|
2000
|
|
|
Marihuanak gosea eragiten duenez, gizentzeko joera handiagoa dakar eta berau erretzeak bronkitisa eragin dezake (birika minbizirik, ostera, ez da orain arte frogatu ahal izan). Psikopatologiarik ez da sortzen kontsumo jarraituagatik, baina erabiltzaileak aurretik
|
duen
gaixotasuna areagotu dezake. Gainerako drogekin gertatu bezala, ez da gomendagarria haurrek edota haurdun dauden emakumeek hartzea.
|
|
|
hienari gaixotasun bat inokulatzea. Edurtxo Caterpilarrek irakurri zuen, soprano ahotsez, une hartan jartzeko moduan
|
zituzten
gaixotasunen zerrenda: difteria, tetanoa, kukurruku eztula, poliomelitisa, elgorria, errubeola, parotiditisa eta, azkenik, hepatitisa.
|
|
|
Apirilaren 14an sendagile batekin kontsulta hitzartuta zeukan Maria Victoriak. Lehen ere sumatuak
|
zituen
gaixotasunaren aztarnak. Nerbioen ondoeza edo izango zela esaten zuen berak.
|
|
2001
|
|
|
Bai batak zein besteak, dena den, argi uzten dute tratamendu guztiak medikuen gainbegiratuaz egiten direla, eta helburua ez dela inolaz ere medikuntza orokorra ordezkatzea, laguntzea baizik: " Hemen ez dugu inor engainatzen dio Ana Valeronek hau ez da Lourdes-eko ura eta guk ez dugu miraririk egiten, badaude osatu ezin
|
ditugun
gaixotasunak, baina oinazea arin dezakegu, eta hori ez da gutxi; jendea horren kontziente da, eta sinesgaitz datorrelako edo joaterakoan oso pozik uzten gaitu".
|
|
|
Azken urte hauetan, substantzia horiek eta Mendebaldean berebiziko eragin larria
|
duten
gaixotasunen (gaitz kardiobaskularrak, hainbat eratako minbiziak ¿ melanoma edo larruazaleko minbizia, besteak beste ¿ eta, areago, zahartzearekin zuzeneko zerikusia duten beste hainbat, hala nola begi lausoa eta nerbio sistemaren asaldurak) arteko lotura ikertzen ari dira zientzialariak.
|
|
|
Kezkak, umore txarra, amorrua, norbere edo maite
|
ditugunen
gaixotasunak, arazo ekonomikoak, nekea, bokazioaren frustrazioak, bikotearekiko gatazkak edo seme alaba edo bizitza garrazten saiatzen zaigun jendearekiko gatazkak hortxe izango ditugu beti.
|
|
|
Pentsu horiekin elikatuta, abelburuek behien entzefalopatia espongiformea (BSE) edo" behi eroen" gaitza garatu lezakete. Hori, era berean, Creutzfelt Jakobek gizakiarengan
|
duen
gaixotasunaren aldaera berriaren jatorria da. Horregatik, “scrapie” delakoaren jarraipena 2000 urteko abenduaren 22ko Errege Dekretuan dago jasota, entzefalopatia espongiforme kutsakorrak zaindu eta kontrolatzeko programa integrala arautzen duena.
|
|
|
Elikaduran jatorria
|
duten
gaixotasunek eragiten dituzte mendebaldean 76 milioi arazo gastrointestinal. Kopuru horretatik, urtean 325.000 inguru ospitaleratu dira.
|
|
|
Gaur egun, arazo hori ez dago gure herrialdeetan; izan ere, besteak beste, edateko uretan dauden mikroorganismoak deuseztatu egiten dira, substantzia edangarri edo higienizatzaileak gehituta. Behin baino gehiagotan frogatu da urak garrantzia handia
|
duela
gaixotasunak transmititzeko. Hala nabaritu zen, adibidez, 90eko hamarkadan, Estatu Batuetan agerraldi bat aitortu zenean, Milwaukee-n 400.000 pertsonari eragin ziela.
|
|
2002
|
|
|
Gaurko ibilbidea ez da, bada, oraindik hondatu gabeko inguruneren batera lasaitasun bila joan nahi duenarentzat. Oiza egindako txango honetan gure herriko mendiek
|
dituzten
gaixotasun ia guztiak batera ikusteko aukera desatsegina izan genuen. Ibilbidearen hasierako pinudian jada, dozenaka esplotazio pistak eratutako labirinto modukoan galdu ginen.
|
|
|
Lotura horrek elikatzeko azturak aldatzera behartzen gaitu maiz, dieta osasuntsuaren arabera egokitzeko eta dagoeneko nozitzen ditugun edo ekidin nahi
|
ditugun
gaixotasunetatik geure burua babesteko.
|
|
|
Malaria eta beste gaixotasun tropikal batzuk zabalduko dira, oraindik botika fidagarririk ez
|
duten
gaixotasunak hain zuzen.
|
|
|
Mina eta ezintasuna dira gaitz erreumatikoen sintomarik larrienak, eta gaixotasun guztien artean bizi kalitaterik gogorrena izateko ospea
|
dute
gaixotasun hau jasaten dutenek.
|
|
|
Sarritan tentsioagatik, estresagatik, postura txarrengatik, hotzagatik, hezetasunagatik edo gripea, anginak, sukar tifoideoa eta abarrengatik sorrarazitako infekzioek eragindako ondoeza adierazteko ere termino hau erabiltzen da, baina hauek guztiek ez
|
dute
gaixotasun erreumatikoekin zerikusirik.
|
|
|
Albaitaritza zerbitzu ofizialek emandako" abelgorrien jatorri eta osasun gidak" deiturikoek egiaztatzen dute animaliak infektatu gabeko guneetatik datozela eta ez
|
dutela
gaixotasun infekto kutsakorrik edo parasito gaixotasun barreiagarririk. Hala utzi du Auzitegi Gorenaren epai batek, Errioxako Justizia Auzitegi Nagusiak sostengatutako doktrina okerra zuzentzen duenak, interes orokorrarentzat oso kaltegarritzat jotzen baitu.
