|
2000
|
|
|
Harri eta zur geratu zen aita, begiak zabal, zeren eta, bere bidaietarik itzultzen zen bakoitzean, beti edireiten
|
baitzuen
gure ama bere zerbitzurat, haren obligazinoetarik eta postutik den mendrenik ere higitu gabe, morroi neskameei bere manuak emaiten, txilina noiznahi eskuan —ekarri pitxer bat ur eta garbiontzia honat!, eraman etxeko jaunaren zaldia harat! —, bere senarrari deus ere falta ez zekion amoreakatik. Honek, halarik ere, ez zizkion amari argibideak eskatu, eta, etsiak hartua bezala, bi hitz haiek erraiterat mugatu zen:
|
|
|
Aita hildakoan hasi nintzen lanean, hamabi urterekin. Goenaga kutxilleriako ugazabaren emaztearekin adiskidantza
|
zuen
gure amak. Julian Goenaga zen ugazaba, eta Barandiaran emaztea.
|
|
2005
|
|
|
Gure oitura ori Adan eta Eva Purgatorioco atetic irten ziren garayetatic dator seguru asco, ezen eche guztietan sendo errotutaco costumbrea baita, eta neuc ere icusi
|
baitut
gure ama, gure amaren ama eta baita aren ama ere, Chertecha deritzayon landarea corrientqui erabiltzen.
|
|
2006
|
|
|
" Xuhurraren poltsak bi zulo" esan ohi
|
du
gure amak, eta egia dioela iruditzen zait. Ez al ditu bi zulo edukiko mailegutzaren poltsa zaratatsu eta haizez betetako horrek?
|
|
2008
|
|
|
Naufragio baten aztarnak. Ondo gogoan
|
du
gure amak aitona kautxuaren diruarekin erositako zapata berriekin agertu zen egun hura. Alaba bakoitzarentzat pare bana ekarri zuen.
|
|
2009
|
|
|
–Entzun nahi
|
duzu
gure amaren ipuina, Nora?
|
|
|
E NTZUN nahi
|
duzu
gure amaren ipuina, Nora?
|
|
2010
|
|
|
Izebak, baina, arrosarioa errezatzeko era berezia zuen. Berari, hasteko, ez zitzaion arrosarioa gidatzea gustatzen, baina hartarako
|
zuen
gure ama, honi bai, izugarri gustatzen baitzitzaion protagonismo hura ere bere gain hartzea. Etxekook behin arrosarioari ekinez gero, berriz, agurmarien erritmo monotonoan kulunkatzen zen izeba, esan ere, esan zidan behin batean halako zerbait?, hitzei ere gehiegirik erreparatu gabe, harik eta, erritmoaren eraginagatik edo, hutsune batean bezala sartzen zen arte, jainkozko bake batek guztiz hartzen zuela?
|
|
|
Nola ote
|
zuen
gure amak burua ordurako, Damaso?; amak, izan ere, atsegin baino atseginago zuen Adaren ahotsa, behin baino gehiagotan entzuna nion amari, berriro jaio izatera, Adaren ahotsarekin nahiko zuela?, baina, alabagana inoiz senti zezakeèn bekaitzaren gainetik, seme alaba guztiok gara amaren baitako eta haragiko, azken batean?, gozatu egiten zuen haren emanaldiekin, egon ere, halaxe egoten baitzen hari begira, lerdea zeriola; zer gertatu zitzaion, baina, orduan, amari?; hutsak hartua ote zion garunen arteko ingurabide edo pasabideren bat ordurako, eta bekaitzak handik egin ote zuen, pasabidean barrena, buruan erabat nagusi egin arte?; nekez aurki dezaket beste esplikazio bat, hain izan zen ezordukoa eta hain desgaraikoa haren interbentzioa; eta guztiok mindu gintuen:
|
|
|
Nola ote
|
zuen
gure amak burua ordurako, Damaso?; amak, izan ere, atsegin baino atseginago zuen Adaren ahotsa —behin baino gehiagotan entzuna nion amari, berriro jaio izatera, Adaren ahotsarekin nahiko zuela—, baina, alabagana inoiz senti zezakeèn bekaitzaren gainetik —seme alaba guztiok gara amaren baitako eta haragiko, azken batean—, gozatu egiten zuen haren emanaldiekin... egon ere, hala... ni hain minduta nengoen, non zerbait esan behar niola bururatu baitzitzaidan, hartarako abagunea arratsalde hartan bertan aurkitzen nuela, ama egongelako sofan bakarrik ikusi bezain laster; sofaren aurrean mahai txiki bat zegoen, gainean kristalezko ontzi bat zuena, lore sorta batekin, eta amak harixe begiratzen zion;" Eser al naiteke?" galdetu nion; ohartu nintzenean amak ontziari begira jarraitzen zuela, haren ondoan eseri nintzen; gero —Pagoagan izan genuèn porrotak batzen gintuen heinean, lubakiaren alde berean sentitzen nuen ama—, begirune handiz esan nion esatekoa:
|
|
|
Izebak, baina, arrosarioa errezatzeko era berezia zuen. Berari, hasteko, ez zitzaion arrosarioa gidatzea gustatzen, baina hartarako
|
zuen
gure ama, honi bai, izugarri gustatzen baitzitzaion protagonismo hura ere bere gain hartzea. Etxekook behin arrosarioari ekinez gero, berriz, agurmarien erritmo monotonoan kulunkatzen zen izeba —esan ere, esan zidan behin batean halako zerbait—, hitzei ere gehiegirik erreparatu gabe, harik eta, erritmoaren eraginagatik edo, hutsune batean bezala sartzen zen arte, jainkozko bake batek guztiz hartzen zuela...
