|
2015
|
|
|
Polita izan zen “Lucky Luke” doinuan kantaturiko bertsoaldia. Aspaldian AEBetara joandako
|
euskal
artzaina eta bertan jaiotako ilobaren arteko elkarrizketa irudikatu genuen Jokinek eta biok. Euskaraz zekitenek itzulpen lanak egiten zituzten ingurukoekin, eta denboran atzeratutako algarak sortu ziren tarteka, txistea itzuli eta gerora entzuten genituelarik han zeudenen barreak.
|
|
|
Sentsazio oso onarekin oheratu nintzen AEBetako nire urtemuga egunean. Takoak jaten ospatutako
|
Euskal
Herriko urtemugaren ondoren, eder bilakatu zen 9 ordu geroagoko urtemuga amerikanoa.
|
|
|
“Jaialdi 2015” zioen kartelak egin zigun harrera Idahoko hiriburua zapaldu genuenerako, eta, ez badakizue ere, ez da horren arraroa euskara entzutea han. Izan ere, Boisen bizi da euskaldun gehien munduan,
|
Euskal
Herria albo batera utzita, noski, eta hainbat euskal belaunaldi dira bertan jaioak. Horregatik, 1987az geroztik ospatzen da euskaldunon topagunea den jaialdia.
|
|
|
“Jaialdi 2015” zioen kartelak egin zigun harrera Idahoko hiriburua zapaldu genuenerako, eta, ez badakizue ere, ez da horren arraroa euskara entzutea han. Izan ere, Boisen bizi da euskaldun gehien munduan, Euskal Herria albo batera utzita, noski, eta hainbat
|
euskal
belaunaldi dira bertan jaioak. Horregatik, 1987az geroztik ospatzen da euskaldunon topagunea den jaialdia.
|
|
|
Horregatik, 1987az geroztik ospatzen da euskaldunon topagunea den jaialdia. Bigarren edizioa 1990ean izan zen, eta, harrezkero, bost urtetik behin ospatzen dute
|
euskal
kulturaren festa hau.
|
|
|
Nondik zen? ” eta antzeko itxurako esaldiekin iritsi ginen Basque Blockera; GPSaren laguntzaz, noski. Bertan daude
|
Euskal
Etxea, frontoia, eta euskal jakiak prestatzen dituzten jatetxe eta abar guztiak. 100 metro inguruko kalea da eta Jaialdirako espresuki aldatzen dute legea, jendeak kalean edan ahal izateko, Idahon ezin baita kalean alkoholik edan.
|
|
|
Nondik zen? ” eta antzeko itxurako esaldiekin iritsi ginen Basque Blockera; GPSaren laguntzaz, noski. Bertan daude Euskal Etxea, frontoia, eta
|
euskal
jakiak prestatzen dituzten jatetxe eta abar guztiak. 100 metro inguruko kalea da eta Jaialdirako espresuki aldatzen dute legea, jendeak kalean edan ahal izateko, Idahon ezin baita kalean alkoholik edan.
|
|
|
Baina gure espedizioa ez zen parranda egitera joan, eta horregatik prestatu genuen mimoz Boiseko Ikastolan (bai, ondo entzun duzu.
|
Euskal
Herrian badago euskara ezdeusa dela pentsatzen duenik, eta AEBetan erabilgarria denik ere) eskainiko genuen emanaldia. Zoragarria izan zen Boiseko haurrek nola begiratzen zieten Joni, Jokini eta Xamoari; nola entzuten zituzten arretaz baxua, gitarra eta saxoa; eta bereziki polita izan zen nola hartu zuten parte euskarazko Maite zaitut, Pintxo Pintxo edota Paristik natorren kantak ozen abestuz.
|
|
|
Azkeneko momentuko emanaldia ere lotu zuen Jonek, abilezia miragarriz, Basque Blockeko kale famatuan.
|
Euskal
Etxearen bitartez hasi zen arratsaldeko bostetan, eguzkipean eta ia jenderik gabe Bertshow. Nekeza izango zenaren zantzu guztiak genituen, baina desertuan osatzen diren ispilu ilusio bat besterik ez zen izan, eta segituan batu zitzaizkigun entzuleak eta kuriosoak lurrean inprobisaturiko oholtzaren inguruan.
|
|
|
Nekeza izango zenaren zantzu guztiak genituen, baina desertuan osatzen diren ispilu ilusio bat besterik ez zen izan, eta segituan batu zitzaizkigun entzuleak eta kuriosoak lurrean inprobisaturiko oholtzaren inguruan. No woman, no cry, Lily Marlen edota Habanera bezalako doinu bertsotuak izan ziren entzungai, batzuk aipatzearren, edota
|
Euskal
Herrian euskaraz, Xalbadorren heriotzean edo Lau teilatu kanta mitiko bezain hunkigarriez babestu genituen beroaren preso ziren zaleak.
