|
2000
|
|
|
Jendeak jakin behar
|
du
pertsonak garela, hamazazpi eta hamasei urteko gazteak; guk ere egiten ditugula edozein gaztek egiten dituen astakeriak, larunbat gauetan edozein gazteri gustatzen zaion bestak gustatzen zaizkigula... Agian hor, gehiago sentitzen naiz gazte, bertsolari baino.
|
|
|
– Estatu osorako emisio baimena duen lurrazaleko telebista batean kapitalarenedo boto eskubideen %15etik gora
|
duen
pertsonak ezin du beste baimenenbaten titularra den sozietate batean kapitalaren edo boto eskubideen %15baino gehiago izan; aldiz, sozietate bitan %5etik gora izanez gero, ezinlezake hirugarren batean portzentaje horretatik gorako parte hartzerik izan; satelite bidezko zerbitzuetan ere antzeko mugak daude indarrean, nahiz etaportzentajeak %30era igotzen diren lehenengo kasuan eta %5ean geratzendi...
|
|
|
– Estaturako telebista lurrazaleko analogiko baten gainean kontrola
|
duen
pertsona edo sozietate batek, gehienez jota ere, lurrazaleko telebista digitalekobeste bostetara luza dezake kontrola (betiere sozietate ezberdinak izangodirelarik). Kopuru hori laura jaitsiko litzateke baldin eta simulcast egitekobaimenaren ondorioz, sozietateak kanal digitala izateko baimen automatikoaizango balu.
|
|
|
Honekin ez diot Monzon-i arrazoirik kendu nahi, zerbaitek ekartzekotan, borrokak ekarriko baitio herri honi askatasuna; eta, borrokatzeko, utopikoa izanbehar
|
du
pertsonak. Alternatiba politiko bat bideratzeko orduan, ordea, ez da nahikoa mundu hobea nahi dugula esatea7 Politika, ekimen hori epe eta marko mugatubatean egin ahal izateko formula azaltzean datza.
|
|
|
Nazionalitate eta, noski, hiritartasun bikoitza
|
duten
pertsona hauetako askokerabat modu instrumentalean erabiltzen dituzte, ahalik eta etekinik handiena lortzekoasmoz. Zenbait kasutan, hiritartasun bikoitzaren itzalean hauteskunde europarretanbi aldiz bozkatu duenik ere bada.
|
|
|
Legeak uzten dituen zirrikituak inoiz ez dira alferrik galduak izaten. Hala erakustendigu behin eta berriro nazionalitate bikoitza
|
duten
pertsonen jarduerak, bai EuskalHerrian, eta bai, beste testuinguru batzuetan, inmigrazioaren inguruko ikerketa lanek ere azaltzen dutenez. Instrumentalizazioa, ordea, ez da beti begi onez ikusten.
|
|
|
Pertsona hori ez da konturatzenbere aurpegiak goibeltasuna, sumina edo nazka adierazten duela. Aurpegi edo aurpegi zati batzuek halako min espresio nabarmena izaten dute, non harridurasortzen
|
baitu
pertsonak bere sufrimendua sentitzen ez duela ikusteak. Ipurmamiakestuturik edukitzeak atzera egitea adierazten du, eta nahitaez du eragina funtziosexualean eta sentipen sexualen deskargan, pelbisaren mugimendu kulunkariak etadesiraren indarra inhibitzen dituelako.
|
|
|
Fokapen sexologikoak, klinikoen formakuntzaren arabera, zailtasun sexualakpairatzen
|
dituzten
pertsonen eskaerei eusteko garaian, diziplina terapeutikoezberdinak batera ditzake. Hau honela izanik, ezin esan dezakegu fokapen honidagokion berezko eredu terapeutikoa dagoenik; horren ordez, jatorri psikodinamikoaren, sistemen teoriaren, terapia kognitiboaren eta abarren tekniketatikdatozkigun ekarpenen integrazio eklektikoa dago.
|
|
|
Gehiago deskribatuz, irudimenezko pertsonaiek ez
|
dute
pertsona bat edo pertsona baten bizitzaren alderdi bat derrigorrez errepresentatzen; gainera, beti ez datozbat ageriko eszenako pertsonaiekin; bertan izan daitezke edota baita honela azalduere: pertsonaiarik ez egotea, pertsonaiaren zatia, pertsonaia zatiez osatua izatea... Batzuetan subjektuaren irudimenezko pertsonaiak daudela ikusten dataldekideengan;, eszena dramatikora bidea irekitzeko modu desegokia?
|
|
|
Beraz, musikarekin hasi eta politikan bukatu dugu. Gure izaera eta errepresentazioei buruz zalantzakagertzen
|
dituen
pertsonaren atzean, gehienetan, asmo ukatzailea gailentzen da: osagaikultural bat edota euskal kulturaren izatea jartzen dute zalantzan, adierazpen kulturalhori barnebiltzen duen euskal gizakiaren existentzia ukatzeko.
|
|
|
Gai sozialak eta politikoak ikutzen ditu, honetarako gaurkotasun luzatua duten gaiez baliatzen delarik. Esaterako, negozio eta finantzen puntu ilunen zergatia edo nola suertatu diren aztertzea; edo politikaren munduan murgiltzea, gizartearen martxan zerikusirik
|
duten
pertsonak nor diren jakiteko; etab. Ikerketa zaila eta geldoa izaten da. Informazio mota hau, sarritan, entrepresetako buruek edo politikari eta parlamentariek ematen dituzten datuei esker lortzen da.
