|
2000
|
|
|
Baserriak ere ba omen dira Sorian. Iparraldeko Pinareseko herrialdean
|
euskal
baserrien antzeko etxeak daudela dio Jose Tudelak, 1923an" La Voz de Soria" n idatzitako artikuluetan. Bertako klimak antza handia du Euskal Herrikoarekin eta ondorioz, etxeak egiteko harlandua eta egurra erabiltzen dituzte, Euskal Herrian bezala
|
|
|
Dena dela, Karrantzako ardatz ekonomiko eta soziala nekazaritza eta abeltzaintza izan dira beti. Aro Modernoan
|
euskal
baserriak sendotze garrantzitsua ezagutu zuen. Izan ere, XVI. mendearen lehen erdiko segurtasun egoera eta oparotasuna medio, harriz eta zurez eginiko baserriak eraikitzen hasi ziren.
|
|
|
Karlistaden garaian ere, kontrabandoa ohiko ekimena zen, bai Kantabriara zein Burgosera joan etorriak eginez. Harreman honen eragina ongi islatu da Karrantzako makina bat baserritan,
|
euskal
baserrien ohiko ezaugarriak ez ezik, Kantabria aldekoen ezaugarriak baitituzte.
|
|
2001
|
|
|
Euskal Herriak hain berezko duen mundu horren urruntasunaz berbetan, Joserra Bilbao bermeotarrak eman zuen ikuspuntua aurtengo Mendebaldeko jardunaldietan. Noiz eta, Gotzon Garatek euskara zuzenaz eta hainbeste urtetan
|
euskal
baserrietan bildutakoaz ziharduela, itsasoko munduaz galdetu ziotelarik, Garatek baserrikoarekin bakarrik lan eskerga bazeukala esan zuela. Bilbaok hitza hartu zuen eta bere ustea azaldu:
|
|
|
Eta gela barruan erridikulua sentitu naiz karikaturaren moduan, satelite artifizialaren moduan, trapu zaharraren moduan, postal turistikoaren moduan. Liburua neuk utzi nuen bezala dago, zabalik eta orriak azpian,
|
euskal
baserri baten teilatua dirudiela. Eskuaz hartu, barrutik begiratu eta, jakina, le néant est structure constitutive de l’existant esaldian dago zabalik liburua, teilatua.
|
|
2002
|
|
|
"
|
Euskal
baserriaren arkitektura" liburuan baserrien deskribapen, definizio eta tipologia ezberdinak erakusten dizkigute Alberto Santanak eta bere lankideek. Baserrien arkitektura, baserrien bizkarrezurra erakusteaz gain, barneko zatiak eta zati bakoitzaren funtzioak zehazten dituzte.
|
|
2003
|
|
|
|
Euskal
baserriko osagaiak izan dira, eta dira oraindik, erlea eta erlauntza. Erlearen argizaria erlijio errituetan, etxeko argiztapenerako eta edulkorante moduan erabili ohi zuten.
|
|
|
Gerrate karlista amaitu ondoren, fueristek ez dute, ezta ere, baserri giroaren gorazarre makala egingo. Zergatik dira hain emankorrak, baketsuak eta bertutetsuak
|
euskal
baserriak. Foruek bermatzen duten ordena sozial eta bizimoduagatik, noski.
|
|
|
Euskal nekazari  tza mundua ordena naturala, egonkorra eta gatazkarik gabea da; ezin egokiagoa, beraz, industria iraultzak berarekin dakarren usteltze ekonomiko, politiko, moral eta kulturalari idealki kontrajartzeko. Antonio Truebaren arabera,
|
euskal
baserrietan nagusi den giza harmonia maiorazkoa bideratzen duten lege foralei zor zaio, jabetza ezin zatitu izateari, aitak oinordekoa aukeratzeko duen eskubideari, eta etxea beti familian jarraitze horri. Erlijioa eta forua, nola ez, esku eskutik doaz:
|
|
2004
|
|
|
Zer gertatu zitzaion
|
euskal
baserri kulturari modernizazioaren eraldaketa gainera etorri zitzaionean? –Garai tradizionaletan euskaldunen kultura bizimodua bera zen? 696 esaten digu Eduardo Apodakak.
|
|
2005
|
|
|
Bizkaiko kostaldearen edertasuna begi bistakoa da hondartza, badia, itsas mutur eta labar malkartsuetan; baita mendialde berde eta ibar oparoetan ere. Natur ingurune paregabe horretan sakabanatuta, hainbat herri daude, arkitektura aberatseko altxorren jabe, bai tradiziozko
|
euskal
baserriak, Euskal Herriko landa inguruneko etxebizitza tipikoak, bai estilo kolonialeko eraikineta jauregiak.
