|
2000
|
|
|
Gaur egun ordea, ezin esan arriskutik kanpo gaudenik. Gure seme alabek euskaraz ikasi, pentsatu eta bizitzea posible
|
badute
ere, ingurune erdaldunetan jai dago. Urteetan nozitu erasoaren ordaina dugu hain justu.
|
|
|
Hurrengo hamarkadan ekingo zitzaion berriro lanari eta «Lerro» moduan sinatzen zuen marrazkilariak alero botatzen zuen berea. Baserri giroak, bertso munduak... oraindik pisua
|
bazuten
ere, gai berriak etorri ziren bultzaka (twist a, kasu, beheko irudian ikusten denez).
|
|
|
Parisera Jean Pierre Chevenementerekin hitz egitera joanen diren euskal ordezkariak zazpi dira. Euskal Departamenduari buruz hitz egitea xede
|
dutelarik
ere, ordezkariek aparteko esperantzarik ez dutela adierazi dute aldez aurretik. Barne ministro frantziarrak afera hori buruz mantentzen duen posizioa mugiezinatzat jotzen baitute hautetsiok.
|
|
|
. Tabernak Yoyes ezagutu ez
|
bazuen
ere, belaunaldi berekoa izanik, oso gertukoa sentitzen du.
|
|
|
Nik argi daukat miresten nuela bere joko itzela, baina aldi berean, ordukotz, gizaki arruntzat jotzen nuela eta bizi zuen egoerak ez zuela iraungo betiko. Bestaldetik aipatu behar dugu izar handiek (guk ikusten ez
|
badugu
ere) patuaren kolpeak jasaten dituztela, zorte txarra ere izan dezaketela eta bere ospe eta diruarengatik inguruan dauzkaten pertsonaia ustelak etekinak, hobariak ateratzeko edozein gauza egiteko prest daudela, idoloa suntsitu, bere osotasunean ustiatu arteraino. Nik dakidanez, kokainaren eraginarengatik panpin triste eta histrioniko bat legez kritika hilkorren artean denon ahotan ibili da.
|
|
|
Onaindiak erraten ez
|
badu
ere, liburua irakurri ostean ideia bat zabaltzen da: nazionalista guztiak desagertuko balira Arkadia berrian biziko ginatekeela, espainol nazionalismoari esker, berak horrela deitzen ez badu ere.
|
|
|
Onaindiak erraten ez badu ere, liburua irakurri ostean ideia bat zabaltzen da: nazionalista guztiak desagertuko balira Arkadia berrian biziko ginatekeela, espainol nazionalismoari esker, berak horrela deitzen ez
|
badu
ere.
|
|
|
Izan erabakitzeko proiektuan batez ere esaten da Euskal Herriak nahiko gaitasun eta ahalmen duela bere etorkizuna erabakitzeko, euskaldunok autodeterminaziorako eskubidea dugu. Guk geuk jarri behar dugu mahai gainean Estatu espainiar eta frantsesekin zein harreman mota nahi dugun, eta gure barnean zein eratako harremana eta antolaketa nahi
|
ditugun
ere bai. Dauden proiektu guztiak mahai baten inguruan eztabaidatzea proposatzen dugu eta gero, ateratzen dena erreferendum batera eraman Euskal Herriak erabaki dezan.
|
|
|
Lehenbiziko 3 kanporaketetan 24 bertsolarik kantatu zuten, Gasteizko Txusta tabernan, Araian, eta Izarran. Hasiera batean finalerdietara seik pasa behar
|
bazuten
ere, berdinketa hirukoitza gertatu zen eta antolatzaileek 10 bertsolari pasarazi zituzten. Aurreneko saioan," Txusta" n, Egoitz Unamuno, Irati Lotina, Maiteder Sasieta, Eñaut Frantzesena eta Ruben Sanchez Bakaikoa sailkatu ziren hurrenkera berorretan.
|
|
|
Txuri beltzaren baitan dauden kolore guztiak islatzen zituen, beti ere argia eta itzalaren arteko kontrasteak nabarmenduz. Bestalde, kolorea lantzeko nahikaria
|
bazuen
ere, garai hartan ezinezkoa zen bere marrazkiak koloretan inprimatzea.
|
|
|
Hasiera hartan obrak elkarlanean prestatzen ziren, denen artean egiten zen dena. Denetik egitea oso gustukoa
|
banuen
ere, pixkanaka aktore lana alboratu eta zuzendu eta idazteari lotu nintzaion, lan aukera handiagoa nuelako edo.
|
|
|
Jaiaren antolatzaileak jende asko automobilez edo autobusez joango dela espero
|
badute
ere, trena hartzea gomendatzen dute. Izan ere, zerbitzu ugari egongo da eta tren geltokia zirkuituaren sarrera ondoan dago.
|
|
|
Niri pertsonalki asko lagundu didate. Literaturan aurrera egin ez
|
dutenek
ere gogoratzen dituzte. Literaturaren barruan 3 edo 4 dibisioak dira, nork bere zelaian jokatzen dituenak, ez du asko ardura zer egiten duzun, txarregia edo onegia den... diluituta geratzen da taldean.
|
|
|
BVErenak diren beste atentatuetako batzuk hor sartu gabe. Horrez gain, desagerketaren berri
|
bazuela
ere adierazten du, BVEk bere gain hartu zuela, baina Komando Autonomoek erreibindikazio hau zalantzan jarri zutela.