|
|
|
Orain ezartzen den doktrinak kontsumitzaileen interes orokorra eta osasuna babesten ditu funtsean. Horrela, Abere Jatorri eta Osasun Gidaren helburua da egiaztatzea animaliak infektatu gabeko eremuetatik datozela eta ez
|
dutela
gaixotasun infekto kutsakorrik edo parasitario barreiagarririk. “Gida” emateak ez ditu inola ere mugatzen Administrazioaren ikuskapen lanak, animaliei kontsumorako egokiak diren ala ez erabakitzeko edozein proba mota egiteko aukerari dagokionez.
|
|
|
Haren adina 55 eta 80 urte bitartekoa zen, 67 batez beste, eta haren diagnostikoak funtsezko hipertentsioa adierazten zuen (presio sistolikoa 160 eta diastolikoa 95), ezkerreko bentrikulu hipertrofiarekin (HVI) edo" bihotz handia", bihotz gutxiegitasunaren ohiko preludioa. %28 ez zen inoiz tratatu, eta %13k diabetea ere bazuen, hipertentsioa dutenek joera berezia
|
duten
gaixotasuna, 20 urtean benetako izurritea izango duena. Losartan eta Atenolol betablokeatzaileak hilkortasunaren murrizketan eta HTAri lotutako konplikazio kardiobaskularretan zuten eraginkortasuna alderatzea zen ikerketaren helburua, LIIFEren (Losartan Actuion for Endpoint Reduction in Hyatursion) sigla sinbolikoen bidez.
|
|
|
Elikadura “bihotzarentzat osasungarria”. Elikadurak garrantzi handia
|
du
gaixotasun mota horien prebentzioan eta tratamenduan; horretarako, dieta orekatua eta osasungarria sustatzen du biztanleria orokorrean, eta horrekin lotutako arrisku faktoreak tratatzen ditu, hala nola arteria hipertentsioa, odoleko lipido maila asaldatuak hiperkolesterolemia eta hipertriglizemia, obesitatea eta diabetea. Gantzaren kalitatea, funtsezkoa.
|
|
|
Ospitaleko zuzendari kudeatzaileak, Luis Martínezek, jakinarazi zuenez, eragindako eremua erabat definituta eta kontrolatuta dagoenez, «ez dago alarma motiborik ez pazienteentzat ez senideentzat», eta gaineratu zuen, hala ere, zaintza indartu egin dela kasu berriak atzemateko. Ospitaleak baieztatu zuen gaixotasun hori duela hilabete ospitaleratu zuen paziente adindun batek sartu zuela, eta paziente horrek ez
|
zuela
gaixotasun sendorik eta ez zuela.
|
|
|
Izan ere, astero milioi bat bidaiari igarotzen dira herrialde aberatsen eta pobreen arteko mugak, eta osasun baldintza oso eskasetan jartzen dira. Askotan, turista ez da jabetzen zer arrisku
|
dituen
gaixotasun infekziosoak (A eta hepatitisa, malaria edo sukar horia) erraz samar harrapatzen diren lekuetara joateak. Florentzian egiten den Bidaiariaren Medikuntzako Europako III. Biltzarrean aurkeztutako inkesta baten arabera, garapen bidean dauden nazioetara joan ziren pertsonen %60 ez zeuden A hepatitisaren kontra babestuta.
|
|
|
«Immigranteak infekzioetatik babestea da kontua, eta hori ere biztanleria babestea da. Gainera, osasun sistema publikoek arduratu behar
|
dute
gaixotasun infekziosoen kontrolaz», azpimarratu du Urmaelak. SAS adituak ere argitu zuen «etorkinek» ezin dutela «gaixotasun tropikalik edo exotikorik» transmititu, malariaren edo paludismoaren kasuan.
|
|
|
Eragiten duten kausak ez daude finkatuta, nahiz eta «faktore genetiko eta ingurumen faktoreak» dauden, eta kasuen %10 inguru hereditarioak dira. 100.000 biztanleko 150 kasu inguru
|
ditu
gaixotasunak, eta banaketa homogeneoa da bai sexuaren arabera, bai geografiaren ikuspuntutik, eta malagar ospitaleko espezialista honek erantsi du.
|
|
|
Baina emaitzak ez dira soilik garapen bidean dauden herrialdeetan txertatzeko itxaropen gisa aurkezten. Jateko txerto horiek oso erabilgarriak izan daitezke medikazio luzea behar
|
duten
gaixotasunak dituzten pertsonentzat ere. Platanoak, txertoa Aukera hori aurkezten dute Queenslandeko Teknologia Unibertsitateko ikasleek osatutako ikerketa taldeak, baita Australian ere.
|
|
|
Gaitz horrek 240.000 pertsonari eragiten die Espainian, eta urtero 2.400 kasu berri diagnostikatzen dira. Epilepsia konnotazio fisiko, psikologiko eta sozial garrantzitsuak
|
dituen
gaixotasun bat da, eta sei milioi pertsonari eragiten die Europa osoan. Haren ustez, hamabost bat pertsonak krisia izango dute bizitzako uneren batean.
|
|
|
Baina bada beste eragozpen bat ere: orain arte laborategiko laboreetan bakarrik egin ahal izan dira ikerketak, animaliek ez
|
baitute
gaixotasun zeliakorik.
|
|
|
Oinarrizko zientziaren aurkikuntza da, baina etorkizun handikoa, minbiziaren eta zahartzearen ezagutzan beste aurrerapauso bat dakarrenez, mende honetako kezka handienetako bi. Aspalditik dakigu telomeroek eta telomerasak —telomero berriak ekoizten dituen entzima— oso zeregin aktiboa
|
dutela
gaixotasun onkologikoan eta zahartzean. Batetik, zelula gaiztoek mekanismoak garatzen dituzte telomeroak mantentzeko eta, hartara, mugagabe hazteko.
|
|
|
1993 urtean, Popek Vigorexiko deitu zien. El vigorexia, muskulu dismorfia ere esaten zaiona, patologia bat da oraindik ez
|
du
gaixotasuntzat jo nazioarteko komunitate medikoak, eta batez ere 18 eta 35 urte bitarteko gizonezkoei eragiten die. Gorputz gihartsua izan arren, inoiz ez da behar bezain indartsua ikusten.
