizkuntza izaera objektiboa daukan sorkaria dugu burutik burura.Errealitate objektiboaren funtsezko osagaia
|
baitugu
gizarte bizian: zer da, izan ere, hizkuntza bera baino gauza objektiboagorik, geure bizieran objektibitate ororenbitartekotza baldin badugu?
|
|
|
Hau da, modernizatze prozesuak, industrializazioak eta tartean dauden klase interesek estatu nazioaren markoa behar dute; honek, gauzatu dadin hain zuzen, bere gobernupean
|
duen
gizartearen homogeneitatea bultzatzearen premia dauka, besteak beste honek kontzientzia nazionala sortzen duelako. Eta bera ideologikoki legitimatzeko eta baita homogeneizatze prozesua bideratu ahal izateko ere, hezkuntza sisteman aurkituko du aparteko tresna (gero ikusiko dugu zein baldintza bete dituen hezkuntza sistemak, alde horretatik arrakastatsua izateko).
|
|
|
Oinarrizko maila hau herritar guztiek nahitanahiez egin behar izango zutela kontuan izanik, gaztelaniaren posizioa guztiz nagusia zela esatea begien bistakoa da. Zer esanik ez, gaztelaniaren garrantzia, modernizazio prozesuaren barruan eta Estatu Nazio espainiarraren eraikitzearen testuinguruan irakurri behar da; Gellner en271 ereduari jarraituz, eta eredu hori Estatu espainiarrari egokituz, liberalek
|
duten
gizarte modernoa eraikitzeko nahiak gizarte hori alfabetatzea hizkuntza batean eta eskolaren bidez kultura homogeneoa bultzatzea eskatzen dituela esango genuke, horretarako transmisio hizkuntza bat eta bat soilik erabili behar delarik: gaztelania.
|
|
|
Hau guztiau, ordea, gure artean, batez ere 1968 urtetik aurrera hasi zen mamitzen. Beraz, giro hori erabat urrun zegoen Unamunok, bizi zenean, inguruan
|
zuen
gizarte egoeratik, eta horregatik oso ondo eduki behar dugu hori kontuan bilbotarrak euskara alde batera uzteko izan zuen jarrera epaitzeko orduan.
|
|
|
egunkari digitalaren atzean proiektu osoaren audientzia eta gizartean duen eragina hedatzeko asmoa agertzen da, eta helburu hori lortzeko Internet bezalako komunikazio tresna bat erabiltzea oso egokia da. Honek abangoardiako teknologien erronkari erabilpen zuzena ematea eskatzen digu, eta bidenabar, aukera paregabea
|
dugu
gizartean izen ona lortu duen komunikabide berriaren inguruan sor daitezkeen diru iturri berriak aztertzen ikasteko.
|
|
|
Esku hartu behar du gutxiengo kultural horien babesean. Modu horretan baino ezin du lagundu estatuak gizarte dezente bat eraikitzen, bere instituzioak bertan bizi diren gizabanako guztien errespetua irizpide nagusitzat
|
duen
gizartea, alegia10.
|
|
2001
|
|
|
CESek dio, etxeko lanen banaketa desorekatuak ondorio kaltegarriak dituela emakumeen gizarte eta lan arloko integrazioan, beren lan profesionala familia giroko premien arabera egokitu beharrean aurkitzen direlako sarritan, eta horrek bere eragina
|
du
gizarte babesaren mailan.
|
|
|
Lana uka ahal izateko, ez du lana hartzea beste biderik, gaur, hemen. Hortan datza, bada, Kontradizioaren muiña, alegia, lana hartu egin behar duela emakumeak, berak lana uka ahal izateko; eta lana uka egiten dioela gizarteak (nahi ba
|
duzu
gizartearen indar nagusiak)".
|
|
|
Bizi
|
dugun
gizarte eta mundu honetan hutsune asko daudela sumatzen dugu. Hainbestetan aipatzen den demokrazia honek zuloak besterik ez ditu eta, finean, herriaren esku lukeen zerbait izan beharrean boteretsuenen esku dagoen tresna bat da.
|
|
|
Kontzientziazio lan bat egin dugu, baina Estatuak gure lanaren aurkako jarrera bat hartzen duenean, desobedientzia beste fase batean sartzen da. Aldi berean, zuk ordezkatu nahi
|
duzun
gizarte zatiak ere jarrera bat hartu behar du egoera horrekiko. Beraz, aurrerantzean desobedientzian sakondu behar dugu eta Estatuak hartu duen jarrera errepresiboa, desobedientzia egileen kopuruaren bitartez gainditu.
|
|
|
Horregatik, gure herriak merezi
|
duen
gizarte baketsu eta normalizatuaren alde egin dezakegun keinurik onena alderdi guztion elkarrizketa mahai bat eratzea da, zintzotasunez, borondate onez eta elkarrizketaren balioan sinetsita
|
|
|
Eta gaur egun talde hauek zein eratako sostengua
|
dute
gizarte arabiar eta musulmanetan?
