|
2000
|
|
|
Gogoratzen al
|
duzu
jendaurreko lehen saioa?
|
|
|
Zu gairik gabe hasi eta jaialdietan kantatzera ere igaro zara. Zer
|
duzu
nahiago, tabernetako saioa edo oholtzakoa?
|
|
|
Bizitza osoa igaro
|
duzu
bertsoaren inguruan. Nola joan da heltzen bertsoekiko zure harremana?
|
|
|
Auspoa argitaletxean liburu batzuk argitaratu dituzu eta «El Diario Vasco» egunkarian ere astero idazten
|
duzu
artikulu bat. Nondik datorkizu idazteko zaletasuna?
|
|
|
Ortografia ere garai batekoa mantentzen
|
duzu
. Ez zara euskara batuaren zalea?
|
|
|
Ikasketa dezente jaso
|
duzu
.
|
|
|
Kartzelako zein oroitzapen gordetzen
|
duzu
–
|
|
|
Herri bezala asko aurreratu dugula uste
|
duzu
–
|
|
|
(...) Antzerkia askoz ere artesanalagoa da. (...) Antzerkian harreman zuzena
|
duzu
publikoarekin; telebistan, berriz, kamara hotz baten aurrean aritzen zara eta jakin behar duzu kamarari nola begiratu eta hitz egin(...) Ikasi egin behar da, baina oinarria antzerkia da. (...) Gaur egun telebista masifikatuegia dago, gehiegi imitatzen du beste lekuetakoa.
|
|
|
(...) Antzerkia askoz ere artesanalagoa da. (...) Antzerkian harreman zuzena duzu publikoarekin; telebistan, berriz, kamara hotz baten aurrean aritzen zara eta jakin behar
|
duzu
kamarari nola begiratu eta hitz egin(...) Ikasi egin behar da, baina oinarria antzerkia da. (...) Gaur egun telebista masifikatuegia dago, gehiegi imitatzen du beste lekuetakoa.
|
|
|
Alta, Ipar Euskal Herriko hiru eskualdeak ontsa ezagutzen dituzu. Zure belaunaldiko euskaldunen soslaia betetzen
|
duzu
: irakasle, musikaria eta militante engaiatua.
|
|
|
Pierpol Berzaitzek bere aroa bete, eta 1979an taldea utzi zuen. Berzaitzena beste estilo bat izan da, ez
|
duzu
uste?
|
|
|
Nola ikusten
|
duzu
Iparraldeko kantagintza?
|
|
|
Hasieran Enbata garaia aipatu
|
duzu
. Mundu haren ezberdinak ote zineten zuek?
|
|
|
Lapurditik Nafarroa Beheretik paseaz Zuberora etorri zinen eta bertakotu. Nola ikusten
|
duzu
Zuberoa?
|
|
|
Iparraldeko egungo egoera politiko sozialaz zer iritzi
|
duzu
–
|
|
|
Maulen ere sentitzen al
|
duzu
gazteen aldetiko aitzinatze hori?
|
|
|
Goiz batean egundoko zoritxarra gertatu zaio: amak «zerriek baino tripa handiagoa
|
duzu
eta flakatzen hasi duzu» esan dio. Gainera Pottokok badu letxuga baino freskoagoa den izeba Juanita bat.
|
|
|
Nola egin
|
duzu
hain errepertorio zabalaren aukeraketa?
|
|
|
eta horiek beren ahaleginetatik ateratzen dira, nonbaitetik atera behar direlako. Bizipenak, amorruak, gogoak eta abarrekoak adierazteko ezin
|
duzu
militantziaz bakarrik hitz egiten duzun hizkuntza batekin jardun. Halako saioak egitea ezinbestekoa da.
|
|
|
Dena den, Joxe, zuk aipatu
|
duzu
Quebecen eta eskolan frantsesez aritu arren, gero kalean ez dituztela hemengo haurren arazoak. Baina, jakina, euskara ez da frantsesa.
|
|
|
Zer leku idatzian, aipatu
|
duzu
, eta hori zer eredu erabiltzea da. Guk zer idatzi behar dugu,
|
|
|
Praktikatzen duenak halaxe egiten du gainera, eredu jasoa praktikatzen da. Bizirik dagoen idazle ezagun bat aipatzearren, Agustin Zubikarai, sekula ez
|
duzu
ikusiko
|
|
|
Teatro lan baten ahozko hizkuntza bat egingo da eta lagun artean tabernan zaudenean beste bat. Aldizkari batean ere, kooperatiben gainean zabiltzanean euskalki jasoa erabiliko
|
duzu
eta txiste bat kontatzeko horrek ere aldizkarian bere lekua izan behar du eta beste maila bat.