|
|
|
Orain bera ikusten dudanean beste aldera begiratzen du, baina ez nago ahaztuta. Oso ondo gogoratzen naiz egin zidanaz, isunik ordaindu ez
|
banuen
ere, ondo izorratu zidan bai, dirua ezin irabazi egon bainintzen, erakustaldietan ere ezin parte hartuz
|
|
|
Natura ikuspegitik, ingurune honek aparteko ezaugarririk azaltzen ez
|
badu
ere, geologiaren aldetik, Euskal Herriko kostaldearen txokorik interesgarrienetakoa da. Bertan inon baino hobe aztertu daiteke itsas harkaitzen eta harri irlen eraketa.
|
|
|
Horrela ulertu behar da diskurtso bortitza, uholde gisa gure gainera etorri dena, galdutako denbora korrika eta presaka irabazi nahiko balute bezala. Ulertezina dena, baita azalpenik ez
|
duena
ere, azaltzen saiatu dira iritzi publikoan eragin nahirik, buruan dituzten neurri murriztaileak kosto politikorik txikienarekin onartzeko bidea izan dezaten. Nafarroako gizartea ez dago euskararen kontra eta badakite lan handia egin dutela errealitate hau aldatzeko; euskararen kontra jartzeko gezurra, iraina eta intoxikazioa erabili dituzte, bizi izan dugun kanpaina mediatikoan ikusi dugun bezala.
|
|
|
Tokikotasuna aldarri
|
badu
ere, irla bakarti bat izateari muzin egin nahi dio Goienak, euskarazko beste hedabideekin loturak bultzatu nahian baitabil. ETBrekin kasu, balizko elkarlan baterako prest agertu dira.
|
|
|
Ikastaroa segitu duten gaineratiko kideek oraindik emankizunik sortu ez
|
badute
ere, Isabelen aburuz, heldu den irail honetan, beren ekarpenak sentituko dira hainbat irratsaiotan. Zuberoan gero eta gutxiago egiten da euskaraz gazteen artean.
|
|
|
Lorategi perfektoegiez purrustaka aritu nintzaizun aurreko astean eta gustukoak zeintzuk
|
ditudan
ere azaldu... Landare eta animalien etxeratzea eta gure ustez bezatze eta otzantzea aspaldiko neolitikokoa omen.
|
|
|
Pott bandakoak," Oh Euzkadi!" ateratzen zutenak... Ikusi genuen literatura euskaraz egitea bazegoela, ordura arte ez dakit pentsatzen
|
genuenik
ere! Eredu horri begira sartu nintzen euskaraz idazte kontuetan.
|
|
|
Javier Bustoren" Ave Maria" obra izan da orain arte Tolosako lehiaketan obra behartuen artean oihartzun handiena izan duena. Hondarribiarrak obra aspalditik idatzia
|
bazuen
ere, Tolosan kantatuarazi zenetik ia koru guztiek abestu dute. " Sentimenduak ukitzen dituen obra da.
|
|
|
" Nire poesia oso merkea da,/ herriaren ahotik hartu nuen/ debalde,/ eta debalde ematen diot/ herriaren belarriari". Teknika eta egituran askotan bertso librea ba
|
du
ere, beti bertsolari ta koplarien guna darabil bere esaunda guzietan. Gehiago oraindik:
|
|
|
Italia, Frantzia, Suitza eta Japonian ere badakite zer den taldearen Karibeko soinuekin dantza egitea zer den. Fan taldeak
|
dituztela
ere esan genezake: Erratzuko (Baztan) koadrila bat 100 bat kontzertura hurbildu omen da eta Gipuzkoako agur kontzertuan, Oiartzungo Pagoan Getariako jarraitzaile taldea ikusi genuen, eurek egindako Joxe Ripiauren elastikoa soinean zutela.
|
|
|
HONEKIN lotuta, idazlea ere gero eta kontzienteago da promozioak bere liburuaren salmentan duen eraginaz, eta elkarrizketa nahiz aurkezpenak gogoko ez
|
dituenak
ere, bere lanaren beste zati bat jotzen du liburua promozionatzea. Gure etengabe gainezkatzen dituzten produktuen artean" ni naiz, hemen nago!" esateko egin daitekeen gutxiena da.
|
|
|
HONEKIN lotuta, idazlea ere gero eta kontzienteago da promozioak bere liburuaren salmentan duen eraginaz, eta elkarrizketa nahiz aurkezpenak gogoko ez
|
dituenak
ere, bere lanaren beste zati bat jotzen du liburua promozionatzea. Gure etengabe gainezkatzen dituzten produktuen artean" ni naiz, hemen nago!" esateko egin daitekeen gutxiena da.
|
|
|
Neurri horretan, hizkuntzari esanarazi behar zaio dezakeena eta ez dezakeena, eta nik hala ulertzen ditut Maria Zambranoren hitz horiek, eta horregatik gustatzen zaizkit hainbeste. Esaten dudana, eta esaten ez
|
dudana
ere esatea, alegia.
|
|
|
Euskal Herriko beste eskualde askorekiko euren egoera" pribilegiatua" dela badakite eta, horregatik, eredu bezala jokatu behar
|
dutela
ere bai. Kantitatea dagoen tokietan, kalitatean zer hobetua badagoelako.
|
|
|
PP eta PSE EEk hauteskundeen gurutzadarekin jarraitzen dute, hori bai, azkenotan intentsitate maila txikiz. Alderdi eta indar abertzaleen aldetik, ostera, desadostasun ugari egon arren, adostasun puntu bat nagusitzen dela dirudi, bakoitzak bere ikusmoldea
|
badu
ere: ETAren beste su eten bat abertzaleen arteko gutxieneko akordio maila batean oinarrituko da.
