|
2000
|
|
|
Euskara irakasleei zuzendutako liburu honek, ataza edo zereginak
|
ditu
hizkuntzak ikasteko oinarri. Ataza hauen xedea da hizkuntza erabiltzeko benetako beharra sortzea eta hizkuntza ikasteko testuinguru naturala eskaintzea.
|
|
|
Bai, asko aurreratu da mendebaldeko euskararen erabilera eta prestijioari dagokionez. Dena den, uste
|
dut
hizkuntzari kolorea eman beharrak mugiarazi gaituela denok, baina beldur naiz ez ote garen jarrera inmobilista berri batean eroriko. Erregistroz aberasten segitu beharra dugu, beste euskalkien ekarpenekin, hizkuntza mailak desderdintzen, gaztelerazko argotaren menpetik askatzen...
|
|
|
Izan ere, bizitza modernoan hizkuntza gutxiagotuen patua baitauka aragoerak berak ere: eremu horietan ere gazteen aragoerak ez dauka beren zaharren joritasun edo aberastasunik, baina haiek izan ez duten militantzia eta gogo bizia agertu ohi
|
dute
hizkuntzaren alde.
|
|
|
ARABA ez da Euskadi berdearen paradigma; aranistek asmatu modelo berde eta estua baino zabalagoa da, mendietako bi isurialdeetan zabaltzen den Euskal Herriaren osakin historiko eta naturala. Amaren altzoan euskara ikastearekin identifikatzen den multzoan ez bezala, kasteilanoa
|
du
hizkuntza herrikoia eta euskara dugu jatorria, presentzia eta aukera. Hautu politikoetan, Nafarroako erresumaren mendebaldeko aitzinaldea izan zen jatorrian, eta, gero, kasteilanoen aurkako ala aldeko borroketan, euskaldunen arteko gerla zibil haietan, Gipuzkoa eta Bizkaia baino gehiagotan egon zen nafartarren alde.
|
|
|
Esanak esan, zertarako balio
|
du
hizkuntzak jakiteak. Mundua ulertzeko modu ezberdina damaigutelako, akaso?
|
|
|
Ez da kopia bat egitea, urruntzea da, atzera itzultzea. Oroitu behar
|
duzu
hizkuntzak oroitzen duena, jo behar duzu hizkuntzak oraindik lozorroan dituen amets batzuetara"
|
|
|
Ez da kopia bat egitea, urruntzea da, atzera itzultzea. Oroitu behar duzu hizkuntzak oroitzen duena, jo behar
|
duzu
hizkuntzak oraindik lozorroan dituen amets batzuetara"
|
|
|
proiekzio publikoa duen idazle bat saritzea salmentak ziurtatzeko era bat da. Hiztun kopuru handia
|
duten
hizkuntzetako argitaletxeek izan duten garapena ikusita, argi dago enpresaren kontzeptu estandarrera gero eta lerratuago daudela, ahalik eta gehien saltzea dela helburu bakarra, eta gutxi direla liburu on bat argitaratu edo ziurtasun osoz" best-seller" bat izanen den liburua argitaratzearen artean lehena aukeratuko luketen editoreak. Euskal literaturan argitaletxeak gero eta profesionalago bihurtuagatik, eta derrigorrez merkatu kontzeptuari jartzen zaion arreta ere handiagoa izan arren, ausartuko nintzateke esatera editoreek" zintzoago" jokatzen dutela, editore bakoitzak bere ikuspegi literario eta gustu propioak izanagatik, ez dela oraino poemario on bat argitaratu gabe geratzen, nahiz eta aurrez dakien argitaratzaileak liburu horrek ez duela dirurik emanen.
|
|
|
proiekzio publikoa duen idazle bat saritzea salmentak ziurtatzeko era bat da. Hiztun kopuru handia
|
duten
hizkuntzetako argitaletxeek izan duten garapena ikusita, argi dago enpresaren kontzeptu estandarrera gero eta lerratuago daudela, ahalik eta gehien saltzea dela helburu bakarra, eta gutxi direla liburu on bat argitaratu edo ziurtasun osoz" best-seller" bat izanen den liburua argitaratzearen artean lehena aukeratuko luketen editoreak. Euskal literaturan argitaletxeak gero eta profesionalago bihurtuagatik, eta derrigorrez merkatu kontzeptuari jartzen zaion arreta ere handiagoa izan arren, ausartuko nintzateke esatera editoreek" zintzoago" jokatzen dutela, editore bakoitzak bere ikuspegi literario eta gustu propioak izanagatik, ez dela oraino poemario on bat argitaratu gabe geratzen, nahiz eta aurrez dakien argitaratzaileak liburu horrek ez duela dirurik emanen.
|
|
|
Horren arabera, ez luke behar laguntza berezirik. Baina, hara hor, Frantziako Estatu Kontseiluak bere esku
|
du
hizkuntzei dagokien arazo hau eta bera da Europako Batasunean hizkuntza gutxituen aldeko gutunari betoa jarri diona, bere Konstituzioaren 2 artikuluaren kontrakoa omen dela eta. Orain onartu duelarik, zer gertatuko ote bere Estatu barnean?
|
|
|
Eurogutuna zertan den argitzeko, laburki eman ditzadan bertan jasotzen diren punturik aipagarrienak: hasteko, sarrerakoan, Europak bere jatorriz
|
duen
hizkuntz aberastasuna adierazten du, denak osagarritzat joaz eta gizarte oreka egokia lortzeko arau juridikoen beharra aipatuz. Horretarako, lehen partean erabaki orokorren adierazpena dakar, ondokoetan zehaztasunak agertzeko.
