|
2001
|
|
|
Hori euskaraz baino erdaraz hobeki adieraz daiteke, guk erabiltzen dugun euskaraz hitz jokoak âHiribarrenek erabiltzen zuenean, bai, O mihi ederrena, hasteric gabea! esan baitzezakeen, euskararekin ari zelaâ egitea zailago baita; alegia" la lengua no tiene lengua", hizkuntza bera ezin mintza daiteke, hizkuntza hori darabilten hiztunak mintzatzen dira, eta hiz  kuntzak ez du bere buruari laguntzeko eskurik eta hizkuntzak horrexegatik beragatik ez du inoren premiarik, premia
|
dutenek
hizkuntza hori dakitenak dira edota hizkuntza hori erabiltzen dutenak; beraz, beti hizkuntza diogunean hiztuna sartu nahi dugu; ez, esate baterako, gure kasuan, euskara bera, euskalduna baizik.
|
|
2002
|
|
|
Laburbilduz, hizkuntza ikasleek behar beharrezkoa dute ikasi nahi
|
duten
hizkuntza horren laginak jasotzea eta prozesatzea tarteko hizkuntza garatzeko. Komunikazio prozesuak abian jarri behar dira hizkuntza erabiltzen dutenean, hipotesiakegin ditzaten.
|
|
|
Euskara ren kasuan jakina da abertzaletasunak, oroha r, euskararen defentsa bere egiten duen bitartean, espainiar sentitzen direnen artean axolagabekeria eta —gutxitan— aurkako jarrera direla nagusi. Hau da, euskal abertzaleek euskara euren nortasun kultural eta asmo politikoaren zutabetzat jotzen duten neurrian, esparru ideologikoho rretatik at daudenak arerio politikoaren ezaugarritzathartzen
|
duten
hizkuntza horretatik urruntzen dira. Euskal iritzi publikoak ere hala ikusten ditu euskara normal tzeko ahaleginak:
|
|
2003
|
|
|
Lehenik galtzeko beldurra daukazun dena horrek zer hartzen duen aztertzera joko duzu. Dena hori hizkuntza baldin bada, ulertu duzu, eraman indar erraldoiengatik agertzera baino zergatik doan desagertzera; jendeak, banaka justuki, agian ez
|
du
hizkuntza horren premiarik eta orduan debalde date ez dakit zein konstituzioren bigarren artikuluaren aldaketa eskatzea. Zeronek diozun eran, nehork ez ditu euskaraz mintzatzetik trabatzen, non ez den beren baitako ezjakintzak.
|
|
2004
|
|
|
Biziki eraginkorra, kultura horretan murgiltzera behartzen baitu ikaslea eta ikasi nahi
|
duen
hizkuntza horretan bakar bakarrik komunikatzeko aukera ematen diolako.
|
|
2005
|
|
|
Urtxintxa Eskolaren izenean hitz egin digun Jaime Altunak aipatu du lehenxeago kontzientzia eta hizkuntzaren erabileraren arteko loturaren zalantza. Haurrak, gazteak euskararen balioaz jabetu behar
|
du
hizkuntza hori erabiltzeko. Daukan euskara maila daukala ere, ezin gozatu euskararekin?
|
|
2008
|
|
|
Baina horiek euskararen unibertsora erakartzeko diseinatutako neurriak oso gutxi izan dira orain arte. Hots, oraingoz ulertzen ez
|
duten
hizkuntza horretan mundu oso bat biltzen dela erakusteko neurriak: hizkuntza horretan literatura bat, tradizio bat, nortasun bat, komunitate bat, kultura bat, unibertso oso bat dagoela, azken finean.
|
|
|
Aurkako zentzuan, euskarak, komunikazio hizkuntza moduan, erabilera orokorragoa duen inguruetan, hizkuntza horretan hitz egiteak dakartzan indartzaileen eta zigorren arteko harremana erabat desberdina izan daiteke. Baldintza horietan, konnotazio balio gutxiago
|
ditu
hizkuntza horrek. Dena den, oro har onartutako gizarte balioek euskarari bigarren mailako hizkuntzaren kategoria (eta papera) ematen diotela esan daiteke; hau da, ez da nahitaezkoa egoera batzuetan edo beste batzuetan.