|
|
|
Lehen, plater gozoak egitea zen nire helburu bakarra; orain osasuntsu izan daitezen ere nahi dut; sukaldariok lehenak izan behar
|
dugu
gizartea aldatu egin dela eta, beraz, prestatzen ditugun jakien nutrizio eskaerak ere aldatu egin direla ulertzen.
|
|
|
Journal of Applied Social Psychology aldizkariak argitaraturiko artikuluetatik ondoriozta daitekeenez, xarma fisikoa kulturalki erabakitzen den muntaia soziala da, estetika ereduen eta modak agintzen duen joeraren arabera aldatzen dena; eta aldi berean, horiek eragina
|
dute
gizarte harremanetan eta norbere gorputz irudiari buruzko iritzian.
|
|
|
Baina idazlearen talaia ez da historialariarena. Idazleak, bere subjektibitateaneta bere aukera ideologikoan jartzen du talaia, islatu nahi
|
duen
gizartea goraipatzeko edo kritikatzeko, satirizatzeko edo poetizatzeko. Edo baita gizarte horri, bizkarra erakutsirik, lerro bakar bat ere ez eskaintzeko.
|
|
|
Itzala galdurik, bakar bakarrik eta maitasunerako aukerarik gabe geratzenda Schlemihl. Itzalik gabe, ezin
|
du
gizartearen ukapena besterik jaso.
|
|
|
“Eskola adinean dauden haurren %60 zefalea izan dute bizitzako uneren batean, eta %10 migraina motakoa da, helduetan bezala”, Fernando Mulasek dioenez, eta gaineratu du buruko minak “epilepsiak baino hamar aldiz ohikoagoak” direla. Era berean, uste du arazo horrek “eragin negatiboa
|
duela
gizarte, ingurumen eta gizarte alderdietan, eta eragina duela adingabearen gurasoengan ere, antsietatea eta larritasuna jasaten baitute, semeak edo alabak tumore bat izan dezakeela uste baitu”. Mandok azaldu zuenez, 2 edo 3 urteko haurrak ezin dira adierazi, eta burua mintzen zaienean, lasai mugitzen dira, kexatu egiten dira, haserretu egiten dira eta portaera aldatzen dute; eta, 5 edo 6 urterekin zefalea hasi denean, “berresten dute txikitan zituen sintoma horiek zefaleak direla”.
|
|
|
Zuzenean ezagutzen ez ditugun arazoen edo geure pertsona eta talde harremanetan ohiko mintzagai ez diren auzien kasuan, oso handia izan liteke hedabideek gertaeren eta ondoko jarreren ezagutzan eduki lezaketen eragina. Baina norberaren eta gizartearen esperientzia zuzen zuzenekoa den gai baten kasuan (eta esperientzia horren osagarri bereziak
|
ditugu
gizarteko erreferentzia politikoak eta sozialak: ELA LAB akordioa, Elkarri, alderdi nazionalistak, Setien, eta abar) guztiz mugatu ahal izango du faktore horien pisuak hedabideen eragina.
|
|
|
Trantsizioaren hasiera krisi politiko sakoneko eta erregimen demokratiko berri baten ezaugarrien zehazte prozesuan zuzenean parte hartu nahi
|
zuen
gizarte protagonismo handiko garaia izan zen. Geroago, eta gehiegizko gorabeherarik gabe (tentsio uneak bizi izan baziren ere), afera publikoen gaineko erabakiak monopolioan zituzten alderdi parlamentariek euskarrituriko sistemako" iritzi publiko" bihurtu zen gizarte protagonismo hura gehiena.
|
|
|
Hirugarrenik, hedabide berriek erregimen aldaketaren adierazpen material gisa jokatzen zuten erreferentzia paper horri eta, horren ondorioz, gizartean zuten sinesgarritasunari esker, herriaren nahikunde demokratikoen ordezkari leial  tzat hartu zituen hein handi batean frankismoari azkena emateko ilusioa bizi bizi
|
zuen
gizarte aldeak. Bestalde, sistema politikoko sektore demokratikoen eta ezkertiarren diskur  tso publikoa islatzen zuten hedabide berriek.
|
|
|
K.a. V. mendean zehar, Atenasen Solon, Pisistrato, Klistenes eta Periklesen erreformek familia oneko aristokrazia aberatsaren eta pobreenen arteko zuloa txikitu zuten, azkenik demokrazia eta isonomia (hiritar guztien eskubide politikoen berdintasuna) ezarriz. Familia gutxi batzuen inguruan eta lur jabetzaren arabera antolaturiko gizarte esklusibo batetik, behe klaseek (nekazari txiki, artisau...) gero eta botere politiko handiagoa
|
duten
gizarte berri batera igarotzen gara. Azken hauek hiriaren gobernuan partaidetza handiagoa lortuko dute.