|
|
|
Eta kontatu ezin diren hainbat komeriaren ostean ailegatu ginen JT Restaurantera. Bertan Maria Luisak ederki asko zaindu gintuen, lehenengoz AEBak zapaldu genituenean, eta berriz ere erakutsi zuen
|
euskal
jatorria duela, anfitrioi bikaina izan baitzen.
|
|
|
Iritsi bezain pronto, Jaialdiko ospakizunetan murgildu ginen ia denak, eta
|
euskal
dantzaz gozatu genuen. Ez dakienarentzat, aipatu euskal dantza ere ikasi daitekeela Estatu Batuetan, eta 8 urte bitarteko haurrek erakutsi ziguten ondo egiten ere badakitela.
|
|
|
Iritsi bezain pronto, Jaialdiko ospakizunetan murgildu ginen ia denak, eta euskal dantzaz gozatu genuen. Ez dakienarentzat, aipatu
|
euskal
dantza ere ikasi daitekeela Estatu Batuetan, eta 8 urte bitarteko haurrek erakutsi ziguten ondo egiten ere badakitela. Baina egun handia ondoren etorriko zena izango zen.
|
|
|
Azken egunean, San Frantziskoko
|
Euskal
Etxera abiatu ginen, ziztu bizian, eta, nahiz eta emanaldirik eman behar ez genuen, Johnny Curutcheti egin ez genion elkarrizketa grabatzera joan ginen. Oso era ederrean erakutsi zigun Euskal Etxea, eta zin egiten dut itzela dela.
|
|
|
Azken egunean, San Frantziskoko Euskal Etxera abiatu ginen, ziztu bizian, eta, nahiz eta emanaldirik eman behar ez genuen, Johnny Curutcheti egin ez genion elkarrizketa grabatzera joan ginen. Oso era ederrean erakutsi zigun
|
Euskal
Etxea, eta zin egiten dut itzela dela. Jatetxeaz gain, areto handia eta frontoia dauzkate, eta, nola ez, azken hau aukeratu genuen Johnny handiari elkarrizketa egiteko.
|
|
|
Jatetxeaz gain, areto handia eta frontoia dauzkate, eta, nola ez, azken hau aukeratu genuen Johnny handiari elkarrizketa egiteko. Gauza ugari eta sakonak kontatu zizkigun, tartean, ez dela itzuliko
|
Euskal
Herrira, nahiz eta urtero etorriko zaigun bisitan. Baina horiek guztiak dokumentalean entzungo dituzue, noski.
|
|
|
Kaixo handi batekin agurtu gintuen New Yorkek, eta, noski, Bertshowek AEBetan izango zuen azken konkista ere hura izango zen. Manexengatik hustuko genituen barruak, eta gure zaldi izan ziren kotxeen omenez ere lortuko genuen garaipena
|
Euskal
Etxean.
|
|
|
Gaztea da New Yorkeko
|
euskal
diaspora. Saiora gerturatutakoen adin tartea 35 urtekoa izango zen.
|
|
|
Saiora gerturatutakoen adin tartea 35 urtekoa izango zen. Alderantziz, ordea, bertako
|
Euskal
Etxea Estatu Batuetako zaharrena da, 100dik gora urte dituelarik. Aspaldiko kontuak, beraz, hiri gazte batean.
|
|
|
Kultura zabaltzeko joan ginen eta berkonkistatu genuen euskaltzaletasuna. Hasieran geure taldeari jarri genizkion oinarrizko minimoei gain hartuta joan ginen NYCko
|
Euskal
Etxetik. Eta geratzen zitzaizkigun beste 4 egun. Urtzik bataiatu ninduen Casabal I Handia bezala, eta argi zegoen garaipena paseatu beharra genuela etxe orratzen artetik.
|
|
|
Ezagutu genituen
|
euskal
diasporako belaunaldiak eta euren kezkak. Batzuek etorkizun iluna ikusten zioten euskaltasunaren jarraipenari, eta beste batzuek, gazteenek akaso, argi utzi ziguten gogoz eusten zietela gure kulturaren sustraiei.
|
|
|
Ezagutu genuen beroa, benetakoa, eguzkiak ematen duena eta arbasoen hutsunea bete nahian pertsona batek begirada batez eman dezakeena. Sentitu genuen
|
Euskal
Herriarekiko gertutasuna, nahiz eta hamar mila kilometrora egon. Entzun genituen bertsoak, eta ez gureak soilik.
|
|
|
Eta entzun genituen Laboa, Xabier Lete eta Benito gure artean baleude bezala. Elkarrizketatu genituen hainbat lagun, eta, batez ere, esperientzia oso bat jaso genuen; ziurrenik,
|
Euskal
Herriaren irudia eta pertzepzioa aldatuko dizkiguna, eta euskal kulturaren ondarea zabaltzen lagunduko diguna.