|
|
|
b) Entzuleria potentziala: irratiaren kasuan, komunikabideek igorritako soinua jaso dezaketenak; irrati emandegiaren uhinak heltzen diren eskualde batean bizi etahargailua eskueran
|
duten
pertsona edo entzule kopurua litzateke.
|
|
|
J) Helburu entzuleria (target audience): John Haslings ek esaten digun bezala (1980, 93), helburu entzuleria entzule modura iritsi edo atxiki nahi
|
ditugun
pertsonak dira. Irratibidean lehiakortasun handia dagoenez, kontzeptu hau puri purian dago; gainera, helburu entzuleriak eragin handia dauka irrati estazioak dituen edo eduki di tzakeen iragarleengan eta beren ekoizkinen salmentetan.
|
|
|
Dagoeneko badira Interneten ahalbideetan irrati estazioak kokatzeko konfiantza
|
duten
pertsonak. Pertsona bakarrak abiaraz dezake estazioa; horren adibidetzat hartu ohi dena, Radio Cable izenekoa dugu.
|
|
|
biriketan metaturiko airearen parte bat irtetea.Hiru arnasketa mota daude: a) Toraxaren goialdeaz egiten dena (bular arnasketa). Europan nahiko ohikoa da; andrazkoek egin ohi dutena, baita beren irudia ondo gorde behar
|
duten
pertsonena ere: faxadun exekutiboena edo arropa estua daramatenena.b) Behe sabelaldeaz egiten dena.
|
|
|
—Baina erran ez dizut, bada, ezen ez zaitudala amatzat...! Eta nola izanen zaitut amatzat, baldin nik gehien maite
|
nituen
pertsonek bizia galdu badute zure kulpagatik...?
|
|
|
Galdera indiskretoei erantzun behar izatea; Niagarako urjauzietan suizidioaren aukera hain hurbil sumatzea; nahi
|
duzun
pertsona telefonoz bestaldean nahi duzunean ez topa  tzea; horra deseroso sentitzea zer den.
|
|
|
Ez dakit Ruben nola egongo den orain. Gainera, orain arte Dabiden mamua zena, aurrez aurre
|
dugun
pertsona bihurtu, eta horrek asko gogogabetuko zuen...
|
|
|
herrietan, barrutietan eta autonomian. Hiru maila horietako bakoitzean erantzukizun zuzena
|
duten
pertsonak daude zerbitzuak behar bezala funtziona dezan.
|
|
|
Horren iraupen eta zereginak zehaztu ditugu, herri zibilizatuetan erkide diren erregelen arabera. Tutoreak
|
du
pertsona eta ondasunen ardura; familiak bere baitan hautatu behar du hori, behar beharrezkoa baita zinezko gogoa, pertsonaren ondasunak gorde eta heziketa eta osasuna jagoteko, ohore eta atxikimendu osoz. Ezin, beraz, arrazoirik eta formarik gabe eskualdatu bere artapean dagoen ondarea; tentuaz administratu eta fideltasunaz kudeatu beharra du; kontularia da, administratzailea bezainbestekoa; bere jokabidearen erantzulea; kaltea ere ezin sortu, horren konponketa gauzatu gabe.
|
|
|
Liburu honen oinarrizko uste osoa eta pentsamenduaren ildoak(...) ez dira ez pertsona batek sorturiko ezta gizabanako isolatu batek besarkaturiko giro zientifiko baten parte. Liburu honen ideiak ikuspegi zientifiko orokorra
|
duten
pertsona askoren zati komun bat bailiran ulertu behar dira. Metafisikaren errefusatzea soilik ezaugarri negatibo bat da.
|
|
|
23 Frazerrek hurrengoa dio: " Zenbait arau ezarri ziren laguntza sua egin behar
|
zuten
pertsonei buruz. Batzuetan esaten zen langa bihurdikatzen zuen sokari eragiten zioten bi pertsonek anaiak izan behar zutela, edo gutxienez ponteko izen bera izan behar zutela".
|
|
2001
|
|
|
Horregatik, batzutan ez dugu gure lekua aurkitzen horrelako ekitaldietan, batez ere protagonismoa guri ematen digutenean. Beste aldetik ere, oso maite
|
duzun
pertsona baten bizitza, aurpegia, edo ahotsa behin eta berriro berbizitzea gogorra da.
|
|
|
Horregatik senarrari iruditzen zaio ezinezkoa aitatasunaren kontrako hipotesia. Eta emakumeak, berriz, pentsatzen du posible dela, froga guztiak kontra izanagatik ere, maite
|
duen
pertsonari gizon horrek egia esan izana eta emazteak, gauza guztiak kontra izanagatik ere, sinestu izana. Nik ipuin hori idazterakoan asko pentsatu dut.
|
|
|
Datu esanguratsu bat aipatzearren, duela 30 urte lan ezak bailara osoa jendez hustutzearen mehatxupean jartzen bazuen, gaur egun, eta INEMek 1999an eskainitako datuen arabera, Lea ibarra osoan 19 besterik ez dira lanik ez
|
duten
pertsonak, hamar emakume eta bederatzi gizonezko. Beste alde batetik, lanean ari diren pertsonen artean, gehienek zerbitzuetan egiten dute lan (%43, 5) eta gutxienek eraikuntzan (%9, 1); industrian (burdinola, kartoiak, grafikagintza, burdingaiak...) hiru leatarretik bat ari da eta, azkenik, antzina ogibide nagusia zen nekazaritzan bakarrik %13, 6k jarraitzen du.