|
|
|
fibrosi kistikoak 500 mutazio baino gehiago ditu deskribatuta. 400 ataxia mota daude, mugimenduen deskoordinazioa eta oreka eza ezaugarri
|
dituen
gaixotasun neurologikoa, hizketan eta ikusmenean ere eragina izan dezakeena. 50 esklerodermia mota ezagutzen dira.
|
|
|
Munduan 2,5 milioi pertsonak baino gehiagok itsutasuna
|
dute
gaixotasunaren ondorioz
|
|
|
Zaurituak" Lyssavirus Europako amorrua" du, sendabiderik ez
|
duen
gaixotasuna.
|
|
|
Monereo doktorearen iritziz, hori sistemaren akatsen parte da, eta ez du inoiz obesitatetzat hartu: arreta merezi
|
duen
gaixotasun kronikoa. Hala ere, lehenago edo geroago argaltzea kaltegarria da.
|
|
|
Nerabezaroan arrisku egoerak eragiten dituzten kausarik ohikoenak honako hauek dira: gorputzaren hazkundeak eta nerabeek hilerokoaren bidez izaten dituzten galera fisiologikoek eragindako burdina behar areagotuak.Hazkunde handia dela eta, burdina erreserbek ez dituzte betetzen eskakizunak, eta nerabeek joera handiagoa
|
dute
gaixotasun hori garatzeko. Horri gehitu behar zaio gaur egungo haur eta nerabeen dieta, askotan burdina askoko elikagaietan pobrea, eta horrek are gehiago handitzen du anemia arriskua.
|
|
|
“Kristautasunera bihurtutako baraualdiak bidaltzen hasi ziren, beren sortzetiko nomadak bahitzeko, tribuen arteko lehia erabiliz”, dio GKEak. Praktika horien guztien ondorioz, heriotza bortitzak gertatu ziren, edo indigenek defentsarik ez
|
zuten
gaixotasunak. 70eko eta 80ko hamarkadetan, Survivalen kanpaina batek konbertsioko esperientzia bortitz horiek amaitzea lortu zuen.
|
|
2003
|
|
|
Gorputzez ordea, berdintsu, oso ahul. Lehendik
|
zuen
gaixotasuna gehiagotu zaiola pentsatzen dut, ibili eta oso gutxi egingo zen. Ez dakit zer jango zuen, eta zeuzkan kilo gutxietatik galdu egin ditu beste batzuk.
|
|
|
Halakotan esaten dute bakteriak erresistenteak bihurtu direla. Baina agian kontua da bakteria ez dela kausa, baizik eta beste kausa batzuek
|
dituen
gaixotasunaren ondorioa. Esaterako, badira kasuak errepikapenezko amigdalitisak eduki, antibiotikoak hartu eta berriz ere amigdalitisa sortzen zaienak, eta azkenean antibiotikorik gabe amigdalitis batzuk pasa eta jada gaixotasunean berriz erortzen ez direnak.
|
|
|
Alzheimer gaitzaren ondotik, hauxe da intzidentzia handiena
|
duen
gaixotasun neurodegeneratiboa, arraza zein sexu bereizketarik egiten ez duena: mundu osoan hedaturik dago eta gizonezkoak nozitzen du gehixeago emakumeak baino.
|
|
|
Emakume batzuek ezin dituzte tratamendu horiek jasan. Ez dira eman behar bularreko minbizia, endometrioko minbizia, bihotz arazoak, arteria presioa, kausa ezezaguneko hemorragiak, gibeleko gaixotasunak edo erretzaileak izateko joera
|
duten
gaixotasunetan. Oro har, estrogenoen bidezko tratamendua menopausiaren eragozpenek emakumea bizimodu egokia izateko ezgaitzen dutenean soilik erabili behar da, eta kontuan hartu behar da tratamendu hori zuhurtasunez egin behar dela eta medikuak sakon eta etengabe gainbegiratu behar duela.
|
|
|
beroaldiak, artikulazio eta muskulu minak, suminkortasuna, umore aldaketak, pisua handitzea eta abar. Bestalde, azterketa horien emaitzen arabera, badirudi beren dietan soja ekarpen arrunta duten populazioek arrisku txikiagoa
|
dutela
gaixotasun kardiobaskularrak agertzeko eta osteoporosiaren ondorioz hausteko. Izan ere, sojan estrogeno jarduera duten konposatuak daude, hau da, emakumearen estrogenoen antzeko eragina dutenak.
|
|
|
“Osasunaz gehiegi kezkatzeak ez du ezertarako balio. Nik, zorionez, ez
|
dut
gaixotasunik eta gehiago kezkatzen nau hilaren bukaerara iristeak”, dio Salvador Llanesek, igeltsero erretiratuak, hilean 400 euro kobratzen dituela. Erretiratuen osasuna ez da orain dela urte batzuk bezain ahula.
|
|
|
Bertan hemezortzi ikastetxe publikok eta bi pribatuk parte hartzen dute, Andaluziako Osasun Teknologien Ebaluazio Agentziaren zuzendaritza teknikoarekin. Parkinsonaren aurkako jardunaldia zela eta, Ana Pastorrek zuzentzen duen sailak gogorarazi zuen Espainian 100.000 pertsonak baino gehiagok
|
dutela
gaixotasun hori. Patologia neurodegeneratiboa da, dopamina sortzeko gaitasuna galtzeak eragindakoa, eta sintoma hauek ditu ezaugarri:
|
|
|
Ikertzaile eta klinika frantziar talde batek “LMNA” gene akastuna aurkitu du 1q kromosoman, Hutchinson Gilforden sindromearen (progeria) arduraduna. Horrek esan nahi du terapia eraginkorrak garatuko direla tratamendurik ez
|
duen
gaixotasun horri aurre egiteko, eta, ondorioz, haur batzuk garaiz aurretik zahartzen direla 18 hilabetetik aurrera. Hauek dira sindrome horren sintoma nabarmenenak:
|
|
|
Ondorio horien berrespena azken bi hamarkadetan izan da, izurde eta foken populazio batzuk behin eta berriz aktibatzaile gisa agertu ziren epidemia infekziosoek suntsitu zituztenean. Ipar Itsasoko (1987) itsas txakur komunei eta Mediterraneoan (1991) zerrendatutako izurdeei eragin zieten kimu birikoetan, bizirik iraun zutenek baino PCB kontzentrazio handiagoak
|
zituzten
gaixotasunaren azpian zeuden aleek. Gerora laborategian egindako azterketek frogatu zuten diferentzia hori kutsatzaile horren eragin immunodepresoreari zor zaiola, kutsatuenen erreakzio gaitasuna ahuldu baitzuen.
