|
2000
|
|
|
Bilduma honetan, gure aburuz, erabili dituen genero aniztasun horietan asmatu izana da lorpenik aipagarriena. Izan ere, ipuin oso labur horiek aspergarriak bilakatzeko
|
duten
arriskua egoki gainditu baitu aniztasun horren bidez.
|
|
|
– Teknologiak ez
|
du
arriskurik. Eta izatekotan, etorkizunean teknologiak berakkonponduko ditu.
|
|
|
Baina hor agertzean, pentsa nornuen aurkitu nire harridurako? Txillardegi, egun haietan hegoaldeetatik ihes etorria! Lan egiten zuen enpresan grebari ekin baitzioten beharginek, haien alde jarri zen JoseLuis; ETAko buruzagietatik izanez, ez
|
zuen
arriskurik hartu behar poliziaren aurrekogaldeketa batean, eta, beraz, muga pasa zuen Hazparneko adiskide hari buruz.
|
|
|
Ez nintzen istant bat gehiago hor luzatuko, Charly izan ez banu gibelean bulkaka. Hogei urte lehenago ere haren presentzia bermagailu zen, gisako tokietan gu bezalako ipurfinek kausitzen ahal
|
genituen
arriskuetara.
|
|
|
Negar hark onura ekarri zuen gonbidatuon bihotzera, eta niri, gainera, errezelo gaiztoak uxatzeko balio izan zidan. Lagunak nituela jakinik, hurbil hurbil
|
genituen
arriskuen berri ematera deliberatu nintzen, ilunpea nagusi zela aprobetxatuz. Baina orduantxe, ehiztariak horrenbeste ordu untxiaren zain egin ondoren, eskopeta prestatzen duen irrika amorruzkoarekin bezalaxe, piztu egin ziren argi guztiak sekulako zalapartaz, eta ni ahoa bete hortz gelditu nintzen (zentzu figuratuan har bedi, mesedez, adierazpidea), esaldi hasi berri bat alboan neukan gizasemeari ulertezin egin zitzaiona, dudarik gabe, zeren, oker ez banago, medikuak erretzea debekatua ziola erantzun baitzidan xalo xalo, sekula ikusi dudan esku keinurik tristeena eginez, bai, orduantxe esaldi hasi berri bat airean gelditu zelarik, edo, hobe esan, aireak eraman zuelarik.
|
|
2001
|
|
|
Berrikuntza finantzatzeko fondo berriak sortu dituen burtsa indartsua ahuldu egingo da. Merkatuen erorketak murriztu egingo du hazkunde azkarreko konpainia berriek behar
|
duten
arrisku kapitalaren kopurua, eta horrek moteldu egingo ditu berrikuntza teknologikoa eta produktibitatea, burtsak are gehiago ahulduz eta eroraraziz. Inbertsioak behera egingo du, eta inflazioak eta langabeziak, berriz, gora egingo dute.
|
|
|
Orain, Jose Manuel Iribas gobernu ordezkariaren debekuaren ondoren, dena zertan gelditzen den ikusi da, baina plataformak irailaren 29ko datari eutsi dio. Erreferendum ahalik eta normalena prestatzeko ahalegin handia egiten ari da plataforma eta, dirudienez, udalak ez
|
du
arriskurik hartu nahi edo hartzen badu erreferendumaren ekimena aurretik ondo korapilatu eta nahasi nahi du. Plataformak bere helegitea jarri du eta orain denborak esango du
|
|
|
Euskal antzerki garaikidearen bila abiatu dira Gaitzerdikoak beren lehen areto ikuskizun honetan. Ikuslearen harrerari begira horrek
|
dituen
arriskuak ezagutzen badituzte ere, apustu garbia egin nahi izan dute euren lan egiteko moduari eutsiz. Izan ere, argi dute antzerkigintzan duten eginbeharra.
|
|
|
Saretik barrena dabilen haurrak aurrean
|
dituen
arrisku mota desberdinak azaltzeko estilo zuzen eta ulerterraza darabil.
|
|
|
Gutxi hedatu diren hainbat gaitzek osasunarentzat
|
duten
arriskuarekin herritarrak larriturik dabiltzan garai hauetan, oharkabean pasa daitezke, neurri batean, benetako arriskua duten hainbat patologia erreal, C motako hepatitisa besteak beste; eta gerta liteke gaitz horien aurrean arreta maila jaitsi eta prebentzio neurriak gutxitzea.
|
|
|
Gutxi hedatu diren hainbat gaitzek osasunarentzat
|
duten
arriskuarekin herritarrak larriturik dabiltzan garai hauetan, oharkabean pasa daitezke, neurri batean, benetako arriskua duten hainbat patologia erreal, C motako hepatitisa besteak beste; eta gerta liteke gaitz horien aurrean arreta maila jaitsi eta prebentzio neurriak gutxitzea.
|
|
|
hepatitiseko zenbait kasutan ez da identifikatzen transmisio mekanismoa eta gaixoak ez
|
du
arrisku faktore ezagunik, beraz, oraindik misterioa da gaixotasuna harrapatzeko modua.
|
|
|
Fabrikatzaileak eta jartzaileak bat datoz: egurrezko zoruek
|
duten
arrisku latzena aplikatzen zaizkien garbitze sistemak eta garbikariak berak direla esaten dute.
|
|
|
Ez
|
dugu
arriskurik, atzeratuta gaude dagoeneko.
|
|
|
Esate baterako, jakin beharreko kontua dugu frutak oso zainketa gutxi behar
|
duela
arrisku guztiak, praktikan, suntsi daitezen eta, era berean, arrautzak eta arrautzaren eratorriak direla, oraindik ere, arrisku gehien dituzten elikagaietako batzuk.
|
|
|
(Irakurtzen) Ea ba, bidean goazelarik behia marrazturik
|
duen
arrisku seinale bat ikusten badugu, zer dugu aurrean?