|
|
|
Aitarik gabeko amaren bakardadea. Aita eta ama biak batera izan behar
|
zuen
gure amak. Frankismo beltzean.
|
|
|
Ez dakit, Peru, gure amak ontziola garaiko oroitzapenak kontatuko ote zizkizun edo sufrimenduarekin zerikusia duten oroitzapen guztiekin batera beretzat gordeko zituen. Zure aititak ez bezala, barrukoak ateratzeko joera
|
zuen
gure amak, baina maite zituenei samina eragingo ziena ezkutuan gordetzen zuen sakon sakonean. Kosta egiten zitzaidan sufrikario abisal horiek azalerarazten.
|
|
2012
|
|
|
Izebak burua kulunkatu zuen, sinesgaitz, eta nik besoa estutu nion. Izebak ez
|
zuen
gure amaren antzik. Ama ahizpa gaztea zuen, liraina, esku finekoa, eta sukaldean ez zen moldatzen.
|
|
|
Zuek ez
|
duzue
gure amaren odol nafarra ezagutzen, zuek ez dakizue aitona anarkista nuela, zuek ez dakizue mende erdi baino gehiago daramagula borrokan, zuek ez duzue ezagutzen gure herriaren historia, ezta guk ere ongiegi, baina berdin du, geneetan omen daramagu nonbait.
|
|
2016
|
|
|
Izenik gabeko emakumea ere aspertzen hasi da, ez izenik ez izateaz, berak ez
|
baitu
gure amen omen eta atzera aurrera hauen berri; aspertzen ari da bidaiarekin: jan du mokadu bat, edan du trago bat, egin du lo kuluxka moduko bat, aldatu du bere eserlekuko jarrera bizpahiru aldiz...
|
|
|
Gotzon. Eta orai, askatu erri
|
dugun
gure ama maitearen goren goresmenetan, egin dezagun kantu eta dantza!
|
|
|
Bi gizon pistoladunek erdian hartuta ekarri zuten eta Erratzuko zubi ondoko artasoroan bi tiro eman eta eraila izan zen gure gizona. Ondo gogoan
|
dut
gure amak eta auzoko Anjelesek aurpegi eman ziela. Euskaldunak ziren hiltzaileak, gorriak edo...
|
|
|
Egun batez ikasi nahiez eskuaraz mintzatzen, hasi ziren Mike eta Arnaud haren" erreintatzen", nahi
|
zuela
gure ama nolazbait eskuaraz kantatu. Eguberrietan jin zen gure amari kantatzera, ttipia izanik iragan zen kadera baten gainera.
|
|
2017
|
|
|
Izandunak baitziren Irisarriko Arratibeldarrak, eta Joan Anjel Loiarte ziztularia berriz, zorria baino pobreagoa. Bikainbordan hil zen 1931n, 72 urte zituela, aitona Joan Anjel Loiarte Erramuspe, eta hark erabilitako ziztua ganbarako korrazpian ikusi izandu omen
|
zuen
gure amak neskato koxkorra zela, eta baita aita Domongok errixta eman ere," ez ukitzeko!" aitona zelebrea kutsuko gaitzen batetik hila omen zelakotz.
|
|
2019
|
|
|
Orain ikusita, pentsatzen dut horrela izan behar zuela. 12 urte
|
nituenean
gure amari Berak etorri ezin badu Gernikara, ni joango naiz Algortara esanda hasi ziren gure urteetako joan etorriak. Beraz, soilik patuak duen edertasun poetikoa ikusten diot gure azken plana zu gurera etorri ezinik eta ni zure bila joanda burutzeari.
|
|
|
Herri baten duintasun eta ohorea, kosta ahala kosta, defendatu behar dituen gudaroste bat". Hori eta gehiago esango nion xamurtasuna dohainik preziatuena zuen eta
|
duen
gure amari, baina une hartan negarrerako ahalmena baino ez nuen.
|
|
|
Mari Milagrosek egin ohi zuen gisan, Amatxiren aurrean luzatzen zigun kezka, bertan ez balego bezala, edo hizketan ez dakien ume mokoa balitz bezala: . Ezeren premiarik ba al
|
du
gure amak??.
|
|
|
Anta Blanco deiturak
|
ditu
gure amak. Jatorri galiziarra duen arren, izen ezin gasteiztarragoa du:
|
|
2020
|
|
|
Asmoa zen bai, ni koxkortu bezain laster Madrilera bidaltzea, bertan senitarteko nuen Gorteko gizon garrantzitsu baten menpean lan egiteari ekin beharrean nengoen.
