|
2006
|
|
|
Hiztunen tipologia estatistikoa: Euskaldun alfabetatuak: euskaraz ondo ulertu,
|
hitz
egin, irakurri eta idazten duten pertsonak. Euskaldun partzialki alfabetatuak: euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina nekez irakurri eta idazten duten pertsonak. Euskaldun alfabetatugabeak:
|
|
|
euskaraz ondo ulertu, hitz egin, irakurri eta idazten duten pertsonak. Euskaldun partzialki alfabetatuak: euskaraz ondo ulertu eta
|
hitz
egin, baina nekez irakurri eta idazten duten pertsonak. Euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina ez irakurtzen eta ez idazten ez dakiten pertsonak.
|
|
|
euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina nekez irakurri eta idazten duten pertsonak. Euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo ulertu eta
|
hitz
egin, baina ez irakurtzen eta ez idazten ez dakiten pertsonak.
|
|
|
Horietako gutxik azaltzen du euskararen benetako egoera eta are gutxiagok argitzen du hizkuntza zaharraren etorkizu Ia euskaldun alfabetatuak: euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez
|
hitz
egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ez irakurtzen eta ez idazten ez dakitenak. Ia euskaldun pasiboa:
|
|
|
euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez
|
hitz
egin eta ez irakurtzen eta ez idazten ez dakitenak. Ia euskaldun pasiboa: euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere hitz egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak:
|
|
|
euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ez irakurtzen eta ez idazten ez dakitenak. Ia euskaldun pasiboa: euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere
|
hitz
egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak: euskaraz ez ulertu eta ez hitz egiten ez duten pertsonak (Eustat 1981, 1986 eta 1991).
|
|
|
euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere hitz egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak: euskaraz ez ulertu eta ez
|
hitz
egiten ez duten pertsonak (Eustat 1981, 1986 eta 1991).
|
|
|
Hori da, hain zuzen ere, bildutako informazioarekin egiten den lehenbiziko galbahea, zer gertatzen da esandako zazpi kategoria horien arabera erantzuten ez dutenekin? Pertsona asko ez badira ere, gure ustez, estatistikoki talde esanguratsua izan daiteke, adibidez ez litzateke horren arraroa hiztun batek ondo
|
hitz
egin eta nekez ulertzen duela erantzutea; tankera horretako erantzunak sailkaezinak dira emandako tipologian. Are gehiago, populazio osoko neurketa izanik erantzun batzuk beste batzuk baino probableagoak dira eta hori probabilitate legeen arabera jakingarria da.
|
|
|
Hau da, beharbada, sailkapenik hedatuena eta erabiliena, Soziolinguistikazko Mapan (1989): EUSKALDUNAK: euskaraz ondo ulertu eta
|
hitz
egiten duten pertsonak. IA EUSKALDUNAK: euskaraz ongi edo nekez ulertu eta nekez hitz egiten dutenak. ERDALDUNAK:
|
|
|
euskaraz ondo ulertu eta hitz egiten duten pertsonak. IA EUSKALDUNAK: euskaraz ongi edo nekez ulertu eta nekez
|
hitz
egiten dutenak. ERDALDUNAK: euskaraz ez ulertu eta ez hitz egiten ez duten pertsonak.
|
|
|
euskaraz ongi edo nekez ulertu eta nekez hitz egiten dutenak. ERDALDUNAK: euskaraz ez ulertu eta ez
|
hitz
egiten ez duten pertsonak.
|
|
|
Ikus daitekeenez funtsezko hizkuntz trebetasuna, erabakiorra dena, mintzamena da. Euskaraz ondo
|
hitz
egin ahal izateak bereizten ditu euskaldunak gainontzeko hiztun taldeengandik. Testuinguru honetan aipagarria Ia euskaldunen multzoa da tipologia estatistikoan esanahi zertxobait nahasia bazeukan, eratorritako tipologia honetan are nahasiagoa da.
|
|
|
Sailkapen bakoitzak ñabardura bat azpimarratzen du, aldagai bat alegia. Eta aldagaiaz
|
hitz
egiterakoan sailkapen guztiak osatzeko aldagai sozio ekonomikokulturalak txerta diezazkiokegu dagokion sailkapenari eta orduan sekula baino argiago ikusiko dugu sinpletasuna (partsimonia) beharrezkoa dela.
|
|
|
" Euskal Herriko hizkuntz egoerari lotuta
|
hitz
gako bi proposatuko genituzke: aniztasuna eta aldakortasuna"
|
|
|
Dena den gure ikuspegia gehiago zehaztu nahian Euskal Herriko hizkuntz egoerari lotuta
|
hitz
gako bi proposatuko genituzke: aniztasuna eta aldakortasuna.