|
|
|
Era horretara jarraituz, 9 artikuluan, beste honako hauek azaltzen ditu: Justiziarako ere, bi aldeetariko bati hizkuntza gutxituan epaitzearen eskaria aski zaio, bere burua berea
|
duen
hizkuntzan defendatu ahal izateko. Horretarako, tribunalak, beharrezko diren bitartekoak jarri ditu, hizkuntza gutxitua dakitenekin osatuz eta aldi berean agiriak ere bere hizkuntza jatorrean jarriz.
|
|
|
Beraz, Frantzian lana nolabait bideratzeko ere ez zaigu falta ez argudiorik ezta ahalmenik ere. Gainera, gogoan har, euskara dela Espainiak eta Frantziak beraien barnean
|
duten
hizkuntzarik antzinakoena eta gaur oraindik bizirik dirauena. Eta hizkuntzen kontu honetan ezinezkoa dela tipiagoen edo handiagoen indarrekin jokatzea, demokratikoki baizik, izate naturalez eta gurasoengandiko arrazoiez.
|
|
|
Eta gaur egun oraindik geldi dago. Zeren Frantziako Estatu Kontseiluak bere esku omen
|
du
hizkuntzei dagokien arazo hau eta Europako hizkuntza gutxituen aldeko gutun horri betoa jarri baitzion, arrazoibidetzat adieraziz bere Konstituzioaren 2 artikuluaren aurkakoa dela. Artikulu horrek, horrela, Europaren izaera naturala ukatzen du eta aldi berean anaikiro elkartasunean bizi ahal izateko era arriskuan jarri.
|
|
|
Eta duela bi mila urte Pomponius Mela-k Chorographia zeritzan III. liburuko 15 partean aipatzen zuen: vardulli (Araba eta Gipuzkoa, dirudienez) herrialdeetan, ingurukoengandik bereizirik, ibaiek beraien izen jatorrak
|
zituztela
hizkuntza adierazi ezinezko batean. Zer uler dezakegu, euskarazkoak zirela ez bada?
|
|
|
Honaino iritsita, hain oinarri ezberdinetatik eraikitzen diren nortasunak berdinakote diren galde geniezaioke geure buruari. Esan nahi baita, banakoen mailan zein gizartearen mailan inplikazio bera ote
|
dute
hizkuntza, jatorri edo historiagatik euskaldunsentitzeak edo atxikimendu politiko edo are administratibo hutsagatik euskal herritar (euskal hiritar litzateke, agian, hemen termino egokiena, demokrazia liberalarenzentzuan) sentitzeak. Hitzek beraiek (euskaraz ari garela bederen:
|
|
|
Publikotasunean oinarrituriko politikotasuna defendituz, ez du onartzen zenbaitekdefenditzen omen
|
duten
hizkuntzaren, neutrotasuna?, J. M. Odriozola-rekin bat eginiketa haren hitzak erabiliz. –Odriozolak ez du ulertzen, hizkuntzaren neutrotasuna?
|
|
|
Hizkuntzak baino nahiago izan dut mintzairak hitza izenburu jarri. Azpimarratunahi
|
dut
hizkuntzaren sisteman ideia, kontzeptu, balioen sare bat dugula, gurehausnarketei bizitzan ibiltzeko ahalmena ematen diena. Mintzairak kultura bateskatzen du gai bati buruz hitz egiteko orduan, hizkuntza horri dagokion kultura, alegia.
|
|
|
Vendryes, ek ongi dio: < Sozial multzoan, hauedozein dalarik eta bere hedadura nolanahikoa dalarik ere, lehenengo maillakoeragiña
|
du
hizkuntzak. Hizkuntza da multzoko lagunak alkarganatzen dituen lotkiarikzaillena:
|
|
|
5 ZINEMAK EZ
|
DU
HIZKUNTZARIK
|
|
|
Ildo honetatik bat dator W. Labov ek B. Bernstein iberari egindako kritikarekin5 eta M. Stubbs ek garai bertsuan proposatutakoarekin6.Hau da, kultur zapalketa ezin dela etengabe iraunarazten den egoera modura ulertu.Aitzitik, eskolak
|
baduela
hizkuntz eta kultur zereginetan erantzukizun berezia, eta berehartan (nahiz ez horretan bakarrik) zapalkuntza egoera iraultzeko lan egiterik erebaduela.
|
|
|
Estatu Nazioari aurre egiteko indar politiko nabarmena duen giltza
|
dugu
hizkuntza, identitate kontrajarriak azalaraz baititzake, azkenean nazio bat zein bestea bereizteko bidea eskain dezaketenak. Beraz, nahiz eta bakarrik kultur nortasunaren elementu ideologiko hutsaren moduan izan, hizkuntza nazioaren funtsezko ezaugarria izango da nazionalismo hauentzat59 Ondorioz, eta lehen esandakoaren ildo beretik pentsa daitekeenez, hezkuntza sistemarekiko ezinbesteko erreferentzia puntua izango da hizkuntza, inondik inora gutxiets ezin daitekeena.
|
|
|
Neurath ezik, beste partaideak bat zetozen —Schlick ere bai 1917 eta 1918ko liburuez geroztik— esperientzian ‘emandakoa’ zerbait leuna, garbia, bailitzan ezaugarritzerakoan: ‘emandakoak’ ez
|
zuen
hizkuntzaren eraginik, beren ustez; teoriak ez zuen ezer aurreratzen, alderantziz baizik: ‘emandakoaren’ gain eraiki behar zen; behatzaile baten kontzeptuzko eskemek ez zeukaten zeresanik.
|
|
2001
|
|
|
Etiopia argitaratu zen garaietan testuak sortzen zuen lilura aipatzen zen, baina era berean, testua ulertzeko zailtasunak aipatzen ziren. Nonbait liburuaren aurrean, eta bertan proposaturiko jokamoldearen aurrean, irakurleak, Lumière anaiek eratu zituzten lehen emanaldi haietara hurbilduriko ikusleen moduan aurkitzen ziren, espresamolde berri baten aurrean, bere arau propioak
|
zituen
hizkuntza berri baten aurrean. Ezaguna da zein izan ziren lehen zinemaldi hartan ikusleek izan zituzten jarrerak.