|
|
|
Eta entzun genituen Laboa, Xabier Lete eta Benito gure artean baleude bezala. Elkarrizketatu genituen hainbat lagun, eta, batez ere, esperientzia oso bat jaso genuen; ziurrenik, Euskal Herriaren irudia eta pertzepzioa aldatuko dizkiguna, eta
|
euskal
kulturaren ondarea zabaltzen lagunduko diguna.
|
|
|
Burua altxatu eta lagun guztiak ikusten nituen AEBak eta aireportua erdibitzen dituen marraren beste aldean. Behin eta berriz saiatu nintzen azaltzen
|
Euskal
Kultura grabatzeko intentzioa besterik ez nuela han, baina, nonbait, nire kamera profesionalak beste intentzio batzuk nituela pentsarazten zion gizon hari. Azkenerako, itzultzaile bat ekarri zuten eta hamaikagarrenez, gaztelaniaz, zertara nentorren azaldu ostean, utzi zidaten Estatu Batuetako lurra zapaltzen.
|
|
|
Zaila da deskribatzen Jaialdian euskaldun batek aurki dezakeen koadroa. Zailtasuna ez datza elementu ezezagunen presentzian, ezta urrik eman ere; Ameriketako pelikula pare bat ikusi duen
|
euskal
herritar peto petoak aise identifikatuko ditu Jaialdian koloreztatzen diren postalak.
|
|
|
Puntuka josi daitezke
|
Euskal
Herria eta Wyoming
|
|
|
Kontua da gaseosarekin sortutako esperimentu hori baldintza oso berezietan baino ezin dela egin; adibidez, entzuleek euskaraz ez dakitenean.
|
Euskal
Herritik kanpo bertsotan egitea trainerua uretatik kanpo ateratzea bezala da: gogo betez ahalegindu zaitezke, baina arraunak ez badu ura ukitzen, nekez egingo du ontziak aurrera.
|
|
|
Ameriketan bizi diren lau bertsolarien artean berori da, nire ustez, gure moldetik gertuen aritzen dena; sentsazioa daukat gainerako hirurek lehenago emigratu zutela Ameriketara, eta bertso molde zaharragoa eraman zutela maletan. Martin gerora joan zen, eta, gainera, sarritan itzultzen da
|
Euskal
Herrira. Aukera izanik hango eta hemengo bertsolariak oholtza gainean aritzeko, Nereak eta biok goizeko bigarren saioan gurekin jardutera gonbidatu genuen.
|
|
|
Bertsolariok curriculumik bagenu, zerrendaratzeko modukoa da Ameriketako bertsolari batekin oholtza konpartitzeko ohorea. Puntuka josi daitezke
|
Euskal
Herria eta Wyoming.
|
|
|
Bertsoak, gaur gaurkoz, harro esan dezake bera dela BEC zortzi orduz betetzeko gai den
|
euskal
kulturaren adierazpide nagusia. Ziur nago horrelakorik esanez gero amerikar bati sinestezina egingo litzaiokeela:
|
|
|
Eskerrak
|
Euskal
Herrian zerbitzari izateko ez den patinatzen jakin behar!
|
|
|
Abioiaren bide luzea sufrituta, ez dut jakin nahi zer kalbario izan behar den
|
Euskal
Herritik Ameriketara joatea, are gutxiago euskal artzainak joandako baldintzetan: bueltatzeko data jakinik gabe, ingelesez hitzik esan ezinda, sosik gabe… Tira, malenkoniak ahaztuta, ez dabiltza oso urrun Suediara edo Alemaniara egun joaten diren gazteak.
|
|
|
Abioiaren bide luzea sufrituta, ez dut jakin nahi zer kalbario izan behar den Euskal Herritik Ameriketara joatea, are gutxiago
|
euskal
artzainak joandako baldintzetan: bueltatzeko data jakinik gabe, ingelesez hitzik esan ezinda, sosik gabe… Tira, malenkoniak ahaztuta, ez dabiltza oso urrun Suediara edo Alemaniara egun joaten diren gazteak.
|
|
|
Ez digu ingurukoei esan, baina aurpegian sumatu zaio pentsamendu bera, zerbitzaria gurpil gainean hurbildu zaigun bakoitzean: eskerrak
|
Euskal
Herrian zerbitzari izateko ez den patinatzen jakin behar!
|
|
|
“Herri baten ondarea biltzen duelako eta horrek herria identifikatu egiten duelako. Beste alde batetik, bertsolaritzan arrazoi gehiagorekin gertatzen da hori, bertsolaritzak
|
Euskal
Herrian identifikazio izugarria daukalako, historian ere zerikusi handia eta gure nortasunaren zati bat delako. Orain arte ahozkoa izan da, eta horrek badu bere garrantzia, baina hori dena gordetzeko momentua iritsi da; bestela, belaunaldi guztien memoria galdu egiten da.