|
|
|
Obabakoak liburuaren ondoren, gauzek berdin jarraituko al dute euskal literaturan. Galdera zaila, baina erantzuten ahalegintzea merezi duena, etorkizuna azti gisaantzematen hasteak
|
dituen
arriskuak ahaztu gabe. Eta, gure iritzi apalean, hemendikaurrera ez dira gauzak berdinak izango gure narratibagintzan.
|
|
|
Izan ere, Estatu Batuetan, substantzia hori zuten sendagaiak merkatutik kendu zituzten, azterketa baten arabera, garuneko hemorragiak eragin zitzaketelako, baina arriskua argaltzeko produktuetan oinarritzen zen, dosirik handiena zutelako. Espainiako eta Europako sendagai agentziek uste dute Europan saltzen diren konposatuek ez
|
dutela
arriskurik, egunean 100 mg baino gehiago hartzen ez badute. Hala ere, atzo kanpaina bat aurkeztu zen Bartzelonan, merkatutik kentzeko edo, gutxienez, errezeta medikoaren bidez bakarrik saltzeko.
|
|
|
Erauzketa sistema horren bidez ezin da metatu hidrokarburo polizikliko aromatikoak adibidez, bentzopirenoa. Ondorioz, prozesuaren ondoren lortutako pats olioak kalitate eta prezio apalagoak izango ditu, baina ez
|
du
arriskurik osasunerako. Arriskua sortzen da olioa erauzteko prozesuan oso tenperatura altuak erabiltzen direnean, 300 °C tik gora.
|
|
|
" Oliba patsaren olioa" kentzea zuhurtasun printzipioa aplikatzea da, hura kontsumitzeak
|
dituen
arriskuei buruzko ebidentzia zientifikorik ez dagoelako. Neurri hori gauzatzea autonomia erkidegoetako agintarien eskumena da, eta gehienez ere urtebeteko iraupena izango du.
|
|
|
Horien artean, haien komertzializazioa aldi baterako debekatzen dute, kontrolak egiteko behar den denboran, haien arriskugarritasunaren zantzurik baldin badago. Kasu honetan gertatu den bezala, produktuak arauzko baldintzak betetzen dituen arren, jokatu egin da, zalantzak daudelako produktuak kontsumitzaileen osasunerako eta segurtasunerako
|
duen
arriskuaz. Neurri horiek batez ere produktoreari zuzenduko zaizkio, baina baita banatzaileari eta produktuaren ondoriozko arriskuak saihesteko beharrezkoa den beste edozein pertsonari ere.
|
|
|
Banatzaileek produktu seguruak banatzeko betebehar orokorra ere errespetatu behar dute. Alde horretatik, bai ekoizleek bai banatzaileek parte hartu behar dute merkaturatutako produktuen segurtasuna zaintzen; horretarako, produktuek
|
dituzten
arriskuei buruzko informazioa eman behar diete kontrol agintariei, eta arrisku horiek saihesteko egiten diren jardueretan lagundu behar dute.
|
|
|
Kide diren estatuetan substantzia horren baimena debekatzeko luzamendua abenduaren 31n amaituko da, eta behin baino gehiagotan luzatu da, 1994an bost urterako. Europako Batzordeak zabaldutako Batzordearen azterketan, zientzialariek hormona horrek animaliaren osasunerako
|
dituen
arriskuak ezartzen dituzte. Egun batzuen buruan, gai horretako adituek gizakiengan dituen arriskuen berri emango dute.' Hormona hori, behi somatotropina izenekoa, 2,3 litrotik 6,6 litrora igotzen da egunean, eta errendimendu handiko behi batek 75 litro ere eman ditzake egunean.
|
|
|
Europako Batzordeak zabaldutako Batzordearen azterketan, zientzialariek hormona horrek animaliaren osasunerako dituen arriskuak ezartzen dituzte. Egun batzuen buruan, gai horretako adituek gizakiengan
|
dituen
arriskuen berri emango dute.' Hormona hori, behi somatotropina izenekoa, 2,3 litrotik 6,6 litrora igotzen da egunean, eta errendimendu handiko behi batek 75 litro ere eman ditzake egunean. Gainera, behien ekoizpen fasea 30 egunetik 100era luzatzen du.
|
|
|
Hiru kontu horiek etorri zitzaizkidan bat batean burura, eta halaxe bota nizkion, ea burutik kentzen ote nion ideia hura. Ez
|
nuen
arriskutan sartzeko gogo handirik.
|
|
2002
|
|
|
Baina bada hainbat ziurtasun, adibidez teorian behintzat Europako biztanleen% 25ek ez
|
duela
arriskurik gaitza izatea, pertsonetan antzemandako kasu guztiek perfil genetiko bera baitzuten.
|
|
|
Antzerkian ez
|
du
arrisku hori, berak erabakitzen baitu zein obra antzeztu eta berak jartzen du abian, Miguel Narros (El condenado por desconfiado), Fernando Fernán Gómez (Los lunáticos), edo Carlos Gandolfo (Una jornada muy particular) zuzendarien gidaritzapean.
|
|
|
Eskiak, nolanahi ere,
|
baditu
arriskuak ere.
|
|
|
Arrisku ekologikoaz hitz egitean ere, komeni da arazoa eztabaida maila honetan kokatzea. Arrazionaltasunaren inguruko oinarrizko egitura, joera eta jarrerak kolokan jartzen badira, aurrezarriak, zehaztuak eta bide bakarrekoak (unilateralak) diren ordena arazoen ordez, behin betiko irtenbiderik ez eta anbibalentzia ezaugarri nagusitzat
|
duten
arrisku arazoak agertzen dira.
|
|
|
sortu ditu. Hori da mundu modernoan aurretiazko proiektu ziurrak egiteak
|
duen
arriskua: mundua beltza edo zuria izatea.