|
|
|
1 Jatorri geografikoa ezberdintasun jatorri handia da. Le français dans tous les sens liburuan, Walter-ek erakusten du, gosari, bazkari eta afari
|
hitzak
asko aldatzen direla frantziako eskualde batetik bestera. Ulergarria denez, aldeak oparoagoak dira ahozkoan ez eta idatzian;
|
|
|
Izan ere, hizkuntza komunitate baten barruan, adin talde eta beraz modu ezberdinak une berean baitaude. Gazteen hizkeraz
|
hitz
egiten delarik, hirietako eta hauzo zailetako hizkeraz mintzo da.
|
|
|
Bai ahozkoan, bai idatzian, hizkuntzaren erabilera aldatzen da egoeren, testuinguruen, uneen, gaien ala solaskideen arabera. Frantsesez adibidez," mort" ala" décédé" baita" habiter" edo" être domicilié"
|
hitzak
erabiltzen dira eguneroko bizian ala administrazioan. Era berean, idatzian ahozkoan baino hiztegi formalagoa baliatzen da zeren, frantsesez esaterako, idatzian" je ne sais pas" erabiltzen den bitartean, ahozkoan" je sais pas" ala" j’sais pas" baliatzen dira.
|
|
|
Merkatu horretan, kapital kultural handiena dutenek, arduradun karguak betetzeaz gain, beraien ikuspegiak derrigortzen dituzte. Indar harreman horretan, nagusi direnak esaten dute nola
|
hitz
egin behar den, zein hiztegi erabiltzea komeni den baita zein azentu baliatu behar den ere.
|
|
|
Horrekin batera, erabateko zuzenketa joera dago, batez ere publikoan
|
hitz
egiten delarik. Erabiltzen da erakusteko forma gramatikal, hitz ala esateko modu egokiak menperatzen direla, nahiz ez arau horiek ez ongi ezagutu.
|
|
|
Horrekin batera, erabateko zuzenketa joera dago, batez ere publikoan hitz egiten delarik. Erabiltzen da erakusteko forma gramatikal,
|
hitz
ala esateko modu egokiak menperatzen direla, nahiz ez arau horiek ez ongi ezagutu. Beraz, erabateko zuzenketa hizkuntza ezsegurtasunaren adieBourdieu ren iritziz, komunitate batean dauden hizkuntza trukaketek ekonomia berezi bat agerian uzten dute.
|
|
|
Merkatu horretan, kapital kultural handiena dutenek, arduradun karguak betetzeaz gain, beraien ikuspegiak derrigortzen dituzte. Indar harreman horretan, nagusi direnak esaten dute nola
|
hitz
egin behar den, zein hiztegi erabiltzea komeni den baita zein azentu baliatu behar den ere.
|
|
|
Laburbilduz, esan daiteke ipar ameriketako soziolinguistentzako diglosiak hizkuntza bateko bi aldaeren ala bi hizkuntzen arteko erabilera funtzionalaren banaketa adierazten duela. Diglosiataz
|
hitz
egiten da bi hizkuntzen arteko erabilera oso argiki berezia delarik. Adibidez, Frantsesa hizkuntza formal, ofizial eta prestigioduna den bitartean, euskara hizkuntza arrunta bezain gutxietsia lez ikusia da.
|
|
|
Horrez gain, frantsesa gaizki mintzatzearen beldurra, promozio sozialik ez ezagutzearen kezka eta bertan gelditzearen bortxa nagusi ziren. Hori dela eta, ez zuten gehiago okzitandarrez
|
hitz
egin nahi, ez beraien senaremazteekin ezta beraien haurrekin ere.
|
|
|
" izendapenean, eskaintzan, aurkezpenean, idatzizko edo ahozko publizitateetan, erabilpen moduan, zerbitzu ala hontasun baten hedapenean eta berme baldintza baita ordain-agiri eta zor agirietan, frantsesaren erabilpena derrigorrezkoa da. Kanpotar
|
hitz
ala esaeren baliapen guztiak debekatuak dira". Lege horrek zigorrak aurreikusten ditu, nahiz eta ez gauzatuak izan.
|
|
2007
|
|
|
Euskaltegietan egiten dugun hori kaleratzea eta kalean egotea lortu behar dugu, horrek gure ikasleei indarra emango baitie euskaraz mintzatzeko. Horrek normalkuntzan beste pauso bat ekarriko du; gure ikasleek kalean euskaraz
|
hitz
egiten duten neurrian, euskalduntzeari, bere osotasunean lagunduko diogulako. Gure ikasle gehienek eremu erdaldunetan duten arazo handiena, baita euskaldun izatea lortzen dutenean ere, erabilerarako joerarik ez edukitzea da, eta beraz, urte gutxiren buruan ikasitakoa galtzea.
|
|
|
Eta gaur, gainera, badaukagula diagnosi bat, batasun bat, eta, batez ere, borondatea, oso benetakoa, honekin aurrera egiteko. Beraz,
|
hitzak
balio badu, HEAri etorkizun oparoa opa nahi diot. Ondorengo orrietan doazkizue bide horretan egindako hainbeste lan txukun.