|
|
|
Horrek ez du ukatzen ‘lege’ izenez kanpotik datozkion adibideek, erakustaldiek, ez dutela giza gogoa argitzeko ahalmenik. Baina, azkenean, laguntza eta argitasun guztiak gogoan dituela, maitatuz osatuko du gizakiak bere burua eta gizartea ere gaur eta historian, denok osatzen dugun eta denon gogoko eratuta nahi
|
dugun
gizartea. Eta, batez ere, gizakiaren amaiera Jaungoikoa maitatzea da, begiz begi Maitasuna ikustea eta Maitasunaren seme izatea emango dionean; hau da, Jaungoikoa ezagutzea, bere altzoan murgildurik ezagutzea emango dionean.
|
|
|
Batez ere emazteei. Alabaina gehienetan, ez errateko beti, emazteek
|
zuten
Gizartearen zama larruzalea patitzen, pairatzen eta haragian txertatua eramaten. Apalaldien erroak ziotenez, aita, senarra eta semearekiko lotura nahasiak ziren:
|
|
2002
|
|
|
Idazle honek errege normandoen eta Plantagenetekoen inguruko nobelak idatzi ditu. Bada, Gillermo Konkistatzailearen garaitik Rikardo III.aren aginteraino ez
|
du
gizartearen ohituren aldaketarik deskribatzen (esan dezagun Gillermo Konkistatzailearen garaitik Rikardo III.era 400 urteko alde dagoela).
|
|
|
Bien bitartean, jende asko egoera zailean dago, eta gai honekiko topagune bat antolatu nahi dugu. Topagune honen bidez, garai batean hainbat sektore politikok euskal presoen alde sortu zuen lema eta kultura eraman nahi
|
dugu
gizartera. Azken urteotan inkomunikazio kultura bat sortu da eta berau apurtu behar dugu.
|
|
|
Quebecetik ikas dezakeguna: bat, proiektu guztiak dira zilegiak; bi, demokraziak, zuzenbideak eta politikak baditu nahiko tresna, soberania, identitate eta hizkuntzaren inguruko gatazkei irtenbide positibo, dinamiko eta eraikitzaileak emateko; eta hiru, sakoneko banaketak
|
dituzten
gizarteek negoziazio iraunkorra ohitura gisa barneratu behar dute eta hori gero maila juridiko politikora eraman.
|
|
|
Zer lortu nahi
|
dugun
gizartearentzat, horixe da galdera. Niretzat, ongizatea gero eta gehiago banatzea, edo giza eskubideen lorpenetan aurrera egitea, esaterako, helburu desiragarriak dira.
|
|
|
Hogeigarren mendeak bere amaieran, aspaldietan gerta ez zen Ximinarte indartsu eta izugarri progrea ezagutuko zuen. Susmo guztiek iragarten
|
zutenez
Gizarte/ Ximinarte izango zen inolaere zaharkildurik zebilen mundua, iraunkor jarriko zuen alternatiba.
|
|
|
Bestalde, instituzionalisten ereduan, sindikatuak helburutzat merkatu jokoaren emaitzak zuzentzea
|
duten
gizarte indarrak dira. Ekonomia errealean, milioikaenpresa txiki izan beharrean, merkatua kontrolpean duten enpresa handiak ditugu, eta informazioa ez da perfektua.
|
|
|
Gure ustez, unibertsitate publikoak profesional prestatuak eta prestuakformatu behar
|
ditu
gizarteko arlo profesional zehatz batzuetan lan egiteko, etahorretarako erabiltzen dituen giza baliabideak eta baliabide ekonomikoak, ahaliketa baxuenak izan behar dira. Beste hitz batzuetan esanda, enpresek dituztenoraingo eta etorkizuneko beharrak asetzeko profesionalak prestatzea, eta horilortzeko bidean ahalik eta ikasle gutxien baztertuta gelditzea.
|
|
|
Komunikazio honetan, abian ari den esperientzia baten berri ematen da.Informazioen eta Komunikazioen Teknologiak eragina
|
du
gizarte osoan, eta unibertsitatea bera ere aldaketak ezagutzen ari da. Horrela, Internetbitartez bideraturiko irakaskuntza Teknologia Berriek proposatzendiguten aukera bat da.
|
|
|
Komunikazio honetan, abian ari den esperientzia baten berri ematen da.Informazioen eta Komunikazioen Teknologiak eragina
|
du
gizarte osoan, eta unibertsitatea bera ere aldaketak ezagutzen ari da. Horrela, Internetbitartez bideraturiko irakaskuntza Teknologia Berriek proposatzendiguten aukera bat da.
|
|
|
–Eraiki nahi
|
dugun
gizarte ereduaren erreprodukzitzaile izatensaiatzen gara eta hala izaten jarraitu nahi dugu. Belaunaldiberriak gero eta euskaldun jantziago datozkigu, gure ingurunehurbilean urrats handiak eman dira..., eta paradoxikoa badenarren, denon artean erein dugun hazi horrek une honetan ezdigu eskatzen gure jarrera euskararen aldekoa izatea, eskatzendigu gure joera euskaltzalea izatea, eta horretarako jarrera onabaino gehiago behar da?.