|
|
|
Uste
|
dut
pertsonek egiten dutela duin lanbidea, eta ez alderantziz. Nobel Saria jaso duelako inor ez da norbait, bere gizatasun maila da Nobel Sarira iritsi daitekeena.
|
|
|
Horren ondorioz, merkatuaren etsai handia Estatua dela dioen ideia atzera geratzen da eta Estatuak gero eta aukera gutxiago du ahalmen ekonomikorik ez
|
duten
pertsonei arreta eskaintzeko.
|
|
|
Herrialde pobreetan bitartekoak
|
dituzten
pertsonekin funtzionatzen du merkatuak, gutxiengoarekin beraz, eta horrek esan nahi du gero eta pobre gehiago dagoela.
|
|
|
Zenbait lekutan ez zaie sartzen uzten emakume haurdunei eta bihotzeko arazoak
|
dituzten
pertsonei.
|
|
|
Sinkoperik eta bertigorik gabeko zorabio sentsazioa oso ohikoa izaten da antsietate handia, estresa edo depresio koadro arinak edo subklinikoak (ia antzematen ez direnak)
|
dituzten
pertsonen artean eta somatizazioa adieraz dezakete, hau da, arazo psikologikoen agerpen fisikoa.
|
|
|
Beste batzuetan, migraina, akidura, laneko estresa, insomnioa edo, (sarritan), ikusmeneko arazoak
|
dituzten
pertsonen artean.
|
|
|
Behin eta berriz zorabioak
|
dituen
pertsonaren kasua arretaz aztertu behar du medikuak, horien zergatia aurkitu arte.
|
|
|
Ekarpen horiek ezinduak berak zein berarekin ahaidetasunezko zuzeneko loturarik
|
duten
pertsonek egin ditzakete, non eta ezindua bera bada onuradun.
|
|
|
Informazioa ¿ ia dena ¿ testu eta irudien bitartez eskaintzen zaigu eta, aurkezten diren era horretan, ikusmenean arazoak
|
dituen
pertsonak ezin izango ditu atzeman.
|
|
|
Herri askotako erakunde lokal eta kultur elkarteek, turistentzako gidari lanetan jardun nahi
|
duten
pertsona urtetsuen premia dute, beren ezagutza bisitariei ager diezaieten.
|
|
|
Makina bat zaharrek, esate baterako, egunean hainbat ordu laguntzailearen premia
|
duten
pertsonei eskaintzen diete (pertsona gaixo edo ezinduak izan, edota adin txikikoak hartzen dituzten erakundeak izan).
|
|
|
Adin, kezka, arazo eta zaletasun berdintsuak
|
dituzten
pertsonen arteko harremana errazten du.
|
|
|
Gaitz hau izateko arrisku handiagoa
|
dute
pertsona lodiek eta goiko arnasbideetan aldaketa anatomiko edo funtzionalak (sudur trenkada okerra, hezur turbinalaren hipertrofia, amigdaletako edo ahosabaiko biloaren hipertrofia, adenoideen hipertrofia etab.) dituztenek.
|
|
|
Sauna oso arriskutsu izan daiteke zenbait bihotzeko gaitz
|
duten
pertsonentzat, izerdi ugari botatzeak gorputzeko likidoak ere pilatzea eragiten baitu eta odola lodiago bihurtzen denez, bihotzekoa izateko arriskua izaten baita.
|
|
|
Horregatik, hipertentsioa edo kardiopatiak
|
dituzten
pertsonen kasuan saunara joan aurretik medikuari kontsultatzea gomendatzen dute espezialistek.
|
|
|
Ikertzaile japoniarrek diote sauna erabiltzea lagungarri izan daitekeela bihotzeko kongestio akatsak
|
dituzten
pertsonentzat, bihotzaren ponpaketa eta odol fluxua hobetu egiten delako.
|
|
|
Oinak hotzak
|
dituzten
pertsonek ur berotan sartu behar dituzte 4 minutuz, saunaran sartu aurretik (edo ondoren).
|
|
|
Praktika dezagun kontenplazioa, bere zentzurik sakonenean eta daukaguna gozatzen jakin eta inguruan duguna berriro pozez deskubritu: maite
|
ditugun
pertsonak, animaliak eta landareak, paisaiak, eguneroko objektu kuttunak edo bizitza erosoago egiten digutenak.
|
|
|
Horrez gainera, billeteetako elementu batzuen inpresio kalkografikoa hau da, erliebean egina (Europako Banku Zentralaren inizialak, billetearen balioa adierazten duten zifrak eta ate leihoetako elementuak), ikusmenean arazoak
|
dituzten
pertsonei laguntza emateaz gainera, billeteen benetakotasuna hautemateko balio duen ukitze bereziki nabarmena du.
|
|
|
Bizitzaren aurrean jarrera positiboa
|
duten
pertsonek jarrera negatiboa erakusten dutenek bezala sufritzen eta jasaten dituzten gertaera desatseginak, baina desberdintasun batekin: lehenak eraginkorrak dira arazoak konpontzerakoan eta bigarrenak, berriz, errukitu eta blokeatu egiten dira.
|
|
|
Bere burua zoriontsutzat
|
duen
pertsonak badaki zorigaitza aukera bat dela beti, eta zoriona, berriz, aukeratu egiten dela.