|
|
|
Zinemaren mitologiak funtzio garbia betetzen du mass mediaen elementuak biltzen direlarik poemak nahi
|
duen
hizkuntza berreskuratzeko asmoz. Ez da kasualitatez hitz magikoekin bukatzea:
|
|
|
Ezaugarri hau bereziki interesgarria
|
dute
hizkuntzak ikasten ari direnek edo, besterik gabe, pelikulak jatorrizko bertsioan ikustea nahiago dutenek.
|
|
|
Hizkuntzaren ikuspegi dialektiko honek ondorio argiak ditu: 1) ikuspegidialektikoz uztartu behar
|
ditugu
hizkuntzaren alderdi objektiboa eta subjektiboa; 2) geureganatu egin behar ditugu azterketa formalaren emaitzak; 3) berreskuratu eginbehar ditugu ikuspegi formalaren gehiegikeriaz baztertutako errealitateak: a) hiztuna, b) esanahia, c) semantika, d) kultura, e) pragmatika, f) testua; 4) hitzbatean, berreskuratu egin behar dugu hizkuntza ekintza izateak esan nahi duenguztia.
|
|
|
1) ikuspegidialektikoz uztartu behar ditugu hizkuntzaren alderdi objektiboa eta subjektiboa; 2) geureganatu egin behar ditugu azterketa formalaren emaitzak; 3) berreskuratu eginbehar ditugu ikuspegi formalaren gehiegikeriaz baztertutako errealitateak: a) hiztuna, b) esanahia, c) semantika, d) kultura, e) pragmatika, f) testua; 4) hitzbatean, berreskuratu egin behar
|
dugu
hizkuntza ekintza izateak esan nahi duenguztia.
|
|
|
a. Iradokitzen digute ezen, programazio bat eratzean, aztertzea komeni delaikasleek nolako premia izango duten testuinguru ezberdinetan, eta aintzat hartzea komeni dela testuinguru horietan dutenesperientzia, langai
|
dugun
hizkuntzan zein besteetan.
|
|
|
Orain arte esandakoarekin, aurrerago argiago ikusiko bada ere, argi ikusten daezen, aholkulariak egin beharreko lanerako, ohiko irakasle batek ez bezalakobeharrak izango dituela, eta prestakuntza ezberdina duela. Hizkuntzanaditua izan du, baina ez derrigorrez ikasleak ikasi nahi
|
duen
hizkuntzan; hizkuntza bat zer den, nola aztertzen den, zein unitate dituen, kulturarekin zeinerlazio duen, eta erlazio hori nola gauzatzen den jakin du. Ikasten jakinbeharko du; ez bakarrik berak nola ikasten duen; horrez gain, zein bide dauden, zein estilo, zerk zer ekartzen duen eta eginkizun bakoitzak zein ondorio duen ere.Labur esanda, hitz batean, ikaskuntzan ere aditua izan du.
|
|
|
Batzuek hizkera arruntaren adierazle izan nahi dute, beste batzuek idatziaren isla, baina denek dute ezaugarri bera: ikasleengan pentsatuz idatzi dira. Ez dut ukatuko idatzi horiek testuak direnik, azken batean hasiera eta bukaera duten osotasun koherenteak1 2 baititugu denak; baina agerian utzi nahi dut, horietako askok ez
|
dutela
hizkuntzaren benetako izaeraislatzen.
|
|
|
Ikasleek hizkuntza erabiltzen ikasiko badute, guztiz beharrezkoa
|
dute
hizkuntzarekin harremanetan7 jartzea, eta hori nekez lortuko dute hizkuntzaren arlo guztiak jasotzen ez dituzten testuak erabiliz. Testu didaktikoen egileek ikasleen mailaizaten dute buruan, eta horren arabera moldatzen dituzte, hizkuntzaren baitako arloguztiak kontuan hartu gabe.
|
|
|
bere helburu nagusia irri eginaraztea da, trukulantzia, fartsa etaalagara lodiz apaindutako gaiak tauladaratuz. Irriak ez du anartean sozietatearenkitzikatzea trabatzen, alderantziz baizik; baina publikoarekiko hurbiltasuna lehiatuz, antzerki mota honek ez
|
du
hizkuntzaren egitura, jendartearena, ondorioz, zalantzan jartzen, hala nola literaturaren ekoizpenaren, intimotasuna, gogoanatxikitzen baldin badugu.
|
|
|
Interesgarria da oso Markuletak ahozkohizkuntza nabarmentzen duen modua, horrek errealismoa azpimarratzen duelako.Adibidez, esanguratsua da Markuletaren. Ipuin euskalduna? deritzon ipuineanfarmazian sartzen diren gazteek eta helduen bikoteak botikariarekin hitz egitekoegiten
|
duten
hizkuntz aukera, eta nola bereizten diren hizkuntza pribatua etapublikoa. Gazteak botikariarekin euskaraz mintzatzen dira, elkarrekin gaztelaniazegiten duten bitartean; helduak berriz, farmazian gaztelaniaz aritzen dira etaelkarren artean euskaraz.
|
|
|
izenen deklinatze femeninoa, izena bera ondoriozmaskulinoa delarik (artzaina, artzaintsa demagun). Hori, eta gehiago dena, generorik ez
|
duen
hizkuntza bat gizonez, gizakiz eta gizartez hanpatu da (guztiak, giz, errotik hazitako neologismoak), frantsesaren zein espainolaren eraginez. Aregehiago, Iparraldeko mintzalariek. Hegoaldeko anaiak?