|
|
|
Modernizazioaren arriskuek duten globalizaziorako joera azpimarratu beharreko fenomenoa da. Ekoizpen industrialak berariazkoa
|
du
arriskuaren unibertsaltasuna. Parte hartu edo ez, zuzeneko onurak izan edo ez, arriskuak guztiei eragiten die azkenean.
|
|
|
Hirugarren munduan ez ezik, herrialde industrializatu aberatsetako pentsamendu eta ekintzek, hazkunde ekonomikoaren lehentasunak eta bizitza ereduak, beste leku batzuetan ere gauza berbera erakusten dute: aberastasuna eskuratzeak edo areagotzeak lehentasuna
|
du
arrisku ekologikoen aurrean.
|
|
|
Zeren beldur izan nintekeen ez dakit; denaren beldur naiz haatik nire eromenean eta zelai zabal bat dago nire kezkentzat gertu. Itsasoak
|
dituen
arriskuak oro, lurrak dituen denak susmatzen dut direla hain atzerapen luzearen zergatia.
|
|
|
Horretarako, sektoreko profesional batengana jotzea eta gure behar zehatzak planteatzea komeni da. Alderdi hori oso garrantzitsua da, gerta baitaiteke estali nahi
|
ditugun
arriskuak egotea eta konpainiek beren produktuetan ez sartzea. Edo gerta liteke gure lehentasunen zerrendan ahaztuta geratu den estalduraren bat behar izatea.
|
|
|
Instalazio nuklearreko arduradunek, ordea, bi arrazoirengatik defendatzen dute: zentralak ez
|
du
arriskurik, baldin eta CSNk segurtasuna bermatzeko iradokitzen dituen kontrol aretoan aldaketak egiten badira, eta energia elektrikoaren ekoizpen maila megawatt eko potentzia du oso erabilgarria da elektrizitate eskaera handiko egoera puntualetan. Digestio hodiko minbiziak Greenpeaceren arabera, zentral horrek hainbat hamarkada daramatza kalte larriak eragiten; izan ere, hondakin erradioaktiboak sortzeaz gain, Almonacid de Zorita eskualdean digestio hodiko minbizien eragina estatuko batezbestekoa baino hiru aldiz handiagoa da, eta zentraleko langileek berek ere erradiazio dosi handiak jasateko arriskua dute.
|
|
|
Dohaintzaren datuak Informazioa eta txartela Valladolideko ikastetxeetako guraso elkarteetan emango dira eta informazioa telefonoan ere jaso daiteke. Odola emateak ez
|
du
arrisku handiagoa anestesia orokorra edo epidurala emateak baino. Emailea izateko, osasun ona izan behar da, 18 eta 55 urte bitartekoa, B eta hepatitisaren birusen edo HIESaren infekziorik izan gabe, eta berrogeita hamar kilo baino gehiago pisatu behar dira.
|
|
|
Agian, kontsumitzaileak ari dira galdera hori egiten, eta, hain zuzen, janik emango genukeen ala ez eztabaidatu da. Hori, begi hutsez, oso interesgarria da; izan ere, beste eztabaida batzuk ahaztu ditugu, besteak beste, transgenikoak kontsumitzea komenigarria zen ala ez eta horiek elikaduran
|
dituzten
arriskuak. Egia esan, elikaduran genetika erabiltzea ez da gauza berria.
|
|
|
Ez jasotzeko eskubidea ere izango du, non eta informazioa ez den bere osasunaren onerako. Hortik aurrera, erabakiak hartzeko autonomia errespetatu da, eta jarduera mediko orok aldez aurretik baimena eman du; izan ere, beharrezkoa izango da ebakuntza egitea, ebakuntza kirurgikorik egin ezean, diagnostiko inbaditzaileak eta pazientearen osasunean eragina
|
duten
arriskuak edo eragozpenak eragiten dituzten prozedurak. Idatziz, orduan.
|
|
|
Hala ere, asko ohartzen da animalia zein ingurutan moldatzen den: hiriko maskota batek ez
|
du
arrisku bera, ehizako txakur batek sarri landatzen du eta husmea edo ehizatutako piezen erraiak jaten ditu. Gainera, landa ingurunean errazagoa da maskotak etxeko abereekin edo basa animaliekin kontaktuan jartzea, horiek ere parasitoak transmiti baititzakete.
|
|
|
Europako Batzordeak atzo adierazi zuenez, MPA hormona (medroxiprogesterona azetatoa) infektatuta egon daitezkeen 500 txerri Holandatik esportatu dira Espainiara, eta han, kutsatutako txerri aziendaren partida bat detektatu zen ekainaren amaieran. Hainbat zientzialarik eta komunitate iturrik diote hormona horrek ez
|
duela
arriskurik osasunerako, nahiz eta epe luzera gizakietan antzutasuna eragin dezakeen dosi handietan irensten bada. Beate Gminder, Osasunaren eta Kontsumitzailearen Babesaren bozeramaileak, atzo Hamabostetako gobernuek emandako informazioaren arabera, arriskutsuak izan daitezkeen 7.500 txerri esportatu ditu Alemaniara, 5.500 Belgikara eta 500 Italia eta Espainiara.
|
|
|
Erabiltzen diren substantzien artean, frogatu da horietako batzuek egiazko arriskua dutela kontsumitzaileen osasunerako. Hala ere, badirudi hormona ekintza duten molekulek
|
dituztela
arrisku gutxien pertsonen osasunerako. Substantzia horiek, besteak beste, gizonezkoen edo emakumezkoen hormona ekintzak dituztenak, animaliei eman behar zaizkie eta beren lana egin behar dute, baina ezin dugu ahaztu denboraren poderioz metabolizatu egiten direla, eta, ondorioz, haien eragin farmakologikoa galtzen dutela.