|
|
|
Eskuz ekoitzitako produktuak dira, betiko modura eginak eta goi mailako kalitatedunak. Baina, horrez gain, bertoko arrazak
|
euskal
baserriaren historiari loturik daude. Eta Peio Urdapilletari esker eta bera bezalako abeltzainei esker, bermaturik dago euskal abereen etorkizuna.
|
|
2007
|
|
|
Eta, gainera, etxeko ondasunak eurak ere ez ziren izango familia handi bati jaten emateko adinakoak; izan ere, hamar hektarea baino gutxiagoko etxalde batean hainbat txerri, lauzpabost behi eta oilaskoak ziren Argiñarenatarrek zuten ia errenta guztia. Oro har, garaiko
|
euskal
baserri arrunt bateko bizimodua zuten. padre y madre". Aipatu beharreko aldaketa bakarra jaioterria non dagoen zehazterakoan dago; Nafarroa eta Espainiaren artean, orain, Vasconia ezartzen duela.
|
|
|
Igartubeiti baserriaren proiektua bultzatu zutenean, batez ere asmo nagusi bat izan zuten:
|
euskal
baserriak eta baserritarren bizimodua ezagutzera ematea. Eta horretarako, Igartubeiti baserriaren baliabideak eta ondoan eraikitako interpretazio zentroa hartu zituzten oinarritzat.
|
|
|
Igartubeiti baserria XVI. mendearen erdialdean eraiki zuten eta
|
euskal
baserriaren Urrezko Aroa ezin hobeto ordezkatzen du. Igartubeiti etxeak XVII. mendearen hasieran bizi izan zituen bere unerik onenak, baina aldaketa sakonak egin behar izan zituen bizimodu eta lan baldintza berrietara moldatzeko.
|
|
|
Interpretazio Zentroan
|
euskal
baserrien hiru mila urteko historia sorberritu dute. Igartubeitiko senideen eta auzokoen ahotsak lagun, antzinako baserriak nola joan ziren handitzen eta eboluzionatzen azaltzen zaigu:
|
|
|
Askoren artean, D. Balendin Zamora eta
|
euskal
baserri mundua Epoka baten testigu eta ekintzaile, Zarautz, Lurgintza, 2000.
|
|
2008
|
|
|
neoeuskal estilo arkitektonikoarekin. Izan ere, mende berriaren lehen urteetan,
|
euskal
baserrien itxurako txaletak agertzen hasi ziren. Neoeuskal estiloa Lapurdiko kostan sortu zen, bertako baserrien zureztadurak, bi isurialdetako teilatuak, egitura asimetrikoa eta bestelako ezaugarriak, arkitektoek udatiar aberatsen Biarritz eta inguruetako villa tara egokitzean.
|
|
|
Esate baterako, azken aldian atzerritar izenen «inbasioa» gertatu zela eta haien lekuan euskal izenak ezarri nahi zirela esaten zen bitartean, aldi berean, atzerritar jatorriko kirolei baino ez zitzaiela leku egingo aitortzen zen (futbola, tenisa, croquet a...), frontoi bat sortzeko aukera printzipioz baztertuz. Era berean
|
euskal
baserri itxurako eraikin bat egin nahi zen, baina ez nekazari munduan zituen funtzioekin, baizik burgesentzako askaltegi gisa. Paradoxa hauek, Neguriko planteamendu osoaren adierazgarri dira.
|
|
|
Gaur egun, kontsumitzaileok kalitate handiko produktuak eskura ditzakegu Lumagorriren bitartez, osasun berme guztiekin eta horren ekoizpenak ingurumena aintzat hartzen duela jakinda. Horrelako jakiak kontsumituz gero,
|
euskal
baserriei eta landa inguruetako bizimoduei aurrera ateratzen lagunduko diegu.
|
|
2009
|
|
|
Nolanahi ere badugu erakargailu polit bat: Igartubeiti museoa, XVI. mendeko dolare baserri zaharra,
|
euskal
baserriaren iragana, sagardoarekin izan zuen lotura eta abar ezagutzeko nahitaezko erreferentzia. Museoa sortu berritan ikusi bazenuen, geroztik egindako Interpretazio Zentroak beste osteratxo bat eskatzen dizu.
|
|
|
Errodrigotxoren fikzioa eginez Gandiagak aurkitzen duen Ama Birjina, harrizkoa? (eta konpara HGB, 148 orr., Elorri eta Hiru gizon bakarka ren arteko posturen diferentzia fundamentala atzemateko),
|
euskal
baserri bateko ama sufrituaren antzekoa da eta, lilura eta mirespena baino gehiago, errukia sentitzen du:
|
|
|
Landa guneetako elkarteek eta emakume taldeek antolatuta, Euskadiko herrietako plaza askotan nekazaritza azokak antolatu dituzte asteburu honetan. Emakumeak
|
euskal
baserrian betetzen duen zereginari balioa eman nahi dion mugimendua indartzen da horrela. Gaur egun, betidanik izan den bezala, baserrian funtsezko zereginak betetzen jarraitzen dute emakumeek; hala ere, haien lana ez dago behar bezala ezagututa.