|
|
|
" Izenari buruz bi
|
hitz
. Nik Alfabetatze Euskalduntze Mugimendua deitzen diot. Herri mugimendua delako.
|
|
|
Etengabeko prestakuntza, eskaintza berriei erantzuteko prestatu beharra, kalitatea, eguneratzea, oso
|
hitz
ezagunak bihurtzen ari dira euskaltegietan. Zerbait mugitzen ari den seinale da hori nire ustez.
|
|
|
• Ikasle kopuruetatik, ikasle euskaldunduetara; emaitzetaz
|
hitz
egiten ari naiz, argi eta garbi. Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA atera arte ibili dira euskaltegian, beste asko, erdi bidean geratu dira baina euskaraz bizitzeko adina ikasi dute.
|
|
|
Euskaraz aritzen ote dira? Bada ikasten eta erabiltzen duenik, bere laneko hizkuntza duena, lagunekin eta etxekoekin euskaraz mintzatzen dena, bada, euskaltegitik landa
|
hitz
egin ez eta urte batzuen buruan berriz etortzen dena gogoratzera, ingurune arras erdaldunean bizi delako, euskaldun gutxi dagoelako edota euskaldunak izanik ere identifikatzerik ez dugulako; norberaren izaera dela eta, lotsatia delako, prozesua erdizka uzten duenik ere bada,...
|
|
|
Hemendik goiti irekitzen den fase berrian ikustekoa da
|
hitzak
ekintzak bihurtuko direnez eta, besteak beste, HEA garatzeko plangintza eta diruztatze sistema bat martxan ezarriko dituztenez.
|
|
|
Programa horren bidez, koadrila naturaletako lagunak elkarren artean euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura hartuz joan daitezen lortu nahi da. Baina egitasmoa hedatuz doa eta administrazioko langileen artean ere hasia dira lehenengo urratsak egiten (Unanue, 2006).
|
|
|
Bestalde, hurrengo azterketan idazlana gainditu behar duenak ez du ahozkoa landu nahi izango, eta laster ahozko proba gainditu duena, goiz eta arratsalde ibiliko da norbaiti bere artikulutxoa laburbildu nahian. Ikasle askok sinonimo zerrenda ikaragarriak ikasten dituzte buruz, eta nahikoa izaten da" agian" esatea" akaso"," beharbada"," apika" eta beste zazpi
|
hitz
gaineratzeko. Txiste bat kontatzen jakin gabe, Lekeition edatean darabilten onomatopeia ezagutuko dute (hori bai, testuingurutik erabat kanpo), bai donostiarrek bai iruñarrek.
|
|
|
Baina, hala ere, baditu geurera oso aplikagarriak diren alderdi asko, eta batez ere, hizkuntza ikasten duenaren beharrak eta baldintzak antzematen lagun diezaguke. Azpimarragarria da Erreferentzia
|
hitza
, hau da, egoera ezberdinetara (hizkuntzaren egoera, bitartekoak, ikaslearen baldintzak eta abar) egokitu beharreko tresna da. Etengabeko ebaluaketa eta neurketaren ondorioz, geurera aplikatutako sistema era genezake, Europako Erreferentzi Markoari (aurrerantzean EEMB) berari ekarpen garrantzitsuak eginez.
|
|
|
Azpimarragarria da Erreferentzia
|
hitza
, hau da, egoera ezberdinetara (hizkuntzaren egoera, bitartekoak, ikaslearen baldintzak eta abar) egokitu beharreko tresna da. Etengabeko ebaluaketa eta neurketaren ondorioz, geurera aplikatutako sistema era genezake, Europako Erreferentzi Markoari (aurrerantzean
|
|
|
Hortaz gain, euskaltegi, ikastetxe eta Administrazio publikoak ere parte hartzen ari dira egitasmo hauen kudeaketan eta sustapenean. Mintzapraktika programen oinarria, euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura duten lagunak, hitz egiteko ohitura ez dutenekin elkartzea da.
|
|
|
Hortaz gain, euskaltegi, ikastetxe eta Administrazio publikoak ere parte hartzen ari dira egitasmo hauen kudeaketan eta sustapenean. Mintzapraktika programen oinarria, euskaraz hitz egiteko ohitura duten lagunak,
|
hitz
egiteko ohitura ez dutenekin elkartzea da.
|
|
|
Herri gehienetan dago euskarazko harreman sare osatua duen jende multzoa (ohiko harremanak euskaraz izaten dituena, lagunartean, dendatan, familian, administrazioan,...); baita euskarazko harreman sare horietan parte hartzeko aukera gutxi dituztenak ere. Euskaraz
|
hitz
egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da: euskara ikasten ari direnak, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan hitz egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi berriak direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke:
|
|
|
Euskaraz hitz egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da: euskara ikasten ari direnak, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan
|
hitz
egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi berriak direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke: sare berriak eskaintzea, harreman sare ez formaletan eragitea, zaletasunen inguruko erabilera guneak eratzea,... azken batean euskaraz bizitzeko aukerak ugaritzea.