|
|
|
Era berean, haurdunaldiko 20 asteak igaro ondoren, pisua bat batean handitzeari ere adi egon behar da; izan ere, hankak, eskuak eta aurpegia handituz gero, preklanpsia egin dezake, hau da, haurdunaldiak arteria presio handia eragin dezake. Obesitatearen arriskuak haurdunaldian Obesitatea maneiatzeko, batez ere, giltzurrun aurreko aholkua behar da, gehiegizko pisua duten emakumeei aukera ematen baitie egoera horrek haurdunaldiaren etorkizunerako
|
dituen
arriskuak ezagutzeko, hala nola: – Erditze oso goiztiarrak (“32 aste”) eta fetu heriotzak goiztiarrak edo berantiarrak izateko aukera handiagoa, lehenengo ernaldia denean.
|
|
|
Gizonezkoak ausartagoak dira, baina dagoeneko emakume askok
|
dute
arriskuarekiko eta abiadurarekiko grina.
|
|
|
Gizonetan, jarrera ausartegiak maizago izaten dira. Adibide bat jartzearren, Toledoko Paraplegiko Zentroan sartzen diren muineko lesionatuen ia %80 gizonak dira, baina gero eta emakume gehiagok
|
dute
arriskuarekiko eta abiadurarekiko grina. Antsietatsuagoak eta deprimituagoak Antsietateak eta depresioak eragina dute, kasu askotan, gizabanakoaren gidatzeko moduan.
|
|
|
Osasun eta Kontsumo Ministerioak dioenez, publizitateak laguntzen du kontsumo indize altuetan. Industriak urtero diru kopuru handiak inbertitzen ditu bere produktuak sustatzeko, hedabideetan publizitatea eginez eta hainbat ekitaldi babestuz (kirola, musika, bidaiak, zozketak, sariak, etab.). Tabakoarekin edo botikekin ez bezala, edari alkoholdunen publizitatean ez dago mezu argirik edari horiek kontsumitzeak eta abusuak osasunean
|
dituen
arriskuei buruz. “Zure erantzukizuna da” motako mezuak agertzeak, “ohartarazpen bat izan ordez, adierazten du enpresa fabrikatzaileek ez dutela gaiaren gaineko erantzukizunik”, salatu du Osasunaren Mundu Erakundeak (OME).
|
|
|
DGTk dio substantzia hori kontsumitzeak funtzio psikomotoreak eta gaitasun eroaleak hondatzea eragiten duela, eta istripu bat eta lesioak gertatzeko arriskua areagotzen duela. DGTk dibulgaziozko web bat du, e jakinaren gainean jartzeko, jendea alkohol kontsumoak gidatzean
|
dituen
arriskuez kontzientziatzeko. Orrialde honetatik, organismoak aholku batzuk ematen ditu.
|
|
|
Erantzunaren zati bat estatistika ofizialetan ageri da, agente infekziosoen eta haien toxinen transmisioari buruz, garbiketa eta desinfekzio jarduera desegokiekin lotuta. Talde honen barruan, Osasun Publikoarentzat
|
duten
arriskuagatik garrantzitsuenak eta interesgarrienak elikagaien transmisio arazoei lotutakoak dira. Espainian, azken urteotan, handitu egin da elikagaien bidez transmititzen diren gaixotasunen eragina.
|
|
|
Ikertzaileek heriotza horien herena haurrak ahoz behera lo egotearekin lotzen dute. Duela hamar urte, Ameriketako Pediatria Akademiak gomendatu zuen bularreko haurrak ahoz gora etzateko, eta ahoz behera etzanda egoteak
|
duen
arriskuaz ohartarazteko. Baina, gauza guztietan bezala, salbuespenak daude.
|
|
|
Gaur egun, haurrak ez du arnas teknika inbaditzailerik behar, eta errehabilitazio fasean dago. “Prozedurak ez
|
du
arrisku handirik amarentzat, amniozentesia (baloia jartzeko) eta zesarea konbentzionala (exita egiteko) baino zerbait gehiago. Baina kalkulatutako arriskua da.
|
|
|
George Alberti irakasleak, Diabetearen Nazioarteko Federazioko (FID) presidenteak, esan zuenez, diabetikoei eragiten dieten begietako gaixotasunak “tratatu egin daitezke, baita prebenitu ere”. Egun hori Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) laguntzarekin antolatu du, eta aurten diabetesak begi bistan
|
dituen
arriskuez jabetu da. FIDaren datuen arabera, gaur egun, munduan 2,5 milioi pertsonak baino gehiagok ikusmen galera dute erretinopatia diabetiko baten ondorioz, erretina irrigatzen duten hodien nahaste baten ondorioz, odolean azukre gehiegi izateak eta hipertentsioak lagunduta.
|
|
|
Kezka hori Europako legerian eta munduko beste herrialde batzuetakoan islatzen da, eta produktuaren kalitatea eta hori lortzeko erabilitako prozesua bermatzeaz gain, ingurumena edo pertsonen edo animalien osasuna urrunetik aldatu edo kaltetzeko edozein aukera baztertzen du. Aipatutako gogoetak zalantzan jartzen dituzten ondorio kaltegarriak mugatzeko kezken katalogoan, azken urteotan, GEOek elikagaiek alergia motaren bat eragiteko
|
duten
arriskuaren azterketa gehitu da. Hori horrela balitz, produktua ez litzateke interesatuko ikuspegi komertzialetik kontsumitzailearen ukatze probableago horren aurrean.
|
|
|
" Prestige" ren isurketak osasunerako
|
duen
arriskuaz ohartarazi dute ekologistek
|
|
|
Bi kanpaina berezik eragina izanen dute mugikorraren erabileran eta argi elementuetan. Lehenbizikoa udaberrian eginen da, polizia autonomoekin eta udalekin elkarlanean, gidatzean aparatu hori erabiltzeak
|
duen
arriskuaz kontzientziatzeko. Udazkenean, DGTren publizitateak argi eta islapen elementuen erabilera egokiaren berri emango du.