|
|
|
Beren kanpo irudia aldatu nahi
|
duten
pertsonen eredu edo modelo jakinik ez dago.
|
|
|
artikuluak adierazten du bere azpiegitura jarri nahi
|
duen
pertsona partikularrak baimena eskatu diola (hobe idatziz) komunitateko lehendakariari edozein obra hasi baino lehen.
|
|
|
Hori dela eta, isileko ehiztariak, txori ehiztariak, gizatasun arrastorik ez
|
duten
pertsonak, gaizkileak eta mafia antolatuak landak eta basoak arakatzen ibili ohi dira, non zer harrapatuko gero saltzeko.
|
|
|
Ingurukoek euren ordenaren kanon konpultsiboak ez betetzea ere ezin dute jasan eta etxean bizi diren pertsonek helduak izan edo ez zorrotz bete dituzte mania hau
|
duen
pertsonak ezarritako ordena eta garbitasunari buruzko arauak.
|
|
|
Hemorroide arinak
|
dituzten
pertsonak ez dira medikuarenera joaten eta euren kasa tratatzen dituzte.
|
|
|
Arras edulkoratzaile diren horiek sakarosak baino eragin kaltegarri txikiagoak
|
dituzte
pertsonen hortzerian.
|
|
|
Honelako ezbehar gehienetan kalteturik gertatzen diren biktimak defentsarik ez
|
duten
pertsonak dira: haur txikiak eta zaharrak, alegia.
|
|
|
Honelako ezbehar gehienetan kalteturik gertatzen diren biktimak defentsarik ez
|
duten
pertsonak dira: haur txikiak eta zaharrak, alegia.
|
|
|
Adopzioa egin nahi
|
duten
pertsonek, bizi diren autonomi erkidegoko (gizarte arazoetako edo adingabekoaren babespeneko) organo eskudunera jo behar dute, informazioa jaso eta nazioarteko adopzioa egiteko eskabidea aurkezteko.
|
|
|
Horrenbestez, organismo ofizialek nazioarteko adopzio eskaerak NAEL horietara bideratzen dituzte eta erakunde hauek izango dira, hortik aurrera, adopzioa egin behar
|
duten
pertsonen gidari.
|
|
|
Listeriak defentsa apalak
|
dituzten
pertsonei bakarrik erasotzen die: gaixoak, haurrak, pertsona zaharrak eta emakume haurdunak.
|
|
|
Zifra horren barruan sartzen dira lehen lanpostuaren bila dabiltzan gazteak (472.000), lana izan arren hainbat arrazoigatik lanpostua aldatzeko prest daudenak (%32 inguru, 1999ko CIS erakundearen ikerketa baten arabera), unean uneko edo iraupen luzeko langabetuak eta berriro lan merkatura sartu nahi
|
luketen
pertsonak (adibidez, denbora batez lan mundutik kanpo egon ondoren berriro lanera itzuli nahi duten emakumeak)
|
|
|
Zifra horren barruan sartzen dira lehen lanpostuaren bila dabiltzan gazteak (472.000), lana izan arren hainbat arrazoigatik lanpostua aldatzeko prest daudenak (%32 inguru, 1999ko CIS erakundearen ikerketa baten arabera), unean uneko edo iraupen luzeko langabetuak eta berriro lan merkatura sartu nahi
|
luketen
pertsonak (adibidez, denbora batez lan mundutik kanpo egon ondoren berriro lanera itzuli nahi duten emakumeak).
|
|
|
Bestalde, barregarri geratzeko beldurrik gehien eta irizpiderik gutxien
|
duten
pertsonak ahulago dira konparaketa sozialaren eta estereotipo estetikoen eraginaren aurrean.
|
|
|
Erakarpen fisikoak eragina
|
du
pertsonen arteko harremanetan eta norbere irudia osatzerakoan.
|
|
|
Jakin ezazu zigor legalak daudela beharrezkoa ez denean segurtasun indarrak mugitzea eragiten duten alarma faltsuentzat eta zigor horiek ordaintzea segurtasun sistemak instalatuta
|
duten
pertsonen kontu izaten dela.
|
|
|
«... gaur egun, badira argitaletxeen munduan postu nagusiakdituzten emakumeak. Gauzak aldatzen ari dira, baina ni hasi nintzenean, munduhorretan lagun asko
|
zituen
pertsona pribilegiatua zinen edo jai zenuen. Orain, errazagoa da norbaitek zure lana kontuan hartzea.
|
|
|
ISTa baliagarria da; portaera horien adibideak ondorengoak izan daitezke: a) botereedo estatus altua
|
duten
pertsonek edo taldeek egiten duten diskriminazioa, edo b) botere gutxi edo estatus baxua duten pertsonek edo taldeek egitendituzten mobilizazio edo aldaketa sozialak.
|
|
|
ISTa baliagarria da; portaera horien adibideak ondorengoak izan daitezke: a) botereedo estatus altua duten pertsonek edo taldeek egiten duten diskriminazioa, edo b) botere gutxi edo estatus baxua
|
duten
pertsonek edo taldeek egitendituzten mobilizazio edo aldaketa sozialak.