|
|
|
–Eraiki nahi
|
dugun
gizarte ereduaren erreprodukzitzaile izatensaiatzen gara eta hala izaten jarraitu nahi dugu. Belaunaldiberriak gero eta euskaldun jantziago datozkigu, gure ingurunehurbilean urrats handiak eman dira..., eta paradoxikoa badenarren, denon artean erein dugun hazi horrek une honetan ezdigu eskatzen gure jarrera euskararen aldekoa izatea, eskatzendigu gure joera euskaltzalea izatea, eta horretarako jarrera onabaino gehiago behar da?.
|
|
|
Dena dela, orduko erabakien ondorioak oraindik ere erabat gainditu gabe dauden arren, sistema propioaren aldeko aldarrikapena gero eta sendoagoa dela esandezakegu. Izan ere, beren buruak abertzaletzat
|
dituzten
gizarte taldeek (alderdipolitikoek, sindikatuek, gizarte mugimenduek...) zalantzarik gabe aldarrikatzendute Euskal Herriari bere hezkuntza eta irakaskuntza sistema propioa zor zaiola, eta horren aldeko ekimenen alde agertzen dira. Hitzez bederen.
|
|
|
Bestalde, EHUko errektore Manuel Monterok, bere karguz jabetu zenean, helburu bera azpimarratu zuen Ajuria Enea Jauregian, EAEko lehendakariaren aurrean, egin zuen agerraldian4 Bere aburuz, EHUk euskal gizarteari «konponbideakeskaini behar dizkio» eta honako hau gaineratu zuen kazetari guztien aurrean: «UPVk ahalegin guztiak egin behar
|
ditu
gizarte honek exijitzen dion mailarenparean egoteko». Ez hori bakarrik.
|
|
|
Aldi berean, beste historialari batzuek. Jose Maria Portillo-k, adibidez. Gipuzkoan eta Bizkaian botere publikoak bere buruaz zuen irudia aztertu zuten.Historialari horiek Aro Berriaren arloan lan egin badute ere, haiek behatutakoprozesuen sustraiak Berant Erdi Aroan kokatu beharra dago. Euskal kontzejuetanfinkatu ziren oligarkiek, beren lehentasuna justifikatzeagatik, XIX. mendera arteiraungo
|
zuen
gizartearen irudia zabaldu zuten. Irudi horren arabera, Gipuzkoako etaBizkaiko biztanleek orubeak zeuzkaten aitoren semeen komunitateak osatzenzituzten.
|
|
|
1 Pobrezian murgildutako denek ez
|
zuten
gizartearengandik jarrera berberapairatzen. Batzuk gizartearen bazterretan gelditzen ziren eta beste batzukonartuak ziren.
|
|
|
Ezkontzatik kanpo izandako seme alaben nolabaitekoardura hartzera gizonezkoak behartzen zituzten legeak desagertu zirela gehitzen duValverde k. Horrekin batera, adulteroek, sasikoek, ezkongabeko amek... gero etazailtasun handiagoak
|
zituzten
gizarte hartan. Estura ekonomikoa handitzen zenean, familia sortzea eta eratzea are zailago bihurtzen zen9 Giro gogor hartan, bortxaketek ere gora egin zuten.
|
|
|
Artifizialitatea eta, artea? ezaugarritzat
|
dituen
gizarte garaikidea bere osotasunean irakurtzen saiatu behar da. Aurreko paragrafoetan Mardones-ek zuhurki adierazitakoa ez ezik, forma sozialen indibidualizazioa ere ematen da (horrek esan nahi duen guztiarekin:
|
|
|
te modernoaren muturreko aldaera bat litzateke.41. Anekdotikoak ez diren ezaugarri komunak
|
ditu
gizarte garaikideak Nazismoarekin?, gizabanakoei zentzua eta esanahia ematen dien lotura oro sistematikoki suntsituz, biziraupenerako atomo eta lehiakor izatera murrizteko joera ere ezaugarri propiotzat baitu gizarte kontsumistaren estetikak.
|
|
|
te modernoaren muturreko aldaera bat litzateke.41. Anekdotikoak ez diren ezaugarri komunak ditu gizarte garaikideak Nazismoarekin?, gizabanakoei zentzua eta esanahia ematen dien lotura oro sistematikoki suntsituz, biziraupenerako atomo eta lehiakor izatera murrizteko joera ere ezaugarri propiotzat
|
baitu
gizarte kontsumistaren estetikak.