|
|
|
Hildako animaliak leize zuloetara botatzeak
|
badu
arriskurik: ura nahasi, gaizkitu eta iturri urtegietara joan liteke.
|
|
|
Hobeki pentsaturik lurra joko dut nik ere, ez litzateke egokiago izango jendea prestatzea lehenik, euskal testuak poliki poliki landu, eta, hori bideratua dugularik, bertan goxo eskolak non eman daitezkeen pentsatzen hastea? Bigarren bide honek, egia da hori,
|
badu
arrisku handi bat, eta arrisku hori da gauzak inoiz ere ez egitearena, garbi mintza gaitezen. Baina aukera egin behar badugu, garbi mintza gaitezen hemen ere, uste dut askoz ere egokiagoa dela bigarren bidea hautatzea, plangintza bat pentsatu, eta egin, ongi betetzen baldin bada bederen.
|
|
|
Gaur egungo testuinguruan unibertsitate indigena hori aurrerapauso handia izango litzateke. Bainaho rren aplikazio zuzenak baditu" ghettismoarekin" zerikusirik
|
duten
arriskuak ere: ez da Euskal Herriko errealitate soziologikoari dagokiona, ez irakasleria garatzeko sistema onena, ezta proiektu integratzaileena ere.
|
|
2003
|
|
|
Gerra Hotza 1991n bukatutzat jo zenetik, Atomo Zientzialarien elkarteak bere ordulari famatuaren orratza hirugarren aldiz aurreratu zuen 2002ko otsailaren 27an. Egun horretan, hasieran ipini zuten minutu berean ipini baitzuten, gainean
|
dugun
arriskuaren erakusle. Eta orain," hamabiak zazpi gutxi" adierazten du ordulariak.
|
|
|
Beraz, aipatutakoaren arabera gure kultur produktuek elkarren artean izan lezaketen konpetentzia gertaera naturaltzat har lezake norbaitek, baina nire idurikoz, euskararen mundu ahula tartean dagoenean, logika horrek aurreikustea merezi
|
duten
arrisku eta mehatxuak ditu berekin batera. Gaztelania eta frantsesezko kultur produkzioen markoetan, hurbilen ditugunak aipatzeagatik, natural, normal eta nahi bada eboluziorako bixigarri ere izanen da konpetentzia komertziala, baina biziraupena arriskuan duten hizkuntzen kasuan paralelismoak ez du balio.
|
|
|
Txostena egiteko 525 hizkuntza aukeratu dituzte, guztira 5.000 direla kontuan izanda. Euskara ez
|
dute
arrisku larrian direnen artean kokatu, baina alde ilun asko daudela aitortu du txosten hori osatzen lagundu duen Patxi Juaristik. Nafarroako eta Iparraldeko egoera nola dagoen ikusita, euskara Euskal Herri osoan salbatuko dela esatea oso zaila dela adierazi du.
|
|
|
Bost urte gehiago dituzu eh! Kirolak
|
duen
arriskurik handiena da hau. Eta hala ere, ezer baino lehen esan nahi dut osasunarentzat hobeto dela arrisku hori izatea kirolik ez egitea baino.
|
|
|
Ozeanoek gainean
|
duten
arrisku larrienetako bat kontrol gabeko arrantza masiboa da.
|
|
|
Emailearen osasun mentala organoak aterako dituen eta transplantea egingo duen medikuak ez beste batek aztertu behar du, eta horrek emango dio ebakuntzak
|
dituen
arriskuei buruzko informazioa, maila somatikoan zein psikologikoan aurreikusten diren ondorioen berri emango dio, bere bizitza pertsonalean, familiakoan zein lanekoan izan ditzakeen ondorioak jakinaraziko dizkio eta organoaren hartzaileak lor ditzakeen onurak ere azalduko dizkio.
|
|
|
Edozein modutan, nire ustez, bi dira Orberen adierazpenetan nabarmendu beharreko puntuak. Lehenik eta behin, UEUren zuzendariak zera uste zuen, barrutia lortuz gero, UEUren planteamendua berraztertu beharra zegokeela, UEUk kultura ghetto bihurtzeko
|
zuen
arriskua saihesteko. Are gehiago, euskal kultura, hedapen eta tankeraz, orain arteko udako saioetan adina Unibertsitate ofizialean jorratzen den momentu berean, Udako Euskal Unibertsitateak bere egitekoa burutu duela pentsatu litzateke.
|
|
|
Amaren arazo medikoek eragina dute pisuan jaiotzean, batez ere arteria presio altua, diabetea, zenbait infekzio, giltzurruneko, bihotzeko edo biriketako arazoak baditu. Umetoki edo umetoki lepo anormal batek handitu egin dezake amak jaiotzean pisu txikiko haurtxo bat izateko
|
duen
arriskua. Osasun arazoak Pisu gutxiko haur batzuek sodio (hiponatremia) edo ur desorekak dituzte, edo odoleko azukre maila baxua (hipoglizemia), garunean kalteak eragin ditzakeena.
|
|
|
Gizakietan, sei hilabete baino gehiago iraun ez duten ikerketek artritisarekin eta artikulazioetako minekin lotutako ondorio kaltegarriak egiaztatu dituzte. Dehidropiandrosteronatik ez dira ezagutzen ondorioak berehalako ondorioetatik haratago, eta zientzia aldizkari entzutetsuetan argitaratutako zenbait ikerketak ohartarazi dute substantzia hori bereizketarik gabe hornitzeak
|
dituen
arriskuez. Emakume menopausikoetan ikusi da, gizonezkoetan ez bezala, gaixotasun kardiobaskularren eragina handitu egiten dela HDL kolesterola murriztearen ondorioz.