|
|
|
Tabakoaren osagai batzuk baliagarriak izan daitezke gaur egun sendabiderik ez
|
duten
gaixotasunei aurre egiteko. Hori da nikotinaren osagai den nornikotinaren kasua, eragin positiboa baitu Alzheimerrean, eta gaitz horren aurkako sendagai bat garatzeko balio lezake, Kaliforniako Scripps Institutuko (AEB) adituek egindako ikerketa baten arabera.
|
|
|
Denbora tarte luze horretan, gorabehera pertsonal ugari izaten dira mailegu hartzaileek hipoteka maileguari dagozkion hilekoak ordaintzeko zailtasunak izan ditzaketenean, hala nola bikote erosleen haustura sentimentalak, iraupen luzeko langabezia egoeran egotea edo lan jarduerarik egiterik ez
|
duen
gaixotasun bat izatea. Arazo nagusia kreditu erakundeek ordaindu gabeko kuotak erreklamatzeko erabiltzen duten prozedura judiziala da.
|
|
|
Hala ere, Utrechteko Herbeheretako Unibertsitateko David Van de Vijverrek koordinatutako azterlan bat makila izan da komunitate zientifikoarentzat. Lan horren arabera, duela gutxi infekzioa hartu duten Europako hamar seropositibotik batek erresistentzia
|
du
gaixotasunaren aurka erabiltzen diren botika antirretrobiralen aurka. Van de Vijverrek eta bere taldeak duela gutxi infekzioa diagnostikatu dieten 17 herrialdetako 1.633 paziente aztertu zituzten.
|
|
|
Ikerketaren arabera, traumatologoak eta kirurgialari ortopedikoak dira hausturak dituzten pazienteak normalean maneiatzen dituzten espezialistak, eta, beraz, egoera ezin hobean daude osteoporosi kasuak identifikatzeko. Hala ere, txosten berean adierazten da espezialista horien %50ek baino gehiagok ez
|
duela
gaixotasun hori haustura jakin batzuen kausatzat jotzen, eta ez duela tratamendu egokiena eskaintzen. Hala ere, Herrera Rodríguezek dioenez, Espainiako, Alemaniako eta Italiako medikuek dute osteoporosia diagnostikatzeko eta tratatzeko joera handiena, frantsesek eta ingelesek ez bezala.
|
|
|
Hala, Poloniak Europako gainerakoen antzeko gorabeherak ditu. Beste herrialde batzuek, berriz, EBn eragin txikia
|
duten
gaixotasun agerraldi gehiago dituzte. Hori da, hain zuzen ere, sigelosiaren kasua, Salmonellak baino eragin handiagoa baitu.
|
|
|
Hegazti horiek ia ez
|
dute
gaixotasunik izaten, nahiz eta ornodunek izaten dituzten arrisku gehien agente infekziosoak izateko.
|
|
|
Hamar gene Konparazio hori egiteko, bi iturrietako azido erribonukleikoaren (RNA) estraktuak aplikatu zizkieten azido desoxirribonukleikoaren (DNA) txipei. Prozesu hori erabiliz, ikertzaileek ikusi zuten hesteetako CTCN entzefalopatia osoarekin zerikusi handiagoa zuten hamar geneek Hirschsprung-ek gizakietan
|
zuen
gaixotasunarekin zerikusia zuten lau gene zituztela. Lan hori egin arte, bide molekular horiek migrazioa sustatzeko gailur neuraleko enborreko zeluletan jarduten zuten jakitea falta zen.
|
|
|
Hori dela eta, tabako paketeak ez nabarmentzeko eskatu zioten, Europako Batasunak (EB) gaixoen eta organo nekrosatuen argazkiekin. Hala ere, urmaelek argudio faltsuak erabili zituzten eskaera justifikatzeko, hala nola tabakoak “ez
|
duela
gaixotasunik eragiten”. Gehienez ere, “beste arrisku faktore bat da, eta lehendik dauden gaixotasunak larriagotu egiten ditu” esan zuen Manuel Fernández Vicariok, Espainiako Estankarien Elkarteen Batasuneko presidenteak, eta tabakoa gaixotasun zerrenda luze baten eragile gisa aipatzen duten ebidentzia zientifiko guztiei aurre egin zien.
|
|
|
Osasunaren Erakunde Panamerikarrak (OPS)" Zoonosia eta gizakiarentzat eta animalientzat arruntak diren gaixotasun kutsagarriak" liburuaren edizio berria aurkeztu du. Testuak animaliek eta gizakiek
|
dituzten
gaixotasunik garrantzitsuenak aztertzen ditu.
|
|
|
Termikoki tratatutako produktuetan jatorria
|
duen
gaixotasun bat eragin dezaketen arrazoiak jatorrian dauden akatsen edo manipulazio okerren ondorio izan daitezke. Lehenengoetan, denbora/ tenperatura tratamendu eskasa aplikatzen da, mikroorganismo patogenoak ezabatzeko helburua ez lortzeko; bigarrenetan, berriz, tratamendu termikoaren ondoren elikagaiak kutsatzea da ohikoena.