|
|
|
Baztertu estrukturalak
|
dituen
gizartearen diseinua. Bere ereduak:
|
|
|
Baina bigarren ikuspegi horrek ere konplexutasuna eta kontingentzia oinarritzat
|
dituen
gizarte garaikidean arretarik luke, eta zeresanik ez Euskadin. Izan ere, azken hamarkadetako jazoerekin (harresiaren erorketa, klase borrokaren paradigmaren ahultzea eta marxismoaren krisia) politika kontzentzu
|
|
|
Arrisku globalaren gizartean pribatizateak, irudikatu daitekeen politikoaren unitate txikiena bezala, bere baitan
|
du
gizarte globala. Bizitza estilo pertsonalaren mikrokosmosa zalantzazko arazo globalen makrokosmoarekin elkarlotuta dago.61
|
|
|
Baztertu egin behar da estatu botere zentralizatua gizartearen demokratizazioaren isla den ideia. Baita, aldi berean, Ekonomiak edo Zientziak onartu behar
|
dute
gizarte bizitza eraldatzen dutela ere, hots, politika egiten dutela beren bitartekoen bidez.
|
|
|
Europan XIX. mendean sortu ziren estatu autoritarioekiko desberdintasunak
|
ditu
gizarte garaikideak.
|
|
|
Erakunde demokratiko (eta) liberalekin soilik bidera daiteke politikari berariazkoa zaion gatazka demokratikoa ahalbidetzea, baina era berean, diferentziak onartu edota haustura ez bilakatzea. Erronka bikoitz horren arabera (agonismo politikoa bermatzea eta gizarte zatiketa ekiditea) egituratu behar
|
dute
gizarte garaikidean ematen diren joera berriei erantzun, berria, emango dieten demokrazia, politika eta nortasuna.
|
|
|
Askatasunerako eta eskubideak izateko oinarriak ezartzea ez da nahikoa. . Bere burua eraikitzeko eta suntsitzeko boterea
|
duen
gizartean ekitatea eta desberdintasuna, lehia eta integrazioa, bermatu behar dira? (Melucci, 2001).
|
|
|
Hemendik aurrerako lerroetan ikusi den moduan, gizartea subjektuekiko askea marrazten zuen teoria sistemiko klasikoa autoritate gabe geratu da. Kontzentzurik ez eta, ondorioz, legitimitate guztia galdua
|
duen
gizarteko botere esparruetan aldaketak ematen hasi dira.
|
|
|
Horri ekin aurretik sarrera txiki bat egingo da. Bi atal nagusiei lekua egin aurretik, bai zer nolako beharra
|
duen
gizarte garaikideak urrats berri bat emateko, baita zer nolako zailtasunak eta oztopoak dauden urrats hori emateko zenbait erakunde eta talderen jarrerengatik ere, azalduko da jarraian. Edo aurrez esandako hitzekin adieraztearren:
|
|
|
pluralaren planteamenduen beharra ezinbestekoa iruditu arren. Izan ere, gobernabilitate kontzentzuatua axioma nagusitzat
|
duten
gizarteetan, errepresentazio demokratikoa bera ere, gehiegizkoa, izanik, jendearen kontrola helburu (1) eta politikaren monopolioa bitarteko (2) ditu Estatuak (bortizkeria behar denean soilik erabiltzen da, Francoren azken faseetan sortutako, gutxieneko bortxaren ideia?
|
|
|
Nafarroari dagokio irrati zabalpen eta telebistaren araubidea lege bidez garatzea, baita hura betearaztea ere, irrati eta telebistaren estatutu juridikoa arautzen duen legean erabakitzen den gisan eta halabereko kasuetan. (?) Aitzineko idaztian erabakitakoaren ariora, Nafarroak bere prentsa, irrati eta telebista arautu, sortu eta mantendu ahal izanen du eta, oro har, bere helburuak erdiesteko behar
|
dituen
gizarte hedabide guztiak25.
|
|
|
Arazoa estatusa da. Hizkuntza batzuek estatus bat
|
dute
gizartean eta beste batzuek beste bat; eta, horretan, jada, hizkuntzak ez dira berdinak.
|
|
|
iritzi publikoa kontrol soziala da. Bere erabakiak gizarteari ezartzeko, botereak beharrezkoa
|
du
gizartean kontsentsu maila zabala lortzea. Iritzi publikoa deitzen diogun horrek errazten dio bidea botereari.
|
|
|
Hedabideek zeregin handia
|
dute
gizartea prestatzen eta hezten. Beharrezkoa da, beraz, kazetariek, komunikazio enpresek eta estilo liburuek errealitate kultura anitza modu egokian ikustea.
|
|
|
Hedabideek oso eginkizun argia eta handia
|
dute
gizarte egituren artean. Hedabide dominatzaileak oso lotuta daude gizarteko erakundeekin (publikoekin zein pribatuekin).
|
|
|
Hedabideek politika demokratikoaren oinarrizko funtzio komunikatiboak bermatzen dituztela dio, gizarte erantzukizunaren eredua deitutako horrek. Ildo horretatik, hedabideek informazioa, bizitzarako ereduak eta kultura modeloak zabaldu behar
|
dituzte
gizartean. Lan hori egin ahal izateko, hedabideek askeak behar dute izan.