|
|
|
Talde txikiak harremana errazten du, parte hartzeko aukera ematen du, gustuko gaien inguruan
|
hitz
egiteko aukera, ekintza gustagarrien bidez (poteoa, kultur ekitaldiak, mendia, kirola,...) hizkuntza tresna bihurtu eta ikuspegi positiboak sortu egiten ditu.
|
|
|
Bestalde, elkarlana
|
hitzetik
hortzera erabiltzen den kontzeptua izaten da sarri, baina askotan ez dugu asmatzen nola eta zertarako egin. Mintzapraktika egitasmoek aukera paregabea eskaintzen digute, egitasmo zehatz baten gainean (guztion helburuetan ondo egokitzen dena gainera) elkarlan ariketa praktiko bat egiteko.
|
|
|
Euskaraz
|
hitz
egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da: euskara ikasten ari direnak, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan hitz egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi berriak direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke:
|
|
|
Euskaraz hitz egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da: euskara ikasten ari direnak, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan
|
hitz
egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi berriak direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke: sare berriak eskaintzea, harreman sare ez formaletan eragitea, zaletasunen inguruko erabilera guneak eratzea.
|
|
|
Beste era batera esanda, oso pertsona gutxik dakite benetan zein hizkuntzatan
|
hitz
egiten duten eta, beraz, galdetzen bazaie normalean zein hizkuntzatan hitz egiten duten, eraiki dute iritzi bat eta erantzun bat, eta eraikitze prozesu horretan erabileraren errealitatearekin zer ikusirik ez duen hainbat aldagai sartzen da (esate baterako: iritziak, nahiak, usteak eta abar); hortaz, benetako erabileraren errealitatetik urruntzen gara.
|
|
|
Beste era batera esanda, oso pertsona gutxik dakite benetan zein hizkuntzatan hitz egiten duten eta, beraz, galdetzen bazaie normalean zein hizkuntzatan
|
hitz
egiten duten, eraiki dute iritzi bat eta erantzun bat, eta eraikitze prozesu horretan erabileraren errealitatearekin zer ikusirik ez duen hainbat aldagai sartzen da (esate baterako: iritziak, nahiak, usteak eta abar); hortaz, benetako erabileraren errealitatetik urruntzen gara.
|
|
|
Ibilbideak aurretik finkatuak izaten dira herriz herri eta, fitxan, entzundakoen hainbat ezaugarri jasotzen dira: adin taldea, generoa, entzundako taldearen ezaugarriak etab. Kale neurketetan, noski, ez da norbanakoaren hizkuntza erabilera jasotzen, baizik eta taldeen erabilera; izan ere kalean zehar taldeak baino ezin izango ditugu entzun, gutxitan entzungo dugu norbait bere buruarekin
|
hitz
egiten.
|
|
|
Kale Neurketan jasotako datuek zera adierazten dute: neurketa egin den tokian eta unean (egunean eta orduan) zenbat lagun ari den euskaraz (edo erdaraz)
|
hitz
egiten."
|
|
|
" Datuen interpretaziorako bi ohar hartu behar dira kontuan: batetik, kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtu da (eta ez zenbat euskaldunek
|
hitz
egiten dugun euskaraz); bestetik, portzentaia zehatzak baino esanguratsuagoa da urtetan datuek erakusten duten joera." kale jendetsuenei dagokienez aldaketarik ez bada behinik behin, izan ere, gune berriak sortu badira ¾espazio urbanizatu berriak eraiki direlako¾ ibilbideak egokitu egingo dira."
|
|
|
•" Datuen interpretaziorako bi ohar hartu behar dira kontuan: batetik, kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtu da (eta ez zenbat euskaldunek
|
hitz
egiten dugun euskaraz); bestetik, portzentaia zehatzak baino esanguratsuagoa da urtetan datuek erakusten duten joera."
|
|
|
Bakarrizketak, 2001ean neurtu genituen lehen aldiz, batez ere, eskuko telefonoak kalean geroz eta gehiago erabiltzen zirelako. Bakarrizketen multzoan sartu ditugu, eskuko telefonoz
|
hitz
egiten ari direnekin batera, etxe atarietako interfonoz ari direnak, animaliekin hitz egiten dutenak, etab.
|
|
|
Bakarrizketak, 2001ean neurtu genituen lehen aldiz, batez ere, eskuko telefonoak kalean geroz eta gehiago erabiltzen zirelako. Bakarrizketen multzoan sartu ditugu, eskuko telefonoz hitz egiten ari direnekin batera, etxe atarietako interfonoz ari direnak, animaliekin
|
hitz
egiten dutenak, etab.
|
|
|
Hamazazpi urteotan, Gasteizen, euskararen kale erabilera bikoiztu da, ehuneko ehun hazi da.