|
|
|
Clement ek (1980) aurkezten duen bigarren hizkuntzaren jabekuntza ereduhonek garrantzi handia ematen dio ingurune kulturalari eta hizkuntz komunitateenbizitasun erlatiboari. Eredu horrek asumitzen du bigarren hizkuntzaren jabekuntzakez
|
duela
hizkuntza ikasteko gaitasuna bakarrik hartzen kontuan, baita bigarrenhizkuntza duen komunitatearekiko hartzen diren jokabide ereduak ere. Ondorioz, hizkuntzaren jabekuntzak norbanakoaren identitatearen aldaketak ere barneratzenditu.
|
|
|
Ingurune kulturala kontuan izanik, bata ala bestea, prozesu biak garrantzitsuak dira hizkuntzaren jabekuntzarako. Hizkuntz komunitateetako batek bizitasun etnolinguistiko baxua
|
duen
hizkuntz egoeretan, estatus baxua, hiztun gutxi etalaguntza instituzional gutxi, hauek testuinguru kulturbakarrak deituak dira. Egoerahorretan, lehen mailako prozesu motibazionala?
|
|
|
Estatu barnean eta instituzio pribatuetan kontrol instituzional handia
|
duten
hizkuntz taldeak kontrol instituzionalik ez duten hizkuntz taldeak baino egoera hobeandaude bizitasuna beren talde kolektiboko ezaugarri bezala gorde eta goratzeko.
|
|
|
Guri dagokigun kasuan, 2Hren jabekuntzan, hauexek lirateke jarrerarik garrantzitsuenak eta kontuanhartzekoak: 1) 2H
|
duen
hizkuntza taldearekikoa eta 2Hrekikoa; 2) atzerriarekikoaorokorrean; eta 3) ikaskuntzarekikoa (Gardner, 1985).
|
|
|
Ezagutza nahikotasuna, hizkuntzaren ezagutza teorikoa erabilpen efektibokoegoera beharrezkoetan proiektatzen denean lortzen da; hau da, hiztun horrek hartunahi
|
duen
hizkuntzan garatutako funtzioak martxan jartzeko hizkuntz guneak hartzean. Ezagutzan nahikotasun mailarik lortuko ez balitz, horrek erabilpena baldintzatzen duelarik, hasierako motibazioaren atzerakada gertatuko da.
|
|
|
3) Bigarren (menpeko) hizkuntzaren aldeko motibazioak sortu eta sendotzeko ere, erabakigarriagoak diruditeerrealitate hurbilaren baldintza objektiboek motibazio idealek baino: hizkuntzarekiko motibazio mailarik gorenekoa lortu ahal izateko, horretan eragina dutenbaldintza guztiak horren aldekoak behar dira izan; itxuraz azaleko motibazioakhizkuntza baztertuaren aldekoak badira ere, egoera diglosiko batek sakonekomotibazioak ahuldu egingo ditu eta, ondorioz, motibazioen eragina arinduko da; gizarte proiektuek bultzatu behar
|
dituzte
hizkuntzaren aldeko motibazioak; etaikasitako hizkuntzaren gaitasuna eta bere aldeko jarrerek tinko jarrai dezaten, gutxienez ingurune mota batek erabilera ugari ahalbidetu du.
|
|
|
Usaina bera deskribatzeko, hiztegi gabezia nabarmena
|
dugu
hizkuntza guztietan, eta sarritan usainaren deskribapena baino zehatzago den usainaren jatorria edota beste ezaugarriren bat erabili ohi da horretarako; esate baterako, esne errearen usaina sukaldean. Ezin dugu errazki usaina bera deskribatu, baina nolakoa da usain hori?
|
|
|
Hori euskaraz baino erdaraz hobeki adieraz daiteke, guk erabiltzen dugun euskaraz hitz jokoak âHiribarrenek erabiltzen zuenean, bai, O mihi ederrena, hasteric gabea! esan baitzezakeen, euskararekin ari zelaâ egitea zailago baita; alegia" la lengua no tiene lengua", hizkuntza bera ezin mintza daiteke, hizkuntza hori darabilten hiztunak mintzatzen dira, eta hiz  kuntzak ez du bere buruari laguntzeko eskurik eta hizkuntzak horrexegatik beragatik ez du inoren premiarik, premia
|
dutenek
hizkuntza hori dakitenak dira edota hizkuntza hori erabiltzen dutenak; beraz, beti hizkuntza diogunean hiztuna sartu nahi dugu; ez, esate baterako, gure kasuan, euskara bera, euskalduna baizik.
|
|
|
Bizilegezko hizkuntza nahi zuen baten filosofiaren ispilua da Mitxelenak alor horietan guztietan jokatu zuen papera, eta Pedro Migel Etxenikek filosofia horixe zuen gogoan Mitxelenaren aipua hizpidera ekarri zuenean ere: " Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, gure hizkuntzak ere berea aurkitu behar
|
du
hizkuntza artean...".
|
|
|
Hiritar guztien erantzukizuna da gure hizkuntzen arteko elkarbizitza, eta hor, mapa linguistiko horren aurrean, politikariek eta artistek, profesionalek eta unibertsitarioek, edozein delarik ere beren ama hizkuntza eta hizkuntza hautamena, ezin diote bizkarra erakutsi erantzukizun horri âhizkuntzen  arteko elkarbizitzari, alegiaâ, arazoaz ezer jakin nahi ez izatea bera ere arazoaren aurrean jarrera oso markatua hartzea baita: irauteko neke gehien
|
dituen
hizkuntzaren aurkakoa, zalantza izpirik gabe. Erantzukizuna dute, Â jakina, euskal gizarte osoak eta euskararen lurraldea banaturik daukaten administrazio ugariek eta bi estatuek ere:
|
|
|
" Noraezekoa zen ia nik lehendabiziko
|
dudan
hizkuntza, haurretan bakarra izan ondoren, gogoko izatea. Ez da, beraz, harritzeko erabili badut eta oraindik ere erabiltzen, ozen nahiz motel, ahoz eta lumaz:
|
|
|
Arthur Schnitzler idazle austriarrak zioen moduan, elebidunak aukerakoa
|
du
hizkuntza baten zein bestearen erabilera; aitzitik elebakarrak, ez baitu berean hitz egin beharraz gainera, besteak berera ekartzea beste aukerarik, eta halakoetan elebidunarena, aukera baino, derrigorrezko jokabidea gertatzen da. Halatan, begi bistakoak dira egoera batetik zein bestetik datozen ondorio psikologikoak, komunikatzaileak, administratiboak, politikoak, elkarbizitza justiziazko batekin zerikusia dutenak guztiak ere?, eta nago errealitate horri behar bezalako zentzuz ez begiratzeak kalte asko dakarkiola gure arteko komunikatu ezinari.