|
|
|
Horrela, bada, egun espainiar Estatuan dauden euskal lurraldeetan, hiztun guztiei" euskaraz hitz egiteko" eskubidea onartzen zaien arren, legeetan ez da hizkuntza hori ezagutzeko betebeharra jasotzen. Beraz, eskubide hori baliatzeko aukera mugatu egiten da solaskideak ez
|
badu
hizkuntza hori ezagutzen, eta horrek pertsonen arteko hizkuntza gatazka moduan izenda dezakegun egoera multzoa eragiten du. Hiztunek eskura dituzten baliabideak erabiliko dituzte egoera horiei aurre egiteko, eta euskaraz edo gaztelaniaz hitz egitea aukeratuko dute, hainbat aldagairen arabera. soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 79
|
|
2009
|
|
|
Eskolak garrantzi handia du ezagutzaren garapenean; horrez gain, erakunde horrek eragin handia du ikasleek garatu behar duten hizkuntza jokabidean ere. Hori guztia hala izanik ere, familiak eta gizarteko beste hainbat sektorek ere izugarrizko ardura
|
dute
hizkuntza horrek galdutako eremuak berreskuratzeko orduan.
|
|
2010
|
|
|
1982ko euskadiko autonomia erkidegoko (eaeko) datuak eskuan hartuta (gizarte azterketarako lantaldea, 1983: 189) ikusten da, garai hartako euskararen errealitatearen hautematea eta irudikapena gidatzen zituzten egitura kognitiboak edo framing a1 oso aldekoak
|
zituela
hizkuntza horrek:
|
|
2011
|
|
|
Immigranteen jatorriak badu zerikusia, Jaurlaritzako eledunaren hitzetan: «Latinoamerikatik datozenek, adibidez, gaztelania menperatzen dute, eta gurasoek joera gehiago
|
dute
hizkuntza horretako ereduetara jotzeko». Barquinek dio, ordea, zerbait badagoela horren atzean:
|
|
2012
|
|
|
Hirugarrena hizkuntza gaitasunaren faktorea da. Nabaria denez, hizkuntza bat ezagutzen ez duten pertsonek ezin
|
dute
hizkuntza hori erabili. Hori dela eta, kalean hizkuntza batean gerta litezkeen elkarrizketak bertan dabilen jendearen hizkuntza gaitasunak ere mugatzen ditu.
|
|
|
Hizkuntzarekiko aktitudeak oso garrantzitsuak dira soziolinguistikan, jakina delako aktitudeek jokabideetan eragina dutenez, hizkuntza baten aldeko aktitudeek eragin zuzena
|
dutela
hizkuntza hori ikasteko motibazioan eta prozesuan eta, gero, haren erabileran. Hizkuntzarekiko aktitude positiboak sustatzea da hizkuntzaren etorkizuna ziurtatzeko bide nagusietako bat (Crystal, 2000).
|
|
|
Euskararen aldeko jarrera eta portaera sorrarazten dituen eraginik indartsuena, gaur egun, euskal herritar identitatearena da, batez ere euskal nazionalismoarenideologiapean. Horrexegatik eta gizarteak euskararen bestelako premiarik asebetetzeko beharrik sorrarazten ez duenez, abertzaletasunarekin bat egiten ez duenak, salbuespenak salbuespen, ez
|
du
hizkuntza horren aldeko motibazio sendorik.
|
|
2013
|
|
|
Ingelesez bakarrik dago aplikazioa, Estatu Batuetako diseinatzaile eta programatzaile talde batek sortua baita, besteak beste. Joko batzuek ingelesezko enuntziatuak
|
dituzte
hizkuntza hori praktikatzeko, eta kalkulua hobetzen da Lehen Hezkuntzako ikasleentzat erabilgarri dauden jokoen artean, batuketak eta kenketak egiteko, 0 eta 1.000 bitarteko zenbakiak irakurtzeko eta idazteko, sekuentziak osatzeko edo zenbaki bikoitien eta bakoitien artean bereizteko, baita unitateak, hamarrekoak eta ehunekoak bereizteko ere. Joko hauek gurasoek seme alabekin etxean egin ditzaten edo irakasleek gelan partida atera dezaten aurreikusita daude.