|
|
|
Elkarteak uste
|
du
gaixotasun horiek bost aldiz handitu dutela azken urteotako eragina
|
|
|
Zeinu klinikoak Ardien inkubazio aldia zazpi egunetik hamarrera bitartekoa da; behien kasuan, berriz, 40 egunetik gorakoa. Azken horietan, sintoma klinikoak ez dira ohikoak, eta gainera, ardiak infektatzen dituzten mihi urdineko andui guztiek ezin
|
dituzte
gaixotasunaren zeinu klinikoak eragin. Zeinu horiek agertzen direnean, artaldeak %30erainoko ebidentzia klinikoa izan dezake, erikortasuna %80ra irits daiteke eta hilkortasuna %50eraino.
|
|
|
Onusidak eta Osasunaren Mundu Erakundeak hiesaren egoerari buruz egin duten azken txostenak agerian uzten du diru sarrera handiko herrialdeek epidemiaren aurkako borrokari aurre egiteko dituzten abantailek eragina
|
dutela
gaixotasunak jotako pertsonen biziraupenari eta bizi kalitate hobeari dagokienez, baita diagnostiko goiztiar baten eraginkortasunari dagokionez ere, baina herrialde horietako biztanleek arriskuari aurrea hartzea ahazten badute, ezer gutxi egin dezakete. Jarrera aldaketa hori bereziki nabarmena da mendebaldeko Europan; izan ere, nahiz eta oraindik ez den infekzio kopurua handitu, zenbait faktorek GIBaren eragina handitu egin dela pentsarazten diete ikertzaileek.
|
|
|
Gordailuak Botulismoa toxina botulinikoen produkzioak eragiten du; toxina horiek proteina dentsitate handiko toxina ezagunenak dira. Ez
|
dute
gaixotasuna eragiten mikroorganismoak gure organismoan zuzenean eragiten duelako, baizik eta kontsumitu aurretik elikagaian aurrez prestatutako toxina metatzen dutelako. Gizakiarentzako dosi hilgarria toxinaren araberakoa da, eta 0,1 eta 1,0 miloi gramo bitartekoa.
|
|
|
Astronomiak pitagorismoa baliatzen zuen bitartean, medikuntzak belarren jakituria, psikologia, fisiologia, azti, emagin, mago eta petrikiloen metafisika baliatzen zituen. Jakina denez, XVI eta XVII. mendeetan medikuntzak ahalmen gutxi
|
zuen
gaixotasunaren aurrean (eta ‘zientzi iraultzaren’ ondoren ere hala izan zen luzaroan). Parazeltso bezalako berritzaileak aurreko ideietara itzuli ziren, eta medikuntza aurrerarazi zuten.
|
|
2004
|
|
|
Familiak ulertu egin behar
|
du
gaixotasuna dela, eta desohitzeko prozesuan pazienteari lagundu eta bere erantzukizunari heldu behar dio.
|
|
|
Laguntzak jasotzekotan, lehentasuna
|
dute
gaixotasunen bat edo mugikortasun mugatua dutenek edo bakardadean bizi direnek.
|
|
|
Hala, elkarrizketatuen %40k ondoez emozionala du, %22k min fisiko etengabea, %16k zailtasunak ditu harreman sozialetan eta %10ek eguneroko lanak egiteko arazoak. Halaber,% 25ek uste du laguntza sozialik ez
|
duela
gaixotasun horri aurre egiteko. Ondorio iraunkorrak Hala ere, familiako zaintzaileei eragiten dieten arazo larri horiek ez dira desagertzen gaixoari laguntzeko lana amaitzen denean, baizik eta denboran irauten dute.
|
|
|
Aldi berean, Filipinetan bigarren kasu susmagarri bat deskribatzean alarma piztu zen. Hasiera batean, inportatutako kasu bat zela esan zen, Hong Kongen lan egiten zuen emigrantea baitzen, eta SARSren antzeko sintomak
|
zituen
gaixotasun bat garatzen zuen oporretan bere jaioterrira iritsi ondoren. Azterketa medikoek erakutsi zuten gaixoak pneumonia bakterianoa zuela, ez birikoa, eta ospitaleko behaketan egon zen SARSren behin betiko baieztapenaren edo errefusaren zain.
|
|
|
Gainera, osteoporosia garatzen lagun dezake, kaltzioa hezurretan behar bezala finkatzeko duen garrantziagatik. Errakitismoa Errakitismoa hezurren malformazioa
|
duen
gaixotasuna da, bitamina behar bezala ez hartzearen ondorioz mineralizazio eskasak eragindakoa. Talderik ahulenen artean daude, besteak beste, eguzkia gutxi dagoen herrialdeetan bizi diren haurrak, batez ere azal ilunekoak badira, eta malabsortzioa dutenak.
|
|
|
Hezurrak ahultzen dira, eta horrek deformazioak eragin ditzake, batez ere gorputz adarretan, bizkarrezurrean, toraxean eta pelbisean. Sintoma ohikoenak erreuma erako mina eta ahultasun orokorra dira, eta horiek, askotan, osteoporosiaren sintomekin nahasten dira.Dieta desegokiak dituzten eta etxetik ateratzen ez diren adinekoek edo gorputz osoa arroparekin estaltzen dutenek, erlijio batzuetako emakumeek bezala, aukera gehiago
|
dute
gaixotasun hori izateko, bitamina gehigarriekin tratatu ondoren desagertu ohi baita. Toxikotasun posiblea bitamina organismoan gordetzen denez, gehiegi hartuz gero, denborarekin, haren toxikotasunak eragindako arazoak sor ditzake.
|
|
|
Guztiek esklerosi anizkoitz oso oldarkorra zuten, eboluzio txarrarekin eta ohiko tratamenduei erantzunik eman gabe. Bartzelonako zentroko Neurologia Zerbitzuko iturriek azaldu zutenez, esklerosiaren kontrako tratamendua egin dute, Zelula Hematopoietikoen Transplante Autologoa (TAPH) izenekoa, eta ez
|
du
gaixotasuna sendatzen, baina hantura jarduera eta haren progresioa minimizatzen ditu. Aurreko azterketetan ez bezala, lan hori “Neurology” aldizkari zientifikoan argitaratu da, eta erresonantzia magnetikoko tekniken bidez, gaixoen hantura prozesuaren epe luzeko jarraipena egin du.
