|
2000
|
|
|
" Berriro hitz egin zenioke zeure anaiari, baina oraingoan gogorrago, zeren eta Emilianik hogeita bortz urte ditu jadaneko, eta, igurikitzearen igurikitzeaz, joan zaio ezkontzeko adina... Ala zure anaia horrek ez daki ezen emazteki batek ezin
|
duela
seme alabarik izan behin zahartuz gero, zeren Emiliani ez baita santa Isabel...?" Eta aitak ihardetsi zion: " Ez al duzu anaia ezagutzen?
|
|
|
Desabantaila horiek aurretiaz bazter daitezke, baldin eta legeak geroko ezkontzaren bitarteko legeztatze hori zabaltzen ez
|
badu
seme alaba legezkotzat aitortu izan direnengana baino.
|
|
|
Ezkontzaren aldekotasuna, ohitura onen sustapena, gizartearen nahia, orok nahi
|
dute
seme alaba naturalak legezkoekin pareka ez daitezen. Gauzen ordenaren aurka doa, halaber, herriaren partaide izan arren familia kide ez diren horiei oinordetza eskubidea zabaltzea, eskubide hori baita, herri zibilizatu guztietan, ez herritarrarena, ezpada familiaren barnekoa.
|
|
2001
|
|
|
Izan ere, nik oso bakarrik ikusten ditut umeak, eta ez da halako batean sortu zitzaidan inpresio bat: nik
|
baditut
seme alabak, eta esperientzia handia, ez beraiekin bakarrik, ikastolan eta ere bai, eta nire konklusio gero eta garbiagoa da oso bakarrik bizi direla haurrak.
|
|
|
Gurasoek aurrez izan behar
|
dute
seme alaben menuaren berri, horrela afari egokiena prestatu ahal izango baitute egunero.
|
|
|
7 ere
|
zuen
seme alabek zer pentsatzen duten ba aitatxok zer egiten duen amatxok zer
|
|
|
Azken aldiotan, ordea, gauzak oso aldatu dira. Gurasoek gero eta harreman garratzagoak
|
dituzte
seme alabekin. Zahar asko eta asko bakar bakarrik bizi dira.
|
|
2002
|
|
|
Erakunde batzuek, Nafarroako Aurrezki Kutxak adibidez, uda partean Pequeland eta Txiki Park haurrentzako parkeetan berariazko jarduerak antolatu dituzte Club 10 txartela
|
dutenen
seme alaba txikienentzat.
|
|
|
semeari irakastea berak bere kabuz, eta ez inoren beldurrez, joka dezan zuzentasunez; hori da aitaren eta ugazabaren arteko desberdintasuna. Hau ez dakienak onartu du ezin
|
dituela
seme alabak gobernatu.
|
|
|
Luis Ros Mar ek, Zaragozako Miguel Servet ospitaleko Gastroenterologia eta Nutrizio ataleko buruak, esan du haurrek “nahi dutena jaten dutela”. Hala ere, aditu horrek uste
|
du
seme alabak “gero eta gehiago arduratzen direla elikaduraz”, eta oso kontuan hartzen dute ikastetxe jakin bat aukeratzea jantokietan ematen den elikadura hezkuntzaren arabera. “Bazkari nagusia ikastetxean egiten da, eta, askotan, ama ere ezin da etxean egon umea askaria edo afaria egiten ari denean”, zehaztu du Ros Mar ek.
|
|
|
Hori oso argi dute jostailugileek, azaroaren hasieratik kateetako iragarki kopurua areagotzen baitute, batez ere marrazki bizidunetan. “Gurasoek saiatu behar
|
dute
seme alabak publizitateak herrestan eraman ez ditzan, eta komentatu eta beste joko mota batzuengatik gogoa piztu. Ez dago gaizki, halaber, haurrek zer dibertitzen zuten esatea”, dio María Jesús Fuentes psikologia irakasleak.
|
|
|
Gizonarekin bakarrik bizi da. Ez
|
dute
seme alabarik –argitu zuen Mirarik, bere aurpegia gero eta alaiagoa zela.
|
|
|
Familia erdalduna izanik aldi berean euskaltzalea baldin bada, eta umeei euskal hezkuntza eman nahi baldin badie, euskal programetara bidali behar
|
dituzte
seme alabak, ereduetara alegia, ez da horretan zalantzarik. Kontuan izanik, hori ere esan behar da inor ere engainatu gabe, etxean neketan ibiliko direla, eta umeek zailtasun batzuk izango dituztela, etxeko lanak egiteko orduan anitzetan behar duten laguntza dutelako eskuratu.