|
|
|
" Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, hizkuntzak ere berea aurkitu behar
|
du
hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia".
|
|
|
" Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, hizkun  tzak ere berea aurkitu behar
|
du
hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia.
|
|
|
Eta horretaz ari garenean, Koldo Mitxelenaren aipamena egiten da aldez edo moldez. Inolako gaurkotasunik galdu ez
|
duen
hizkuntza eta herri ikuskera baten jabe da Koldo Mitxelenaren pentsamendua âlehenarekin lokarri, orainaren maisu, etorkizunerako bidaideâ, eta bizitzen ari garen garai  politiko honetan, inkomunikazioaren itzal luzeak elkarbizitza iluntzeko arriskua bizi dugunean, garrantzitsua iruditzen zait Mitxelenaren pen  tsamendua plazaratzea, eta ez, hain zuzen, liskarra hauspotzeko, elkarbiz... hain zuzen ere, oraindik euskal gizarteak eskain dezakeen zehatzen eta sakonena, ezbairik gabe eta ideologiak ideologia.
|
|
|
Ezin genezake, bada, egin Errepublika garaian Bartzelonako Unibertsitate Autonomoan egin ohi zutena: gogoko
|
zuten
hizkuntzaz mintzatzen zirela irakasleak, ikaslea, katalana ez izan arren, esaten zenaz beti jabetuko zelakoan.
|
|
|
dekretuaren ondorio miresgarrietan40, ezta ofizialkidetasun nahiz ofizialtasunezko aitorpenetan ere. Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, hizkuntzak ere berea aurkitu behar
|
du
hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza41 segurtatzeko behar adinako tokia.
|
|
|
alde batetik (Orixerekin batez ere), basaki eten zuten mugimenduaren jarrai  tzaile izanik, eta bestetik, joera berrien aitzindari. Era berean, negu luzearen ondoan bere lanak herabe berrasten dituenean, zerbait berri bezala agertzen da Euskaltzaindia âez barnean hartu behar izan zuen komisario politikoarengatik, bere gelditasunean gorespen handiagoen duinaâ, langai
|
duen
hizkuntzatik beretik hasita.
|
|
|
Bigarrenik, pentsa ote daiteke ingelesa edo beste hizkuntza nagusiren hiztunek eguneroko harremanetan
|
dituzten
hizkuntz premiei erantzungo dien hizkera sortzeko ezintasuna dutela. Hiztun komunitate trinko eta osasuntsu bateko partaide petoa izanez gero, hizkuntza jatorra erabiltzea da berezkoena, ez Marteko aldaki arrotz eta exotikoak.
|
|
|
A rrazoi bat daJaki n en 125 zenbakian aipatzen genuena; labur esanda: gizartearen gehiengoak euskararekiko adierazten duen interesaren azpian dagoen motibazio apala ez da nahikotasun mailara iristen berreskuratu eta normaldu nahi
|
dugun
hizkuntza gutxituak eskatzen duen ahalegin mardulari erantzuteko. Gogoan izan, kasu honetan, plangintza zorrotzak proposatzen zirela.
|
|
|
Nola esplikatu, bestela, euskara ikastea, guraso erdaldunek haurrak ikastolara bidaltzea? Arrazoi horiengatik ez bada ezin daiteke ulertu horren interes eta etekin gutxi
|
duen
hizkuntza bat ikastea. Ondorio hark premisa edo aurrebaldintza hau behar du, arrazoimenak funtzionatzen duen herrian bederen, ezta?
|
|
|
Edozein modutan ere, kritiko hauek eman ohi dioten baino sakontasun handiagoa
|
du
hizkuntzak identitate eta identifikazio aldetik.
|
|
|
Bestetik, norbanakoari hizkuntza bat jakiteak berari buruzko irudi positiboagoa eman diezaioke. Gainera, frogatua dagoela ematen
|
du
hizkuntza baten ezagupenak beste hizkuntza batzuenak ere erraztu egiten dituela. Nire esperientziak hala esaten dit.
|
|
|
Bestalde, Europa ren testuinguruan estatu eta erregioenarteko sokatiran azken round baten gisa eszenaratu nahi
|
dute
hizkuntza" nagusien" eta" erregionalen" arteko estatus desberdintasuna markatuz. Hizkuntza erregional eta gutxiagotuen auziak estatu bakoitzaren barruko auzitzat jotzen dira.
|
|
|
2. Epe laburrean agian ez da gehiegi nabarmenduko, sortzen duen alarma eta ondoezaz landa, baina erasoek behar adinako erantzun irmo eta zabala lortu ezean, hiritar bakoitzak
|
duen
hizkuntz eskubidean eta kolektibitate gisa dugun eskubidean oinarritua, pixkanaka ideologia nazionalista eta esklusibista baten ondorioa dela euskararen normalizazioa gizartean zabaldu eta sinetsaraztea lor dezakete. Horregatik, euskara hiritar guztien eta bakoitzaren ondarea eta eskubidea dela eta hizkuntzak eta kulturak bizikide izan daitezkeelakoa behin eta berriz aldarrikatzea beharrezkoa dela uste dut.