|
|
|
Asteazkenetan Talaian (18:00: 00) saioko zati batzuk ere berreskuratzen ditu Alberto Gorritibereak eta Jaime Zubia esatariek egiten duten saio horrek. Ez dakit ordu horretan
|
euskal
baserrietako sukaldeetan irratiak piztuta egoten diren, baina entzule kaletarragoentzat ere erakargarria egiten da saioa.
|
|
|
Abuztuaren 10ean, tradiziozko San Lorentzo azoka ospatuko da. Algortako San Nikolas plazaren inguruan hainbat salmenta postu kokatuko dira
|
euskal
baserriaren produktu onenekin. Aukera paregabea izango da jai egunaz gozatzeko eta, ohi bezala, jaia burutzeko Biotz Alai abesbatzaren kontzertuak emango dio amaiera egunari.
|
|
|
Garai hartakoak ditu egurrezko egitura eta barruko sagardo dolare handia.
|
Euskal
baserrien urrezko aroaren adibide nabarmena da. Gipuzkoako Foru Aldundiak 25 urte baino gehiago daramatza euskal ondarea lehengoratzeko lanetan, eta 1992 urtean erosi zuen Igartubeiti.
|
|
2010
|
|
|
Ondorengo produktuek tokia izango dute karpan: Euskal Okela,
|
Euskal
Baserriko Oilaskoa, Euskal Esne Bildotsa, Hegaluzea eta hegalaburra, Euskal Baserriko Arrautza, Euskal Esnea, Eztia, Arabako Patata, Gernikako Piperra, Euskal Tomatea, Ibarrako Piparrak, Euskal Babarrunak, Txerri Haragia, Oliba Olio Birjina, Idiazabal gazta, Arabako Txakolina, Bizkaiko Txakolina, Getariako Txakolina, Arabar Errioxako Ardoa, Ekoizpen Ekologikoko Produktuak eta Euskadiko Kantauri I...
|
|
|
Ondorengo produktuek tokia izango dute karpan: Euskal Okela, Euskal Baserriko Oilaskoa, Euskal Esne Bildotsa, Hegaluzea eta hegalaburra,
|
Euskal
Baserriko Arrautza, Euskal Esnea, Eztia, Arabako Patata, Gernikako Piperra, Euskal Tomatea, Ibarrako Piparrak, Euskal Babarrunak, Txerri Haragia, Oliba Olio Birjina, Idiazabal gazta, Arabako Txakolina, Bizkaiko Txakolina, Getariako Txakolina, Arabar Errioxako Ardoa, Ekoizpen Ekologikoko Produktuak eta Euskadiko Kantauri Itsasoko Hegaluze kontserbak.
|
|
|
Beste ekitaldiakAzokak iraungo duen hiru egunetan beste hainbat ekitaldi ere izango dira Euskadiko kalitatezko produktuak ezagutzera emateko. Besteak beste,
|
Euskal
Baserriko Oilaskoa, Tolosako Babarruna eta Arabako Babarrun Pintoa, Euskal Okela eta Getariako Txakolina dastatzeko aukera izango da. 3 euroren truke aipaturiko elikagaien anoa bat hartzeko aukera izango da.
|
|
|
Hona hemen menu proposamena:
|
Euskal
Baserriko Arrautzak pikilloarekin eta mamiarekin; Gerninako piperrak; Carpaccio entsalada Eusko Labeldun tomatearekin, tipulin freskoarekin eta Agraz Verjus ozpin olioarekin; Eusko Labeldun Kantauriko hegaluzea marinatua plantxan, perla itxurako lima zatiekin eta goarnizioarekin; Trufaz beteriko Eusko Labeldun oilaskoa; Esne merengatuaren izozkia fruta konpotarekin, Arabar Errioxako olioarekin et... Jakiei laguntzeko, jatetxeak barrikan hartzitutako ardo txuriak edo beratze karbonikoan ondutako ardo beltz gaztea proposatzen ditu.
|
|
2011
|
|
|
Komuna eta dutxea etxeetan eukitea be XX. mendearen akabuko hamarkadetako kontua da, beste
|
euskal
baserri gehienetako antzean. Lehenago norberaren garbitasuna, ura behekosuan berotu eta kortan zabalagaz gorputza garbituta egiten eban askok.
|
|
|
Jose Anjel Ubietagaz gengozan biok beste behin, orduan be eskolako bazkaloste baten. Harrituta itxi ginduzan Jose Anjel eta biok Julianek
|
euskal
baserriari eta bere ekonomiari eta egoerari buruz egin euskun azalpen argi eta sakonagaz.