|
|
|
Hazkunde horri 1998ko txapelketan heldu gura izan zitzaion eta ohiko kanporaketa, finalaurre eta finaleko saioez gain, sailkapen saioak antolatu ziren. Helburua batetik bete
|
bazuen
ere (hau da," benetako" txapelketa hasten zenerako zelanbaiteko iragazkia egitea), egin behar ez zenetik ere asko ikasi zuten Bizkaiko Bertsozale Elkartean: uda inguruan antolatu zen, elkartetik bertatik saioak bilatu ziren eta hainbesterentzako epaimahai desberdinak prestatu ziren.
|
|
|
Bide zuzena hartu dela ematen du: txapelketok ofizialki Bizkaikotik kanpo daude sailkatzeko balio
|
badu
ere, hura udagoienean hasten da hogeita hamar bertsolarirekin, eta eskualderik eskualde bertako bertsolari eta bertsozaleen esku dago antolakuntza. Lehia giroa ez da finalean egon litekeena, baina hurbiltasunaren pizgarria dauka bertsolari eta zaletuarentzat.
|
|
|
Denboraren jarraikortasunari dagokionez, gogoetek jarraipen kronologikoa
|
badute
ere, oroitzapenak eranstean ohikoa den bezala, itzulinguru ugarirekin topo egingo dugu. Izan ere, bere iragana oroitzeko beharrezkoak dira analepsiak, hau da, denboran atzera egiteak; bestalde, bukaera iragarriko duten hainbat aurrerapen aipagarri ere badira.
|
|
|
Bestalde, egilearen beraren hitzetan," hiriaren interpretazio askotan gauzatzen dira istorioak." (Egunkaria VI) Haatik, Agurtzane Aiestaran ez da iritzi berekoa: " Estilo aldetik loturarik
|
badute
ere, ez da elkarren arteko giro komunik sumatzen eta, ondorioz, banaka batzuek baino ez dute irakurlearen arreta bizten." (Habe 295)
|
|
|
Edorta Jimenezek dioen bezala," inor gutxi salbatzen da, narratzailearen hitzak bisturiarena egiten bait du, trebetasunez pertsonaien perfiletan, prosa bera, beti beti borobiltzea lortzen ez
|
badu
ere." (Egunkaria XII) Beraz, Montoiak ironia erabiltzen du harreman hauen berri emateko.
|
|
|
Kontateknikei dagokienez ere, aberatsa da oso liburua: aitorpen itxurako lehen pertsonekoak, narratzaile orojakilea dutenak, bi orrialdetan mundu bat eraiki eta birrintzen dutenak, giro kafkiano xamarrekoak, bai eta ikutu sinbolista
|
dutenak
ere. (Egunkaria XI)
|
|
|
Gogorra da, Azpeitiko altzairua lakoxe malgutasun gutxi du. Horrek ez du esan nahi zurruna denik, ezta gozotasunik ez
|
duenik
ere. (El Diario Vasco I)
|
|
|
Gerra zibila amaitu eta 15 urtera, 1952ko negu hotzeko gau elurtsu batean, Bizkaiko kostaldeko herri batean, maki batek aspaldiko lagun eta adiskide duen kapitain baten etxeko atea jotzen du, eleberri honetan jasotako fikziozko gertaerei hasiera emanez. Gerran parte hartu ez
|
bazuen
ere, makien gora-beheretan nahastuko da aurrerantzean Onofre kapitaina eta, jende eta kontu berrien ezagupidea emateaz gain, bere burua hobeto ezagutzen eta ulertzen ere lagunduko dio berak nahi izan gabe egindako lotura horrek, nahiz eta bere buruaren ezagutzak ez duen, jakina, pertsonaia baikor bihurtuko. (Egunkaria I)
|
|
|
Azken kokagune honetan gertatzen da eleberriaren istorio garrantzitsuena. Hirurek gerra
|
badute
ere ardatz, azken honetan ezagutzen du irakurleak gerra bera eta bere bilakaera eta garapena Euskal Herrian.
|
|
|
Hala ere, hiru leku hauek erlazionaturik daude, eta ez gerragatik soilik, baita hirurek pertsonaia komun bat
|
dutelako
ere. Honela, Fidel, protagonista izateaz gain hiru istorioak elkartuko dituen pertsonaia ere izango da.
|
|
|
Aitzitik, gutxitan bada ere, zenbaitetan narratzailea lehenengo pertsonara igarotzen da. Ondorioz, hasiera batean istorioa narratzaile estradiegetiko batek kontatzen digulako ustea
|
badugu
ere, azkenean, narratzaile eta pertsonaien arteko joko ezkutu baten berri izan du irakurleak, narratzaile estradiegetikotzat zuena, egiazki narratzaile autodiegetikoa dela ikusiz. Ezusteko amaiera eskaintzen zaigu, beraz.
|
|
|
Hortaz, datozen orri hauetan azken hamarkada honetan ezagutzera eman diren idazleen lanen zerrenda emango dugu urtez urte. Hala ere, 90eko hamarkada baino lehen narratiba lanik argitaratu ez
|
dutenak
ere hartu ditugu kontuan: honela, hurrengo zerrendan 90 urtea baino lehen beste genero batean arituriko hainbat idazleren izenak ikusi ahal izango dira:
|
|
|
hala nola, Luis Mari Mujika, Iñigo Aranbarri, Edorta Jimenez, Xabier Montoia, Jose Luis Otamendi, Manu Erzilla. Hauek guztiek 90 urterako jada poesiazko lanak argitaraturik
|
bazituzten
ere, beraien lehen hitz lauzko lana urte honen ondoren argitaratu izanagatik jaso ditugu zerrenda honetan.