|
Hitz
potoloak baina errealitate apala: 1989an %2koa zen eta 2006an halako bi (%4).
|
|
|
|
Hitz
potoloak baina errealitate apala: 1989an %2koa zen eta 2006an halako bi (%4).
|
|
|
Hegoaldeko beste hiriburuekin homologa dezakegun beste berezitasuna da sexuen arabera erabileran dagoen aldearena: euskaraz emakumezkoek gizonezkoek baino gehiago
|
hitz
egitearena, alegia. Hizkuntza erabilera ezberdin horiek behin eta berriz agertzen direla ikusita, horien azpian dagoen funtsa sendoaren susmoa berresten da.
|
|
|
Gure hizkuntza berreskuratzeak kezkarako motibo ugari ematen digu oraindik orain, baina egindako ahaleginen emaitzak hasi dira antzematen. Balantzea
|
hitz
gutxitan egiteko, zera esango genuke: Argazki estatikoari erreparatuta, Araba eta Gasteizko euskararen egoera eskasa da.
|
|
|
Behaturiko solaskideen arteko euskararen erabileran asko eragiten du pertsona nagusiek eta haurrek elkarri
|
hitz
egiteak.
|
|
|
Taulako datuak, oro har, bat datoz goian aipatutako ikerketako emaitzekin. Hortaz, bada, Gipuzkoako gune soziolinguistikorik euskaldunenetan –euskaldunak %75etik gora direnean–, euskaldunek gehienbat euskaraz
|
hitz
egiten dute kalean: neurketetako indizea 0,70etik gorakoa da (2001eko indizea zertxobait txikiagoa da).
|
|
|
Euskaldunen dentsitatea %50 eta %75 bitartekoa denean, indizeak behera egiten du, baina, hala ere, euskaraz erdaraz baino gehiago egiten dute. Euskaldunen dentsitatea %25 denean, euskaraz erdaraz baino gutxiago
|
hitz
egiten dute euskaldunek kalean. Eta, azkenik, dentsitatea %20tik beherakoa denean, erdaraz gehiago egiten da euskaraz baino.
|
|
|
Horrek, jakina, zuzenean eragiten du hizkuntzaren erabileran: euskal elebidunek ia beti euskaraz
|
hitz
egiten dute etxean eta lagunartean; elebidun orekatuek, berriz, euskaraz erdaraz beste egiten dute eta, azkenik, erdal elebidunek erdara erabiltzen dute nagusiki.
|
|
|
• Euskal elebidunak (euskaraz erdaraz baino errazago
|
hitz
egiten dutenak) eta elebidun orekatuak (bi hizkuntzetan erraztasun berarekin hitz egiten dutenak) izatera heltzen diren guztiak euskara lehen hizkuntza –euskara edo euskara eta gaztelania– dutenak direla, hau da, euskara familia bidez jaso dutenak.
|
|
|
• Euskal elebidunak (euskaraz erdaraz baino errazago hitz egiten dutenak) eta elebidun orekatuak (bi hizkuntzetan erraztasun berarekin
|
hitz
egiten dutenak) izatera heltzen diren guztiak euskara lehen hizkuntza –euskara edo euskara eta gaztelania– dutenak direla, hau da, euskara familia bidez jaso dutenak.
|
|
|
Errealitatea konplexuagoa da. Izan ere, jakin badakigu euskara lehen hizkuntza duten guzti guztiek ez dutela
|
hitz
egiten euskaraz erdaraz baino errazago eta, aldiz, hainbat euskaldun berrik bai. Eskuartean dauzkagun datuekin, ordea, errazagoa da azterketa hipotesi horiekin egitea.
|
|
|
Hortaz, bada, aldagai hauxe erabili dugu, hizkuntza gaitasun erlatiboari dagokionez: lehen hizkuntza euskara duten euskaldunek errazago
|
hitz
egiten dute euskaraz erdaraz baino. Beraz, lehen hizkuntza euskara duten euskaldunen ehunekoa erabili dugu hizkuntza gaitasun erlatiboaren adierazle moduan.
|
|
|
Bestalde, haurren kale erabilera nahikoa handia zen (%34). Orduko gizarte arauaren arabera euskara hauJakina da dakitenen artean baino ezin dutela hizkuntza batean
|
hitz
egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo dakiten euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen.
|
|
|
Jakina da dakitenen artean baino ezin dutela hizkuntza batean
|
hitz
egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo dakiten euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen.
|
|
|
Dena dela, bada gauza bat datuok interpretatzeko orduan garbi eduki beharra dagoena: kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtzen du Euskararen Erabileraren Kale Neurketak, eta ez zenbat euskaldunek
|
hitz
egiten duen euskaraz kalean.
|
|
|
Dentsitatea txikiagoa denean, euskararen erabilerak behera egiten du eta erdararenak gora: euskaldunen dentsitatea %20 denean, euskaraz erdaraz beste
|
hitz
egiten dute, bai etxean bai lagunartean; eta dentsitatea %20tik beherakoa denean, erdaraz gehiago egiten dute euskaraz baino.