|
|
|
Horietatik 184k bularreko minbizia garatu zuten (%48, 7), etengabe zainduta egon arren. Ikerketan aztertutako emakume bakar batek ere ez
|
zuen
gaixotasunaren sintomarik izan ikerketa hasi zenean. Baina mastektomia ez da soilik funtsezkoa jatorri genetikoko bularreko minbizia kentzeko.
|
|
|
Duela berrogeita hamar bat urte aurkitu ziren, eta apumabirusak erretrobirusak dira, tximino gehienetan, katuetan eta behietan aurkitzen direnak. Ez dira patogenoak, hau da, ez
|
dute
gaixotasunik sortzen, baina seropositibitate kasuak parke zoologikoetako tximinoen zaintzaileei adierazi zitzaizkien. Kamerunen infektatutako pertsonei egindako analisiek erakusten dute hiru tximino espezie (gorilak, mandrilak eta Brazzako zerkopitekoak) ukitu zituztela.
|
|
|
Egunero, frutak eta barazkiak Frutak, barazkiak eta barazkiak era askotako bitaminen, gatz mineralen, zuntzaren eta elementu antioxidatzaileen iturri bikainak dira. Mantenugai horietako askoren urritasunak zuzeneko lotura du helduaroan eragin handiena
|
duten
gaixotasun kroniko batzuk agertu eta garatzearekin: gaitz kardiobaskularrak, digestio arazoak, anemiak, minbizia, besteak beste.
|
|
|
De Miguelen arabera, loaren apnea zirkulazio istripuen %20ren atzetik dago. Bat bateko logura Pneumologoek uste
|
dute
gaixotasunaren sintomak zabaltzeak itxaron zerrendak handitzen laguntzen duela. Osasun hezkuntza gehiago dago, eta espainiarrak jabetzen hasi dira zurrungak ez direla soilik bizikidetza arazo bat.
|
|
|
Hurbilketa berri horren bidez, zenbait galdera erantzun nahi dira, hala nola dietaren zer osagaik dituen ondorio onuragarriak, nola, non eta noiz gertatzen diren ondorio horiek, zer erlazio dagoen elikagai horien arriskuaren eta onuraren artean, edo zer elikagai berri jan behar
|
ditugun
gaixotasun kardiobaskularrak edo diabetea saihesteko. Balear Uharteetako Unibertsitateko Andreu Palouren arabera, elikagaien ondorio leun askoren konbinazioak eragina izan dezake prozesu patologikoen agerpenean.
|
|
|
Gaitz honek gehien zigortzen dituen pertsonak emakumeak dira, bereziki menopausiara iristen direnean, gizonezkoen aurrean hiruko proportzioan. Kalkuluen arabera, bi milioi eta erdi emakumek eta 600.000 gizonek
|
dute
gaixotasuna Espainian. Manuel Díaz Curiel espezialistak, Madrilgo Jiménez Díaz Fundazioko Hezurretako Eritasunen Barne Medikuntzako zerbitzuko buruak, arreta berezia jarri zuen prebentzioan, dieta orekatu baten bidez, tabakorik eta alkohol gehiegirik gabe, eta ariketa fisikoa barne hartuta, eta konplikazio larriak saihesteko diagnostiko goiztiarra lortzearen garrantzian.
|
|
|
Hala ere, haurtzaroko eta nerabezaroko elikadura ohiturei buruzko azken inkesta nazionala erreferentzia gisa hartuta (Enkid azterketa,, 2 eta 24 urte bitarteko 3.500 laguni baino gehiagori egina), oinarrizko elikagaien (adibidez, fruta eta barazki freskoen) kontsumo eskasa adierazten du. Elikagai horiek bitaminen, gatz mineralen, zuntzaren eta elementu antioxidatzaileen iturri nagusia dira.Aipatutako mantenugai askoren urritasunak zuzeneko lotura du helduaroan eragin handiena
|
duten
gaixotasun kroniko batzuk agertu eta garatzearekin: aterosklerosia, dibertikulitisa, kolon suminkorra, osteoporosia, anemiak, minbizia, etab. Urrutirago joan gabe, organismoak sintetizatu ezin dituen substantziak dira bitaminak, eta, kantitate txikian beharrezkoak izan arren, behar ez bezala hartuz gero, aldaketa funtzionalak, organikoak eta klinikoak sor daitezke pixkanaka.
|
|
|
Agente biologikoen artean, bakterio batzuk aipa daitezke, hala nola Mycobacterium avium paratuberculosis. Mikroorganismo hori da Johnnek behi aziendan
|
duen
gaixotasuna eragin duen eragilea, baina, duela gutxi, zenbait ikerketak esan dute Crohnek gizakietan eritasuna eragin dezakeen eragilea dela. Kutsatzeko bidea esne kutsatuaren kontsumoa litzateke.
|
|
|
“Lehen begiratuan, obesitatearen epidemia konpontzea begi bistakoa da… jendeak gutxiago jan eta ariketa gehiago egitea”, baina “aldaketa hori lortzea zaila da, eta ikerketa funtsezkoa da arazoa konpontzeko”. Haurren gehiegizko pisua 1970az geroztik, haurren gehiegizko pisua hirukoiztu egin zen, NIHren datuen arabera, eta maila horiek “ondorio garrantzitsuak
|
dituzte
gaixotasun larrien garapenean, bai gaztaroan, bai helduaroan”. NIHk ohartarazi duenez, herrialdeko biztanleriaren obesitatearen hazkuntza geldiarazten ez bada, osasun sistemak kolpe gogorra izango du.
|
|
|
“Azterlan batzuen arabera, barizeak ehuneko ehunean desagertzen dira. Horrek ez du esan nahi barizeak sendatzen ditugunik, zeren eta, definizioz, sendabiderik ez
|
duen
gaixotasuna baita, tratamendua baitu. Baina zain dilatatu bat, hots, bariz bat, ultrasoinuen bidez gidatutako polidokanol aparrarekin tratatzen dena, desagertu egiten da” esan zuen Leopoldo Fernández doktoreak, kirurgia kardiobaskularrean aditua denak.