|
|
|
Egituraren erritmo epileptikoa, beste pertsonaia batzuek ere nozitzen dute: Jose Uriostek behialako
|
euskal
baserri idealizatua eraiki du Kolonbian, anatopiko bezain anakroniko; eta Jairo Jaramillok ezin ditu aurpegiak bereizi, den dena gogoratzen baitu: bere hautemateak ez du, gureak bezala, bizimodu praktikoari begira hautespenik egiten, ez du nahikoa ahazten.
|
|
|
izatea, eta ahalik era naturalenean egitea lan. Gaur ere, azokara joaten bagara, labeldun produktuak,
|
euskal
baserri etiketa dutenak, etiketa gabeak, ekologiko etiketa dutenak aurkituko ditugu", dio. Bermea ematen duten
|
|
2012
|
|
|
–
|
Euskal
Baserri, ko produktuak,, konfiantzazko markenak, eta produktu propioak saltzeko asmoz, Eusko Labelek (www.euskolabeltienda.com) denda birtuala zabaltzea erabaki du.
|
|
2013
|
|
|
M.M: Are gehiago, arratsalde ederra pasa daiteke, adibidez, Euskal Herriko itsasadarren sorreraz solasaldi bat izanez edo
|
euskal
baserrietako harriak nondik datozen eta zelakoak diren aztertuz edo landazabaleko txori ezberdinak identifikatuz eta haien kantuak entzunez. Hori guzti hori gainera diru iturri handia izan daiteke eskaintza horri atxikitzen badiozu bazkari ederra edo lo egiteko aukera.
|
|
2014
|
|
|
Beraz, eraikuntza tipo erako begirada generiko bat eskainiko zaio baserriari, parametro zehatzak neurtu eta alderatu beharrean. Begirada lauso hori
|
euskal
baserriek eskaintzen dituzten potentzialtasunak neurtzeko nahikoa dela ulertzen da, etorkizuneko tipo baten eraikuntzarako eskura jartzen dizkigun tresnen erakusgarri.
|
|
|
Horrek guztiak, ordea, ez du tipo unibertsal gisan
|
euskal
baserriaren apologia egin nahi. Ingurune hurbilari eskainitako begirada honek eraikuntza tipo egoki modura tokian tokikoaren garrantzia aldarrikatu nahi du.
|
|
|
|
Euskal
baserriaren garapenean, azpimarragarria da eraikin berdin batek bost mendetan zehar erabilera ezberdinei erantzuteko erakutsi duen gaitasuna. Alde batetik, espazioen balio aniztasunak eta erabileren konbinazioek eta, bestetik, lehorrean egindako banaketa horma arinen erabilerak, itxuraz zurrun dirudien eraikuntza elementu malgu bilakatu dute.
|
|
|
3.2
|
EUSKAL
BASERRIAREN 25 IRIZPIDEAK
|
|
|
XV. mendeko lehengai naturalak eraldatzeko gaitasunak eta akustika ezagutzak gaur egungoekin alderagarriak ez direla kontziente garen arren,
|
euskal
baserriak baliabide gutxirekin emaitza oparoak eskaintzen dizkigu.
|
|
|
|
Euskal
baserriak jasotzeko erabilitako materialek ez dute erradiazio naturalaren ingurunea eraldatzeko gaitasunik.
|
|
|
|
Euskal
baserriaren ezaugarri nagusietako bat da; naturari estuki lotutako eraikuntza tipoa, gainera, bertan, hainbat belaunaldik espazio bera partekatzen zuten.
|
|
|
Baubiologieak oraineko eta etorkizuneko eraikuntzarako oinarriak sortzeko ezagutza holistikoak eskaintzen dizkigu.
|
Euskal
baserriak, bizirik iraun duen bost mende hauetan zehar gertatu diren aldaketak gaindituta, halako begirada holistiko batez eraiki zirela esan dezakegu: uneko beharrei esfortzu minimo batez erantzunez eta inolaz ere etorkizuna baldintzatu gabe.
|
|
|
|
Euskal
baserriaren 25 irizpideak 40
|
|
|
CORONEL MOLDESKO EUSKAL ETXEKO SAN INAZIO JAIAN"
|
EUSKAL
BASERRIETAKO SUKALDARITZA" LIBURUA AURKEZTU DA
|
|
|
Joan den abuztuaren 1ean, Las Brasas jatetxean, ospatu zuen San Inazio Eguna Cordoba probintziako Coronel Moldesko Gure Zainak Euskal Etxeak. Etxeko laurogei bat kide eta lagun bildu ziren bazkarian; jaiaren markoan, Marita Echave Gure Zainakeko lehendakariak berak idatzitako
|
Euskal
baserrietako sukaldaritza aurkeztu zen," zelai etxeetako sutondo ingurutik sortu ziren errezetak" biltzen ditu liburuak.