|
|
|
Ibai, ubide eta lakuetako bainuak beste gaixotasun iturri batzuk ere izan daitezke, askotan azalean sartu eta gaixotasunak sortzen dituzten larbek kutsatzen baitituzte. Itsasoko urak ez
|
du
arriskurik, arrainen edo anemonen hozkada eta ziztadek izan ezik. Sexu transmisiozko gaixotasunak ere kontuan hartzekoak dira.
|
|
|
Alde batetik, Europako Batzordeak martxoan ezagutarazi duen 2002ko Eurobarometroak laburtzen duenez, EBn ez dago teknofobiarik. Horrek ez du esan nahi, ordea, nekazaritzari eta elikagai industriari dagokienez, batez ere, europarren gehiengoak uste
|
duenik
arriskuak onurak gainditzen dituela.
|
|
|
Udalerri batzuek eskumen espezifikoak izango dituzte berriro elikagaien osasunaren arloan Horien artean, Katalunia duela gutxi joan da, eta udalerriei osasun agintaritza esleitu die. Izan ere, tokiko erakundeek eskumena dute txikizkako merkataritza jardueretan, sukaldaritzan, tokiko ekoizpenean eta hiri garraioan elikagai produktuek osasunerako
|
duten
arriskua saihesteko edo minimizatzeko jardueretan. Babestu nahi dituen interes orokorrekiko jardunaren eraginkortasuna, neurri handi batean, administrazio autonomikoaren, haren erakunde autonomoen eta udalerrien arteko koordinazio, lankidetza eta lankidetza printzipioen ezarpen egokiaren araberakoa izango da.
|
|
|
Txostenaren arduradun diren adituek, “Elikagaien osasuna bermatzeko irizpide zientifikoak” izenekoak, ziurtatzen dute elikagaietan mikrobioak detektatzeko analisiak erabilgarriak direla establezimenduetan poluzioaren aurkako borrokan, baina ez dute bermatzen kontsumitzaileen babesa. Alde horretatik, txostenak adibide gisa jartzen du behi kanaletan salmonella detektatzeko analisiek duten gaitasuna, nahiz eta ez duten zehazten kontsumitzaileak salmonelosia harrapatzeko
|
duen
arriskua. Elikagaien higienearen kontroletan ahulguneak ezabatzeko, txostenak elikagaietako patogenoen kontrolak eta elikagaien kutsadurari buruzko datuak erlazionatuko dituen plan bat onartzea proposatzen dio Kongresuari.
|
|
|
Era berean, A bitaminaren metabolito bat aurkitu da, 14 hidroxi retro retinol (HRR), linfozitoen aktibazioarekin eta ugaritzearekin zerikusia duena. Badaezpadako neurriak Adituek, ordea, gehiegizko bitaminak
|
duen
arriskuaz ohartarazten dute. Mikronutriente hori gehiegi emateak hezur dentsitate minerala jaistea (osteoporosia) eragin dezake, baita haurdun dauden umeek malformazioak izatea, krisi epileptikoak izatea edo garezur barneko presioa handitzearen ondorioz kontzientzia galtzea ere.
|
|
|
Osasun Sailak diabetesaren eta kolesterolaren aurkako bi sendagai konbinatzeak
|
dituen
arriskuen berri eman du
|
|
|
Pertsona bat hiltzen da munduan zortzi segundoz behin tabakismoaren ondorioz. Hori dela eta, Artzainek zuzentzen duen sailak, Tabakorik gabeko Nazioarteko Eguna dela eta, ohar bat helarazi nahi izan die Espainiako biztanleei, batez ere nerabeei, zigarretek osasunerako
|
dituzten
arriskuei buruz, eta eskatu die ez dezatela modetan eraginik izan ohitura horretan hasteko. Ana Pastorrek nabarmendu zuen tabako kontsumoa saihesteko ekimenak egin behar direla esparru guztietatik; besteak beste, Tabakismoa Prebenitu eta Kontrolatzeko Plan Nazionala.
|
|
|
Eguzkitan gaizki egoteak
|
dituen
arriskuen berri emango die herritarrei
|
|
|
Miguel Arias Cañete Nekazaritza Ministerioak 2001ean jakinarazi zion Erkidegoko Gobernuari ahalmen hori handitzeko asmoa zuela. Hiru kategoria Erkidegoko erregelamendu horrek arau argiak definitzen ditu substantzia horiek tratatzeko, eta hiru kategoriatan sailkatzen ditu, gizakien eta animalien osasunerako eta ingurumenerako
|
duten
arriskuaren arabera. 1 kategorian daude arriskutsuenak, entzefalopatiak eragiten dituzten agenteek kutsa ditzaketenak, hala nola “behi eroen” gaitza, baina baita dioxinak izan ditzaketenak ere.
|
|
|
Nazioarteko Batzorde Olinpikoak (COI) atzo Lausanan (Suitza) bildutako nutrizio adituek adierazi zutenez, dieta orekatu batek kirolariari maila gorenean lehiatzeko eta entrenatzeko behar duen guztia ematen dio, nutrizio gehigarrietara jo beharrik gabe eta dopina dela eta positibo bihurtzeko
|
duen
arrisku “potentzialera” baliatu gabe. Espezialista horiek urte bukaeran kirolariei eta entrenatzaileei beren elikadura diseinatzen laguntzeko dokumentu bat argitaratzeko asmoa dute.
|
|
|
Hitzarmenaren lehen ekimena ikastetxeetako hezkuntza proiektua da. Hitzaldien bidez, haurrek Internetek eskaintzen dien informazioa aprobetxatzen ikasiko dute eskolako lanak egiteko, eta debekatutako edo legez kanpoko edukietara sartzeak
|
dituen
arriskuen berri emango zaie. Irakasleei teknologia berriak beren irakaskuntza funtzioetara egokitzen erakutsiko zaie, eta hezkuntza atariei buruzko informazioa emango zaie, besteak beste.