|
|
|
Mediatrie/ Radio France galdeketa, 97/ 98 sasoiko sailkapenean.27Zehaztearren, France 3ren tokiko lehen eguneroko emanaldia estatuko lurraldean, Biarritzenesperimentatua izan zen kable sarean 1984an, kablearen deszentralizazio politika publikoaren barrukoesperimentupean. France 3 Tours Soir izan zen uhin hertziarren bidezko bertako lehen albistegia.281995eko maiatzaren 19ko Le Monde Radio televisionek ere adierazi zuen ikus entzuleekazaldutako etsipena, France 3 Euskal Herriren emankizunetan euskarari ematen zitzaion lekua txikiegiazela baitzeritzoten.29SIADECOren inkesta soziolinguistikoak zenbakirik aurreratzen ez
|
bazuen
ere, 1991an, biztanleriaren %80k bi kate autonomikoak jasotzen ez zituen bitartean, Donostiako galdeketa institutu berak, 1996an, 42.000tan kalkulatzen zuen Ipar Euskal Herrian ETB1 gutxi gorabeherako erregulartasunezikusten zuten euskaldunen kopurua. (Iturria:
|
|
|
Baina ez alderdi eta talde horienpolitika bakarrik: ituna sinatu ez
|
zutenek
ere, aurka joan arren, Euskal Herriaren osotasunari egin izan diote erreferentzia sarritan (esaterako, Frantziako Barne MinistroakEuskal Departamenduaren aurkako jarrera Hegoaldeko politikagintzarekin lotuduenean). Lizarra Garaziko itunetik abiatutako paradigma politiko berriak datuak bildugenituen garaian (1999ko udaberrian hain zuzen) eragindako irudia, koiunturalegia oteden galdetuko dute askok (hots, hau ote den egunkariek islatzen duten benetako irudia, ala une jakin batean gertatutakoa).
|
|
|
Agerian dagoenez, alde handia dago EUSKALDUNON EGUNKARIAtik (albisteen hiru laurden Euskal Herriari baitagozkio) EL CORREOra (albisteen erdia diraEuskal Herriarekin lotura dutenak). Baina guztiek, baita Espainiaren batasunaren aldeko jarrera agerian
|
dutenek
ere, beren izaera lokala dela medio, Euskal Herriko errealitateaz ari dira neurri handi batean. Konstatazio honek honako galdera dakarkiguburura:
|
|
|
Azken baieztapenaren ildotik, azpimarragarria da, halaber, Nafarroaren kasua: herrialde honetan gertatzen den gauza gutxi aipatzen dute ETBko albistegi orokorrek.Ipar Euskal Herriko herrialdeek baino agerpen handiagoa
|
badu
ere, Nafarroak Hegoaldeko gainerako herrialdeekin alderatuta oso presentzia urria duela nabaria da. Ondorioz, ETBko albistegiek beren berriez erakusten duten Euskal Herria, eguraldi mapek besteladioten arren, neurri handi batean Euskal Autonomia Erkidegora mugatuta dagoela esandezakegu.
|
|
|
Ekonomia mailan, Internet en inperialismoa merkataritza elektronikoarenbidez gauzatzen da. Horrela, metropoliak politika ultraliberala aplikatzen du kanpoko merkataritza erlazioekiko, eta protekzionismo itxia barrukoarekiko, horretarako ziber polizia erabili behar
|
badu
ere.
|
|
|
Norbanakoaren nortasun formala finkatzen duten irizpideen inguruan, orain arteegin den eztabaida, oparoa baino gehiago, ixila izan da gizarte zientzen alorrean.Gaur egun identitatearen inguruko ikerketek antropologiaren ardatz nagusietako batosatzen
|
badute
ere,, hiritartasuna, edota, naziotasuna?
|
|
|
Naziotasuna, nazio nolakotasuna den heinean, nazio bateko kide edo partaide sentitzeko ahalmena eta eskubidea izanik, nazionalitatea estatu batek bere hiritartzat jotzen dituenpertsonentzat arautzen duen izaera juridikoko nortasuna da. Naziotasuna norbanakoaren aukera da; nazionalitatea, aldiz, estatuak aldez aurretik askripzioz erabakitako eta araututako nortasuna da orokorrean, zenbait kasutan norbanakoak aukeratzeko posibilitatea
|
badu
ere, naturalizazio kasuetan adibidez. Hizkuntza askotan ezdira desberdintzen bi kontzeptu horiek eta hitz bakar batez adierazten dira bi esanahiak:
|
|
|
Deschenez i (1989) jarraituz, hauxe da gutxiengo egoeran dagoen taldea:, estatu bateko herritar taldea, estatuan kopuru aldetik gutxiengoa dena eta aginteanez dagoena, ezaugarri linguistiko, etniko edo erlijioso desberdina duen populazioaren gehiengotik bereiziz, eta biziberritzeko borondate kolektiboarekin taldekideenelkarren artean loturik egonik, gehiengoarekin de facto eta de jure berdintasuna nahiduena?. Gutxiengoan dagoen taldea, beraz, ez da taldekide kopuru urria soilik, estatus eta botere urritasuna
|
dituena
ere baizik.
|
|
|
Talde egoeran, pazientearen eta terapeutaren arteko harreman
|
duala
ere gertatzen da, baina aldatu egiten da, besteen, presentziarekin.
|
|
|
Mitoak eskaintzen zuen bidea baliatu ahal izateko egin behar ziren aldaketekez diote irudiari eraginkortasuna galarazten, kasu hartan bederen. Gizonaren sorgintasuna fermuki sinetsia zenean, ezinbestekoa zen sorgin soinekoa hari janztea, arrasneurrikoa ez
|
bazuen
ere.