|
|
|
Zakurrentzako fobia, horrelako beldur guztiekin gertatzen den bezala, neurriz kanpoko beldurra dago, eta ezin da zentzuz ezabatu, iraupen luzekoa da eta pertsonen eguneroko bizitzan eragin handia izan dezake. Fobia
|
duen
pertsonak, Gilek adierazi zuenez, badaki txakurrak ez duela ezer egiten, baina ez da gai bere aurrean beldurrik ez izateko, eta are gutxiago ukitu edo hurbiltzeko. Gehitu duenez, zakurraren aurrean duen erantzuna aldatu egiten da zakurraren hurbiltasun mailaren, jarreraren eta beste baldintza batzuen arabera, hala nola lepokoa duen ala ez, baina pertsona fobikoak antsietate erantzuna izaten du, eta larritasun krisiaren itxura har dezake, izerditzea, takikardia, arnasteko zailtasuna eta abar.
|
|
|
Diabetes Care aldizkariaren azken zenbakian argitaratutako azterlan baten arabera, 1 edo 2 motako diabetesa
|
duten
pertsonek joera handiagoa dute beren lankideek baino lanegunak galtzeko, eta, beraz, soldata txikiagoa dute, ehuneko 30 arte. 1989ko datuetan oinarrituta egindako lanaren arabera, diabetesak 3.7000 eta 8.700 dolar artean murriztu zituen AEBetako langileen urteko diru sarrerak.
|
|
|
1989ko datuetan oinarrituta egindako lanaren arabera, diabetesak 3.7000 eta 8.700 dolar artean murriztu zituen AEBetako langileen urteko diru sarrerak. Hala, bada, 55 urteko gizon zuri eta osasuntsuak 27.500 dolar irabaziko lituzke; diabetesa
|
duen
pertsona berak, berriz, 18.800 dolar besterik ez luke irabaziko, Ying Chu Ng doktoreak eta Hong Kongeko Unibertsitate Baptistako lankideek diotenez. Diabetikoek ehuneko 3,5 murrizten dute lan merkatuan parte hartzeko joera, baita adina, gizarte ingurunea eta osasun egoera orokorra kontuan hartu ondoren ere.
|
|
|
Gaixoak eta haren emazte edo lagun sentimentalek ebaluatu zuten eraginkortasuna”. “Erekzioaren disfuntzioa gaixotasun bat da, ez bakarrik erekzioa
|
duen
pertsonari eragiten diona, baita bere emazteari edo bikotekide sentimentalari ere”, adierazi du Udo Jonas irakasleak, Hannoverko (Alemania) Medikuntza Fakultateko Urologia Saileko buruak.
|
|
|
Jatearen abantailak eta eragozpenak Mamia, esnea eta beste esneki batzuk nutrizio ezaugarri bikainak dituzten elikagaiak dira, funtsezkoak bizitzaren etapa guztietan, erraz kontsumitzen direnak eta, oro har, erraz digestatzen direnak. Koagulatuta egoteagatik, mamia esne likidoa baino digestioxeagoa da, eta horregatik da bereziki gomendagarria urdail delikatua
|
duten
pertsonentzat. Bestalde, ez da komeni laktosarekiko intolerantzia, beherako akutua eta behi esnearen proteinarekiko alergia duten pertsonek jatea.
|
|
|
Koagulatuta egoteagatik, mamia esne likidoa baino digestioxeagoa da, eta horregatik da bereziki gomendagarria urdail delikatua duten pertsonentzat. Bestalde, ez da komeni laktosarekiko intolerantzia, beherako akutua eta behi esnearen proteinarekiko alergia
|
duten
pertsonek jatea. Etiketatzea Ontzi eta etiketetan produktuaren izena, zein esne motatakoa den (ardi edo behi pasteurizatua), produktuaren kopuru garbia, iraungitze edo kontsumo data lehenetsia, kontserbazio baldintza bereziak eta fabrikazio lotea jarri behar dira.
|
|
|
Patata karbohidrato konplexuetan (almidoia) eta bestelako substantzia elikagarrietan aberatsa da, eta garrantzi handia du gure eguneroko elikaduran. Nutrizio arloko adituek egunero kontsumitzea gomendatzen dute, barazkiekin, entsaladekin, lekaleekin, pureekin… lehen plater gisa, edo, bigarrenen hornitze gisa, hori bai, ez beti frijituta, baizik eta lurrunetan, labean edo papillote eran, pure gisa… gantz, kaloria eta digestio hobeko pure gisa.Potasio kantitate handia dutenez, giltzurruna
|
duten
pertsonek, medikuak aginduta, mineral horretan dieta txikia behar badute, kontuan izan behar dute kontsumitu aurretik patatak 10 h baino gehiago beratzen utzi behar direla (ahal den guztietan ura aldatuz), potasioa uretara pasa dadin, eta ura beti bota da. Kalitate irizpideak erosketan, manipulazioan eta higienean:
|
|
|
Nerbio anorexiaren ezaugarri nagusia argaltzeko gogoa da, eta, batez ere, pisua galdu nahi duten emakume gazteei eragiten die, gorputz handiegia dutelako, nahiz eta dagoeneko nahiko argal egon daitezkeen. Bulimia asaldura bat da, eta, horren ondorioz, bulimia
|
duten
pertsonek modu konpultsiboan jaten dute lehenik eta behin, eta, ondoren, janaria deuseztatzen dute, bai okada induzitu, laxante, barau edo gehiegizko ariketen ondorioz. “Pertsona batzuk asaldu horietarako prest jaiotzen dira”, adierazi dute adituek, eta gaineratu dute “pertsona bakoitzak elikadura nahaste bat garatzeko duen modua bakarra dela, eta faktore genetikoen, familia faktoreen, nortasun faktoreen mende dagoela”.