|
|
|
Kazetariek eta hedabideek erantzukizun sozialak
|
dituzte
gizartearekiko; eta ez lituzkete ahaztu behar.
|
|
|
Kazetariak zentzuzko profesionalak dira eta euren objektibo eta helburuek bat etorri behar
|
dute
gizartearenekin.
|
|
|
Zentrala den botere sinbolikoaz jardutean kontuan dugu hauxe: botereak ahalbidea
|
du
gizarte prozesuak gidatu, bideratu, zuzendu eta aldatzeko, signifikazio ereduak sortuta eta igorrita. Nor egokiago, beraz, hedabideak baino, botere sinboliko hori pertsonifikatzeko?
|
|
|
Botere harremanen gai honetan, argi dago hizkuntza nagusia modu egokian ezagutzen ez duen pertsonak egoki hitz egiten duenak baino rol sozial txikiagoa
|
duela
gizartean. Adibideak nonahi dira:
|
|
|
Adibideak nonahi dira: etorkinen kasuan, esate baterako, hartzaile
|
duen
gizarteko hizkuntza ondo menperatzen duenak ezagutzen ez duenak baino erraztasun handiagoa izango du gizarte berrian mugitzeko; ezaguna da gure artean, bestalde, duela oso gutxira arte, baserritik kalera jaitsi behar izaten zuten baserriko alabei erdara ikastea zenbat aholkatzen zitzaien, han, kalean, lana aurkitzeko edo bertara ezkontzeko.
|
|
|
Edozelan ere, itxura batzuek benetako gauza ekartzen dute gogora, itxuraren bidez begien aurrean erreala agertzen zaigunean. Komunikazioaren testuinguruan, itxura horiek (egiazkotasunaren zantzua duten horiek) ez dira gure ardura, zeren min sozialik ez baitute sortzen, ez
|
baitute
gizarte iruzurrik egiten; bestelakoek, itxura gaiztoek, iruzurgile deitutako horiek, ostera, min eman lezakete, ilusio latzak sor ditzakete eta.
|
|
|
Masa hedabideek sekulako lana burutzen dute gizartea osatzen duten pertsonak sisteman integratzeko, sozializatzeko. Sozializazio prozesu orotan, gizakiak ikasi egin behar
|
ditu
gizarte hori gidatzen duten eredu eta lege nagusien nondik norakoak: hizkuntzaren erabilpena, instituzioen garrantzia, harremanetarako kodeak, eginbehar sozialak eta abar.
|
|
|
Norbait maite dugula sentitzen dugunean, laztandu egiten dugu. Bizi
|
dugun
gizarteak gure gurariak betetzen ez dituenean, berba egiten dugu. Mundua irauli gura dugunean matxinada antolatzen dugu...
|
|
|
Hedabideek ondare sozial hori babestu behar dute boterearen atzaparretatik, enpresarien errentagarritasunetik eta kazetarien nahikerietatik. Utopikoa, baina halaxe behar
|
du
gizarteak.
|
|
|
Kultura minorizatuei euren kulturaren ederra aldarrikatzeko gonbitea egin behar zaie. Hizkuntza txikiek euren inpronta utzi behar
|
dute
gizarte komunikazioaren jarioan.
|
|
|
Hala, bada, Cuencak, gizarte ongizatearen maila apalenean, puntuaziorik onena du, lan eta bizikidetza baldintzak eta parte hartze soziala direla eta. Txostenaren egileek erabaki dute edizio honetan enplegu adierazleak (lana eta jarduera) lan baldintzetatik (enplegu prekarioaren eragina, gaixotasunak eta lan istripuak) bereiztea, uste
|
baitute
gizarte aurreratuetan, hala nola Espainiakoan, “lan egiteko adinean dagoen biztanleriak, lanpostu bat eskatzeaz gain, duintasuna, segurtasuna eta egonkortasuna ere eska ditzakeela lanean ari denean”. Ongizatearen rankingean maila ona hartzea beste disfuntzio batzuekin ere bateragarria da.
|
|
|
Hezkuntza herrien garapenerako funtsezko elementua da, eta Europar Batasuneko kideek helburu bateratuak ezarri behar
|
dituzte
gizarte ireki eta lehiakorra sortzeko. Ondorio horixe atera dute Europar Batasuneko Hezkuntzako ministroek, Pilar del Castillo titular espainiarraren lehendakaritzapean Granadan bildu direnek, EBko Espainiaren lehendakaritzaren jardueren barruan.