|
|
|
Bestalde, harreman sareko euskaldunen dentsitateari dagokionez, familian eta lagunartean ezinbestekoa da senide edo lagun guztiek euskaraz jakitea, euskaraz
|
hitz
egingo badute: bietan ere, denek euskaraz dakitenean, nagusiki euskaraz hitz egiten dute, baina nahikoa da norbaitek euskaraz ez jakitea nagusiki erdaraz egiteko.
|
|
|
Gune soziolinguistikoari dagokionez, goian aipatutako lanaren arabera, euskaldunak %80tik gora direnean, nagusiki euskaraz
|
hitz
egiten dute, bai senideekin bai lagunartean. Euskaldunen dentsitatea %45 eta %80 bitartekoa denean, berriz, euskaraz gehiago egiten dute erdaraz baino.
|
|
|
Bestalde, harreman sareko euskaldunen dentsitateari dagokionez, familian eta lagunartean ezinbestekoa da senide edo lagun guztiek euskaraz jakitea, euskaraz hitz egingo badute: bietan ere, denek euskaraz dakitenean, nagusiki euskaraz
|
hitz
egiten dute, baina nahikoa da norbaitek euskaraz ez jakitea nagusiki erdaraz egiteko.
|
|
|
Asko
|
hitz
egin da aisialdiaz eta aisialdiko jarduerek euskararen erabileraren sustapenerako izan dezaketen eraginaz, baina asko aipatzen den arren, aitorpen gutxi duen esparrua da. Orain arte, euskara estandarraren erabilera formala izan da irakaskuntza sistemaren bidez normaltasunez hedatu den bakarra, instituzioetatik jarraitasun eta irmotasunez
|
|
|
Fishmanek adibidez, argi esaten du hiztunak
|
hitzez
eta idatziz ongi moldatzen direnean lan munduan hizkuntza hori txertatzea, gure kasuan euskara, hizkuntzaren biziberritzerako behar beharrezkoa dela: " Helduon bizitzako zati handi bat (tentsioaz eta espektatiba profesionalez, emulazio sozialez eta akulturatze bideez arras garrantzitsua) lan munduak eratzen, moldatzen eta mugatzen digu". 1
|
|
|
Ez du ordea honek esplikatzen guztia, euskararen erabileraren gorakada, ez da euskara gehien ezagutzen den zonaldeetan bakarrik eman, euskara gutxiengoak ezagutzen duen guneetan ere gertatu da igoera V.kale neurketako datuei begiratuz. Gizarte aukerak beharrezkoak dira hizkuntza bat erabili ahal izateko, baina hiztunak hizkuntza horretan
|
hitz
egin nahi izatea da beharrezkoa hizkuntza horretan hitz egingo badu. Txillardegiren teorietan oinarrituz egiten diren interpretazioetan adierazten da euskararen ezagutzaren arabera egokitzen zaiona baino altuagoa dela ematen den erabilera, hiztunaren izan nahia, euskaraz bizi nahia edo hainbat teoriek deitzen dieten identitate etnolinguistikoa da gertakizun hau esplikatzen duena.
|
|
|
Ez du ordea honek esplikatzen guztia, euskararen erabileraren gorakada, ez da euskara gehien ezagutzen den zonaldeetan bakarrik eman, euskara gutxiengoak ezagutzen duen guneetan ere gertatu da igoera V.kale neurketako datuei begiratuz. Gizarte aukerak beharrezkoak dira hizkuntza bat erabili ahal izateko, baina hiztunak hizkuntza horretan hitz egin nahi izatea da beharrezkoa hizkuntza horretan
|
hitz
egingo badu. Txillardegiren teorietan oinarrituz egiten diren interpretazioetan adierazten da euskararen ezagutzaren arabera egokitzen zaiona baino altuagoa dela ematen den erabilera, hiztunaren izan nahia, euskaraz bizi nahia edo hainbat teoriek deitzen dieten identitate etnolinguistikoa da gertakizun hau esplikatzen duena.
|
|
|
Maila guzietako botere politikoa, hezkunde ministeritza barne, elkarteen aldarrikapen ozenei jarraiki da, elkarteekin erakunde ofizialak kudeatuz adibidez euskal kultur erakundea eta euskararen erakunde publikoa. oro har elkarte bizitzaren dinamika da familien eta ikastetxeen lagungarri eta erakundeen akulatzaile. Gazteekin euskarak garapenaren bidea hartu du, bereziki kulturgintzaren bidez" hizkuntza gozamenarekin uztartuz". etorkizunari begira erronka da nola Y belaunaldia dinamika honetan sartuko den hain maite dituen informazio eta komunikazio tekniken bidez. •
|
Hitz
gakoak: transmisio kulturala, elkarte bizitza, hizkuntzaren gozamena.