|
|
|
Hauetako batzuk erreferentzia finkoa
|
badute
ere, hau da, edonon kokatuta ereerreferentzia argia eta zehatza duten arren, beste batzuk tokian tokira egokitzen dira, unean uneko erreferentzia biltzen dute eta.
|
|
|
Herri baten kultura kolektiboa izaten da bere egituraketan. Norbanakoarennortasunak, neurri batean, indibiduala izan behar
|
badu
ere, Herri batena gizarte ororennortasuna da. Herri kulturgintzan aritzen direnak ezin dira frankotiradore gisa ibili.
|
|
|
Leturiaren egunkari ezkutua ezin izan daiteke, eta ez da, Kierkegaard-en iruzkinbat. Haren estadioek eta nobelako protagonistarenek ez hertsiki kointziditzen dute, ezta hertsiki zentzu bera
|
dute
ere barne barnean (luteranoa). Txillardegik nahiko librejokatu du bere protagonistaren, giza existentziaren?
|
|
|
Orain arte argi esan ez
|
badut
ere, sumatuko zenuten dagoeneko, neronek Txillardegi ikusten dudala, historikoki eta hein handi batean, baina ez bera bakarrik, euskara eta askapen politika suturatzeko joeraren abiapuntuan. Baina, nire irudiko, ezkontza hori ezinbesteko bihurtzeak ez die, ez euskarari ez eta askapen politikari, onik ekarriko.
|
|
|
Euskarazko formak baino gehiago erdarazkoak, euskarazkoen erabilera, puztua?, erdal jatorrikoen artean, aberastasuna?. Guk hemen forma bakoitzaren erabilera aztertu ez
|
badugu
ere, interesgarria litzateke azterketa sakon bat egitea etahainbat alderdi aztertzea: euskarazko erabilera jatorra gordetzen den, forma bakoitzarierabilera berriak erantsi edo kendu zaizkion, erdarazko mailegu eta kalkoek zein formaordezkatu dituzten...
|
|
|
Bokalak bokal dira beren ozentasunagatik, alegia, ahoskorden dardara oso ongi (inolako trabarik gabe) entzuten delako.Horretarako, hobe da sudurretik aire indarrik ez galtzea, horrek ozentasunakendu eta ahoskorden musikaltasuna iluntzen duelako (euskaraz ozen hitzakduen zentzu arruntenean eta teknikoenean). Trabariak, bestalde, zaratadirenez, askoz indar handiagoz aterako dira ahoskordak bidea erabat irekitzenbadute (hiztunaren gorputzak egin behar
|
duena
ere askoz sinpleagoa da).
|
|
|
Hori guztia irakatsi zigun Txillardegi irakasleak, gutako askok behar bezalaerreparatu ez
|
bagenuen
ere. Baina ez da hor ahitzen irakasle honen ekarpen oparoaeuskal soziolinguistikaren baratze xumean.
|
|
|
Zerk, beraz??. Gauza bera gertatuko zaio Dauzat ahotanhartzen
|
duenean
ere: –Dauzaten ustez, noski, < ospea> da kakoa:
|
|
|
Alde batetik Deustuko Unibertsitatean irakasle gisa segitu. Bestetik, Donostian sortzen ari ginen Euskal Herriko Unibertsitate Publikoan aritu; baina azken honetan bi bide desberdin
|
bazituen
ere, gutxienez: Filosofia arloan aritu ala Hezkuntzan murgildu. Azken hau izan zen orduko Joxeluisenhautua.
|
|
|
Azken bi mila urteotan zehar, biribil hitz egiteko, Euskal Herriosoa ez bada, gure Herriko lurralderen bat bederen, ia eten gabe konkistapean izan da.Beraz, konkista egoera jasan beharra, aspalditik da gure Herriko ezaugarria. Jakinadenez, konkista horiek gure Herriarekin bukatzea lortu ez
|
badute
ere, Auñamendiko bialdeetan zabaldu zen lurraldeetan mugak murriztea. Gaurko Euskal Herria ez da duelabi mila urte zenaren erdia ere; heren bat edo laurden bat ote?
|
|
|
...iago, ez dute beren estrategia klase sozialen borroka modura lekuratzen.Zergatik guk, euskaldunok bakarrik, borroka nazionala klase sozialean urtzen duenerredukzionismo horretan erori behar ote dugu, beste inor erortzen ez denean. Gainera, gatazka muga sozio-ekonomikoetan ezarri nahiko luketen espainiarrek berekere, IUkoek adibidez, azken batean, espainiar nazionalismoan kokatzen dira, aitortzenez
|
badute
ere.
|
|
|
Sexuen eginkizunen banaketatik sor daitekeen ustiaketa diferentea da, beraz. Paleolitikoan, ehiztari, fruitu biltzaile eta ibiltari zirenez, gizarteko alor guztietan berdintasun maila handia lortuak izango zirela pentsatzekoa da, agian herri deneklortu ez
|
bazuten
ere. Horregatik, arrazoizkoa da antolamendu sozial hari komunismoadeitzea.
|
|
|
eta, beraiek bezero pribatu, enpresaketa familiak? bat
|
badute
ere, gordailu bankuen kalitateari esker da. Beste hitzezesanda, banku billeteek jendartean zirkulatzen dutela egia baldin bada, beraiek ekonomian, injektatuak?
|
|
|
Aitzitik, errusinol guztiak lur gainetik desagerturikere,, errusinol? izenaren adiera gauzatuak, poema batean esate baterako, iraun dezakebizirik, baita errusinol errealak gaindiezinak dituen oztopoak iragan ere, irrati uhinenbitartez adibidez?; nonahi koka liteke, halaber, errusinol errealak bertan kokalekurikez
|
badu
ere; eta abar. Askatasun bereizi eta erabateko ahal hauexek dira erroreakahalbidetzen dituztenak.