|
Bagenuen
gure amaren aldetik ahaide bat Gortean, auskalo zer gradutan, baina erregearen ez dakit zer ahokularitza sailetan idazkari nagusia zena. Konbentzitu behar genuen ni bere lan tokian ikasle zein bere etxean apopilo onartzeko, hau da, egunero iritsi ohi zitzaizkion eskakizun guztietatik ni hautatzeko.
|
|
|
Hilabete batzuk geroago harremanetan jarri ginen zuzentzen duzun erakundearekin. Egoitza publikoa nahi
|
genuen
gure amarentzako, baina ez da horrela izan. Duela egun batzuk hil da nire emaztearen ama hiru urte egoitza pribatuan egin eta gero.
|
|
|
94 urte
|
zituen
gure amak. Guk badakigu pertsona guztiok hilko garela noizbait, eta adin horrekin, gainera, sarri ez dagoela atzera bueltarik.
|
|
|
Eta aski. Canigó19 zeritzan Verdagueren liburuari, eta komodan
|
zuen
gure amak gordea:
|
|
|
El poema de la rosa als llavis20 zeritzan Papasseiten liburuari, eta komodan
|
zuen
gure amak gordea:
|
|
2021
|
|
|
Horri esker, hizkuntza bizituko liteke, baina sorkuntzari aberastasuna emanen genioke ere. Ez dugu ahantzi behar egoera diglosiko honetan ezin
|
dugula
gure ama hizkuntza irakatsi kanpoan gizartea euskalduna balitz bezala. Nahiz eta ama hizkuntza den ikasle parte handi batentzat, kanpoko hizkuntza bat bezala irakatsi behar dugu.
|
|
|
Populazio gutxitu eta zapaldu bezala, ber kasuan diren populu edo taldeak ulertzen dira. Ez da estonagarria ikustea immiEz dugu ahantzi behar egoera diglosiko honetan ezin
|
dugula
gure ama hizkuntza irakatsi kanpoan gizartea euskalduna balitz bezala.
|
|
|
Hori dela eta, gure aitak ez zion ezkontzeko eskatu kontserbategiak aurrera egin ez zuen arte, hots, aurreneko mozkinak eman ez zizkion arte. Behin ikusita kontserbategia bide onetik aurrera zihoala, gure amak ez zuen inolako eragozpenik jarri berarekin ezkontzeko, eta ez pentsa azken hau maltzurkeria hutsa denik, argi eta garbi esan ohi
|
zuen
gure amak, izugarri maite izan arren, ondo bizitzea, luxuz inguratuta, gogoko, ezinbesteko agian, zuen emakume bat zela aitortu beharrean nago-eta, gure ama ez zatekeen inoiz kanpotik etorritako arlote batekin ezkonduko, gure aitak gurasoen etxean zuen guztia eskaini izan ez balio. Gure amak berdin berdin bizi nahi baitzuen bere etxe berrian, bere gurasoenean egin bezala, hots, esne mamitan.
|
|
|
Horra preso lan behartuetara kondenatuak, langile arrunt esplotatuak, andaluzak eta abar, nondik pasatu zuen fundatzailearen doktrina. Pentsatu nahi
|
dut
gure ama muinetaraino gerra aurreko jeltzaleak zerikusia izan zuela. Beldurrak ere izango zuen bere eragina.
|
|
|
Gomezek hasieratik utzi zuen argi bera espainola zela, ez bakarrik espainola," guardia zibila ere bai"," ondra handiz" gehitu zuen gero, eta neska, alegia ni, haurdun utzi ondoren ez zihoala ihes egitera. Oraindik gogoan
|
dut
gure ama zenak egin zuen keinua, burua jaitsi eta aitaren bat abiaduraren abiaduraz ia nabariezina. Gure aitak, aldiz, ez zuen zirkinik ere egin, ez zuen alabaren ondra aipatu, esaterako.
|
|
2022
|
|
|
Uste dut, jauna, orain, denbora pasatu delarik, Nora emakume delarik neska baino gehiago, orain moxal den emakume haren eskaintza onartu ez izanaren pena
|
duela
gure amak begietan. Zeren, onartu balu, amak denbora gehiago izango zuen oraindik begiradan ageri dituen amets horiek betetzeko, zeini buruz niri ez baitit tutik esaten, eta, batez ere, uste dut ahizpa zoriontsu izango zela han, benetan.
|
|
2023
|
|
|
Jainkoari esker edo aurreko kotxea mugitu berri da. Gure aitak ere aurrera egin behar du ezari ezarian, pozarren gainera, ezin ageriago baitzaio aldartean ez
|
duela
gure amarekin errietan egiteko inolako gogorik. Gure amak irratiko bolumena igo egin du ustekabean; Jorge Negreteren ahotsa inoiz baino arranditsuagoa begitandu zait, gure kotxe barruko hika mikak hutsaren hurrengoak balitzaizkio bezala.
|