|
|
|
Villabonan du egoitza Xenpelar Dokumentazio Zentroak,
|
Euskal
Herriko Bertsozale Elkartearen eraikinean bertan. Bertako dokumentazio guztia kontsultatzea irekia da, publikoa.
|
|
|
Dagoeneko garatutako programa eta bertan bildutako datuei (biografiak, saioak, doinuak, eta abar) etekina atera eta ahalegin txikiagoarekin edozein lekutan eta edozein motatako bertsoak (bat batekoak edo idatziak, bertso-paper edo eskuizkribuak, audio formatutik edo idatzitik jasotakoak, …) bildu eta modu bateratuan aurkitzeko aukera emango du Bertsolaritzaren Datu Baseak. Horrez gain, beste
|
euskal
generoek bere dokumentazio egitasmoa landu eta gauzatu nahi izanez gero, lagungarri izan daitezkeen elkarlanetarako zabalik gaude”.
|
|
|
Dokumentazio Zentro dinamikoari bide eman nahian,
|
Euskal
Herriko Bertsozale Elkartearen baitan erredakzio bateratua sortu da. Lan-talde honek kudeatzen ditu “Hitzetik Hortzera” telebista saioa eta Bertsoa sareko ataria.
|
|
|
“Kontuan izan behar da garai horretan garbizalekeriak indar handia zuela eta bertsoak gaizki ikusiak zeudela, euskara traketsa erabiltzen zutelako –jarraitzen du– Bertsolaritza horregatik baztertu zen eta bazter horretatik ateratzen lan handia egindakoen artean Manuel Lekuona aipatu behar da. Literatura oral vasca [Ahozko
|
euskal
literatura] eman zuen argitara 1930ean. Badago beste gizon bat egin zuen lana gutxik aitortzen diotena eta Errenteriako Makazaga da, horrenbeste bertsopaper eta bertso liburu atera zituena eta urtebetez Bertsolariya aldizkaria argitaratu zuena.
|
|
|
Aldaketa prozesuan sumatu arren,
|
Euskal
Herria “herri tristea” dela babesten du Amaia Vazquez psikologoak. Bertsogintzan —bakarkakoetan, bereziki— dagoen tristurarako joera izan dute hizpide lau bertsolariek eta psikologoak.
|
|
|
“Urte asko daramatzat lanbide honetan, eta jakin badakit tristura dela euskaldunok asko identifikatzen gaituen emozioa; tristurarenarekin batera, sufrimenduarena”, da Amaia Vazquez psikologoaren irakurketa ausarta
|
euskal
gizarteaz. Bertsolariek —gehienbat, bakarkakoetan— duten ilunetik kantatzeko joeraz galdetutakoan egin zuen inkontziente kolektiboaren irakurketa hori.
|
|
|
Adierazitakoak eztabaida eragin dezakeela jakitun egiten du aurreko irakurketa.
|
Euskal
Herria alaitzen ikusten du, baina “prozesu bezala” sumatzen du hori. “Sumatu dut herri hau tristea izan dela.
|
|
|
Ondoren, heldu zion gatazka politikoarekin lotzearekin: “Euskal Herrian jaio nintzen, onartzen dut
|
Euskal
Herrian oraindik gatazka bat dagoela, eta nik gatazka horren parte bat bizi izan dut. Nik bizi izan dudan horretatik atera izan dudan ondorioa da era honetako espresioak erabili izan ditugula beti:
|
|
|
Beste batetik esaten dute ordua izan dela baten batek onartzeko triste dagoela, min daukala eta aurrera egiteko negar egin behar duela”.
|
Euskal
gizarteari ikusten dio “eutsitako mina” Enbeitak, eta baita Vazquezek ere: “Euskaldunok ere negar egin behar dugu.
|
|
|
Igor Elortzak ere uste du
|
Euskal
Herrian izan direla tristurarako motiboak, baina ez luke esango herri tristea denik: “Ez nuke esango psikologikoki herri tristea garenik.
|
|
|
Agirrek beste bi gako ere erantsi zituen publikoari begira. Kezka orokorra den ala ez, eta
|
euskal
gizartearen beste premia bat: “Nik uste euskaldunok badaukagula elkartzeko eta gu sentitzeko premia.
|
|
2016
|
|
|
Hortik aparte, antzezlanak bertsotik eduki dezake ezer ez eta dena. Gugana etorri izanaren arrazoietako bat izan da, euren ikuspegitik,
|
euskal
antzerkia testuan oso oinarritua izan dela. Garrantzi handia ematen diote, gainera, horrela izateari eta horregatik jo dute gugana.