|
|
|
Hala erakusten dute zenbait ikerketa zientifikok, eta, gainera, pertsona horiek beren etxeetan bizi direnek baino elikadura okerragoa jasotzen dutela erakusten dute. Era berean, dementzia, deanbulazioa eta jateko autonomia falta
|
zuten
pertsonen nutrizio egoera okerragoa zen, eta nutrizio egoera okerrenak 20 hilabeteren buruan hilkortasunarekin zerikusia zuela ikusi zen. Arazoa larria da, gerontologiako adituen esanetan, zaharren arazo nagusia malnutrizioa dela diote.
|
|
|
Lekaleek indize gluzemiko txikia dute. Horrek esan nahi du, lekaleak irentsi ondoren, odoleko glukosa maila gutxi handitzen dela, eta, zuntz kantitate handiari esker, glukosa poliki poliki igarotzen dela odolera, eta horrek interes handia
|
du
pertsona diabetikoentzat. Kontsumoaren eragozpenak:
|
|
|
kirolariak, azterketa garaiko ikasleak, gaixotasunen susperraldia eta, oro har, estres fisikoa. Bestalde, gantzaren kalitate osasungarria dela eta, bereziki egokiak dira bihotz hodietako gaitzak, kolesterola eta triglizerido handiak
|
dituzten
pertsonentzat. Nahikoa da egunean 3 intxaur hartzea, baina ez da ahaztu behar, beste fruitu lehor oleaginoso batzuk bezala, oso kalorikoa dela, eta gehiegizko pisua izanez gero kontsumoa kontrolatu behar dela.
|
|
|
), eta dietan osagarri gisa ez sartzea. Gainera, urdail delikatua
|
duten
pertsonentzat zaila izan daiteke digeritzea. Estaltzen dituen azal mehea taninotan aberatsa da, eta higuingarria izan daiteke.
|
|
|
Eztiaren ezaugarri nagusia fruktosa eduki handia da, gibeleko glukogeno bihurtzen dena, eta prozesu horrek ez du intsulinarik behar. Hala ere, glukosa asko duenez, eztia diabetesa
|
duten
pertsonek kontrolatu beharreko elikagaitzat hartu behar da. Merkatuan dagoen ia ezti guztia berotu egin da, legamien bidezko kristalizazioa eta hartzidura saihesteko.Tenperatura horiek ez dira aski “Clostridium botulinum” en esporak suntsitzeko.
|
|
|
Gainera, txerri haragia da base puniko gutxien dituena. Substantzia horiek azido urikoa sortzen dute, tanta
|
duten
pertsonengan murriztutako elementua. Nutrizio osaeraren taula (jan daitekeen 100 g ko) Ura (g) Kcal (n) Proteina (g) Koipea (g) Burdina (mg) Zinka (mg) Sodioa (mg) Potasioa (mg) Giharra Txuletak Hirugiharra Erdi gantzatsua Gibela 72 55 41 61 20:00 1 12,5 puntu 17:00 20:00 8 29,5 47 23 5,7 1,5 0,8 0,9 1,3 13,0 2,5 1,6 1,5 1,8 6,9 76 76 1470 76 370 350 Abita.
|
|
|
Gero, animalia hiltegian hiltzen denean, arrisku berezia dute animalien manipulazioek, beste animalia batzuen, instalazioen edo langileen kutsadura ekar baitezakete. Nahitaez, prozesuak izan behar du, eta horrek lagundu behar
|
du
pertsonentzat arriskutsuak diren mikroorganismoak barreiatzen. Lan baldintzen egiaztapena albaitari ofizialek egin behar dute, produkzio gune guztietan hiltegiak ikuskatzeaz arduratzen direnek.
|
|
|
36 urteko ikertzaile japoniar honek, Estatu Batuetan lan egiten duenak eta Kevin Mitnick pirata informatikoaren atzipenaldia onartu zuenean ospetsu egin denak, bere etxerako modem horietako bat erosi zuen, eta, egunkarian azaldu zuenez, konturatu zen aparatuak “atzeko ate” (“backdoor”) deritzona zuela. “Gailu honek aukera ematen die informazio egokiak (algoritmoak eta babes giltzak)
|
dituzten
pertsonei erabiltzailearen gakoa saihesteko”, konputagailuan sartzeko, adierazi zuen Shimomurak, “programa hori materialean sartu izanak erabiltzaileentzako konfiantza arazo nabaria sortzen duela”. Ikertzailearen arabera, gailu horrekin ordenagailu batean gordetako datu guztiak eskuratu eta beste batera eraman, hondatu edo birusak sar daitezke.
|
|
|
Horietako bat mellitus diabetea da, dietaren kontrol zorrotza eskatzen duen gaixotasuna. Gaixotasun hori
|
duten
pertsonentzat, bereziki arriskutsua da glukosa, sakarosa edo maltosa hartzea, odoleko glukosa maila handitzen baitute, eta horrek arazoak sortzen ditu patologiaren bilakaeran. Edulkoratzaileen beste ondorio bat, pertsona askori eragin diezaiokeena, honako hau da:
|
|
|
A (mcg) 0,27 0,06 0,08 5 9 mcg= Eq mikrogramoak. erretinol Kontsumoaren abantailak eta eragozpenak: Erraz digeritzen denez, bereziki gomendagarria da haurrentzat eta adinekoentzat, baita urdail delikatua
|
duten
pertsonentzat eta koipe gutxiko erregimenak dituztenentzat ere, hori bai, kontuan hartuta koipe gutxiko sukaldaritza teknikak erabili behar direla. Arrain gehienek bezala, Anisakis simplex larbak izan ditzakete, bereziki sentikorrak diren pertsonengan erreakzio alergikoak eragin ditzakeen parasitoa.Parasito hori beroaren eta hotzaren bidez kanporatzen da.