|
|
|
zken lau hilabetetan ARGIAk kaleratutako «Gure Mendea» liburu eta CD ROMaren inguruko zertzelada zenbait topatu
|
duzu
orrialdeotan, hasieran liburuan jasotako kronika hautatu batzuk (zegokion urtearen kronologiarekin batera), CD ROMean bildutako publizitate, komiki eta gainerakoak ondoren. Sail honi amaiera emateko liburuaren egile den Iñigo Aranbarri elkarrizketatu dugu
|
|
|
Liburuaren sarreran aipatzen
|
duzu
, lanari aurre egiterakoan, lau oreka zenituela zaindu beharrekoak: urteekiko oreka, kulturaren adierazpen diferenteen arteko oreka, zazpi lurraldeen arteko oreka, estiloarekin lotura zuen oreka.
|
|
|
Zer moduz moldatu zara guztiak orekatzen? Zein zailtasunekin egin
|
duzu
topo?
|
|
|
Horrela eginda, kontakizuna askoz ere erakargarriagoa da. Moduan asmatu duzula uste
|
duzu
–
|
|
|
Unamunoren Arriagako gertakari ezagunarekin (euskara ohore guztiekin ehortzi behar zela esatean, oihuka erantzun ziotenekoa) abiatu
|
duzu
kronika. Azkeneko kronikan, mende amaierara helduta, euskararen egoeraren aurrean irakurleak «baikor agertu nahiko» lukela eta badagoela «pozerako arrazoirik» diozu, «Bilbo Unamunok ezagutu zuena baino hagitzez euskaldunagoa» dela.
|
|
|
Azkueren «Diccionario Vasco Español Frances»en argitalpena modu orijinalean kontatu
|
duzu
, Tours-eko moldiztegian kokatuz. Soissons Reimsetik «Gerla kronika bat» helarazi duzu, Gurs en gatibu zeuden sei mila bat euskal herritarren kronika ere bai eta horrela beste hainbat.
|
|
|
Azkueren «Diccionario Vasco Español Frances»en argitalpena modu orijinalean kontatu duzu, Tours-eko moldiztegian kokatuz. Soissons Reimsetik «Gerla kronika bat» helarazi
|
duzu
, Gurs en gatibu zeuden sei mila bat euskal herritarren kronika ere bai eta horrela beste hainbat. Era horretan sortu dituzu kronika asko.
|
|
|
Prestatu al
|
duzu
gaurko sermoia?
|
|
|
Idazle ofizioarekin zein harreman
|
duzu
–
|
|
|
neuzkan irratia, telebista eta egunkariak. Aurten telebistarik ez, baina besteak dauzkat, eta bai, ideiak eduki behar dituzu, eta batzutan ere datak agintzen badizu, pasa dezakezu aste osoa gai hau... ez, beste hau... baina gero entregatu egin behar
|
duzu
, eta dagoena esan. Ez da erraza, baina hori bai, askatasun handia ematen dizu ordutegi bat ez izateak, zure kasa lan egiteak, eta niretzat askatasuna balio handiko gauza da.
|
|
|
Geratu zaitezke gauean goizeko 4ak arte idazten, edo, maizago egiten dudana, goizeko 6etan jeiki eta lanean jarri. Ikasten
|
duzu
ere lan batek kale egiten dizunean beste bat sortzen dela. Tarteka igoal pentsatzen duzu:
|
|
|
Ikasten duzu ere lan batek kale egiten dizunean beste bat sortzen dela. Tarteka igoal pentsatzen
|
duzu
: ez da sortuko, aurten ez dit inork deituko, baina orain arte bizitzeko lain lortzen dut.
|
|
|
Giro klandestino hori ezagutu izan al
|
duzu
–
|
|
|
Lur banda bat zen zentzu hoberenean, baina banda hori orain dela 25 urte desagertu zen, eta harrez gero ez dut inongo bandarik izan. Inbidia pixka bat bai, zeren talde handitan elkartzen garenean bandak ikusten dituzu, are gehiago, ikusten
|
duzu
banda bakoitzak daukala padrino bat: El Padrino.
|
|
|
Arantxa Urretabizkaia izatea, euskal emakume idazle bakarretakoa izatea hainbat urtetan... Zein harremana
|
duzu
zure pertsonaiarekin?