|
|
2015
|
|
|
Oso garrantzitsua da kontzeptu hau. Edozein hizkuntzak biziraungo badu, behar
|
ditu
hizkuntza horretan bakarrik garatuko diren funtzio konkretuak, eta gero eta gehiago izan behar dute. Adibidez, euskarak izan behar du erabilera hizkuntza nagusia UEMAk geografikoki ordezkatzen duen eremuan, erabilera ofizial ia bakarreko eremua.
|
|
|
Dena den, gertaera hori ez da beti zerbitzu ematen duenarengatik: lehen hitza euskaraz izaten dela adierazi duten pertsonetatik 37k gaztelaniaz jaso dute zerbitzua, eta horietatik 22k nolabait adierazi dute haiek hautatu edo nahiago
|
dutela
hizkuntza hori.
|
|
|
Aztertu diren eskalen hutsune nabariena faktoreen eta faktore horien arabera ebaluatzeko tresnen zehaztapen falta da, izan ere, kasu gehienetan emandako irizpideak ez dira garbiak eta ebaluatzaileak berak bere irudipenaren arabera puntuatu behar
|
du
hizkuntza horren egoera, horrek dakartzan arazoekin. NILS eskalak hutsune hori estali du nolabait, baina oraindik pausu gehiago eman behar dira. neurtzen duten eskalak aztertzen:
|
|
|
Gutun hark efektu berezi bat eragin zidan, nola definitu ez dakidana, liburu honen mamiarekin guztiz loturik baitago. Nik ez dakit ingeles gehiegi baina,
|
badu
hizkuntza horrek hitz bitxi bat, serendipity alegia, ustekabeko esanguraz betetako kasualitatea adierazteko erabiltzen dena; ingeles hiztegi bateko definizioa itzulita, suertez egindako deskubrimendu ustekabeko eta zorionekoa. Horrelako zerbait izan zen Kelmen Sarasolaren gutun hori jasotzean sentitu nuena, eta irakurtzen ari zaren obra honen proiektua nola sortu zitzaidan kontatuko dut orain, gauzak hobetoxeago azaltzeko.
|
|
|
Euskararen presentzia bera ere, biziki irregularra? zen; ez zeukaten irizpide edo ehuneko jakinik euskararentzat, baina aldizkariaren %20 inguru kaleratu ohi
|
zuten
hizkuntza horretan. Bost urteko ibilbidea burututa, 1991n atera zuten Patxaranen azken zenbakia (Txetxek esan digunez, 30 zenbaki inguru atera zituzten orotara).
|
|
|
Hainbat azalpen aberatsen artetik, ikerlariak azpimarratu ditu ere zoin diren bi baldintza nagusiak haurrek mintzaira bat behar den bezala ikas dezaten: egunerokotasunean mintzaira hori erabiltzeko parada ukan behar dute (ahalaz familian, baina familiatik kanpo ere, kirol edo kultur aktibitateetan), eta bereziki senditu behar dute burasoek bihotzez nahi
|
dutela
hizkuntza hori jakin dezaten; ezen, zientifikoak ohartu dira ingurumenak ez balin baditu haurrak hizkuntza baten erabiltzera bultzatzen, edo burasoek sendiarazten balin badiete haurreri mintzaira hori gutiesten dutela, haurrek ez dutela behar bezala ikasiko.
|
|
2016
|
|
|
Erabiltzen dugulako. Eta erabiltzearen poderioz maite
|
dugu
hizkuntza hori, eta erabilgarria iruditzen zaigu. Prozesua oso gutxitan da alderantzizkoa».
|
|
|
Eizmendiren esanetan, aldaketa soziolinguistikoak kontuan hartu behar dira: egia da gazte gehiagok dakitela euskaraz, «baina gehiengoaren ama hizkuntza gaztelania da, erraztasun handiagoa
|
dute
hizkuntza horretan, eguneroko harremanetan gaztelania hizkuntza indartsuena den guneetan bizi dira?». Mezu egokiagoak emateko oinarria hau izan behar da, haren ustez:
|
|
|
Berriz ere nahi ginuke bihotz bihotzetik eskertu Dominique bere gizatasunezko bertute eta ofizioan erakutsi dauzkigun gaitasun haundiendako. Nola ez aipa urteetan ekarri dauzkigun bere gisakotasun anitza, bere diskrezioa, bere pazientzia eta ikasteko gustua emaiteko talendua, hain maite
|
duen
hizkuntza hori bizirik atxikitzeko nahian! Ez dugu ere ahantziko lankide eta erakasle gisa ekarri daukun plazerra, baita familiekin finkatu harreman aberasgarria.