|
|
|
Artedrama, Le Petit Theatre de Pain eta Dejabu Panpin Laborategia antzerki taldeek sortutako azken antzezlanak, Francoren bilobari gutuna izenekoak,
|
Euskal
Herriaren iragan traumatikoa du ardatz, baina egungo Euskal Herriaren minetan eta ezinetan jartzen du begiratua
|
|
|
Artedrama, Le Petit Theatre de Pain eta Dejabu Panpin Laborategia antzerki taldeek sortutako azken antzezlanak, Francoren bilobari gutuna izenekoak, Euskal Herriaren iragan traumatikoa du ardatz, baina egungo
|
Euskal
Herriaren minetan eta ezinetan jartzen du begiratua
|
|
|
2010 urtean Errautsak antzezlanarekin abiatu zuten aipatu hiru antzerki taldeek elkarlana, helburu berdinen bueltan indarrak batuz;
|
Euskal
teatroa egitea, euskaraz eta euskalki desberdinetan, mugak gaindituz, zazpi herrialdeetako aktoreekin, tematika propioak landuz, zerotik hasitako antzezlanak sortuz… Errautsak Ximun Fuchsek zuzendu zuen, eta antzezlaneko hitzak Igor Elortzak eta Unai Iturriagak idatzi zituzten. Eta oraingoan, berdin.
|
|
|
Gidoia idazteko modua oso bizia izan da. Aktoreek sei bat egonaldi egin dituzte, bakoitza astebete ingurukoa,
|
Euskal
Herriko hainbat antzokitan. Egoerak proposatu, egoera horien baitan inprobisatu eta inprobisazio horietatik jasotakotik idatzi dute Elortzak eta Iturriagak gidoia.
|
|
|
Jokin Izagirre urnietarra Farmazian lan egindakoa da 39 urte luzez, eta orain Koldoren sektore berean dihardu. Urnietako kultur mugimenduan luzaz jardundakoa da, bereziki
|
euskal
dantzetan eta gazteriarekin lotutako beste hainbat kontutan. Antzerki taldean ere parte hartu zuen, baina, azkenekoz, duela 34 urte.
|
|
|
Jarrai erreferente argi eta garbia izan zen euskarazko antzerkigintzan.
|
Euskal
obra asko estreinatu eta egokitzapen ugari egin zituzten Saizarbitoria, Forkada edota Behobide tartean zeudela. artean Xabier ere bertan ibili zen.
|
|
|
J.G. – “Ez dago
|
Euskal
Herrian antzerkia Lete bezainbeste ikuspuntutatik praktikatu duenik: lehenik, aktore gisa; jarraian, itzulpenak edota egokitzapenak egiten; ondoren idazle moduan, zuzendari bezala, bere musikari eta ekoizle fazetak ahaztu gabe; eta, azkenik, instituzioetatik eragile bezala.”
|
|
|
Antzerkia, deuseztik izatera (1976). “Lan honek herri antzerki zaharraren izpiritua barnebiltzen du, Ipar
|
Euskal
Herriko karrosek, asto lasterrek edota maskaradek daukatena. Antzerki genero zehatza da:
|
|
|
Joxan Goikoetxeak beste perspektiba kurioso bat eskaintzen digu: “Ez dago
|
Euskal
Herrian antzerkia Letek bezainbeste ikuspuntutatik praktikatu duenik: lehenik, aktore gisa; jarraian, itzulpenak edota egokitzapenak egiten; ondoren idazle moduan, zuzendari bezala, bere musikari eta ekoizle fazetak ahaztu gabe; eta, azkenik, instituzioetatik eragile bezala (1985ean Kultura diputatu bilakatu zen) ”.
|
|
|
Hura zen hura apote zaharra! ’, zioen gure amak. Horretaz gain Txirritak bazeukan
|
euskal
mundu tradizionalean indar handia duen gaitasuna: hitz gutxitan asko esateko gai diren esamoldeak sortzea.
|
|
|
gera gaur
|
Euskal
Herriyak.
|
|
|
|
Euskal
Herriak eta Galesek antzekotasun harrigarria dute: azaleraz eta biztanle kopuruz pare pareko herrialdeak dira biak.
|
|
|
Rekalde tabernatik Gure hitzak kantua jarrita agurtu gintuztenean konturatu nintzen horrekin, edo hurrengo goizean bestela, nahi baino lo gutxiago eginda autoan sartu eta igandeak kantu bera jarri zidanean. Gure hitzak direlako, Zipreko, Kubako, Galesko, Mallorkako, Austriako, Mexikoko eta
|
Euskal
Herriko hitzak, altxatzeko hitzak, erortzeko hitzak, erotzeko hitzak, esateko hitzak. Ez galtzeko hitzak.