|
|
|
Baina gaur laguntza eske natorkizu, zeren, oraindik denbora luzeegi ez dela, B izeneko martetar bat etorri baitzaigu Arantzazura, martetar euskaldun bat, zeren, inoiz susmatu bezala, azkenean frogatu baita hiperespazioan euskaraz baizik ez dela mintzatzen; eta B delakoari, ikusirik bere osasun linguistikoaren egoera ezin hobea, eskatu genion gure hizkuntza salbatzeko genituzkeen baliabideez eta bitartekoez horni gintzan. Nahi
|
genuela
hizkuntza sendoa, beti bat, bere hiztun guztiak bertan eroso sentitzeko modukoa, eta beti jori, norberak bere bitxikeriak eta ezberdintasunak islaturik ikusteko modukoa; jakintza eta munduaren plegu guztiak bere baitan, ahalegin berezirik gabe hartuko zituena, zientzia bezala josteta, olgetarako ongi zorroztua, amodiorako bezala gorrotorako, bakerako bezala gerrarako, malgua eta sortzailea baina ... Eta izan zen kontua ezen B delakoak erantzun zuela esanez, lehenbizi, hagitz plazer handiaz konplituko zuela gure eskaera, eta halaber esanez, bigarren, horretarako behar genuen lehen gauza literatur kanon bat edukitzea zela, hortik abiatuko genuela gure eraikuntza linguistiko erraldoi, gogoangarri eta atzeraezina.
|
|
2002
|
|
|
Hartara, euskaldunengana ez ezik, euskaltzaleengana, euskararekiko zeharkako harremana dutenengana zein hizkuntzarekiko inolako kezka berezirik ez dutenengana zuzentzen da Oinarriak elkargunearen egitasmo berri hau. " Errespetuaren izenean bada ere, guztiok onartu behar dugu edonork bere hizkuntza eskubideak dituela nahi
|
duen
hizkuntza ikasteko eta erabiltzeko, hizkuntza bat guztion ondarea den heinean", Aldasorok adierazten duenez.
|
|
|
Auzi hau ulertu ahal izateko gure herriaren egoeraren testuinguruan kokatu behar da, eta testuinguru horretan botere judizialak estatuaren hirugarren zutabea izanik, dituen zereginei eta dituen helburuei erreparatu. Botere judizialak uste
|
du
hizkuntzaren erreibindikazioa Justizia Administrazioan erreibindikazio soberanista dela eta, beraz, deuseztatu beharrekoa, eta horretara ipini dituzte bere tresnak, nahiz eta indarreko zuzenbidearen gainetik pasatu behar izan.
|
|
|
n Zein da asmo hori gauzatu dadin gakoa? Nola jokatu behar
|
du
Hizkuntza Kontseiluak bitartekaritza horretan?
|
|
|
Hizkuntza Kontseiluak bukatua
|
du
hizkuntza politika Iparraldean abian ezartzeko lehen zirriborroa. Dagoeneko Kontseiluko kide guztiei txostena bidali zaie eta irailaren 17a arte ekarpenak egiteko aukera izango dute.
|
|
|
hiztegi baten falta dagoela edota euskara herdoildua dagoela. Zuk zer harreman
|
duzu
hizkuntzarekin?
|
|
|
Literaturaz hitz egitean, sarritan, euskara herdoildua dagoela esaten dugu. Agian, ez dugu erreparatzen jendeak nola hitz egiten duen, esate baterako, baserrian bizi den pertsona batek izan dezake guk bilatzen dugun formula, eta guk, berriz, Axularrengan edo Leizarragarengan bilatzen dugu, baina, ziur aski, hurbilagoa daukagu erabili behar
|
dugun
hizkuntza.
|
|
|
UPV EHU osoari dagokionez, 1999 urtean 879 lanpostuk
|
zuten
hizkuntza eskakizuna; horietatik 143 (%16, 3) ikasketa teknologikoetakoak ziren. Dena den, irakasle euskaldunen kopurua altuagoa da, eta portzentaje hau beti gorantz joan da.Bestalde, 1997 urtean edo lehenago ikasketa teknologikoetan euskaraz aurkeztudiren tesiak bederatzi izan dira.
|
|
|
Irakasleek beren jakintza arloak bigarren hizkuntza batean irakasten dituztenean, bigarren hizkuntzako irakasleak bihurtzen dira. Arloko irakasleak bere eginbehar
|
du
hizkuntzaren ardura. Pentsatu ohi da hizkuntza gaitasuna aldez aurretiklandu behar dela, hau da, arloa jorratu baino lehen.
|
|
|
Eta horilortzeko, gizarte euskaldunak bultzatu du, unibertsitate bakoitzean titulazioak osorik euskaraz izan arte. Baina, aldi berean, hor daude Ipar Euskal Herrikoeuskaldunak, euskaraz ikasteko gaztelaniazko azterketak egin behar dituztenak.Beraz, euskaldunak euskaraz ikasteko
|
dugun
hizkuntza eskubidea ez dago betetakasu batzuetan, eta urratuta dago besteetan.
|
|
|
Eta, nire ustez, ghettoaren aldekopolitika da zubi hori ezerezean gelditzeko arriskurik handiena dakarrena.Hemen ere, irakasle elebidunengan oinarritutako unibertsitatearen garapenaren esfortzua izan daiteke euskal unibertsitatearen sorkuntza abia dezakeena. Gainera, hizkuntza asko dituen mundu globalizatu batean, irakaskuntzak gero eta askotarikoagoa izan behar
|
du
hizkuntzaz, oinarrian dagoen izaera iraunkorra edukiko lukeen bertako hizkuntza ezarriz eta nazioarteko zenbait hizkuntza ere erabiliz.