|
|
|
Umeak lagunak izango bazituen, nik ume haien amekin harremanak behar ditut. Agian gero hori ez da beharrezkoa, baina txikitan bai, parkera joango bazara eta parkean beste batzuekin egongo bada, ba parkean haien amekin egon behar
|
duzu
. Nik hori guztia egin dut eta uste dut nahiko ona naizela gauza horietarako.
|
|
|
estatua, komunikabide batzuk, gure famosoak, gure kirolariak, gure politikoak, gure abeslariak, eta besteek duten guztia. Orduan gure idazleak ere behar ditugu, eta zuri tokatzen zaizu paper hori egitea, beraz egin egiten
|
duzu
, ahal duzun hobetoen. Baina garrantzia gehiegi ematen zaigula sentitzen dut, niri behintzat.
|
|
|
Zer iritzi
|
duzu
Blazquez gotzainaren lanari buruz?
|
|
|
Legealdi berria ezberdina izango da beraz. Zer espero
|
duzu
–
|
|
|
Aukeran nor nahiago
|
duzu
boterean, PP ala PSOE. PSOErekin gatazkari irtenbidea ematea errazago izan liteke?
|
|
|
ETA desagertuko dela uste
|
duzu
–
|
|
|
adrilen parlamentario gisa daramazun ardurarengatik, euskal gotzainak izan ohi dituzu hizpide. Zer iritzi
|
duzu
Jose Maria Setienen agurraz?
|
|
|
utxo» aldizkarirako egindako artikuluan euskal pilotako lizentzia kopuruak aipatzen dituzu, zenbat zareten erakusteko. Asko edo gutxi zareten ez
|
duzu
esaten, gehiago izan zenuketela baizik.
|
|
|
Edozein aldaketa sartu nahi duzunean nolabaiteko kontrako jarrera aurkitzen
|
duzu
eta gainera hor askotan azaltzen da tradizioaren mamua. Eta askotan gaizki ezagututako tradizio bat izaten da.
|
|
|
Entrenamendu bakoitzean bi pilota puskatzen dira. Beraz, eskola bat sortzeko diru asko behar da eta kirol bat zabaltzeko, merkea ez bada ezin
|
duzu
ezer egin. Plastikozko pilotarena aldaketa bat da eta, ez dakit noiz, baina onartu behar dugun aldaketa da.
|
|
|
Joko gehiago egongo da aurreko koadrotan... Badirudi horren alde guztiok gaudela, baina gero praktikan hori ez dela gertatzen eta arazo asko sortzen direla ikusten
|
duzu
.
|
|
|
ertsotan jendaurrean nahiko berandu hasi zinen, 29 urte ingururekin. Baina betidanik izan
|
duzu
zaletasuna. Nondik datorkizu bertsotarako gogo hori?
|
|
|
Uste dut Uztapide zela gustukoen zenuen bertsolaria. Nola gogoratzen
|
duzu
harekin egin zenuen lehen saioa?
|
|
|
Nik ordurarte pasa nuen une gogorrena izango zen hura. Estimatu egiten
|
duzu
, hainbeste jende joan izana, baina bestetik estuasuna ematen du, nola erantzun behar diot nik jende honi?
|
|
|
Puntuari erantzuten abila zara zu, eta zer egin behar da puntuari ondo erantzuteko? Bukaera pentsatzen al
|
duzu
–
|
|
|
Lagunak puntua jarri eta hura erantzun egin behar da, puntuari segi, bukaera pentsatu gabe. Azkena pentsatzea zaila da, bestela denbora asko pasa behar
|
duzu
erantzuten hasteko. Egunak izaten dira, eta batzutan goitik beherako erantzuna etortzen da, baina zaila izaten da puntua jarri eta da!
|
|
|
Irazu, zerorri bertso eskolara joan ez bazina ere bertsolaria izango zinen! zuk ez
|
duzu
bertsotan han ikasi. Zure ateraldi batzuek ez dira eskolan ikasitakoak, e!
|
|
|
iologoa izaki, zein iritzi
|
duzu
gaur egungo ingurune babestuei buruz. Nola ikusten dituzu?
|
|
|
Zer deritzozu honi? Nahita egin
|
duzu
–
|
|
|
Zergatik hartu
|
duzu
H.G. Wells idazlearen (r) Denboraren makina» liburua oinarri gisa disko hau egiteko?
|
|
|
(r) The Time machine» abestia ezberdina da gainontzeko kantekiko. Nolatan sartu
|
duzu
techno estiloko kanta hau?