|
|
|
Arizmendi ikastolako (Leintz Bailara) Basabeazpi gunean (Aretxabaleta) bertsolaritza izan dute jolasgai, haur hezkuntzan.
|
Euskal
Kultura landu duten proiektuaren baitan, Joanito Dorronsoro, Aitor Sarriegi, Patxi Goikolea, Juanito Akizu eta Jon Sarasua izan dituzte bertso kantari eta kontu kontari.
|
|
|
|
Euskal
kultura izan zuten aztergai urte hasierako proiektu batean, eta bide horrek eraman zituen bertsolaritzara. Basabeazpi guneko pedagogia arduradun Iñaki Gonzalezen arabera, ikastola izatetik, “DNAn” daramaten kontu bat da euskal kultura eta bertsolaritza landu izana.
|
|
|
Euskal kultura izan zuten aztergai urte hasierako proiektu batean, eta bide horrek eraman zituen bertsolaritzara. Basabeazpi guneko pedagogia arduradun Iñaki Gonzalezen arabera, ikastola izatetik, “DNAn” daramaten kontu bat da
|
euskal
kultura eta bertsolaritza landu izana. “Komunitate baten parte gara, eta hori aztertzen dugu.
|
|
|
Horretarako, batetik, zientziak erakusten digu pertsonak berak nola funtzionatzen duen; eta, bestetik, ikastola garen heinean herri honi zor dioguna dago”, zioen Gonzalezek. Horrek eraman ditu
|
Euskal
Kultura aztertzera proiektu batean. Euskal kultura ez dute aztergai bakan, askotariko proiektuak egiten dituzte urtean zehar askotariko gaien gainean.
|
|
|
Horrek eraman ditu Euskal Kultura aztertzera proiektu batean.
|
Euskal
kultura ez dute aztergai bakan, askotariko proiektuak egiten dituzte urtean zehar askotariko gaien gainean. Berbarako, aurreko urte batean Pirritx, Porrotx eta Marimototsen Munduko loreak kantaren bideoklipa ere egin zuten.
|
|
|
Hainbat modutara egiten dute; besteren artean, adimen aniztasuna aintzatetsita. Era honetara bideratu zuten
|
euskal
kulturari buruzko proiektua: “Ikusi genuen haurrengan emozioa sortzen duen gauza garrantzitsu bat euren gurasoen, familiakoen edo komunitatekoen parte hartzea zela, edo gu komunitatera joatea eta bertan esperientzia bizipen bat edukitzea.
|
|
|
Gurasoei
|
euskal
kulturaren inguruan izan zezaketen edozein informazio, material edota tresna ekartzeko eskatu zieten. “Ingurua asko apaindu dugu eurek ekarri duten informazioarekin.
|
|
|
“Irekiduraren plazera transmititu nahi izan dugu.
|
Euskal
kultura modu indartsu batean bizi izateko aukera saiatu gara biziarazten”
|
|
|
|
Euskal
kulturaren transmisioa
|
|
|
“Oso interesgarria” da
|
euskal
kulturak orokorrean egin duen ibilbidea Gonzalezentzat. “Bizipenetik eta plazeretik oso garrantzitsua da haurrek bizi izatea garapen hori eta une bakoitzaren garrantzia”, adierazi zuen.
|
|
|
Irekidura horren plazera transmititu nahi izan dugu.
|
Euskal
kultura modu indartsu batean bizi izateko aukera saiatu gara biziarazten”.
|
|
|
Gure familiak bertsozale (batzuen ustetan bertsolari ere bai) izatearen fama izan du herrian eta inguruan. Baina nik uste eszena berdintsuak toki askotan errepikatuko zirela
|
Euskal
Herrian zehar. Ohikoa zen komodako kajoian, koltxoi azpietan eta abarretan bertsopaper ugari gordetzea, gero handik atera, buruz ikasi eta okasioa zen guztian kantatzeko, bai etxean bertan eta bai lagunarteko otorduen mahaiondoko moduan.
|
|
|
Nik uste, nire gisan, bertsoak, berez, ez zitzaizkiola gehiegi interesatzen, baina bai bertsolariak, kasik fenomeno antropologiko gisan. Gauza bat aitortu behar baitut, inoiz inori esan ez diodana (luzea da
|
Euskal
Herrian esan ezin litekeen gauzen zerrenda), orain lanposturik jokoan ez dudala: bertsoak ez zaizkit zipitzik ere gustatzen.
|
|
|
Egonak ziren, nonbait, nola pare batekin hala bestearekin herri ezberdinetan, eta laurak agertu saiora jokaldia errepikatzeko asmoz. Orgiak ez zeuden modan
|
Euskal
Herri kristau hartan, eta saioa bukatu orduko azkar autora igo eta ihes egin omen zuten.