|
|
|
Argi esan behar dugu: euskarak ez
|
du
hizkuntza baten garapenerako kritikoaden muga hori oraindik era egokian gainditu:, bide horretan abiatu bazen ere?, eta horixe da jatorrizko arrazoia zerengatik gaur egun ez den erabiltzen euskarahainbeste nola espero genezakeen. Euskarak gure beste hizkuntzek ibili dutenbidetik kilometro batzuk baditu egiteke, eta hor datza arazoa.
|
|
|
Zureahozko ingelesa ez da oso ona, baina ongi ezagutzen duzu hiztegi teknikoa etanahiko ahaztuta dituzu ingeles gramatikaren arauak. Nahiko urduri zaude.Zeintzuk dira erabili behar
|
dituzun
hizkuntza estrategiak??
|
|
|
Bi adibide horietan ikusi dugun legez, ikasleek estrategiak garatu eta erabiltzen dituzte beren jarduera komunikatiboa bideratzeko. Horiek dira, hain zuzen, irakasgai bihurtu ahal
|
ditugunak
hizkuntzaren ikaskuntza errazago eta azkarragoeman dadin.
|
|
|
Horiek guztiak kontuan izanik, ikaslea bere ikaskuntza prozesuaren erantzulebihurtu nahi badugu, ikaskuntzaren teoriaz hitz egin behar dugu berarekin, adostu egin behar
|
dugu
hizkuntza ikasteko erabili dugun metodologia, estrategiak, etab.?, eta baita hizkuntza bat ikasteko garatu eta erabili behar diren estrategiez ere. Estrategia horiek asko ikertu dira azken urteotan eta hemen horietakobatzuk aipatu baino ez ditugu egingo:
|
|
|
1 Hizkuntzaren psikologiaren arazo nagusia ez da gaitasun homogeneoadefinituko
|
duen
hizkuntza eredu ideala sortzea, hizkuntza praktikenaniztasunaren berri ematea baizik: ahozkoa eta idatzizkoa, formala eta ezformala, euskalkiak eta euskara batua, euskaldun berri baten jarduera etaeuskaldun zaharrarena, testu generoak (narrazioa, argudioa, azalpena...).
|
|
|
Horiek erakartzeko, zenbait teknika edo antzez gaitasunerakobaliabide eskainiko genizkiela aurreratu genien, nahiz eta helburua profesional bihurtzea ez izan. Helburu hori eduki ez arren, jendea erosoago etaindartsuago sentiarazi gura
|
genuen
hizkuntza ekintza komunikatibo horretan.
|
|
|
Laburbilduz, hizkuntza ikasleek behar beharrezkoa dute ikasi nahi
|
duten
hizkuntza horren laginak jasotzea eta prozesatzea tarteko hizkuntza garatzeko. Komunikazio prozesuak abian jarri behar dira hizkuntza erabiltzen dutenean, hipotesiakegin ditzaten.
|
|
|
– Zertarako behar/ nahi
|
dute
hizkuntza?
|
|
|
– Zertarako behar
|
dute
hizkuntza?
|
|
|
3 ZERTARAKO BEHAR
|
DUTE
HIZKUNTZA?
|
|
|
Helburuak zehazteko baloratu behar
|
dugu
hizkuntza zer egoeratan erabilikoduen, eta, ondorioz, egoera komunikatibo horri aurre egiteko zer behar duen: egiten dituen paper sozialak, zer gaiez hitz egingo duen, zer jardueratan hartuko duenparte, eta abar.
|
|
|
Mintzaira eta adierazpen berriek bezala, hizkuntza txikiek ere badute beren lekua emisora horietan. Euskal Herriko irrati askeek oso argi izan zuten hasieratik euskarak garrantzi handia
|
zuela
hizkuntza propioa garatzeko. Askok hitzetik ekintzetarako urratsa ematea lortu ez duten arren, irrati gehienek euskararen aldeko apustua aldarrikatzen zuten.
|
|
|
– Era berean, euskararen batasunerako prozesua hasita zegoen, eta euskaldunek ere ez zekiten batzuetan zein zen irratietan erabili behar
|
zuten
hizkuntza: batua ala norberaren euskalkia, literarioa ala mintzo naturala?
|
|
|
Hizkuntza gutxietsiak eta hobetsiak daude gure inguruan. Ez munduaren kognizioa eta komunikazio funtzioak bete ezin ditzaketelako, ezpada gizarteak berak edo botereek eurek jarrera oso desberdinak
|
dituztelako
hizkuntzen erabilpenarekiko: hizkuntza batzuk hobesten dira eta beste batzuk gutxiesten.
|
|
|
Oro har, hedabideen jarduna hizkuntza estandarizatuen aldekoa da; bazterrean gelditu ohi dira besteak. Gorriak eta beltzak ikusi ohi
|
dituzte
hizkuntza gutxituek produktu mediatikoetara jauzi egin ahal izateko.
|
|
|
Enblematikok: Gorputz edo atal mugimenduak, zeintzuek berehalako itzulpena
|
baitute
hizkuntza mintzatuan. Esate baterako, atzamarra aho aurrean jartzea, isiltzeko eskatuz; edo esku irekia belarriaren atzean jartzea, ondo entzuten ez dela adierazteko...
|
|
|
Gaitasun linguistikoa gizakiak mintzaira eratzeko duen gaitasuna da; gaitasun paralinguistikoak hiztunak erabiltzen dituen tonuak eta jario erritmoak besarkatzen ditu. Aurrez aurreko komunikazioan mezuak entzun eta ikusi egiten dira, aurrez aurreko komunikazioan ez
|
du
hizkuntzak bakarrik komunikatzen; eta nola aurrez aurrekoan, hala eskaintzen duten diskurtsoan. Hartara, nola giza hala gizarte komunikazioan, bai gaitasun kinesikoek (mintzakideen mimika eta keinuak gidatzen dituztenek) baita proxemikoek ere (komunikatzerakoan mintzakideek gorde ohi duten distantzien kodeek) berezko garrantzia hartzen dute mezuaren kodeketan eta deskodeketan.