|
|
|
Maiatzeko eguaztenetan, ostera, hitzaldiak izango dira Kulturateko areto nagusian, 19:00etan. Hala, oraingoan, maiatzak 7,
|
euskal
baserrien gainean, bereziki Debagoieneko baserrien gainean, jardungo du Alberto Santana historialariak. Eta maiatzaren 14an, Gerra karlistak Euskal Herrian hitzaldia egingo du Mikel Alberdi historialariak.
|
|
2015
|
|
|
Janari etxean, lastoa ta belar ondua ugari, sabaian; atxur, eskuare, sarde, txardango, golde, periki, besabe, gurdi, gurtesi, orrazi, kabila ta uztarriak lur gainean. Etxe nagusian, sartu eta berehala, sukaldea, lasai samarra,
|
euskal
baserri guztikoen irudira, etxebizitzarako ta lur langintzarako behar ziren tresnez betea. Bertan zeuden, su aurrean, zumitzezko jarleku apalak eta keak eta urteek leundu zuten zizailu galanta, ta zapaldetan, suila, morko ta beste urontzi ba tzuk, lurrezko zali zabalak, erretilu handi sakonak, zurezko koilara belztuak, eta ogi, tremes edo artoa edukitzeko otarretxoa; hantxe aurkitzen ziren, hormetatik behera esekita, eltze, tupin, padera, talo burni, burruntzi, burruntzali, tanbolin ta kriseiluak; hantxe, bazter batean, beste atxur, laia, hortzbiko, sega ta igitaiak su egur, azpantar, abarka ta soka zaharren laguntasunean; ta hantxe egon ohi ziren askotan, ke zulo azpian, lurruntsu, laratzetik behera zilintzilika, zezinaren itxuran, baserri hartakoen, azkiñiko?
|
|
|
Izenik ere ez zuen izango akaso. Katuek ez bezala, nork bere izena izan dute beti txakurrek
|
euskal
baserrietan, baina Errekarten ohiturarik ez nonbait. Gaur egun bi txakur dituzte bertan, biak ere lasaiak eta alferrak, baserria jendearen etengabeko pasaleku bihurtua dagoenez zaunkarik ere inori egiten ez diotenak, egonean egon eta gizendu beste lanik ez duten jan txakurrak alegia.
|
|
|
Liburu bat argitaratu zuen gai horretaz 1974an, eta adierazgarria da liburuaren azala bera: h aren itxurapean zeru goienetik datorren tximistak desegiten du
|
euskal
baserria, euskal arimaren sinboloa. Liburuaren barruan, berriz, hauxe esan zuen (Arenaza 1974:
|
|
|
Uler bedi ez garela ukatzen ari frantsesaren prestigioak eragin dezakeela euskaraz ere hots ubularra ahoskatzea, baina prestigioa arrazoi absolututzat saltzen badugu, nola ulertzen da beste hainbat euskaldun ipartar adinetakok oraindik euskaraz dardarkari hobikaria ahoskatzen jarraitzea? Jokoaren teoria honetan dardarkari hobikariari halako
|
euskal
baserri kutsu zenbait itsatsiko litzaioke, ala?
|
|
|
Alustiza, J., 1985,
|
Euskal
baserriaren inguruan. Oñati:
|
|
2016
|
|
|
Nire hasierako asmoa Bilboko Masustegi auzoan film laburra egitea zen, Galizian nola eraiki den erakusteko adibide ona baita.
|
Euskal
baserria ondo antolatutakoa da; Galizian berriz, galiziar feismoa dago errotua: egin eta kito.
|
|
|
Araba eta Gipuzkoa banatzen dituen zerra luzea hartzen du, Euskal Herriko kotarik altuenekin (Aitxuri 1.551 metro eta Aizkorri 1.544 metro). Mosaiko tipikoa du,
|
euskal
baserriari lotua, eta fenomeno karstiko ikusgarriak ditu, hala nola gandorrak, dolinak, sakanak, etab. Irudia: Ardon arkua 5 Ribadeo (Lugo) Galiziaren eta Asturiasen arteko mugan, Ribabadok barnealdeko natur guneak gozatzeko aukera ematen du, eta hainbat ibilbide egin daitezke, baita hondartzak ere.