|
|
|
Erakunde horrek “zuhurtasuna” gomendatzen du coxib ak preskribatzeko, kostu handia baitute. Hori dela eta, uste
|
du
gaixotasun gastrointestinalen arrisku handirik ez duten paziente gehienentzat hobe dela beste sendagai batzuk hartzea, esperimentazio gradu eta denbora handiagoarekin.
|
|
|
Elikadura dietan frutarik ez egoteak ere eragina
|
du
gaixotasunean.
|
|
|
Robert Phillipsek bi urte gehiago eman zituen 1963an organo horri esker. Gaur egun 79 urte ditu eta ez
|
du
gaixotasunik. Baina iraultza handia 1967an gertatu zen, Christian Neethling Barnard ek Lurmutur Hirian (Hego Afrika) lehen bihotz transplantea lortu zuenean.
|
|
2005
|
|
|
Beraz, gauza txarra ez, gorputzaren barruan zerbait ondo ez doala adierazten digun alarma seinalea da. Ume askok, txikiak direnean batik bat, sukar altua izaten dute, aparteko larritasunik ez
|
duten
gaixotasun biralen aurrean.
|
|
|
Gauza jakina da XII. mendean Igeldo eta Usurbilgo tarte horretan zegoen ospitaleko gaixoak kanpoan uzten zirela, pasabidean zihoan jendeak ikus zitzan, ea norbaitek zioen: honek
|
duen
gaixotasuna ezagutzen dut, badakit nola sendatzen den; halako sendabidea eman behar diozue... Eta elikagaien berri ere berdin jaso zen.
|
|
|
Hori nabarmendu beharra dago, presbizia nozitzen duten pertsona askok uste
|
baitute
gaixotasun hori ikusmena lanean eta bizitza pribatuan asko baliatu izatearren pairatzen dutela, eta, ondorioz, inolako arrazoirik gabe, gustukoak dituzten jarduerak bertan behera utz ditzakete, okerreko bidetik.
|
|
|
Zergatiak eta sendatzeko modua oraino ezezagunak
|
dituzten
gaixotasun guzti guztietan bezala, hemen ere mirarizko tratamenduak agertzen dira inoiz: sendatzeko promesekin, dena den, begia erne ibili behar da beti.
|
|
|
zenbat eta ilunagoa izan mamiaren tonua, hainbat eta handiagoa azalaren kolorea. Karotenoideek funtzio antioxidatzailea dute nutrizioan, eta, ondorioz, eragina
|
dute
gaixotasun kardiobaskularren, endekapenezkoen eta minbiziaren prebentzioa. Pomeloaren zaporeak zaporea probatzen duen jende asko hunkitzen du.
|
|
|
Itsasikarak eragindako hondamendiari aurre egiteko funtsen mobilizazioak erakusten duenez, “borondatea dagoenean, gauzak egiteko modua aurkitzen da” esan zuen Batasuneko Gizarte Gaietarako komisarioak, Bience Gawanas abokatuak, Abuyan, Nigeriako hiriburu federalean, egiten den UAren IV. Gailurraren esparruan. “Guk ere (Afrikan) badugu tsunami moduko hondamendi bat hiesaren forman, eta gai izan behar
|
dugu
gaixotasun hori geldiarazteko behar diren funtsak biltzeko, duela hamarkada batzuetatik jendea hiltzen aritu baita”, gogoratu zuen Gawanasek. Komisarioak zehaztu zuenez, Afrikako liderrek uste dute tokiko baliabideen mobilizazioa nazioarteko komunitateak HIESaren, tuberkulosiaren, malariaren eta kontinenteko beste gaixotasun infekto kutsakorren aurkako borrokarako bideratzen dituen funtsei gehituta egin behar dela.
|
|
|
“Autismo Burgos” elkarteak garatu du, bere sailaren eta Valentziako eta Birminghameko (Erresuma Batua) unibertsitateen laguntzarekin. Gaur egun, Espainian 25.000 pertsonak
|
dute
gaixotasun larri hori. Valcarceren arabera, autismoaren prebalentzia “modu kezkagarrian” handitu da, baina “ikerketa klinikoak ondo azaldu ez dituen arrazoiengatik”.
|
|
|
OMEren arabera, pisu txikia jaiotzean ere erabakigarria da. 2.500 g tik beherako pisua duten haurtxoek (Espainian jaioberrien %9) immunitate erantzun asaldatua eta eskasa dute, eta joera handiagoa
|
dute
gaixotasun alergiko eta infekziosoekiko. Haurren elikadura alergia, gehienetan, arnas eritasun alergikoen ondorengo preludioa da, hala nola errinitisa eta asma, polenak, akaroak, animaliak edo onddoak sentsibilizatzeko.
|
|
|
Eritasun batek erleen artean heriotza handia eragin du. Adituek oraindik ezagutzen ez
|
duten
gaixotasun horren ondorioz, erleak osasuntsu jaiotzen dira, eta helduak direnean gaixotzen dira. Arazo horren ondorioz, Espainiako erlauntzak intsektuen %20 eta %50 artean galdu dira.
|
|
|
Ikerketaren arabera, dieta mediterraneoaren jarraibideei jartzeak esan nahi du batez ere barazkietan, frutetan, lekaleetan eta zerealetan oinarritutako elikadura izatea, baita arraina ere; gantz asegabe gehiago; haragi gutxi eta ardo pixka bat. Jarraibide horiek erakutsi dute eragin berezia
|
dutela
gaixotasun kardiobaskularrei edo minbiziari aurrea hartzeko, azken ikerketaren emaitzen arabera. Ondorioak askoz argiagoak izan dira Grezian eta Espainian, eta adituek diote herrialde horietan dieta «erabat mediterraneoa» dela.
|
|
|
Oraingoz, gaixotasunaren garapena hamar txikitan berretsi da, eta tratamendua hasi dute Mutua de Tarrasa (zortzi kasu), Clinica Teknon (bat) eta Kataluniako Ospitale Orokorrean, beste bat. Irakasleei dagokienez, haurtzaindegiak dituen 19 irakasleetatik 12 infektatu egin dira, baina azterketa erradiologikoaren arabera, guztiek ez
|
dute
gaixotasunik, eta, beraz, beharrezkoa den tratamendu prebentiboa agindu da. Tuberkulosia oso gaixotasun infekziosoa da, eta airetik hedatzen da.