|
|
|
Horregatik guztiagatik, DGTk kanpaina indartsu bati ekin dio, auto kamuflatuen bidez, gidariek beren zelularrak gaizki erabil ez ditzaten. Real Automóvil Club de Catalunyak (RACC) egindako ikerketa baten arabera, 3 milioi espainiarrek baino gehiagok erabiltzen dute telefonoa gidatzen ari diren bitartean, nahiz eta gehienek badakiten zuhurtziagabekeria hori egiteak
|
duen
arriskuaz. Telefonoz hitz egitea da zehapen arintzat jotzen den arreta galarazteko arrazoi bakarra.
|
|
|
Baina mundua mutu doa gazteria horren garapenera, gizakiaren hazkundearen etaparik ahulenetarikoa. Garapen bidean dauden herrialdeetan helduek
|
dituzten
arrisku eta arriskuez gain (pobrezia, gosea, langabezia, ur falta…), nerabeengan eragin berezia dutenak gehitu behar dira. Eta horien artean, neskak dira talderik sentikorrena.
|
|
|
Jende askok dieta desorekatuak, hipokalorikoak eta koipe gutxikoak egiten ditu urte sasoi honetan, eta horiek oso kaltegarriak izan daitezke osasunerako. Gure dietatik funtsezko elikagaiak kentzeak
|
duen
arriskuaz ohartarazten dute medikuek, nutrizio gabezia handiak eta anemia larria eragin baititzake. Mineral garrantzitsuenetariko bat burdina da, giza gorputzak berez sortzen ez duena, elikadurak ekarri behar duena.
|
|
|
Datu horiek bi sexuetako erretzaile mailari dagozkio. Carlos Jiménez Ruiz Madrilgo Osasun Publikoko Institutuko Tabakismo Unitateko zuzendariak esan du erretzaile ohi espainiarren kopuruak erakusten duela “tabakoak
|
dituen
arriskuen aurkako informazio kanpainek eragina izan dutela”, eta espainiarrek “osasun hezkuntza handiagoa eta osasunarekiko interes handiagoa dutela”. Hala ere, aditu horrek ohartarazi du “azken urteotako eremu aurreratua galdu egin daitekeela biztanleria sektoreek gero eta tabako gehiago kontsumitzen dutelako”, hala nola emakumeek, nerabeek eta gazteek.
|
|
|
Europar Batasuneko exekutiboaren iritziz, zuzentarau berriarekin betetzen dira Munduko Merkataritza Erakundeak (MME) enbargoagatik ezarri zion kondenaren baldintzak. 1998an, MMAk Europar Batasuna (EB) kondenatu zuen hormona jakin batzuk hazkundearen sustatzaile gisa erabiltzea debekatzeagatik, haragia kontsumitzeak
|
dituen
arriskuen azterketa zientifikorik egin gabe. Harrezkeroztik, EBk eskura zituen proba zientifikoen ebaluazioa egin zuen, eta Kontseiluak eta Europako Parlamentuak Europar Batasuneko arau berri bat ezartzeko balio izan zuen.
|
|
|
Nazio Batuen Erakundeak (NBE) azterlan bat argitaratu berri du, eta bertan ohartarazten du 16 emakumetik batek haurdunaldian edo erditzean hiltzeko aukerak dituela munduko eskualde pobreenetan; herrialde garatuetan, berriz, 2.800 emakumetik batek bakarrik
|
du
arrisku hori. Adibide gisa, ikerketak adierazten du 2000 urtean munduan izandako 529.000 amaren heriotzetatik %95 Afrikan eta Asian gertatu zela, %4 Latinoamerikan eta Karibean eta %1 baino gutxiago munduko eskualde garatuenetan.
|
|
|
ISSko egoera normala da, eta ez
|
dute
arriskurik astronautentzat, Europako Espazio Agentziaren arabera.
|
|
|
Enpresa azpikontratistek beren jarduerak
|
dituen
arriskuen berri eman dute.
|
|
|
Sektore guztietan, enpresaburu nagusiaren aginduek langile guztiei eragingo diete, bai soldatapekoei bai autonomoei, baita harreman juridikorik ez dutenei ere. Jarduerari ekin aurretik, enpresa azpikontratistek beren jarduerak
|
dituen
arriskuen berri eman dute, eta larriak edo oso larriak badira, idatziz jaso dira. Halaber, idatziz jasoko da laneko arriskuak ebaluatu eta haien prebentzioa planifikatu dela.
|
|
|
Haur batzuk dabiltza dindanean burdinazko kateei eskutxoekin helduta, zaintzaileek eguneko lehen zigarroaz gozatzen duten bitartean. Ez
|
du
arriskuaren zantzurik sumatu emazteari kargu hartu eta esan beharrekoak esaten hasi zaionean, ez eta ere poltsa zimurretik esku dardaratiz pistola beltza atera dionean ere. Esajerazio bat iruditu zaio, gehiegikeria guztiz femenino bat, gauzak bere onetik atera gabe ere aski arazo baitituzte beren artean.
|
|
|
Ez zen noski gauza ohikoa, eta are gutxiago B. bezalako hiri turistikoari zegokion mailakoa. Han bilduak geunden lagun guztiak kanpotarrak ginen, eta ez genekien, beraz, nora jo behar
|
genuen
arrisku edo istripuren bat gertatuz gero. Urduritasunez, apurtxo bat gehiago itxarotea erabaki genuen, seguru baikeunden ordena publikoaren zaintzaileak laster iritsiko zirela.
|
|
|
Nolanahi ere, Kulturaren Euskal Plana aurkezterakoan Ibarretxek berak eta Azkarate andreak esandakoak kontuan hartuz, adi jarraitu zaie planaren gorabeherei, plan erraldoi guztiek
|
duten
arrisku berbera baitu honek ere: alegia, gero praktikara ezin eramana, edo praktikara eramateko zailtasunak izatea.