|
|
2017
|
|
|
Tomate natural birrindua, Barrenetxe
|
EUSKAL
BASERRI, beirazko ontzia
|
|
|
Tomate natural birrindua, Barrenetxe
|
EUSKAL
BASERRI, beirazko ontzia
|
|
|
Bere «Arquitectura Popular Española» izeneko obra monumentalean, (bost tomotan argitaratua, oker ez banago) etxegintzaren maila gorenean kokatzen du Carlos Flores egileak
|
euskal
baserria, bai eraikuntzaren neurriei dagokienez, bai ingurunearekiko moldatze eta egokitzeari ere. Ez da harritzekoa, beraz, Alfredo Baeschlin arkitektu suizarra bezalako ikerlari atzerritarrak, gure zibilizazio eta herriko nortasunaren ikurtzat dugun baserriaz liluraturik sentitzea.
|
|
|
Baserrietan, hegaztiak hazteko ohitura egon da, oilaskoa gehienbat. Gaur egun,
|
Euskal
Baserriko Oilaskoa sor markaren babesean, hegazti horren hazkuntzak gora egin du. Haragia ekoizteko erabiltzen da, eta jatorriz, luma gorriak eta hankak eta azala horiak ditu.
|
|
|
michaeljung Aizkorri Aratz parke naturalak Araba eta Gipuzkoa banatzen dituen zerra luzea hartzen du, Euskadiko kotarik altuenekin (Aitxuri 1.551 metro eta Aizkorri 1.544 metro). Mosaiko tipikoa du,
|
euskal
baserriari lotua, eta fenomeno karstiko ikusgarriak ditu, hala nola gandorrak, dolinak, sakanak, etab. Udazkenean, perretxikoak biltzeko lekurik preziatuenetakoa da. Irudia:
|
|
2018
|
|
|
Hori konkretua da: euskal kultura eta
|
euskal
baserria irekitzea jendeari".
|
|
2019
|
|
|
Baserriau apartekoa da, beronek batzen dau ta gure baserrien mila urte baino gehiagoko historia. Bertan dago
|
euskal
baserriaren muina eta jatorria.
|
|
|
Zumaia izango da bigarren asteburua hartuko duen herria.
|
Euskal
baserrietako eguneroko bizimodua izango dute ikusgai bertaratzen direnek. Bertatik bertara erakutsiko dute baserriko bizilagun eta animalien egunerokotasuna.
|
|
|
Izar dantzariak deitu zien Aita Julian Alustizak bere
|
Euskal
baserriaren inguruan liburuan. Eta han dakar, justu, Nafarroako Astitzen jasotako honako esaera pollit hau:
|
|
|
Gure lurralde honetako elurrak jostalariagoak ohi dira normalean. Begira aita Julian Alustizak
|
Euskal
baserriaren inguruan liburuan bildu digun elur klaseen lezioa. Josefa Iturralde Goldaratzko amatxi pertxentak erakutsi omen zizkion, bere" gizonain aite Astizkoa zenak bost elur klase bereizten" omen zituela eta, Kandelario ondoko elur jeneroetan denak:
|
|
|
Negu makur eta gogorra egin zueneko kontuak dirateke. Honela bildu zuen aita Julian Alustiza Arantzazuko fraileak bere
|
Euskal
Baserriaren Inguruan liburuan, Anjel Izagirrek Gabirian kontatuta:
|
|
|
Eta barre goxo eginda, isildu egin behar, ongi bai bainekien, mugako bordari nafarrokin behintzat, arrazoi guzia zutela. Tesi eder baterako uzten diot, doktore gaxte bost masterdun eskuxuriari," napar koxkor" kontu hau behar bezala aztertzeko lana, Patzikukeria bromoso honekin barre gozo egin ondoren, egia zuri bakarra asmatuz eta puztuz joan den berrehun urteko gure apologistek
|
euskal
baserriaz eraiki duten fantasia orokortu honen erdi erdian, zinezko kontu ttiki gorri batzuk ere atera ditzan. Nik hauxe bakarra esan nezake:
|
|
2020
|
|
|
|
Euskal
baserrietan, etxeko jauna, izan ohi da autoritatearen erakuslea. Caro Barojaren ustez, haren ondoan dagoen etxekanderearen garrantzia ez daiteke gutxiets:
|
|
|
Mogelen antzera, Agirre apaiz idazleak nekazaritzako giroaren estereotipo bertsuan jardun zuen. Orokorrean, XIX. mendeko idazleek
|
euskal
baserria bilakatu zuten espazio eta ekai literario, ohiturak azpimarkatuz:
|
|
|
343 irakaskuntza zentroen bitartez barreiatu zen. Ideologia tradizionalistak eraikitako emaitza literarioa
|
euskal
baserriaren idilikotasunean gelditzen da. Honen errealitate sozial eta ekonomiko gatazkatsuen arrastoak literatura genero azpiratuetan atzemanen dira –bertsolaritzan eta bertso paperetan190– Ohiturazko eleberriaren ildo narratiboa geldian egon zen XX. mendean ere.