|
|
2003
|
|
|
Familia baten inguruan da eta protagonista aita izango da. Arazoak
|
ditu
seme alabekin bera baino tradizionalistagoak direlako. Irrati batean lan egiten du kiroletako saioan, bere pasio ezkutua rock musika bada ere.
|
|
|
Hamar bikotetik bik tratamendua behar
|
dute
seme alabak izateko
|
|
|
Gaur egungo bikoteen %20k tratamendu medikoren bat behar
|
du
seme alabak izateko. Osasun arloko azken aurrerapenek antzutasun arazoei konponbide bideragarriak aurkitzea lortu dute kasuen erdietan, Carmen Mendozaren arabera (Granadako Unibertsitateko Biokimika eta Biologia Molekularreko saileko irakaslea eta Lagundutako ugalketaren bioteknologia ikastaroaren koordinatzailea).
|
|
|
kontsumitzailearen maila sozioekonomikoa handitzen denean, jogurtaren, gazten, opilen, arrainaren, haragi gorriaren, fruten eta barazkien kontsumoa handitu egiten da, eta hestebeteena eta edari alkoholdunena, berriz, murriztu. Era berean, konturatu ziren amaren heziketa mailak eragin erabakigarria
|
duela
seme alaben elikadura ohituretan. Autoreen arabera, amaren hezkuntza mailak eragina du jogurtaren, esnekien, haragiaren, arrainaren eta fruta eta barazkien kontsumoan.
|
|
|
Diputatuen Kongresuko Gizarte Politikako eta Enpleguko Batzordeak zuzenketa bat onartu du. Horren bidez,% 33tik gorako ezgaitasuna
|
duten
seme alabek zenbatzen jarraituko dute, gurasoek senideen aldeko prestazioak jaso ditzaten, nahiz eta 18 urte bete dituzten edo lan egin duten eta beren errentak ez izan Lanbide arteko Gutxieneko Soldataren (LGS)% 75 Once Fundazioak jakinarazi duenez, zuzenketa hau, Batzordeak ezgaitasuna duten pertsonen alde eztabaidatu dituen beste batzuk bezala, Elbarrien Ordezkarien Espainiako Batzordeak (CERM... Era berean, Gobernuak nazionalista katalanen ekimen bat onartu du, eta, haren bidez, ezgaitua gurasoei dagozkien familiartekoen aldeko prestazioen onuradun izango da, baldin eta 18 urte baino gehiago baditu, judizialki ezgaitua izan ez bada eta jarduteko gaitasuna mantentzen badu.
|
|
|
Guraso askok uste
|
dute
seme alabak joaten diren ikastetxeak noizean behin antolatzen dituen bileretara joatearekin nahikoa inplikatuta daudela seme alaben eskola bizitzan. Ebaluazio eta Kalitate Institutu Nazionalak (INCE) Gurasoen eta Eskolaren Europako II. Eguna dela eta (gaur ospatzen da) aurkeztutako datuek erakusten dutenez, alde batetik familia gehienek seme alaben hezkuntzari paper garrantzitsua ematen badiote, bestetik, nahiago dute geletan gertatzen denaren aurrean ez bizitzea.
|
|
|
Adin aurreratu horrekin Eleuterio Basozabalekin âBilboko negozio gizon ezagun eta aberatsarekinâ ezkondu zen. Ez
|
zuten
seme alabarik izan, baina oso bikote emankorra izan zen beste alderdi batean: biak euskaltzale sutsuak izanik, ahalegin guztiak egin zituzten euskararen  egoera negargarria samurtzeko.
|
|
|
lege natural eta aldaezina da, hil eta gero gurasoek seme alabei utzi behar dizkietela euren ondasunak; lege naturalen taldean sartu ohi da beste hau ere: nork bere ondasunak xedatu ahal ditu testamentu bidez. Lehenengo legeari norainoko mugagabea emanez gero, aitak edo amak ditu bere ondasunak xedatu, eta, kontrara, bigarrena gehiegi zabaltzen bada, eta gurasoei euren ondare osoa xedatzeko askatasuna ematen bazaie, aitak edo amak jarauntsirik gabe utzi ahal
|
ditu
seme alabak, are gehiago, mantenu barik ere utz ditzake, den dena arrotzei ematen badie.