|
|
2017
|
|
|
Finlandian esaterako, planteamendu malgua dute: edozein lekutatik etorkinak datozenean, ikasle berriari galdetzen diote zein den bere ama hizkuntza, eta hiruzpalau haur baldin
|
badituzte
hizkuntza hori dutenak, hizkuntza horretako maisu maistra bidaliko dute eskolara. Ama hizkuntzan eta bertako hizkuntzan gaitasun maila ona lortzea eta batetik bestera gertatzen diren trantsizioak baloratzea dute abiapuntu".
|
|
|
erabileraren inguruan egiten diren ikerketa nagusiek ez diote zehazki galdera horri erantzuten: ..., non eta norekin zenbat euskara egiten den neurtzen du, baina eremu edo solaskide bakoitzarekin igarotako denbora zenbatekoa den jakin gabe, eta, beraz, jende horrek euskaraz zenbat denboraz jarduten duen argitu gabe. hori guztia dela-eta, uste dut oso interesgarria izan daitekeela erabilera denboraren ikuspegitik aztertzea; batetik, hizkuntza bat erabiltzen igarotzen dugun denborak eragin zuzena
|
duelako
hizkuntza horretan aritzeko ohituran eta gaitasunean, eta horiek, era berean, erabileran bertan; bestetik, errealitateari bestelako toki berri batetik begiratzea baliagarri izan daitekeelako, gainerako ikerketek ematen ez duten informazioa lortze aldera. hala ere, argi izan behar da lan hau hasierako hurbilpen edo saiakera bat baino ez dela esperimentu bat, nahi bada, eta baliagarria izango dela,...
|
|
|
...delako herriko ohitura. donostiako eta iruñeako ingurune soziolinguistikoetan, hots, euskarak presentzia murritzagoa duen testuinguruetan, ikasleek gaztelera erabiltzeko joera handiagoa agertu dute. gainera, nahiz eta euskaldunen presentzia handiko eremu soziolinguistikoan bizi, ama hizkuntzaren garrantzia ere aipatu du ikasle batek (h6), bere kasuan ama hizkuntza gaztelera denez, joera handiagoa
|
du
hizkuntza hori erabiltzeko. ikasle guztiek jarrera positiboa azaldu dute euskararekiko eta, ezagutza maila ona badute ere, faktore hauek ez dute erabilera ziurtatu eta gaztelera erabiltzearen hautua da ikasleen artean nabarmen. identitateak ere erabileran eragiten duenez, hurrengo atalean azaleratu dira honen ingurukoak.
|
|
|
Aukera izaten ahal da. Lurraldeko berezko hizkuntza berreskuratu nahi izanez gero, babes juridikoa behar
|
du
hizkuntza horrek. Hemen irakurriko dituzun idatzi horietan denak bat datoz horretan.
|
|
|
Korta lat. cohortem etik etorritakoa da ziurrenik. Zentzu bera
|
du
hizkuntza horretan. Baina latinaren aurretikoa ere izan liteke.
|
|
2018
|
|
|
Eta behin hori lortuta, ez du arazorik lankideekin, lagunekin eta kaleko jendearekin hizkuntza horretaz segitzeko. Ez
|
du
hizkuntza hori mespretxatzen," inposatu" egin dioten arren. Ez du hizkuntza hori gorrotatzen.