|
|
|
Musika egokia duten diskoak bilatu (baita audio efektuak
|
dituztenak
ere).
|
|
|
–Informazio iturriak, egia esan, gertakariak beraiek dira, edo gertakarietako protagonistak?. Azken
|
hau
ere hagitz zabala izan arren, zer pentsatu eman behar digu, edozein kazetarik beti eduki behar baitu gogoan protagonisten hitzak lortzea, protagonista bera elkarrizketatzea edota gertakariak izan diren lekuaren irudiak eta argazkiak kausitzea; zeregin hau guztiz garrantzizkoa da, era horretan informazioa gertu gertutik eskaintzen baitiegu entzuleei.
|
|
|
Batzuk engoitik esparruan kokatu dira zibergunean, irudi artxiboak ere jarriz. Audioaren esparruan sakontzeko ziberguneak eta irratiguneen zerrendak
|
dituztenak
ere agertzen dira.
|
|
|
tudanca, casina, carreña... Euskal Herriko adibide ezagunena betizua
|
badugu
ere, ez da bakarra. Montxina, betizua bezala, antzinatik gure mendietan bizi den behi arraza dugu.
|
|
|
Animalia eta landareen hezketa edo domestikazioak aurrera egin ahala, gizakia ingurunea eraldatzen hasi zen; basoak erre zituen abereentzat larreak irabazteko, lurrak landu zituen eta ehiza, zeharo baztertu ez
|
bazuen
ere, bigarren mailara pasatu zen. Gainera, domestikazioak janaria izatea ziurtatzen zuenez, herrigune antolatuak eratzeko egitura ekonomikoa eskaini zion Neolitoko gizarteari.
|
|
|
proiektu honek,, irakaskuntzaren askatasuna? delako printzipioaren izenean, irakaskuntza pribatuaren gaia ukitzen ez
|
bazuen
ere, 1821ko araudiak egitura orokorra gauzatu ahal izateko ezinbestekotzat jo zuen. Puelles-ek dioskunez, eta Eliza absolutismoaren alde nabarmenki lerratu zela kontutan izanda,
|
|
|
Op. cit; 432). Negrin ek hau ukatzen ez
|
badu
ere historikoki izandako oinarrizko irakaskuntzaren osagarri eta unibertsitateko zubi funtzioak nabarmenak baitira, irakaskuntza izaera autonomoa izatearen bidean jarri zela azpimarratu du (NEGRIN, O. (1983):
|
|
|
Op.; 263). Aipatu besterik egiten ez
|
badugu
ere, eskola horretako zuzendaria izandako Montesino ren garrantzia azpimarratu litzateke (ikus SUREDA, B. (1984): Pablo Montesino:
|
|
|
en la primera mitad del siglo XIX?, in Historia de la Educación, 2 zk.; 55 Hona hemen, adibidez, Mayordomok 1855eko La Escuela de Insrucción primaria izeneko testuliburutik aipatzen duen testu adierazgarri hau: ?(...) consagrar en servicio de la patria nuestros intereses, honores, comodidades, fortuna, y cuanto valemos y podemos, para emplearlo todo en su socorro(...) la sangre misma que circula en nuestras venas es patrimonio de la patria, y tienen legítimo derecho para mandarla derramar (Op. cit; 62); edo beste
|
hau
ere, 1842ko El Amigo de los niños liburukoa: –es obligación sagrada la de respetar y amar al rey como cabeza de la nación, a los magistrados y tribunales, a quien está encargado el cumplimiento y observancia de las leyes, las que estamos obligados a cumplir exactamente y defender a costa de nuestra sangre?
|
|
|
Hortxe zegoen Txema: Derryko aterpetxeko ohe batean etzanik, izenik ba ote
|
zuen
ere ez zekien neska bati besarkatuta, eta hurrengo egunean amaituko zitzaion bidaiaz gozatzen.
|
|
|
Eta beno, kontua da galdetu didala ea zer egingo nuen arrastian, askotan azpimarratuz berarekin joateko paseatzera, eta orain nahi ez
|
banuen
ere, ba behintzat geroxeago, eta horrela. Eta ikusita ze txapa ari zitzaidan ematen, kakatara bidali dut birritan pentsatu gabe.
|
|
|
Ipar Irlandako muga zeharkatzea uste nuena baino zailagoa izan da. Furgoneta Donegal en abandonatu dugu, Sligon uztea pentsatuta
|
bagenuen
ere. Handik aurrera, autobusez joan gara.
|
|
|
Gure mingainek bat egin dute, eta hortik aurrera zurrunbiloa etorri da. Ordena gogoratzen ez
|
badut
ere, Rocíoren belaun batek igurtzi egin dit atseginaren okelan, eta nik haginka egin diot bere azala baino are ilunagoa den titiburuetako batean. Nire ezpain txikienek musu ematen zioten sabelpe horretaraino ailegatu den bere esku jostariari; eta musu ematen zioten, hain zuzen ere, esku horrek abileziaz aurkitu duelako bilatzen ari zen garau txikerra.