|
|
|
Gazterik ez dut aipatu; ez zuten, oro har, lilura berezirik niretzat. Denboraren legea jarraituz, suposatzen dut zahartzen doazen heinean kazetari gazteentzat izanen dutela lilurarik, eta hauek egin dutela antropologia berri bat
|
Euskal
Herria eta mundu zibilizatuaren erdia txunditurik daukan kuadrilla honen sekretuak ikertuz.
|
|
|
Bertsolaritza izango da azken hogeita bost urte hauetan
|
euskal
kulturaren baitan bilakaera potenteena bizi izan duen fenomenoa, eta aldizkariari esker bilakaera hori gertu samarretik, aldizkaria tarteko ez balitz ezinezkoa litzatekeen distantzia batetik, jarraitzeko aukera izan dut. Bertsojalea izan gabe ere (Salvados eta The Wire jarraitzen ditut orain gehiago) sekulako pribilejioa.
|
|
|
Bertsolarien bikotekide, guraso, bestelako ahaide, lagun, ezagun eta ezezagunak. Ikerlariak, adituak, arrasto handirik ez baina esateko zerbait badutenak, serioak eta arinagotik aritzea nahiago dutenak… Euskaldunak,
|
euskal
herritarrak, italiarrak, katalanak, mexikarrak, kanariarrak, ingelesak, ukrainarrak, galiziarrak, Puerto Ricokoak, venezuelarrak, argentinarrak, Granada Karibearrekoak… Adin guztietako jendea. Apologistak, detraktoreak, eszeptikoak, boluntariosoak…
|
|
|
Gaur gaurkoz kolaboratzaile guztiei ordaintzeko ahalmena badago, eta duin ordaintzen da; aurrekontuaren zatirik potoloena bideratzen da horretara. Esan nahi dena da,
|
euskal
prentsari hainbatetan planteatu zaion militantzia eta profesionaltasunaren arteko ekuazio horretan, geurean ere askok euren borondatez egin duten hautua lana maila profesional puntakoenaz eta kobratu gabe egitearena izan dela, eta horrek sekulako meritua daukala, eta hori ere ezinbestekoa izan dela aldizkariak aurrera egin ahal izateko.
|
|
|
Doinua:
|
Euskal
Herriko lur maite hartan
|
|
2017
|
|
|
Hori dauka bertsolaritza fikzioa egiteak: gertatu ez zena nola izan zitekeen asmatzeak ez du zentzu handirik, baina, aldi berean, polita da Xalbador edo Lazkao Txiki
|
Euskal
Herriko txapela buruan dutela irudikatzea, horrelako izenak txapel nagusiaren irabazle ilustreen zerrendara gehitu ahal izatea.
|
|
|
60ko hamarraldiko martxari eutsi izan balitzaio 70etan beste bost bat
|
Euskal
Herriko txapel banatu izango ziren; egungo martxan, bizpahiru.
|
|
|
35eko eta 36ko txapelketekin irekitako bideari Ipar
|
Euskal
Herrian eman zitzaion jarraipena. Teodoro Hernandorena izan zen bertako bertsolariak bildu [1] eta 1946an Iparraldeko lehen txapelketa antolatuko zuena.
|
|
|
Lehenengoaren motiboak begi bistakoak izan baziren, bigarrenarenak ez. Bertsolaritza puri purian zegoen, 60ko hamarkadako
|
euskal
pizkunde indartsuaren olatua ere orduantxe ari zen gora eta gora egiten, eta lehen ahultasun zantzuak ematen hasia zen frankismoa… Baina hurrengo hamabi urteetan ez da berriro txapelketa nagusirik martxan jarriko.
|
|
|
Estu hartuta, 90eko hamarraldian
|
Euskal
Herriko txapelketa nagusi bi baino ez ziren jokatu: 1993koa eta 97koa.
|
|
|
Agurrek salatu zuten bi belaunaldi zeudela tabladuan. Aritz Lopategik eta Unai Iturriagak, finalista gazteenek, atxilotutako intsumisoak eta
|
euskal
presoak aipatu zituzten. Aldarrikapen agurrak izan ziren.
|
|
|
Garai hartan eta lehenago droga batek
|
Euskal
Herrian zuen presentzia eta eragina ez da gaur egungoa, ez eta etorkinen kasuan ere. Bihotza mugiarazten digutela dirudi, baina apenas jarrera eta pentsamendua, etxeko ateraino etorri arte.
|
|
|
Aspaldi da patrikako zulotxoetan barrena haizea zebilkien bi mutil koskor eta hertzain bat elkartu zirela Basauriko Trintxeran, legea borrokatu eta galdu zuten beste lau musikarirekin batera Zazpi Eskale osatzeko. Pobreziaren aurkako ikuskizun hura lau urteko proiektu bilakatu zen, eta
|
Euskal
Herriko hamaika oholtza igaro zituzten bertsoa eta musika uztartzen zituen emanaldi hura eskainiz.