|
|
|
Espainiako familia tradizionalak indar loteslea galdu du, eta askatasun eta indibidualtasun handiagoko eredu bat sortu du, baina oraindik ere herritarrentzako laguntza afektiboko erreferente soziala da, Fundación Encuentro buru
|
duen
Gizarte Aldaketaren Ikasketa Zentroaren (CESC) 2002ko Espainiako Txostenaren arabera. Espainiako familia bizitza, gainerako herrialde garatuetan bezala, aldaketa sakonen prozesu batean murgilduta dago, eta horrek, eredu tradizionaletik abiatuta, “pertsonen bizitza eta familia proiektuak osatzeko askatasun handiagoa” ekarri du.
|
|
|
Elena Stoyanova bulgariarrak (duela hamarkada bat, 31 urte Espainian bizi zen) goi mailako ikasketak egin zituen, hainbat hizkuntza menderatu zituen eta interpretatzaile eta itzultzaile gisa esperientzia izan zuen. “Diario del miedo” liburuan, senar emazteen arteko tratu txarren infernuari buruzko testigantza eman zuen, lehen pertsonan, eta, beste hainbatek bezala, horrek erakusten du zentzugabekeriak ez
|
dituela
gizarte klaseak eta errenta mailak ulertzen. Hala ere, zenbat eta hezituago egon, eta, batez ere, zenbat eta autosufizienteagoa izan ekonomia arloan, orduan eta aukera gehiago ditu trago mikatz horretatik ondo ateratzeko; errazagoa zaio bere arazoa diagnostikatzea, eta, batez ere, tratu txarrak ematen dituenarekin duen lotura hausteko aukera handiagoa du, jakinaren gainean baitago bere burua nahikoa dela mantentzeko.
|
|
|
Modalitate berri honekin, eta aipatutako programekin batera, milioi bat adineko pertsona datorren urtean oporraldiaz gozatu ahal izango dute. Interbentzioaren ondoren, txartel honek aukera emango die erabiltzaileei babes aseguru batekin bidaiatzeko, laguntza telefono erabilgarria eguneko 24 orduetan, edozein hoteletan beherapenak izateko eta museoetara eta era guztietako jolas jardueretarako bisitak
|
dituzten
gizarte paketeetan parte hartzeko. «Formula dinamiko, moderno eta azkarra da pertsona horientzat bidaiatzeko, eta lana sortzen du.
|
|
|
“Garapena antolatu behar duen jendea bizirik ez badago, ez dago osasuntsu, ez da gertatuko”, azaldu zuen Piotek. Hiesak eragin handia
|
du
gizartean eta ekonomian, 15 eta 49 urte bitarteko adin tartean, “giza baliabideak agortzen ditu, ekoizpen ahalmena boikotatzen du, pobrezia eta zailtasunak larriagotzen ditu”. Eta hori guztia jardueraren sektore guztietan, nekazaritzatik hezkuntzaraino.
|
|
|
Ez da Gizarte Segurantzaren araubide orokorrean sartzen, Europako Batasuneko beste herrialde batzuetan ez bezala, baina bai muskuluetako lesioetan, lotailuetan eta atal bigunetako zenbait arazotan espezialistek gomendatzen dutena. Kirol jarduerarekin, errehabilitazioarekin eta erlaxazioarekin batera, masajeek gero eta bizkarreko gaitz eta gaitz psikiko gehiago
|
dituen
gizarte batean zabaltzen dute beren ikusentzuleria. Fisioterapeutek, masajistek eta estetizistek gero eta interes handiagoa dute masajeak jaso eta ematen ikasteko.
|
|
|
hori
|
duzu
gizartea.
|
|
|
1 Euskarak inoiz ere izan ez duen presentzia
|
du
gizartean
|
|
|
Gainera, familia guztietan badugunez urruneko edo hurbileko norbait euskaraz ez dakiena, pentsa zer aurpegi mota jarriko lukeen egun batetik bestera ingelesez hasten baldin bagintzaizkio. Uste
|
dut
gizarte elebidun bat (euskara gaztelania edo euskara frantsesa), edo hiru elekoa nahi bada, anitzez ere hurbilagoa dela, eta egingarriago, gaztelania atzendurik euskara eta ingelesa erabiliko dituen gizarte bat baino. Helburu hori, gizarte elebakarraren alde egitea baino apalagoa izanik ere, ez da hala ere batere erraza.
|
|
|
Nik, hala ere, garbi ikusten dut nireak direla euskara eta erdara. Eta euskarak etorkizunik baldin
|
badu
gizarte elebidunean bakarrik ziurtatuko duela etorkizun hori. Euskarak ireki ditzake, neurri batean, bereak bakarrik diren esparru hutsak, egia da.
|
|
|
Artisaugintza indarrean dago. Badakigu, Jainkoari eskerrak, helburu anitzak
|
ditugula
gizarte moderno honetan, orain arte anitz helburu (edo helburu anitz) besterik gabe, genituen tokian, hitz horren izenondotasuna eta izenordaintasuna nahasiz. Hizkuntzalariak beti baititu aterabide aniztunak eskura.