|
|
|
Jendeak etxeetan eta auzotik auzora elkar lagunduz bizi ziren, ez baziren erbesteratzen: ...t; Argentina edo Uruguairat". 221 Dena dela, nekeziak nekezia, aldaketarako joera uzkurrak izan ohi dituzte euskaldunek, nahiz egokitzapenerako gaitasunak landu.222 Ipar Euskal Herriko euskaldunen ohituren mantentzeko nahikundea ahaidetasun sistemari, intsumisioari eta kontrabandoari esker mantendu bide ziren Estatuak inposaturiko zuzenbide positiboaren aurrean.223 Bere narrazioan, Etxamendik
|
Euskal
baserriaren aldaketarako uzkurtze arkeotipikoaren gaia lantzen du, bizipen pertsonaletan bermatuz:
|
|
|
Eñaut Etxamendiren aukera narratiboetan garrantzitsuena
|
euskal
baserriaren azalpena da. Oso salbuespen txikia izan ezik, lantzen dituen pertsonaiak oro XX. mendeko bigarren erdialdeko euskal nekazari edo artzainak dira.
|
|
|
Bizkitartean, Etxamendiren narratiba eleberri" kostunbrista" ote da? Baiki, Etxamendiren narratiba"
|
euskal
baserria gaitzat duen narratiba" izan, bada. Adiera perifrastikoak erakusten du ordea, gaur gaurkoz, euskal literaturaren kritika termino zehatz eta neutro baten eskasean dagoela.
|
|
|
Baina ba al dakik ekobobo horrek zer den, izerdi belarrak gorputzean itsatsita, lau sosen truke, belarretan aritzea sutan diren sail malkarretan? Gehienez ere, belarra mozteko makinarekin ttur ttur ttur ibiliko hintzen,
|
euskal
baserriaren nostalgian bilduta, zurezko onddo, golde eta bestelako simulakro kitschez inguratuta bizi diren euskal baserritar modderno usteko horietakoren baten soropilean. Baserrian bizitzea polita duk; baserritik bizitzea, gogorra".
|
|
|
Lehengo denpora zaharretan, euskaldunak
|
Euskal
baserrietatik Gaztelako eremu pobre eta hiri aberatsetara lan bila ateratzen zirenean, guztiok dakigu nola hangotarrek haien mintzatzeko gaiztasunagatik barre egiten zuten, hau oso argiro ikus liteke lehengo erdal literatura guztian, orduko gaztelatarrentzat euskalduna gauza barregarri bat izaten zen, arlekin bat, pierrot bat, bufoiantzeko bat. Euskaldunak hitzetan labur garelako ustea ere, hortik dator.
|
|
|
Euskaldunoi lerroburu oinarrizko horrek gidatu digu bizi norabidea, eta nor izateko pertsonak nor bere esku buruaren jabe izan beharra iradokitzen du. Nor bere buruaren jabe izatea, gurasoek
|
euskal
baserri eta etxeetan transmititu diguten adieran, gizalegez jokatzea da, emandako hitza betetzea, hitzeko pertsona izatea. Bestalde, baina, gizalegez zor duguna egitea ere esan nahi du, gure erantzukizuna betetzea, bidezkoa den hura egitea.
|
|
2021
|
|
|
ikasia, modernoa, kalekoa ez da benetako bertsolaria. Bertsolariak" berez" sortzen diren
|
euskal
baserri munduaren inguruko kultur ekosistema hori urrituz joango da, ordea, XX. mendean Euskal Herriko industrializazio prozesuak eta euskal gizartearen kaletartzeak aurrera egin ahala. Eta bertsolaritzaren transmisioari begira erabat kontzeptu inoperatiboa bihurtuko da berezkotasunarena.
|
|
|
Hezkuntza horrek pentsamendu abangoardistak eskuratzeko ahala eman zion, eta, horrekin, aurreko belaunaldiek proposatzen zuten markoa haustekoa. Lehen Pizkundearen oinordeko zen abertzaletasun jelkideak diskurtso identitario gisa erabili zuen
|
euskal
baserriaren ekosistema jendarte hiritarrak irentsita desagertzear zela ikusirik, errealitate horri egokitutako planteamendua egin zen: "[...] intelektua366 leria berriaren kontzientzia modernoa, urbanoa eta abangoardista nazionalismo berriaren eta nazio kulturaren definizioetan islatu zen" (Larrinaga, 2007b:
|
|
|
Adjektibo ondoan jarririk, haren artikulua eta kasu marka hartzen ditu: Uitzik hartu zuen, lehenbizikoz, astindu eder samarra (Lizardi); Etxe nagusian sartuta berehala, sukaldea, lasai samarra,
|
euskal
baserri guztikoen irudira (Agirre). Aldaera sabaikaria (xamar) ere erabiltzen da samar baino gradu apalagoa adierazteko, zenbait hizkeratan:
|
|
|
Bide hau ireki zuena Paco Tejados izan zen, etorkinen semea ez, baizik eta etorkina. 1960ko hamarraldi hasieran izan zen, garai hartan ez ziren oraindik bertso eskolak loratu eta bertsolariaren irudikapen esentzializatua zen nagusi, bertsolariak
|
euskal
baserriaren seme naturaltzat hartzen zituen gehiengoak.