|
|
|
Zer hobetua badugun ere, arestikoa belaunaldiz belaunaldi transmititzeko metodologia, ikasgu, epe eta plangintza garatuak baditugu. Edozelan ere, argi
|
dugu
hizkuntza hori baino askoz gehiago dela; are gehiago, hizkuntza gutxitu eta biziberritze prozesuan dagoen euskararen kasuan. Beraz, ondoriozta genezake, euskara gaitasuna garatzeko baliabideak baditugula, baina motibazioan kale egiten dugula sistematikoki, eta geroz eta gehiago esango nuke nik:
|
|
|
garai hartako kutsua ematea, eta irakurleari nekagarri ez egitea; ulergarria izatea, alegia. «Arrisku eremu batean sartzen zara, eta horrek erran nahi du aldiro erabakiak hartu behar izatea; etengabe egin behar duzu edo ulergarritasunaren alde edo zuk hartu duzun erabakiaren alde».Epaltzak uste
|
du
hizkuntza horretarako dagoela, eta euskararen alde direla gisa horretako sormen lanak. Ezin da idatzi modu berean XIX. mendean girotutako istorio bat edo 2018ko Iruñean gertatzen den bat, istorio bereko pertsonaiek erregistro ezberdinak erabiltzen dituzten modu berean.
|
|
|
garai hartako kutsua ematea, eta irakurleari nekagarri ez egitea; ulergarria izatea, alegia. «Arrisku eremu batean sartzen zara, eta horrek erran nahi du aldiro erabakiak hartu behar izatea; etengabe egin behar duzu edo ulergarritasunaren alde edo zuk hartu duzun erabakiaren alde».Epaltzak uste
|
du
hizkuntza horretarako dagoela, eta euskararen alde direla gisa horretako sormen lanak. Ezin da idatzi modu berean XIX. mendean girotutako istorio bat edo 2018ko Iruñean gertatzen den bat, istorio bereko pertsonaiek erregistro ezberdinak erabiltzen dituzten modu berean.
|
|
2019
|
|
|
— Elkartasun falta: zenbait hizkuntza gutxitutako komunitateek ez
|
dute
hizkuntza horren forma bakar bat. era berean, sarritan gertatzen da halako hizkuntzek ez izatea estandarizatutako kode idatzia edota hizkuntza arautzen duen erakunderik.
|
|
2020
|
|
|
Beraz, ez da euskara baloratuko.Osasunbidearen web orriak dio" epaietan xedatutakoa betez" egiten dutela hori, baina ez da egia: Nafarroako Kontseiluak, Nafarroako Foru Komunitateko kontsulta organo gorenak, interpretatu ditu epaileek euskarari buruz emandako epaiak, eta honako hauek esan ditu:" Ez da arrazoirik ikusten frantsesa edo ingelesa baloratzeko, adibidez, eta ez euskara, zeina, gainera,' Nafarroako berezko hizkuntza bat' baita, eta herritar guztiek
|
baitute
hizkuntza hori jakiteko eta erabiltzeko eskubidea". " Gainera, Europako hizkuntza bakar bat ere ez dago posizio horretan". (Nafarroako Kontseiluaren 7/ 2020 irizpena, otsailaren 24koa, 2/ 2020 espedientea). Eta deialdian ez da esaten lanpostu horietako bakar bat ere elebiduna denik.
|
|
|
Pavic zen gure entrenatzailea. Frantsesez hitz egiten zigun Leijako Standardetik etorri zelako Bilbora eta uste
|
dut
hizkuntza horretan zekizkien hitz itxusi guztiak agortu zitzaizkiola. Eskuetan zuen botila ere jaurti egin zuen eta aldageletara joan zen norgehiagoka amaitu aurretik.
|
|
2021
|
|
|
odisea bat, zeinean besteak beste gasolinoz zeharkatzen bainuen Ibaizabal erreka Erandioko Lutxanatik Barakaldoko Lutxanaraino —Orconerako kargategira—, handik tren geltokira eta Llano auzotik gora, Gurutzetako Juan Ramon Jimenez ikastetxera. Kontua da hizkuntza bat irakastekotan norberak menperatu behar
|
duela
hizkuntza hori, eta ahalegin horretarako eskas nuen etxeko euskara; alfabetatzeko behar larriak estutzen ninduen, beraz. Horrexek katalizatu zuen nire egitekoa, eta ez dakit zeinekin eman nituen ordu gehiago, Euskalduntzen metodoarekin —gela barruko ardurari jasaz eta ganoraz erantzuteko—, ala Alfabetatzen metodoarekin —nire ignorantzia entziklopedikoa estaldu guran zelanbait— Esan gabe doa, lagun asko eta on onak egin nituen gau eskolaren inguruan.