|
|
|
Herri erakundeek ezarri behar
|
dituzte
gizarte baten zientzia eta teknologiaren garapenerako ildo nagusiak, eta horretarako egiten dira zientzi eta teknologi plangintzak. Plangintza horietan aztertzen da zein den gaurko egoera, zein gizarteak datozen urteetan izango dituen beharrak, eta zein behar horiek asetzeko hartu behar diren neurriak.
|
|
|
1989ko Ekialdeko iraultzaren ondoren, mundu kapitalista" areriorik" gabe geratu zen. Baina bere egitura ideologiko eta militarrak kanpoko etsairen batekiko beldurraren premia
|
du
gizarte mailako nolabaiteko diziplina ezarri eta hainbat erabaki politiko eta ekonomiko justifikatzeko. Txinak, bere handitasunagatik eta gero eta itzal handiagoa edukitzeagatik, zeregin hori bete zezakeen.
|
|
2003
|
|
|
«Euskarak inoiz ere izan duen presentzia du gizartean», dio lehenak, adibidez. Presentzia hori lortu bide du, egun bizi
|
dugun
gizarte modernoak ez duelako, oraingoz behintzat, euskara hil, bereziki Euskal Autonomia Erkidegoan, non, Salabururentzat," hainbatean dago gure hizkuntza". Zoritxarrez, ordea, ezin du euskaltzain honek gauza bera esan Nafarroan edo Iparraldean dugun egoeraz.
|
|
|
Bada, alegia, berriz ere, esango nuke euskalgintzan ari den sektore handi batek «El vuelo del Ave Fenix» delakoaren berri izan zuela aurrekoa baino lehenago eta artikuluak oihartzun gehiago izan
|
zuela
gizartean orobat «Errautsak Zimentarri» delakoak baino. Oraindik ere, euskaldunok «El Diario Vasco»k hegaldatzen gaitu, antza denez.
|
|
|
Jendea gure dinamikan inplikatzea nahi dugu aurkarien aurrean indar harreman sendoa gauzatu ahal izateko». Xedea hori izan arren Demoek ez
|
dute
gizartea ordezkatu nahi, ez dute inolaz ere beren burua euskal ordezkarien gisara ikusten.
|
|
|
Egungo nomenklaturak ala ezin du, ala ez daki ala ez ditu gauzak beste era batera egin nahi. Edozelan ere, egun gertatzen den moduan, egoera dezepzionagarri honen faktura ezin
|
du
gizarte osoak ordaindu. Adibidez, asteburu honetan Nazio Eztabaida Gunerako Foroaren berri izan dugu, eta izango dituen lan ildoak eta ideia indartsuak ikusita, betiko leloak direla ohartzen gara, azken hogei urteotan entzun izan ditugun berberak eta, noski, edozein Euskal Herriko erakunde berrik bezala, «diagnosi» bat egingo du Foroak.
|
|
|
J. M. S. Gizarte baten baitako giza izaera anitzen ondorioek ez dute, berez, zertan izanik kaltegarriak edo arriskutsuak. Erantzun uniformearen bitartez bere burua aniztasunetik babestu nahi
|
duen
gizarteak aurrera ordez atzera egingo du, bere burua txirotu egingo du, aberastu ordez. Elkarkidetza eta auzokidetza ez da aberasgarri «besteentzako» bakarrik, baita «geure baitarako» ere.
|
|
|
Emakumeak gizonaren eskubide bardinak nahi
|
ditu
gizartean eta Eleizan.
|
|
|
Edukazio ona eta kontrol soziala bereizgarri nagusiak
|
dituen
gizarte honek itxuren robotak bihurtu gaitu.
|
|
|
Izan ere, adingabeak, bizi duen une existentzialarengatik, esperimentatzeko joera ez-ohikoa aurkezten du, gizarte inguruan hitz egiteko bide gisa. Aldi berean, heziketa prozesuari atxikia, kanpoko munduaren eraginak areago sentitzeko joera ere
|
badu
gizarte inguruak duen pisua, helduarekin alderaturik, ez proportzionala delarik. Horrek guztiak erabakiak hartzeko unean, baita erabakia hartu ondoren ere, kontuan hartzeko moduko berezitasuna osatzen du, neurri batean, adingabearen motibazio prozesu salbuespenezkoaren oinarria ematen duena eta abiapuntutzat jo dena gazteen zuzenbide penalaren bide berezia justifikatzeko.
|
|
|
Egia da aldakuntza baten beharra adieraz dezakeela: ikusgarriak maite
|
dituen
gizartea lehenbizian inarrosiko du, baina ez irauliko eta, garaiz, leku egin behar dio eztabaida politikoari.
|
|
|
Naturaren arriskuarekin bizitzen ikasi behar
|
du
gizarteak, arriskurik gabekoameskeria albo batera utzia. Kundzewicz eta Takeuchi (1999) ikerlarien hitzak argigarri oso suertatzen dira:
|