|
|
|
Banekien ze arropa jantzi behar nuen, termostatoak hamar minutu behar zituela ura berotzeko, Seat zaharra estarterraren bidez jarri nuela martxan, inork errespetatzen ez duen stop seinalea ehun metro harago zegoela, bariante berria, bihurgune baten atzetik osaba Pedroren baserria. Bere ardiak ikusten banituen arratsaldean euririk egingo ez
|
zuela
ere banekien, eta gero egunero aurreratzen ninduen zoroa zegoen (kilometro batzuk lehenago edo geroago, beti erakusten zizkidan bere atzealdeko pegatinak: Pachá diskotekarena bata;" Salamanca es guay" dioena, bestea), eta banekien nor agurtu, zer esan, nondik joan eta nora heldu.
|
|
|
Alferrik zebilen bere jo eta ke hartan, mesedez, egin behar zuena ondo pentsatzeko, erabakirik ez hartzeko birritan pentsatu barik, eta horrela. Eiderren asmoak tinkoak ziren, denboraz hausnartutakoak, eta, Txemak hala uste
|
bazuen
ere, ez ziren irlandar tankerako pub batean ezustean sortuak izan. Irlandarako benetako gogoak egun batzuk lehenago sortu zitzaizkion Eiderri.
|
|
|
Halarik ere, derradan ezen esperientza hartarik ere ez nintzela esku hutsik jalgi, zeren, logika guztien arabera iguriki zitekeen bezala, kolpe haren eraginaz, kolpetik ikasi bainuen ikasi beharrekoa, lezione bakar ezin emankorrago hartan, eta deliberatu nuela, handik harat, ezen zuhurra izan behar nuela, azeriak bezala, zeinak,
|
badu
ere bere biloa erakusten, ez baitu bere asmorik biluzten, eta entseiatu beharra nuela, halatan, baldin inguruko giroa ez banuen aldeko, mihiaren bridatzerat eta arrazoinbide eta ateraldi bitxi haien ezkutatzerat eta disimulatzerat.
|
|
|
Mattin, beraz, primua zen —primu eta heredero, aitak hala erabaki zuelako—, eta, nola, bertzalde, sendoa zen eta argia zen, hala, mundu guztia berari beha izaiten zuen, deus ere egiten ez
|
bazuen
ere, zeren ardatz baitzen; ni, berriz, bigarrena nintzen, eta, nola bigarren dena ez baita ikusia izaiteko baina ikusle izaiteko, hala egokitu zitzaidan hari beha eta mundu guztiari beha bizitzea, eta hala zolitu zitzaizkidan neurrigabeki begiak eta behakoa, baita belarriak eta entzutea ere.
|
|
|
Baina, erran bezala, ez guztiz. ...nearen ondotik, sosegatzen nintzen, behatzen nion aitak egin presentari, eta ohartzen nintzen ezen hobe zela etxe hartan bigarren izaitea hirugarrena baino, nola baitziren gure etxeko morroi neskame ezkonduen haurrak, haietarik nehork ere ez baitzuen halako jostailurik, guztiak ere hutsaren hurrengo; eta jostailua eskuan hartu, eta haur haienganat joaiten nintzen, ni haiekin nahastea amak laket ez
|
bazuen
ere, ikusterat nola zabaltzen zitzaizkien begiak, ez dakit inbidiaz edo harriduraz, eta sentitzerat nola haiek zabaldu begiek ditxaren hegiak zabaltzen zizkidaten niri.
|
|
|
—Zergatik bilatu, bada, oinazea, zergatik eta zertarako, baldin badakigu ezen oinazea gure bila dabilela dagoeneko eta, nahi badugu eta nahi ez
|
badugu
ere, orain ez bada gero, edozein kale kantoitan edirenen gaituela. Eta zergatik, bitartean, oinazearen beldur izan, baldin beldur horrek oinazea areagotzen badigu, alde batetik, eta baldin badakigu, bertzetik, zer errepuesta eman zion Kristok nekeari eta sufrimenduari, eta guk haren etsenplua atxiki behar dugula, eta ez dugula bertze aterabiderik?
|
|
|
Irri zabala egin zenidan, erran nizunean baietz, baina ez nuela artean haren liburu famatua zatika baizen irakurri, hura Urbiaingo etxean
|
banuen
ere, ene prezeptore jaun Mar cel Dibarsoro zenak present gisa emanik; eta erran nizun, halaber, ezen zure mintzamolde pausatuak jaun Marcelena oroitarazten zidala, hain zuzen ere; eta erran nizun, finean, ezen jaun Mar celek Gero ko pasarteak diktatzen zizkigula aldian behin, euskaraz ere zerbait jakin genezan, baina ez nuela oroitzen Demostenesen konturik kontatu zigunik...
|
|
|
Eta Mattin zen eguna, eta Mattin zen gaua, eta gauak gero eta usuago irensten zuen eguna. Zeren atake haiek, hatsarrean bi astetan behin edo izaiten
|
bazituen
ere, maizago eta usuago egin baitzitzaizkion apurka, astean behin edo astean bi aldiz. Eta haren ilunaldiek iluntzen ninduten ni ere eta goibeltzen.
|
|
|
Eta, oroitu nuenean ezen osasuntsu zegoenean haren hutsa eta haren ondikoa gutiziatu izan nituela, zeren ez bainuen haren arrakastaren itzalean bizi nahi, neure buruaz ahalketu nintzen. Eta nehoiz baino bihozberago egin nuen otoitz eta desiratu ezen anaiaren iluna argi bihur zedila, ene argiak ilunerat egin behar
|
bazuen
ere.
|
|
|
Ez dakit. Soilik dakit ezen goiz osoan urduri egon nintzela, osaba Joanikot noiz agertuko, bere ezpatarekin edo bere eskopetarekin, zeren eta huraxe izan baitzitekeen haien erabiltzeko mementua, bertzenaz kasik nehoiz erabiltzen ez
|
bazituen
ere... Baina hura ez zen agertu.