|
|
|
Erd Ele tipologiako ikasleek aitortzen dute errazago eta erosoago moldatzen direla gaztelaniaz, hala jaso dutelako etxean eta ohitura
|
dutelako
hizkuntza horretan egiteko. Bi ikaslek aipatzen dute gustatuko litzaiekeela dakizkiten 3 hizkuntzetan gaitasun berdina lortzea.
|
|
2022
|
|
|
Baina ez da horrela. Zure lehenengo hizkuntza euskara bada, ezin
|
duzu
hizkuntza horretan bizitzan benetan parte hartu, eta egunero borrokatu behar dituzu hura erabiltzeko zure eskubideak.
|
|
|
Hori Nafarroan oso nabarmena da. Lesbianen elkargunea izan nahi genuen; ezin
|
genuen
hizkuntzarekin hori mugatu. (Ana) Taldearen lehen hizkuntza euskara zela argi izan dugu, nahiz eta bagenekien beste profil batera heltzeko erdara erabili genuela.
|
|
|
Hizkuntza bakarraren eremua da Frantzia, eta sona handia
|
du
hizkuntza horrek. Mundu zabaleko eliteena egon da berriki arte, jende ikasiarena," la langue universelle".
|
|
2023
|
|
|
Ume batek hizkuntzaren erabilera maila egokirik ez badu, inola ere ez
|
du
hizkuntza horren maila fonetiko, lexikal edo gramatikal egokia lortuko. Era berean, hizkuntza erabiltzen hasi den umeak bere adineko beste edozein hiztunen hizkuntzaren ezagutza maila lortzen ez badu, oso zaila izango da hizkuntzarekiko haren motibazioa nahikotasun mailaraino heltzea, eta, gainera, motibazio maila hori seguruenik beste hizkuntza batean aurkituko du.
|
|
|
Euskal Herrian ere eraikitze prozesuan bete betean dauden belaunaldi horiei buruzko ikerketak izan dira nagusi, Rachel Hoare egileak Bretainiako hizkuntza jarrera eta identitateei buruzko ikerketan adierazi zuen antzeko arrazoiagatik (Hoare, 2001): " Dowiango kasuaren azterketak(...) erakutsi du zaharkitze egoeretan dauden hizkuntzak hitz egiten diren eskualdeetan bizi diren gazteek hizkuntzarekiko duten jarrerek eragin handia
|
dutela
hizkuntza horrek eskualde horretan izango duen etorkizunean".
|
|
|
Hizkuntza horretan bizi eta pentsatzen duten hiztunak. Dakizkiten gainontzeko hizkuntza guztiekin alderatuta, berezkoa
|
duten
hizkuntza hori dute erraztasunik handieneko adierazpide. Berezko hiztunek ardatz duten hizkuntza bihurtzen dute inguratzen dituen errealitatearen ulerbide eta beren hausnarketak arrazoitzeko mintzabide:
|
|
|
Berezko hiztunek ardatz duten hizkuntza bihurtzen dute inguratzen dituen errealitatearen ulerbide eta beren hausnarketak arrazoitzeko mintzabide: bere berea
|
duten
hizkuntza hori dute beren kolkorako barne mintzo eta gogoetarako tresna.
|
|
|
Feminismo prosexualak, AEBko emakumeen portaera arauak inposatzeaz gainera, espero du munduko gainerako emakumeek ere hizkuntza berean adieraztea beren helburu eta xedeak, askapena positibismo sexualarekin parekatuz. Heroikotzat eta aliantzarako egokitzat jotzen diren" beste" horien istorio eta narratibek ere era berean baliatu behar
|
dute
hizkuntza hori, sexu plazera ardatz gisa hartuta, feminismoaren oinarria delako eta haren bilaketa funtsezko printzipio bat delako. Ez da eskakizun onbera bat.
|
|
|
Finean, zera esan nahi du: arteak pentsaerak eta emozioak adierazteko ereduak sortzen ditu, eta ez badugu arte horretara sarbiderik, ezin
|
dugu
hizkuntza horretan pentsatu, maitatu… emozioak ukan. Eta hori da euskaldun bezala gertatzen ari zaiguna.
|