|
|
|
Modu tradizionalean eraikita zegoen, bi isurkiko teilatu etzana zuen, eta egurrezko habetxozko balkoi bat, eraikinaren harlanduzko fatxadan. Egurrezko atetzarrak arku zorrotz bat zuen amaiera, eta eguzki lore batek babesten zuen sarrera,
|
euskal
baserri guztietan ohi zenez.
|
|
|
Begia uhinetan zetxikan. Mekanikoki, Oteizaren
|
Euskal
Baserriari izeneko tailua balakatzen zuen, herdoilaren erresumatik salbamena etorriko balitzaio bezala. Gizona mutu zegoen bitartean, oroitu nintzen, 2018ko abendu gris batez, Macronen bisita eta G7aren antolakuntza salatzeko, zenbait hilabete lehenago desegin zen erakunde armatuaren omenez, horiz tindatu Gora ETA eta G7:
|
|
2022
|
|
|
Maiatzaren 22an, igandea, 11:00etan, Geoparkeak Karsteko Zaporeak doako bisita gidatua egingo da. Txangoan Goienetxe
|
euskal
baserri tipikoa bisitatuko dute partaideek eta gazta egiteko prozesua ezagutuko dugu. Gainera, artalde bat ikusi eta gazta dastatzeko aukera ere egongo da.
|
|
|
|
Euskal
baserriaren urrezko aroaren erakusle da Igartubeiti baserri museoa. 1992 urtean, desagertzeko arriskuan zegoela, Gipuzkoako Foru Aldundiak erosi eta goitik behera zaharberritu zuen.
|
|
|
30 Errusia hegoaldeko eta Ukrainako basetxe tipikoa, pertsonen eta abereen bizilekua bateratzen dituena.
|
Euskal
baserrien antzeko zerbait.
|
|
|
Azinhaga izeneko herrixka batean bizi da mutikoa, Tajo ibaiaren ertzean, amaren aldeko aitona amonekin, eta txerrikumeak saltzera Santaremgo feriara doazenean bakarrik lustratzen ditu botak eta janzten ditu. Nik ez dut inoiz entzun
|
euskal
baserrietan umeak ortutsik ibiltzen zirenik. Uda eta negu gomazko abarkekin ibiltzen ginela esango nuke, eta larruzko botak janzten hasi ginela gero, herriko eskolara joaten hasi ginenean –gogoratu nion Annari.
|
|
|
Hats berria – artzain urepeldarra –
|
Euskal
baserria – harrizko zizelkaduretan – Lumi – hutsa adierazten – Xalbadorren heriotzean
|
|
|
Jorge Oteiza aldiz, zizelkaria zen.
|
Euskal
baserria molde zinez bitxian adierazi zuen. Xabier Letek idatzi kantua biziki ezaguna da, eta bestetan maiz entzuten da.
|
|
|
|
Euskal
baserria izenekoa.
|
|
|
|
Euskal
baserria Eraikuntza hutsa
|
|
2023
|
|
|
XVI. mendekoa da Zamudioko Kadaltso,
|
euskal
baserrien lehenengo belaunaldikoa. Jatorrizko ezaugarri batzuei eusten die, nahiz eta urteekin egitura aldatu den.
|
|
|
|
Euskal
baserrien lehenengo belaunaldikoa da Kadaltso, eta oraindik eusten die jatorrizko ezaugarrietako batzuei: lurretik zuzenean altxatutako zutabe handiak, adreiluzko eta egurrezko egitura, erdi puntuko arkuak dituzten baoak eta mendebaldeko sarrerako harrizko ateburua.
|
|
|
Ahetzeko Mattinek ere nigar egin omen zuen bere haur denboran hain maitatua zuen auzoko baserria eroria ikustean. Begi beharriak berdin erne, Manex Pagola kantuz eta Fermin Mihura bertsuka arizan zitzazkoten
|
euskal
baserriko ohidura onei bezala heien etorkizun griñatsuari.
|
|
|
Akordetan naz Hil ala bizi baserriko bizimoduaren ganekoa zala, baña ez zan, iñundik pe, ez Garoa ez Txomin del Regato.
|
Euskal
baserriko bizimodua barrutik ezagutzen eban eta kultura horren hondamendidde larritasunez bizi eban baten ikuspegidde zan.
|