|
|
|
Disko honetan, zurekin diharduten musikariez gain, oso jende ezaguna izan
|
duzu
ahotsetan: Spandau Ballet taldeko Tony Hadley eta Beverley Craven alde batetik, eta Maire Brennan, Clannad taldekoa, bestetik.
|
|
|
Nazioartean ospetsuak diren pertsonaiekin egin
|
duzu
lan hainbat urtetan. Makina bat artista ezagutu duzu.
|
|
|
Nazioartean ospetsuak diren pertsonaiekin egin duzu lan hainbat urtetan. Makina bat artista ezagutu
|
duzu
. Horietatik, nork erakarri zaitu gehien?
|
|
|
Namibia zoologiko bat da eta erdian geunden. Hemen Pirinioetara joan behar
|
duzu
horrelako makrofauna ikusteko. Han dokumental baten erdian zaude
|
|
|
Zer lortu nahi
|
duzu
lan honekin?
|
|
|
Erakunde biak dagoeneko zeharo murgilduta daude sarearen mundu honetan. 26 orrialdean, halaber, Interneten munduan" Kristina" izenaz ezagutzen den eta dagoeneko 1.000tik gora milioi pezetako (40 milioi libera baino gehiagoko) inbertsioak eskatu dituen Iberdrolaren proiektuaren berri
|
duzu
. BBVAren proiektua edo, hobe esan, errealitatea da Uno e.com izena duen ziberbankua.
|
|
|
Panpinaren irudia erabili
|
duzu
ipuinen batean. Zure pertsonaiak ez al dira panpinak?
|
|
|
Zergatik eraman
|
duzu
nobela Irlandara?
|
|
|
Idazkera aldetik, ez omen
|
duzu
hiztegira gehiegi jo.
|
|
|
Zure lehen nobela hau kaleratu aurretik lehiaketaren bat irabazi
|
duzu
. Zer egin duzu literaturan liburu honen aurretik?
|
|
|
Zure lehen nobela hau kaleratu aurretik lehiaketaren bat irabazi duzu. Zer egin
|
duzu
literaturan liburu honen aurretik?
|
|
|
Beka eman zidatenean, neurri batean, harrapa ezina ikusi nuen. Proiektu on bat aurkezten baduzu aukera gehiago
|
duzu
saria irabazteko. Baina gero proiektua gauzatu egin behar da.
|
|
|
Eta engainua ere nagusitzen joaten da. Ez al
|
duzu
irakurlea bera ere engainatzen?
|
|
|
Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak aurreratzea posible ikusten al
|
duzu
–
|
|
|
Gurekin alderatuz gero, gu" Mambo erregeak" garen arren, Haiti edo Nikaraguan baino hobeto daude Kuban, oinarrizko beharrak beteta dituztelako. Ez
|
duzu
kalean umerik ikusten, denak eskolan daude
|
|
|
1996\. urtean hasi zinetela esan
|
duzu
eta orain zabaldu eta aurkeztu duzue. Zer egin duzue urte hauetan zehar?
|
|
|
Programaren koordinazio taldea ere behar dela aipatu
|
duzu
. Zer funtzio du talde horrek?
|
|
|
Xanperen kolaborazioa aipatu
|
duzu
eta beste hainbat lagun ere aritu da zuekin, Jose Lastra, kasu. Nola baloratzen duzue hori?
|
|
|
" Haur eta gazte literatura duina dugu, kanporatzeko modukoa, baina planifikazioa litzateke ateratzen joateko" esan izan
|
duzu
inoiz.
|
|
|
Araua horrela da. Eta sartzen baldin bazara bide horretan, onartu behar
|
duzu
. Liburuaren azala euskaldunentzako arrotz samarra da beharbada.
|
|
|
Baina horretan ere normalizatzen ari gara euskaldunak. Saltoki handietara jotzen
|
duzu
eta gero eta liburu sorta handiagoak aurkitzen dituzu. Haur literatura nahiko normalizatua dago.
|
|
|
Arestian ingurua aipatu
|
duzu
. Nobelaren testuingurua Adunan, zure jaioterrian, al dago?
|
|
|
Eleberria errealistatzat jotzen
|
duzu
, baina magikotasun puntu bat bat ere badu nire irudiko.
|
|
|
Erritmo bizia ematen laguntzen dion asmazioa ere badu, lerro hauetan argituko ez duguna, obra ikusteko asmoa duenak ezustea har dezan. Erreferentzia barregarriak ez dira falta eta zirto ugari aurkituko
|
duzu
bertan. Publikoa konplize du une oro, bai plazaratzen diren egoerekin bere burua irudikatzen duelako, bai eszenaratzeko moduarengatik, ikuslea Kikeren saiakerekin jakinaren gainean baitago.