|
|
|
Horren arrazoia zein den ulertzeko, nahiko da hausnarketa txiki bat egitea lehen esandakoari buruz, alegia, familien arteko maitasunaren ezaugarriei buruz. Egin eginean ere, gurasoek eginbehar jakin batzuk
|
dituzte
seme alabei begira, eta senarrak, ordea, beste batzuk ditu emazteari begira; guztiak nahastuko lirateke, pertsona horien arteko ezkontza onartuz gero.
|
|
2004
|
|
|
Ikastolaren sorreraz eta haren bilakaeraz mintzatu da batez ere. " 1979an sortu zen ikastola »25 urteurrena ospatu berri dute», eskualdeko guraso batzuen ekimenez, hezkuntza sistema propioa eta euskarazkoa nahi
|
zutelako
seme alabentzat". Franco ondorengo garaietan sortu zen ikastola, 20 ikasle eta irakasle batekin.
|
|
|
Gezalako bertako andre aberats batekin ezkonduta dago. Ez
|
dute
seme alabarik. Txakurrak dira haien seme alaba ordeak.
|
|
|
Absentzia adierazpenaren autoan xedatuko da absenteak
|
dituen
seme alaba adingabeen gaineko guraso ahala amak egikaritzea, edo aginduko da Kode Zibilaren arabera haien gaineko tutoretza eratzea, kasua zein den aintzat hartuta.
|
|
|
–Beno, guk horrela deitzen diogu. Oraindik ez
|
dugu
seme alabarik, baina... Bai, neska laguna edo...
|
|
|
Gainera, 14 urtetik beherako 800.000 adingabek telebista ikusten dute gaueko 10en ondoren, eta 6 urtetik beherakoen %10 telebistaren aurrean dago 21:00ak eta gero. CEACCUk deigarri egiten du 10 familiatik 4k ez dutela mugarik jartzen haurrek telebista ikusteko duten denboran, eta% 30 inguruk ez
|
dutela
seme alabekin ikusten dutenari buruz hitz egiten, edo ikusten badute ez diotela kasurik egiten. Bien bitartean, 6 eta 12 urte bitarteko haurren gurasoen %40k ez du kanalez aldatu edo telebista itzali egiten du adin txikikoarentzat egokia ez den programa bat ikusten ari badira.
|
|
|
Gero, Gino eurengana hurreratu, eta besoa jarri zien sorbaldan, azalduz halako bizikleta batekin oso kontuz ibili behar dela, lagunok, ez delako
|
zuen
seme alaben bizikletaren gurpila aldatzea bezala ze, pentsa, honekin irabazi nuen azken Milan San Remo, eta gurpila askatzerakoan tentuz ibili behar da, lagunok, koroaren hortzak ukitu barik edo erradioen tentsio puntuari kalte egin barik, hau ez delako jostailu bat, e, lagunok.
|
|
2005
|
|
|
Gurasoek presa handia izan ohi
|
dute
seme alabek hainbat gaitasun eta ezagutza bereganatzeko, hala ere, haurtzaroa luzatzea garrantzizkoa da.
|
|
|
Emilik, bestalde, ez
|
zuen
seme alabarik izan, eta horrek are gehiago bultzatu zuen Inesekin zituèn harremanak estutzera, izebatzat ez ezik, neskaren bigarren amatzat baitzuen bere burua: motibo bat gehiago gonbit haiek onartzeko, familia hartako beste kide bat baitzen, azken buruan, lotan ere geratzen zena inoiz.
|
|
|
Edonola, esan beharra dago ondorengo dekretuen bidez, lorpenak egon zirela: emakumeak karrera judiziala ikasi ahal izan zuten, lan berdinarengatik soldata berdina kobratzen hasi ziren, ezkondutako emakumeak lan egiten segi zezakeen nahi bazuen edo bere kontratuari amaiera eman diru kopuru jakin bat ordainduz, haurdun zegoen emakumeak baja har zezakeen 1 urte arteko iraupenarekin, aitak ezin
|
zituen
seme alabak adopzioan eman amaren baimenik gabe, adinez nagusiak eta 25 urtetik beherakoak ziren emakumeek etxea utz zezaketen gurasoen baimenik gabe, senar lizentzia desagertu zen, emakumeak ez zuen bere nazionalitatea galtzen ezkontzerakoan, merkataritzan jardun zitekeen, ez zuen senarraren baimenik behar ondasun eta herentziekin nahi zuena egiteko, etab.
|
|
|
Zerorren begiekin ikusi zenuke.
|
Baduzu
seme alabarik?