|
|
|
Mende hasierako hiri auzoetan, proletario inmigranteak eta nekazari lurraldeetako etorkinak bildu ziren. Askok ez
|
zuten
hizkuntza menperatzen, beste askok ezta jakin ere, atzerritarrak zirelako; mende hasierako zinema mutua dibertimendu ezin hobea izan zitzaien.
|
|
|
3 Ingelesaren morfologia sinpletzat hartu izan bada ere, hau guztiz zalantzazkoa da. Sproat ek (1992: 152) azpimarratzen du, morfologia konplexua
|
duten
hizkuntzetan (suomiera edo turkiera, esaterako) konplexutasuna luzeraren sinonimotzat hartu izan dela, erregulartasuna eta aldaketen kasuistika kontuan hartu gabe.
|
|
|
Dena den, azken urteetan arrakasta handiena izan duen proposamena bi mailatako morfologiarena izan da, zalantzarik gabe, KIMMO izenarekin deskribatu dena. Horretan oinarritu dira bibliografiako sistema gehienak, batez ere morfologia aberatsa
|
duten
hizkuntzak aztergai izan dituztenak. Horregatik, proposamen hori aztertuko da hurrengo kapituluan.
|
|
|
Baina ez, ordea, eman dezagun, irakasle guztiei bidaltzen zaien idazki ofizial bat bi hizkuntzetan jartzea. Ez pentsa, hain erraza den hori ez zen posible izaten betetzea batzuetan, nahiz ez naizen gauza izan, hori egin behar
|
duena
hizkuntza gaixotasunen batek joa ez bada behintzat, ezintasun horren gertatzeko arrazoia zein izan daitekeen jakiteko.
|
|
|
Ez
|
dugu
hizkuntza sormen egokirik. Eta dohain hori falta zaigunez gero, beste norbaiti eskatzen diogu etengabe gu egiteko gai ez garena berak egin dezan:
|
|
|
Honen azpian dagoena da batzuek uste
|
dutela
hizkuntzaren araugintzan horretarako prestakuntza berezia dutenak eta prestakuntzarik ez dutenak maila berean daudela. Jakina; garai batean holako zerbait gerta zitekeen, ez baitzen unibertsitatean inolako ikasketarik hizkuntzari buruz.
|
|
|
Gainerakotan, Xalbadorrek egiten zituen bertsoetako solaskide batek esan zuen gisa, frantses edo espainol eginak gara joan den aspaldi honetan. Beraz, nik uste
|
dut
hizkuntza dela, behar luke izan behintzat, abertzaletasunaren ezaugarri oinarrizkoa eta ideologia hau bermatzen duen argumentu funtsezkoa. Abertzalearen ikuspuntutik diot hau, nahiz abertzale anitz, batez ere abertzale ofizial anitz, ez datozen bat honekin, praktikan ikusten da hori, ez baitute inoiz ere ahalegin txikienik egin ez haiek ez haien seme alabek hizkuntza hau ikasteko.
|
|
|
Errespetua zor diogu euskaldunari, euskaraz mintzatu nahi duenari, esaten ari naizen honen guztiaren jakitun ez bada ere. Errespeturik handienetako bat, pertsona batentzat, bere hizkuntzan egitea da, nahi den txikiena izanik ere bere eskubide oinarrizko bat baitu, berea
|
duen
hizkuntzan egitea alegia. Eta hori errespetu handiko kontua da, adiskide.
|
|
|
Guk pentsatu izan dugu euskara dela gure hizkuntza, eta horregatik aukeratu genuen aukeratu genuen bidea. Baina badakigu, nik ez dut zalantzarik horretan, ez dela hau guk
|
dugun
hizkuntza bakarra. Nik, behintzat, gaztelania ere badut aldamenean, eta ez dut batere gogorik hizkuntza hau gutxiesteko, hizkuntza bat goraipatzeak ez baitakar berarekin bestea apalestea, batzuek kontrako iritzia baldin badute ere.
|
|
|
Toynbee pozik egongo litzateke aurkikuntza honekin, bere teoriei beste oinarri bat erantsiko liekeelako. Zahartzarora iristekotan, ezinbestekoa
|
dute
hizkuntza guztiek komunikazio mailako baliabideak garatzea. Euskara, ez dakit nik, gaztaroan izango genuke oraingoz.
|
|
|
Euskal Herri guztia bazterrik bazter eta gainetik beheiti, gauez nahiz egunez, euripean nola eguzkiarekin, goitiko herrietatik beheitiko hirietaraino lasterka eta gelditu gabe gurutzatzeko prest bagaude euskarari diogun maitasun izugarria erakutsi nahian hori egiten dugunean, nola nahi duzu, bada, egotea? Pozaren pozez, hain barneko
|
dugun
hizkuntza honen etorkizuna orain dela hogeita hamar urte baino ziurrago ikusten bainuen egun horretan. Oroitzen?
|
|
|
Euskarak ideologia guztietako jendea behar du bere alde egiten dutenen artean, eta hori ulertzen ez badugu, edo hori onartzen ez badugu, euskararen hilobiaren zuloa handiagotu besterik ez dugu egiten, euskaltzaletasuna itota eta askatasunik gabe gelditzen delako. Gaizki ibiliko gara, eta mesede gutxi egingo diogu denek, nonbait, hain gustukoa
|
dugun
hizkuntza honi. Gustukoa dugula esaten baitugu behintzat!
|