|
|
|
Gaur egungo bizimodua biziki aldakorra da. Orain hogeita hamar urte euskaldun gutxiren berbategian zegoen ‘ordenagailu’
|
hitza
; gaur egun, ordea, txiki txikitatik usatzen dira umeak eurak erabiltzen, eta eurek darabiltzaten jolas elektronikoek egundoko eragina dute euren prestakuntza pertsonalean.
|
|
|
Laburbilduz, esango nuke,
|
hitzak
edo berbak galtzea ez dela hizkuntza jazokizuna bakarrik, ezpada kultura jakin baten ahultasunaren adierazgarri. Hizkuntzak, sarritan, aditzera ematen du kultura horren osasunaren maila.
|
|
|
Lau berba horiek, beste alde batetik, dira sistema orokor jakin baten osagaiak; modu horretara, adizkiak ezberdinak dira, andrazkoa edo gizonezkoa den berba egiten duena eta gizonezkoa edo andrazkoa den berarekin
|
hitz
egiten ari dena.
|
|
|
Fishmanek dimentsio makrosozialaren eta mikrosozialaren arteko harremanaz eta bi horiek norbanakoarengan duten eraginaz
|
hitz
egiten du (Fishman, 1979: 73).
|
|
|
Elebidunen bilakaerari dagokionez, gogora ditzagun Aizpurua eta Ortiz de Landaluzeren
|
hitzak
: " Hamasei urte edo gehiagoko biztanleen artean, 1991n baino 185.600 elebidun gehiago daude 2011n (%27 gaur egun).
|
|
|
Baina, aldi berean, familia mistoen kasuetan ere transmisiorako ardura altua da eta, hortaz, euskalduna den amak edo aitak seme alabei euskaraz egingo die kasu gehienetan. Aldiz, umeekin
|
hitz
egiteko gaitasun nahikoa izan dezakete guraso batek edo biek, baina ez hizkuntza erregistro edota egoera guztietan hizkuntza hori baliatzeko bezainbeste; halakoetan ere, etxeetako erabileraren joera kontrajarria (etxekoan beherantz eta seme alabekin gorantz) ez litzateke motibazio faltagatik gertatuko.
|
|
|
Gizarteko maila makroaz
|
hitz
egiten dugunean, gizarteko jardunguneak3 ditugu hizpide; dimentsio orokor eta objektiboez ari gara, non egunerokotasuneko dimentsio mikrosozialak txertatzen diren. Adibidez, eguneroko lantokiko egoera lan jardunguneari dagokio; ikasgelako egoera, hezkuntza sistemaren jardunguneari; film baten emanaldia, kultura eta aisialdiko jardunguneari; irratsaio bat, komunikabideenari; e.a. Beste horrenbeste gertatzen da eguneroko edozein egoerarekin ere:
|
|
|
Jarraitzeko gehitu diezaiogun, EHKNren Batzorde Zientifikoaren eskutik, Euskal Herrian aurreko
|
hitz
horietan aintzat hartu izan ez den kale erabilerari buruzko balantzea: " Euskal Herriko Kale Neurketa egiten hasi zenetik, hogeita bi urteko epean, 2,5 puntu egin duela gora euskararen erabilerak Euskal Herriko bataz bestekoan." Emaitza apalak dira baina, egile horien ustez, izpi baikorrez tintatuta:
|
|
|
Euskaraz egin ohi ez duten euskaldun euskaltzaleek osatzen dute multzoa askoz handiagoa da gune euskaldunenetako biztanleriarena baino eta, hortaz, kuantitatiboki garrantzitsua da. Euskaraz egin ohi ez duten euskaldun euskaltzaleek badute, definizioz, gaitasun eta motibazio maila txukuna eta, hortaz, erraz (erlatiboki,
|
hitz
eginez) bihur litezke euskaldun aktibo, baldintza eta bitarteko berri gutxirekin (erlatiboki, berriz ere). Horrek euskararen komunitatea hedatzea lekarke eta, horrela, euskaldunak agerikoagoak lirateke eta gizartean pisu gehiago irabaziko lukete.
|
|
|
Galdera horiei erantzun egokiak bilatzeko asmoz, ikerketa horien bitartez lortu diren ondorioen muina hainbat puntutan laburbiltzen eta multzo ezberdinetan antolatzen saiatuko gara artikulu honetan. •
|
Hitz
gakoak: Inkesta Soziolinguistikoa, hizkuntzaren erabilera, dimentsio makrosoziala eta mikrosoziala.
|
|
2008
|
|
|
Jakina blog
|
hitza
web orri batean agertzeak nahitanahiez ez du esan nahi hura blog bat dela, baina gertatzen da hitz hori duten web orrien %90 baino gehiago blogetako orriak direla.
|
|
|
Jakina blog hitza web orri batean agertzeak nahitanahiez ez du esan nahi hura blog bat dela, baina gertatzen da
|
hitz
hori duten web orrien %90 baino gehiago blogetako orriak direla.