|
|
|
Horrek galdatzen du iritzi zuzena, ikasketa eta eskarmentuak lagundua. Baliabide horiek gabe, edonork
|
du
arrisku bizia, aplikazio okerrak egiteko, nahiz legeek berezkoak dituzten gaietatik kanpoko arloetan aplikatuz, nahiz salbuespenek sortzen dituzten mugak nahasiz, nahiz ekitateari zabalkuntza gehiegi emanez zuzenbidearen derrigorraren gainean, edota hau bestearen kontra jarriz; nahiz, azkenean ere, haien erabilera eta aplikazioan kontuan hartu beharreko bestelako giderrak baztertuz....
|
|
|
–Espainia Berriaren ikuspuntuak gogoan harturik –errezoan legez ekin nion– izen abizenez aipaturik datozen hurrengo pertsonen afiliazio politikoa eta horiek
|
duten
arriskua azaltzen da, arrisku horren kausak adierazita.
|
|
2004
|
|
|
Bere analisiaren erdia erresistentzia masa mugimenduen arrisku berriei eskaini zien. Seattle 1999, Porto Alegre 2001 eta Mumbai 2004 bilkura erraldoietan gorpuztu den Munduko Gizarte Foro delakoak gaur
|
dituen
arriskuak aipatu zituen luze.
|
|
|
Non geratu ote dira 80ko hamarkada hasieran esaten genituenak: eskola euskaldunduz, Telebista euskaraz izanik eta abar, euskarak ez
|
zuela
arriskurik. Baina gerora komunikabideak garatu dira, Administrazioak baditu bere barne normalizazio zein gizartea euskalduntzeko (EBPN) programak, Kontseiluaren ahalegina hor dago, euskalgintza sustraitutako sektorea da, baina mundializazioa eta estetika borroka medio, Fermin Etxegoien dixit, euskarak aurrera asko egin du baina garaiotan inoiz baino arrisku handiagoa eduki dezake.
|
|
|
Makina horietako filtroek B motako erradiazio ultramoreak (larruazalarentzat arriskutsuenak) suntsitzen dituztela eta A motakoak (brontzeatzen dutenak) iragaten uzten dituztela egia da; baina UVB izpiak arrisku handiagokoak badira ere, UVA izpiek ere
|
badute
arriskurik: larruazaleko zuntz elastikoetan dute eragina eta asko hartzen direnean epe luzera azalaren zahartzea eta minbizi aurreko lesioak sortarazten dituzte.
|
|
|
Hirutik batek, gainera, UVA izpiak hartzeak
|
dituen
arriskuen (larruazalaren zahartze goiztiarra, begietan kalteak, azaleko tumoreak) berri ematen duen derrigorrezko kartela ere ez dauka.
|
|
|
Orduan, bistan denez, kimatu ez ezik jatorrizko mezuaren esanahi zehatza erabat aldrebestu ere egin dezakegu, ez baitakigu ziur gurera aldatu dugun aipuaren iturburuan zehatz mehatz zer zegoen, bitarteko baten bidez eskuratu dugunez gero. Bego, honetarako eta bestetarako, gure prozedura honek
|
dituen
arriskuen aitorpen hau.
|
|
|
Joxe Manuel Irigoienen esanetan lehia ankerra baitauka hor gure kulturak auzo kultura hegemonikoen aldamenean: . Beraz, aipatutakoaren arabera gure kultur produktuek elkarren artean izan lezaketen konpetentzia gertaera naturaltzat har lezake norbaitek, baina nire irudikoz, euskararen mundu ahula tartean dagoenean, logika horrek aurreikustea merezi
|
duten
arrisku eta mehatxuak ditu berekin batera. Gaztelania eta frantsesezko kultur produkzioen markoetan, hurbilen ditugunak aipatzeagatik, natural, normal eta nahi bada eboluziorako bixigarri ere izanen da konpetentzia komertziala, baina biziraupena arriskuan duten hizkuntzen kasuan paralelismoak ez du balio.
|
|
|
Estatu Batuetako agintariek ez dute ondorioztatu silikona inplanteak arriskutsuak direnik, baina ez dute uste nahikoa datu dagoenik produktu horien segurtasuna epe luzera egiaztatzeko. Inplanteak hausten direnean eta silikonazko gela organismoan sartzen denean, emakume orok
|
duen
arriskua da erabakian gehien pisatu duena. 1992an silikonaren erabilera murrizteko erabakia protesi horien eta zenbait gaixotasun autoimmuneren (artritisa, lupus eritematosoa…) arteko erlazioan oinarritu zen, nahiz eta inoiz ez zen irmo frogatu.
|
|
|
Azken diseinua lauki formakoa denez, edozein zehaztasun falta oso deigarria izan daiteke. Kasu honetan, lanean izena ematen duen zaleak
|
duen
arrisku nagusia da. Kostuak murrizteko eta gainazalari antzeko akabera emateko, imitazioak instalatu behar dira.
|
|
|
Gaixotasunaren eragilea SARS CoV izeneko deskribapen berriko koronabirusa da. Agente horrentzat, OMEk mundu osoko eremu geografiko arriskutsu nagusiak sailkatzea eta mugatzea erabaki du, globalizazioak planeta mailan hedatzeko
|
dituen
arriskuak direla eta. Arrisku handieneko eremuak lehen agerraldiekin bat datoz.
|
|
|
Hori horrela da lurrikarak denboran zehar gehitzearen fenomenoagatik”, erantsi du. Parkfielden kasua Horrek ondorio nabarmenak
|
ditu
arrisku sismikoa ebaluatzen duten ereduetan; izan ere, kasu askotan, gertaera kuasiperiodiko bat hartzen dute, eta horrek arriskua denborarekin handitzea eragiten die. Porrotaren adibiderik argiena Parkfielden kasua da, San Andresen failaren ertzean dagoen hiri estatubatuar txiki bat, 22 urteren buruan lurrikarak gertatu baitziren.
|