|
|
|
Hala, edozein pertsonak izaten dituen ohiko umore aldaketak areagotu egiten dira, eta, ondorioz, kasuen erdietan gaixoa ospitale batean sartzen da. Arazo hori
|
duten
pertsonek, egun, aste edo hilabeteetan, ohiko jardueretan interesa galtzen dute, ez dira kontzentratzen, apatia handia izaten dute eta loaren eta gosearen asaldurak izaten dituzte. Nahasmendu horiek dituzten pertsonak hamar urte arte egon daitezke gaixotasunarekin bizitzen jakin gabe.
|
|
|
Arazo hori duten pertsonek, egun, aste edo hilabeteetan, ohiko jardueretan interesa galtzen dute, ez dira kontzentratzen, apatia handia izaten dute eta loaren eta gosearen asaldurak izaten dituzte. Nahasmendu horiek
|
dituzten
pertsonak hamar urte arte egon daitezke gaixotasunarekin bizitzen jakin gabe. Gaixo maniaiko depresiboen %50 baino gehiago diagnostikatu gabe daude edo, gainera, eskizofrenia edo depresio kasu bat dute.
|
|
|
Azterlan horretako datuen arabera, 20 urtetik gorako biztanleen %14, 8k lunbalgia du; beraz, kalkuluen arabera, 4,5 milioi espainiarrek jasaten dute aldaketa hori, eta 50 urte inguruko pertsonei eragiten die, batez ere. Era berean, lunbalgia kronikoa
|
duten
pertsonen prebalentzia %7, 7koa da eta 2.300.000 espainiarri eragiten die. Osteoporosiaren prebalentzia %12, 3koa da 20 urtetik gorako biztanleen artean, eta 2.400.000 emakumeri eta 1.200.000 gizoni baino gehiagori eragiten die.
|
|
|
Beherakoa kolore berde esmeralda da, behazun azidoak ez baitira metabolizatzen. Gaixoak, animaliak eta hesteetan salmonella
|
duten
pertsonak eramaileak dira hilabete eta urte batzuetan. Horregatik, eramaileen materia fekalak mikroorganismo patogenoaren kontzentrazio handia izaten du.
|
|
|
Misoak propietate onuragarriak ditu organismoarentzat: toxinak eta antibiotikoen hondarrak ezabatzen laguntzen du, gai fekalen bidez substantzia aserradioaktiboak kanporatzen laguntzen du (erradiazioak
|
dituzten
pertsonentzat onuragarria da) eta erraz asimilatzen diren karbohidratoen edukian oinarritutako energia ematen du. Gainera, proteina eta mineral ugari ditu, hala nola sodioa, kaltzioa eta potasioa.
|
|
|
Alga sinple batzuk zelula bakar batez osatuak daude, eta beste batzuk hain handiak, itsas hondoetan horma naturalak eratzen dituztenak. Dieta guztiz begetarianoa ez
|
duten
pertsona askok ia egunero algak hartzen dituzte, agian jakin gabe. Begi hutsez ikusten ez diren arren, beste erabilera askoren artean esnez egindako postreak gatzatzea, izozkiak, fruta zukuak… Algek elikagaiei testura eta itxura atseginagoa ematen diete.
|
|
|
bitamina larruazalean sintetiza badaiteke ere, haren gainean eguzkiaren argiak eragiten duenean, kasu batzuetan, batez ere pertsona gaixoetan, etxetik gutxi irteten direnetan edo eguzkiaren argitan gutxi egoten direnetan, ekarpen dietetikoa funtsezkoa izan daiteke. Arrautzak ezin hobeki sar daitezke hezueria
|
duten
pertsonen dietan, ez baitute base pulikorik, horiek sortzen baitute azido urikoa. Behin eta berriz esan izan da arrautzak txarrak direla gibelarentzat.
|
|
|
Arroza erregulartasunez kontsumitzea faktore positiboa da zenbait patologia prebenitzeko eta hobetzeko, hala nola hipertentsioa eta hiperkolesterolemia. Arrozaren ohiko kontsumoa dieta orekatuaren parametroen barruan gomendatutako maiztasunera hurbilduz, hau da, astean 2 aldiz, herritar guztiei gomendatzen zaie, bereziki hipertentsioa
|
duten
pertsonei, elikagai horren ezaugarri bat sodio gutxi izatea baita. Arroz kontsumoak ondorio positiboak izango ditu pertsona horiengan, baldin eta gatz gehiegi gehitzen ez bazaio.
|
|
|
Arrozaren oskolak, zuntz osagaiez gain, fitosterolak ere baditu, odoleko kolesterol maila jaisteko gaitasun nabarmena dutenak. Beraz, kolesterol maila altua
|
duten
pertsonek, onura horiek lortzeko, oskolari eusten dion arroz integrala aukeratu dute.Arroz azalaren ezaugarri berezi bat silizio edukia da. Mikroelementu horrek atentzioa eman du hezur materialaren sintesirako eta eraketarako behar diren zelulak estimulatzeko duen gaitasunagatik eta kartilaginazko ehunen funtsezko substantzia eratzeko duen rolagatik, beharrezkoa baita kartilagoa eta elastina eratzeko (ehun kartilaginosoei beren propietate uzkurkorrak eta elastikoak ematen dizkieten proteinak).