|
|
|
Pneumokoaren ondorioz heriotza ugari izaten da, pneumoniaren, bakteriemiaren, meningitisaren, otitisaren edo sinusitisaren bidez. Infekzio horiek bereziki eragiten diete haurrei, adinekoei eta immunoeskasia arazoak dituzten taldeei. Pneumonia da munduan heriotza tasa handiena
|
duen
gaixotasun infekziosoa, urtean 3,5 milioi heriotza inguru eragiten dituena. Lana zuzendu duen CSICeko ikertzaileak jakinarazi duenez, egindako analisiak bide eman du pneumokoaren kanpo bilgarria fosforil kolina molekuletatik kentzeko eta, hala, giza sistema immunearen proteinen erasotik ihes egiteko mekanismoa ezartzeko.
|
|
|
Txertoak hautatzeko nazioarteko araudia bete behar da; beraz, bisitatzen diren herrialdeko agintariek Nazioarteko Txertaketa Ziurtagiria eska dezakete, nazioarteko txertaketa zentroetan ematen dena. Sukar horiaren kontrako txertoa eman behar da, nazioarteko aitorpena nahitaez
|
duen
gaixotasun birikoa, infektatutako eltxo baten ziztadaren bidez transmititzen dena. Birus bizidun ahulduen txerto hau (oilasko enbrioian landua) nahitaezkoa da herrialde batzuetan sartzeko, eta bidaiari guztiei gomendatzen zaie Afrikako eta Hego Amerikako eremu infektatuetara joatea.
|
|
|
Azterlanean, adituek, Chairul Nidom birologiako espezialistaren zuzendaritzapean, adierazi zuten birusa zerri aziendaren artean heda daitekeela. Nidom en iritziz, ukitutako zerriek ez
|
zuten
gaixotasunaren sintomarik, eta, beraz, herrialdeko zerri aziendaren azterketa orain funtsezko neurri gisa planteatzen da arrisku handiagoak saihesteko. Hala ere, Nidom ek deitoratu egiten du zerri guztien kontrola gaur egun bideraezina izatea, eta ohartarazi du zerriak hegaztiak baino «gizakiei transmititzeko» arrisku iturri izan daitezkeela.
|
|
|
–Babestu lorategiko eremu jakin batzuk animalietatik, etxekoak barne, batez ere atsedenguneetatik edo igerilekutik hurbil daudenak. –Eguraldiak eta urtaroak berezkoak
|
dituzten
gaixotasunak saihesteko behar diren produktu kimikoekin lainoztatu.
|
|
|
Hori da faktoreetako bat, baina ez da transplante baten ondoren diabetea agertzen den bakarra. Hepatitisa eta diabetearen aurrekari familiarrak dituzten pazienteek erresistentzia txikiagoa
|
dute
gaixotasuna harrapatzeko. Horregatik, azterketaren koordinatzaileetako batek, Alberto Martínez Castelaok, adierazi du diagnostiko goiztiarra egitea eta tratamendu immunosupresorea doitzea funtsezkoa dela transplantatutako pazienteak babesteko.
|
|
|
Osasunaren Mundu Erakundearen arabera (OME), jaiotzean pisu txikia izatea ere erabakigarria da. 2.500 g tik beherako pisua duten haurtxoek (Espainian jaioberrien %9) immunitate erantzun asaldatua eta eskasa dute, eta joera handiagoa
|
dute
gaixotasun alergiko eta infekziosoekiko. Haurren elikadura alergia, kasu gehienetan, arnas eritasun alergikoen ondorengo preludioa da, hala nola, errinitisa eta asma, polenak, akaroak, animaliak edo onddoak sentsibilizatzearen ondorioz, nahiz eta egoera batzuetan alderantzizkoa izan daitekeen, akaroei edo polenari alergiak sortuz has dadin eta animalia eta elikagai batzuekin jarrai dadin.
|
|
|
Tabakismoa da iktuserako alda daitekeen arrisku faktore nagusietako bat. Izan ere, neurologoen arabera, erretzaile batek erretzaile ez den pertsona batek baino ia bi aldiz probabilitate handiagoa
|
du
gaixotasun hori izateko. Iktusa, kasuen %18tan zuzenean tabakoari egozten ahal zaiona, ezgaitasun eta heriotza arrazoi ohikoenetako bat da biztanlerian.
|
|
2006
|
|
|
Pazienteen gehiengoak, dena den, ez
|
du
gaixotasun larririk. Profila 45 eta 55 urte bitarteko gizonezkoa da, sistema publikoan lan egiten duena, depresio edo nortasun arazoekin eta une hauetan sendagai edo alkohol gehiegi hartzen dituena.
|
|
|
Izan ere, medikuntzaren aurrerapenak hilezkor bihurtu gaituen sentsazioa ere badugu batzuetan, gure mintzakide zenbaitek oharrarazten dutenez. Askok ezin
|
dute
gaixotasun hilgarria dutenik onartu, gazte samarrak direnek batez ere. Zahartu ahala, itxuraz, gero eta «harreman» lasaiagoa izaten da heriotzarekin, baina hori ere ez da arau orokorra.
|
|
|
Aurretiazko Borondateen Agiria. Horren bidez, edonork adieraz dezake zer nolako zaintzak nahi
|
dituen
gaixotasunak bere borondatea adieraztea galarazten dionean. EAEn, behinik behin, 2.000 lagunek baino ez dute agiria egin hiru urtean.
|
|
|
Idazkariak inguruabar horiek jasoko ditu, eta instrukzio epaileak aztertuko du ea egia den auzipetuak itxuraz
|
duen
gaixotasuna; ondore horretarako, titulu honetako II eta III. kapituluetan xedatutakoa beteko da.
|
|
|
Halere, gehitu behar dut nik ez dudala eskubiderik gaixotasunaren alderdi moralak goraipatzeko, mila bider madarikatu baitut neure egoera. Baina, era berean, aitortu behar
|
dut
gaixotasunak erregeneratu egin ninduela.
|