|
|
|
Urte batzuk geroago iritsi zen Gu ta Gutarrak proiektua, lagun zaharrez eta bertso berriz osatua. Azken bi hamarkadetako
|
euskal
disko azpimarragarrienetako bat. Oraingo honetan, aretoen erosotasunetik kale kantoira salto egin dute Igor Elortza eta Unai Iturriaga bertsolariek, Josu Zabala eta Rafa Rueda musikariekin batera Kargak&Deskargak emanaldi berriarekin.
|
|
|
Hemen daude, heldu dira, badatoz Kargak&Deskargak!
|
Euskal
Herrian bakarrik eta Euskal Herrian bakarrak! Kargak&Deskargak kale kantoian!
|
|
|
Hemen daude, heldu dira, badatoz Kargak&Deskargak! Euskal Herrian bakarrik eta
|
Euskal
Herrian bakarrak! Kargak&Deskargak kale kantoian!
|
|
|
Aurrez aipatutako kaxa sekretuari eta EHZ festibalaren alde abestu dute gehienbat. Izan ere, uztail hasieran, eguraldiaren erruz, bertan behera geratu zen urtez urte sona handiagoa hartzen ari den musika festibal hori, eta galera ekonomiko inportanteak jasan arren, ez da txikiagoa izan
|
euskal
herrietatik jasotako elkartasun uholdea. San Andres plazako lanekin amaitzeko, Rafak udazkenean aterako duen disko berritik aurrerapen bat eskaini digu, Nahikari izenekoa.
|
|
|
Hotel Monbarren pare parean geratu gara, non bestela?
|
Euskal
gatazkaren historian orrialde beltzenetako bat idatzi zuen, Espainiako garai hartako PSOEren gobernuak finantzatu eta zuzendutako GAL erakunde armatu parapolizialak. Historia luzea eta aldagai askoko ekuazioa, nahiz eta X denentzat ezaguna izan.
|
|
|
Txosnagunera. Bertan, etxean bezala eta masifikatutako kaleetatik at,
|
euskal
kanta ezagunen Frankenstein gisara, Gu ta Gutarrak taldearen Historiaren taberna kantua jo dute. Ondoren, Leonard Cohen handiaren Dance me to the end of lovekin hasi dira bat batean, ‘Aitona tipulin’ pare baten modura:
|
|
|
|
Euskal
Herriko igogailuetan ez da besterik entzuten. Hainbeste erabili da esamoldea, hamaika aldaera daudela gauza bera esateko.
|
|
|
Heriotzak bezala, berdin hartzen gaitu denok bere izerdi itsaskorrean. Eta ez aipatu, mesedez,
|
euskal
itzal itzel tradizionalaren aurrean, aire girotua deritzon birus fabrika eztarri urratzaileen menpe bizirauten duen gizagaixorik, ez eta gizalegezko kanpin proletario baten ordez, furgonetaren aldeko hautua egiten duen euskal furgesia berririk. Horien konponbidea gaitza bera baino makurragoa delako, klase ikuspegi batetik behintzat.
|
|
|
Heriotzak bezala, berdin hartzen gaitu denok bere izerdi itsaskorrean. Eta ez aipatu, mesedez, euskal itzal itzel tradizionalaren aurrean, aire girotua deritzon birus fabrika eztarri urratzaileen menpe bizirauten duen gizagaixorik, ez eta gizalegezko kanpin proletario baten ordez, furgonetaren aldeko hautua egiten duen
|
euskal
furgesia berririk. Horien konponbidea gaitza bera baino makurragoa delako, klase ikuspegi batetik behintzat.
|
|
|
Doraemon jartzen du, eta badakizu Nobita dioen tokian eseri duzula; agian, asko ezagutuko ez duzun norbaiten ondoan. Baliteke
|
Euskal
Herriko beste puntatik heldutako inoren alboan izatea, euskaraz egunero bizi dena, zuretzat eskolako hizkuntza baino ez den hori bizimodu daukana.
|
|
|
Eta, bat batean,
|
Euskal
Herriko egoera soziolinguistikoaren erretratu bilakatzen da aterpetxeko sukaldea.
|
|
|
Aurretik ere bagenuen munduko hainbat herriren kantu inprobisatuen berri: 90eko hamarkadatik aurrera bertsolari dezentek egin zuten saioren bat
|
Euskal
Herritik kanpora, eta 2003an Nazioarteko Topaketak antolatu ziren Euskal Herrian. Oraindik gaztetxoak ginenok harriduraz deskubritu genituen kubatarren bizitasuna, kanariarren txinparta, sardiniarrek tonua lurperaino jaitsita egindako koruak eta katalanen jolaserako gogoa.
|