|
|
|
—Eta mundua... mugitu zuan hemen Pisan, mugitu zuan Leydenen... eta Ur biainen ere mugituko duk egunen batean... Ziaurrizko Bartolok bertzela uste
|
badu
ere!
|
|
|
bata, aita Bartolomerekin aitortu nahi zutenena, luzea, inurriena baino luzeagoa; bertzea, don Frantziskorena, laburra, jondone Pedro Ermitauak bere haitzuloan hartzen zituen bisitariena baino laburragoa; ordea, ikusirik zein betilun ateratzen ziren aita Bartolomerekin konfesatzen zirenak, berehala iragan ziren errenkada luzean zeudenak don Frantziskorenerat, luze zena labur egiten zelarik, eta labur zena luze, minutu guti batzuen buruan. Eta, oroitzen ez
|
badut
ere don Frantziskok jarri zuen aurpegia, betilun imajinatzen dut alde batetik, ikusirik zer penitentzia zetorkion gainerat jende uholde harekin, baina baita betilunetik betargirat egiten ere bertzetik, loratzen zitzaiolarik, finean, ezpainetan, irri ezkutu bat, zeina izan baitzitekeen, hitzetarat bihurtua, apezak eliztarrei xuxendu komentario balizkoa, malizios bezain inozenta: " Zer?
|
|
|
—Ai, Pedro Huizi! Maite nian eta maite diat, Italiarat joan zenetik ikusi ez
|
badut
ere. Zeren Pedrok berak erran baitzidan harako hura:
|
|
|
...in egoiteko... edo, baita Pazkoarekin eta Mendekostearekin konplitzeko ere, erraiten zuenean, iduri egiteko, ezen konfesatzera joan behar zuela, nahiz eta gerorat jakin nuen ezen bere konfesione haiek eramaitenago zutela bekatu bat gehiagoren egiterat bertze guztien barkatzerat baino—, ez zen koadroren bat edo bertze ikusi gabe geratuko, ezagutzen ez zuen pintoreren baten studiorat joan behar
|
bazuen
ere hartarakotz. Nik harekin joan nahi izaiten nuen batzuetan eta erraiten ere nion, baina hark beti ihardesten zidan ezen haiek bidaia tipiak zirela eta nik bidaia handi bat merezi nuela, Pisarat eta Galileoren jaioterrirat lehenik, eta Pariserat gero.
|
|
|
Eta deliberatua
|
banuen
ere ezen, neure konbertsionearen ondotik, ez nintzela bertzeen solasen aditzeari lotuko, egun haietan, haatik, ezin ekidin izan nuen.
|
|
|
Zeren eta hark erran baitzuen: Deabruak anhitz sare
|
badu
ere arimen atzemaiteko, eztu batez ere hanbat atrapatzen, nola emazte gaixtoez. Eta erran zuen, halaber:
|
|
|
Eta, etxe jabetzarik ez
|
banuen
ere, Rosarekin egoiten nintzenean, etxedun sentitzen nintzen, zeren eta etxetxo hura baikenuen, letrak eta estrofak harri eta hormatzat zituena eta arimaren hatsa leihotzat.
|
|
|
Eta nola sentitzen nuen arrazoin zuela! Zeren, urrunagorat joan gabe ere, indiarren oihanean nengoela amets egin bainuen nik, nehoiz ez bezala, bai irakurriak nituen liburuekin eta bai irakurri gabeak
|
nituenekin
ere, bizitzaren bertze hats hura falta balitzait bezala... nahiz eta Piarres Oihartzabal kapitainaren bertze kontseilu hura, bertze zentzu batean, zentzuzko ere izan zitekeen.
|
|
|
Eta, oinak ongi ezkutaturik eramaiteko ohitura
|
banuen
ere, zeren ezkerrekoa behintzat itsusi baino itsusiago bainuen behatza galdu ondoren, halarik ere, Rosak batzuetan manatzen zidan ezen ken nitzala oinetakoak, zeren eta musu eman nahi baitzidan behatza falta zitzaidan lekuan... eta hain gogara sentitzen nintzen mementu haietan, neure hutsean hain betea, non eskerrak emaiten bainizkion Jainkoari behatza galdu nuelako.
|
|
|
pentsamolde haren ondorez erosi zuen, hain zuzen ere, Olabeko ola, Irungo lurretan; eta hargatik ere eraman izan zituen umetan bere bi semeak —bata, gure aita, jaun Martin Etxegoien, eta bertzea, osaba Joanikot— batetik bertzerat, hainbat bidaiatan —Gipuzkoarat hiruzpalau aldiz eta Iruñarat bitan—, bere aitak berarekin egin zuen eredurat, biek Nafarroako erregeordeari eginikako bisitan; eta gu ere —Mattin eta biok, haren bilobok— berdintsu eta orobatsu ibili nahi izan gintuen, halako moldez, non ongi baino hobeki oroit baitezaket Mattinekin eta aitona Nikolasekin Gipuzkoarat egin bidaia, Irun Hondarrabirat, nik sei urte bertzerik ez nituela. Baina, negozioak bere lehen obligazionetzat
|
bazituen
ere —baita bere buruhauste gehienen iturri ere, derradan bide batez—, kultura zen aitona Nikolasen zaletasuna —artea, zientziak eta hizkuntzak—, eta alor horiekin loturikako gaiak zituen on, gozo eta ezti.
|
|
|
Eta, jauregia eta bere aita miretsia hizpide eta solaspide
|
zituela
ere, berdintsu eta orobatsu ibiltzen zitzaigun, kea dantzan ipintzen zuela noiznahi den.
|