|
|
|
Ezkondu nintzenean, behin baino gehiagotan esan nien nire lagunei ez nuela despedidarik nahi. Baina, hala ere, horretan asko pentsatzen
|
duzu
: " zer egingo ote didate kabroi hauek?".
|
|
|
" Eta kitto" ipuinaren hasieran bosgarren manamendua ipini
|
duzu
. Hamar aginduekin ipuin bilduma egiteko asmoa omen zenuen.
|
|
|
" Eta begiak itxi zituen" ipuina izan zen gustatu zitzaiona, nik idatzitako lehena eta orduko horietatik liburu honetara iritsi den bakarra. " Zuk jarraitu horretan" esan zidan Mendigurenek," ez
|
duzu
gaizki egiten, baina askoz gehiago landu behar dituzu pertsonaiak, istorioak...". Ipuinak berriro irakurri eta gero konturatzen zara arrazoi duela eta ez direla onak.
|
|
|
Eta irakurtzearena oso garrantzitsua da. Zenbat eta gehiago irakurri orduan eta gehiago idazten
|
duzu
. Idazteko gasolina da irakurtzea.
|
|
|
" Aurki" bilatzailea eta halako ekimenak aipagarriak dira. Oso baikorra naiz, euskaldunen artean komunikazioa izugarri erraztuko du sareak; jendeak ez du oraindik antzematen, baina hamar urte barru ikusiko
|
duzu
.
|
|
|
Zergatik uste
|
duzu
Euskadiko Orkestra Sinfonikoa badagoela eta ez Arte Eszenikoen erakunde ofizialik. Hezkuntza, Industria eta Kultura sailek lankidetza lortu arteko itxaronaldiak amaitezina dirudi...
|
|
|
Edozein zuzendarik buruan duena izaten da hori, bi lekutan egoteko ahalmena izatea, publikoaren tokian jarri, antzezpenak zaindu eta testuak erritmoari eutsi diezaiola lortzea. Testuarekin zer kontatu nahi duzun zureganatu behar
|
duzu
. Nik" Lamiak" idatzi nuenean, krisialdi batetik atera berri nengoen, zerbait alaia idazteko beharra sentitzen nuen nolabait iparra aurkitzearren.
|
|
|
Kontuak kontu, aktore eta zuzendariaren arteko harreman horretan hurbilketa bat egon behar da, lurralde neutro batean nolabait esateko, entseguetan emoziozko alderdia agerian uzten dugulako. Lan egiteko orduan ere nabaritzen
|
duzu
nola ikasi duten aktoregintza.
|
|
|
Zuen proposamena azaldu
|
duzu
. Besteetatik egin al daiteke aurrera?
|
|
|
Baina zaila da gaur egun, euskara dagoen bezala egonda, hitz joko gehiegi egitea. Azkenean jendea erotzen
|
duzu
. Lehenbizi idazlea eta gero irakurlea.
|
|
|
Hor, batetik, errealitatea dago, hiri giroan jerga hizkuntza sartu nahi dugun bakoitzean gaztelerara jotzen dugula. Nobela errealista egiten duzun momentuan, hori bere horretan ekarri behar
|
duzu
–Nire ustez ez.
|
|
|
Oreka bat bilatu behar da. Ezin
|
duzu
ezta ere erabat garbia den hizkuntza erabili, hutsetik jerga bat sortu. Oso irreala litzateke.
|
|
|
Baina beti izaten
|
duzu
sorbalda gainean, loroaren ordez, nolabaiteko zikuta bat, euskaltzain birtual bat, belarri ondoan esaten dizuna: " Hori ez, beste hau erabili behar duzu!".
|
|
|
Baina beti izaten duzu sorbalda gainean, loroaren ordez, nolabaiteko zikuta bat, euskaltzain birtual bat, belarri ondoan esaten dizuna: " Hori ez, beste hau erabili behar
|
duzu
!".
|
|
|
Literatur aldizkariak argitaratzean, beldurrez, 400 ale ateratzen dituzu. Eta pentsatzen
|
duzu
: " Zelan tapatu behar dugu zuloa?".
|
|
|
Ez dut buruan izaten hau halakok edo besteak irakurriko du. Eta gero irakurleengandik ezusteko asko jasotzen
|
duzu
. Laugarreneko bizilaguna datorkizu zure lan bat irakurri duela esanez eta lehenago ez zenuen imajinatu ere egingo laugarrenekoak hori irakurriko zuenik.
|