|
|
2006
|
|
|
Hildakoak ez
|
bazuen
seme alabarik, ezta ondorengorik ere, arbasoek (guraso, aitona amonak, etc.), gurasoek lehen lehenik heredatu dutela, seme alaba eta gainerako ondorengoen herentzia ondasunen erdia jasotzeko eskubidea dute, baldin eta herentzia jasotzen ez badute hildakoaren ezkontidearekin; honelakoetan, guraso edo arbasoen senipartea herentziaren herena izango da.
|
|
|
Gurasoek zailtasun asko
|
dituzte
seme alabei jaten emateko eta irakasteko
|
|
|
Haurrak ez du bere lagun multzoa galdu behar: gurasoek ikastetxeberera eraman behar
|
dituzte
seme alabak eta lehen zituzten lagun berakizan behar dituzte: oso garrantzitsua da hori.
|
|
|
Bestalde, seme alabengatiko kenkariak zergaren kuotara aldatzea aurreikusten du Gobernuak. Horrek esan nahi
|
du
seme alaben kenkaria lineala izango litzatekeela zergadun guztientzat, eta ez orain bezala, errenta altuenak gutxiago irabazten dutenak baino gehiago murrizten direla. Etxebizitza erostea Azpimarratu behar da, halaber, erreformak ez dituela aldatuko ohiko etxebizitza erosteko pizgarriak, baina alokairura zabalduko dituela.
|
|
|
Hala ere, adierazi du oraindik ez duela ondorioen gaineko ondoriorik. Lehenengo koilara Elikaduran egindako lehen urratsek eragina
|
dute
seme alabaren etorkizuneko osasunean; izan ere, haurdunei edo bularreko haurrei emandako zenbait osagarrik eragin erabakigarria dute kardiopatiak, diabetesa, obesitatea, hezur metabolismoa, immunitate sistema, garapen kognitiboa eta buru osasuna bezalako konplikazioen arriskuan. Europako azterlanaren koordinatzaile Berthold Koletzkok, Municheko Unibertsitateko ikertzaileak, dio lortutako datuekin lortutako ebidentziak erabilgarria izan behar duela giza garapenaren garai goiztiarrenetan aplikatzeko nutrizio programa berriak ikertzeko.
|
|
|
Laguntzailea ezkontidea bada, ez da beharrezkoa ezkontideak adin eta pentsio baldintzak betetzea. Laguntzaile gisa onartuko da% 45eko edo gehiagoko ezgaitasuna
|
duen
seme alaba. Plazen salmenta mailaka hasiko da.
|
|
|
Espainian 800.000 bikote inguruk arazoak
|
dituzte
seme alabak izateko; mundu mailan, bikoteen %15i eragiten diete ulertzeko arazoek. Kasuen %30ean, gizonen ernalezintasuna da arrazoia (beste %30 emakumeen ernalezintasunak eragiten du, eta %40 kasu mistoak dira), Mercedes Marcos Madrilgo La Paz unibertsitate ospitaleko Andrologia eta Ugalketa Zerbitzuko buruak azaldu duenez.
|
|
|
Prebentzio beharra Jesús Garcíak familien barruan prebentzioaren beharra azpimarratu zuen, eta familiako “maisutzara” itzultzearen alde agertu zen; izan ere, hezkuntzan duen permisibitateak “kontrolik eza” eragiten du, batez ere “frustrazioarekiko tolerantzia txikia” duten gurasoen artean. Kasu horietan, gurasoek “hiper erantzunak”
|
dituzte
seme alaben probokazioen aurrean, eta horrek tratu txar fisiko eta emozionala eragiten du, gehitu zuen. “Seme alabez harro gaude, baina ez gara haiekin hitz egiten ari”, kexatu zen García, zenbait balio transmititzearen alde, hala nola gaitasuna, bizikidetza, jarrerak, autokontrola, autoestimua eta “utopiaren zentzua”.
|
|
|
Joera aldaketa Txostenaren arabera, joera aldatu egin da; izan ere, tradizionalki, seme alabak ardurapean zituzten familia ugariek zuten pobrezia handia. Gaur egun, pobrezia tasa% 40,3ra iristen da guraso bakarreko guneetan; mendekotasuna
|
duten
seme alabarik ez duten etxeetan, berriz,% 18,9ra iristen da, eta ardurapean seme alabak dituztenetan,% 22,7ra. Portzentaje horiek zenbait faktoreren mende daude; besteak beste, Flaquer ek aipatu zuen gurasoetako batek ez dituela ordaintzen mantenu pentsioak dibortzio edo banantze kasuetan.