|
|
|
Hortik abiatu naiz eta hipotesitzat hartu dut hori edozein hizkuntzatan berdintsu gertatuko dela, baina kontuan izan dut hizkuntza guztietan ez dela beti blog
|
hitza
erabiltzen. Horregatik Wikipediara jo dut hizkuntza bakoitzean termino hori nola erabiltzen den jakiteko
|
|
|
|
Hitz
gutxitan esateko, ahaleginak egiten dira, baina egunean egotetik urrun gaude eta arriskua dago gero eta urrunago egoteko. raz jarri diren produktuak gero ez dira eguneratzen. Adibidez, Windows sistema eragilearen euskarazko azken interfaze paketea XPrena da, ez dago euskarazko Windows Vistarik.
|
|
|
|
Hitz
gutxitan esateko, ahaleginak egiten dira, baina egunean egotetik urrun gaude eta arriskua dago gero eta urrunago egoteko.
|
|
|
Testuinguru horretan arrantza egiten ikasi behar dugula uste dut eta gure hizkuntzarentzat erronka dena abagune bihurtu.
|
hitzen
forma idatzian oinarritutakoa, motz ari da geratzen. Alde guztietan web semantikoaz hitz egiten entzuten da.
|
|
|
Testuinguru horretan arrantza egiten ikasi behar dugula uste dut eta gure hizkuntzarentzat erronka dena abagune bihurtu. hitzen forma idatzian oinarritutakoa, motz ari da geratzen. Alde guztietan web semantikoaz
|
hitz
egiten entzuten da. Bilaketak hitzen esanahian oinarrituta egitea beharrezkoa ikusten da.
|
|
|
Alde guztietan web semantikoaz hitz egiten entzuten da. Bilaketak
|
hitzen
esanahian oinarrituta egitea beharrezkoa ikusten da.
|
|
|
Beraz, Informazioaren eta komunikazioaren aroan bizi gara eta, hori dela eta, unibertsitateak, ikerketa zentroak eta enpresak hizkuntzen trataera berezia egiten duten teknologiak garatzen ari dira," infoingeniaritza linguistikoa" edo" hizkuntzen teknologiak (Language Technologies)". www.euskadi.net/euskara_soft helbidean hainbat produktu eskura daiteke doan: Windows XP (interfaze paketea) eta Linux sistema eragileak; MS Office 2003 (interfaze paketea) eta OpenOffice.org 2.2 bulegotika paketeak; plugin ak (Elhuyar hiztegiak, UZEIren sinonimoen hiztegia, QuarkPress erako
|
hitz
zatitzailea; OCR 1.1); web garapenerako Miatu erraz liburutegia; Xuxen zuzentzaile ortografikoaren bertsio guztiak (kode irekikoa ere bai); eta enpresentzako kudeaketako softwareak (SAP 4.6c bertsioko bost modulu; Sugar CRM 4.2.0).
|
|
|
Beraz, sistema horietan giltzarria izango da interfaze egokiak, multimodalak, egitea. Gainera, telefono bidezko zerbitzu horiek, itsuentzat esaterako, oso erabilgarriak izango dira.
|
Hitz
egiteaz batera hizketa ulertzea (spoken language understanding), eta, gainera, komunikazio zirkuitu eleanitz batean. Ahotsa edo hizketa ezagutzea: ahotsa kontrolatzea, emozioak gehitzea, sistema interaktiboak garatzea... Hizketatik hizketara itzulpena (Speech to Speech Translation):
|
|
|
Beraz, esango genuke nahiago dutela informazio inperfektua izatea, ezertxo ere ez izatea baino. Hori, jakina, informazio orokorrari buruz
|
hitz
egiten badugu. Argi dago, bestelako testuinguruetan, hau da testu ofizialen edota antzeko testuen kasuetan, kontu handiz erabili behar direla sistema horiek eta, azken bezeroari eman aurretik giza zuzenketa beharrezkoa dela.
|
|
|
" Informazioaren gizartea" kontzeptua entzun genuen, lehenengo aldiz, orain urte batzuk eta, horrekin batera," Teknologia Berriei" buruz
|
hitz
egiten hasi ginen. Internetek, hau da sareen Sareak, bizitza aldatu digu:
|
|
|
" Informazioaren gizartea" kontzeptua entzun genuen, lehenengo aldiz, orain urte batzuk eta, horrekin batera," Teknologia Berriei" buruz
|
hitz
egiten hasi ginen. Internetek, hau da sareen Sareak, bizitza aldatu digu...
|
|
|
Corpus idatzien adibide gisa (ikus Corpus Survey16) aipa daiteke British National Corpus17 Honek 4000 testu zati ditu, eta denera 100 milioi
|
hitz
. Gure inguruan baditugu adibide batzuk (etiketatuak: XX. Mendeko Corpusa18 (4,6 Mhitz), Ereduzko Prosa Gaur19 (9,6 Mhitz) eta ZT20 (8 Mhitz); ez etiketatuak:
|