|
|
|
Gaixotasun horren ezaugarri dira glutenarekiko intolerantzia, garian, zekalean, oloan, garagarrean eta tritikalean (gariaren eta zekalearen hibridoa) dauden proteinak eta ale horiek dituzten elikagaiak nahastea. Zehazki, gliadina da, glutenaren osagaietako bat, patologia hori
|
duten
pertsonentzat toxikoa den substantzia.Dietan glutena duten elikagaiak sartzen direnean, sintomatologia hasten da: suminkortasuna, jangurarik eza, distentsioa eta sabeleko mina, libratze sarriak, usain txarrak, apartsuak eta bolumen handikoak, batzuetan gorakoak.
|
|
|
Lezitina du, azido linoleikoa (gizakiarentzat funtsezkoa den gantz azidoa; hau da, elikaduratik hartu behar du nahitaez, organismoa ez baita kolesterolik sortzeko gai), kaloria gutxi ditu eta B12 bitaminaren kantitate oso txikia du. Eragozpen nagusia, tamaria bezala, sodio edukia da, eta hori kontuan hartu behar dute elikaduraren sodioa murriztu behar
|
duten
pertsonek (gehiago misoan, zereal hartzigarri bat, soja eta itsas gatza). Japonian miso mota asko egiten dira, baina Europan honako hauek erabili ohi dira:
|
|
|
Gainera, zuntzak odoleko kolesterol maila murrizten laguntzen du. Hala ere, zuntz kopuru handi hori ez da egokia urdailean eta hesteetan gasak pilatzeko joera
|
duten
pertsonentzat, ezta heste delikatua dutenentzat ere (kolitisa). ).
|
|
|
Gaur egun, zenbait autonomia erkidegok dagoeneko argitaratu dute dekretu hori garatzeko agindua, hala nola Madrilek; beste batzuetan, berriz, egiaztapen mota bakoitza nori dagokion zehazten duen agindu hori prestatzen ari dira, adibidez, Kanariar Uharteetan. Definizio ofizialaren arabera, elikagaien manipulatzaileak dira, lan jarduera dela-eta, elikagaiekin harreman zuzena
|
duten
pertsona guztiak, prestatzean, fabrikatzean, eraldatzean, prestatzean, ontziratzean, biltegiratzean, garraiatzean, banatzean, saltzean, hornitzean eta zerbitzuan. Gainera, arrisku handieneko manipulatzaileen kategoria zehazten da, elikagaien segurtasunari eta osasungarritasunari dagokienez, manipulazio praktikak erabakigarriak izan daitezkeenean.
|
|
|
Ogiarekin edo totadekin edo gailetekin konbina daiteke, baita frutekin egindako prestakinetan ere. Digestioa hain erraza denez, interesgarria da digestio aparatua bereziki sentikorra
|
duten
pertsonentzako osagarri dietetiko gisa kontuan hartzea: zaharrak, eriondoak, etab. Karbohidrato ugari ematen dituenez, osagarri ona da lan fisiko eta mental handiak egiten dituztenentzat, kirolarientzat eta abarrentzat.
|
|
|
Bada parametro bat modu sinplean definitzeko aukera ematen duena obesitatearen existentzia, Gorputz Masaren Indizea (GMI): GMI (kg/ m2)= Pisu erreala/ Altuera x Neurria* Pisua kg tan* Neurria metrotan Gorputz masaren indizea (GMI) 30 kg/ m2 koa edo handiagoa
|
duen
pertsona orok du obesitatea. Gorputz masaren indizeak (GMI) obesitate mailak sailkatzeko balio du:* GMI:
|
|
|
Beste alderdi garrantzitsu bat, erikortasunaren (gaixotasun arrisku handiagoa) eta hilkortasunaren ikuspegitik, honako hau da: bihotzeko GMI 30 baino handiagoa
|
duten
pertsonek gaixotasun kardiobaskularrak izatea, diabetesa izateko arrisku handiagoa izatea (gehiegizko pisuak intsulinarekiko erresistentzia eragiten du, eta, beraz, intolerantzia hidrokarbonatua eragin dezake, baina ez dira denak diabetikoak, eta alderantziz, arteria masa handitu behar da) Frogatuta dago koipearen sabelaldeko banaketa arrisku kardiobaskularraren markatzaile sentikorragoa dela GMI... Gerria/ aldaka erlazioa edo indizea (maila berean eta aldakan neurtuak, hurrenez hurren) 0,95 baino handiagoa da gizonezkoan, eta 0,80 baino handiagoa emakumezkoan, arrisku kardiobaskularra eta Kontzejuaren Mellitus handiagoa izatearekin lotzen da.
|
|
|
Mediterraneoko dietak gutxitzeak konpentsatzen ditu, eta, beraz, ez du arriskurik sortzen. Hala ere, elikatze behar handiak
|
dituzten
pertsonek (mantenugai horiek murriztuta), hazkuntza aldian dauden haur eta nerabeek, haurdun dauden emakumeek eta bularreko amek eta digestio aparatuan asaldurak (maldigestioa eta malabsortzioa) dituzten pertsonek dutela kontrolatzea komeni da, elikagaietako zenbait mantenugai egoki aprobetxatzea galarazten baitute.
|