|
|
|
Ama aurreko urtean hil zitzaion, eta bera, 52 urterekin, Londresko betiko etxean bizi zen, hirugarren aldiz ezkonduta. Aurreko bi emazteekin ez
|
zuen
seme alabarik izan, baina hirugarrenarekin zortzi izan zituen, eta diru kontuak sekula baino okerrago zihoazkion...
|
|
|
Legeen zorroztasuna zegoen han zalantzan, eta parrizidioa gogor zigortu beharra. Zer gertatu behar
|
zuen
seme alabei gurasoen ondasunak eskuratzeko presa sartzen hasten bazitzaien. Erromako aberats eta nobleen artean izan ziren hainbat" istripu", oinordekotza azkarrago eskuratzeko eginak:
|
|
|
Zapategia etxeko beheitian zuen, eta etxeko beheitiko eskailerapean, berriz, barrika Jurançongo ur gorriz betea. Jehanek ez
|
zuen
seme alabarik, eta gaizki bizi zuen. Mozkortzen zenean, bortizki erabiltzen zuen bere emaztea, ukabil eta ostikoka.
|
|
|
• Itzultzeko asmoa edo itzuleraren mitoaren eragina. Itzultzeko asmoa
|
duenak
seme alabek euskara ikasteari ez dio garrantzirik ematen. Asmo hori, baina, kasu askotan ez da betetzen, eta haurrek euskara ikasteko aukera galtzen dute.
|
|
2007
|
|
|
Argi dezagun, ezer baino lehen, seme alabek alde egitearen ondorioz gurasoek estreinatu berri duten independentzia ez datzala askatasun espazio edo uneak erdiestean, norberaren barne askatasuna konkistatzean baizik, bere poeman Kahlil Gibran ek dioen Zure seme alabak ez
|
dituzu
seme alaba dioenak egia dela ezagutzeko, nozitzeko: haiek ere izan behar dute beren bizitza, gurasoek berea duten hein berean.
|
|
|
Bestetik, haurren %61ek Sarean sartzen direnean bakarrik ohi daudela aitortzen dute eta gurasoen %35ek ez
|
dute
seme alabak begiratzen hauek Interneten sartzen direnean.
|
|
|
Horrekin batera, saiatu behar
|
dute
seme alabek izaera kritikoa gara dezaten, gurasoengandik eta beste bide batzuetatik jasotzen dutena balioets dezaten.
|
|
|
Bildurrik ez baluke galduko duela etxaguntza, eta atsekabe asko eman diezaiekete gurasoei; baina hauek daukatenean eskubidea eta aukera [emaTEKO gura
|
duenari
seme alaben artean, ekarri eragingo diete lotsa, eta gordeko dira dongaro bizi izatetik. (Dialogo III, 69 or.)
|
|
|
Funtzionamendu erraza Haurtzaindegiko txartelak ezartzeko prozesua oso erraza da. Langileak erabakiko du zein haurtzaindegitara bidali nahi
|
dituen
seme alabak, eta enpresa jaulkitzaileak kudeatuko du ikastetxea bere sarean sartzea, oraindik atxikitakoen zerrendan ez badago. Zerbitzua kontratatu ondoren, txartel pertsonalizatuen taloitegiak bidaltzen dira lantokira, enpresaren eta langilearen izenekin, enpresak zehaztu duen laguntzaren zenbatekoa adierazita.
|
|
|
Ardurapeko seme alaba edo etxean hartutako adingabe bakoitzeko: Hilean 24,25 euro ordainduko dira 18 urtetik beherako seme alaba bakoitzeko edo% 65etik gorako minusbaliotasuna
|
duen
seme alaba bakoitzeko. Diru kopuru hori jasotzeko, urteko errenta ez da 9.091,99 eurotik gorakoa izanen.
|
|
|
Osasun Ministerioak Haur eta Gazteen Psikiatriako espezialitate berria onartu behar du Espainiako osasun sisteman, psikiatrek eta buru arazoak
|
dituzten
seme alabek osatutako plataforma baten eskakizunaren arabera. EBko herrialde gehienetan haur eta gazteen psikiatrian espezializatu nahi duten medikuek psikiatriarengandik bereizitako espezialitate bat egin behar dute, eta horrek, azkenean, eragina du haur eta nerabeentzako asistentzia psikiatrikoaren kalitatean, kolektiboaren arabera.
|
|
|
Semenaren “kalitate txarra” dela eta, lagundutako ugalketa erabiltzen duten 28 urtetik beherako gizonen %70 inguruk ezin
|
du
seme alabarik izan modu naturalean, Marisa López Teijón doktoreak azaldu duenez. Marisa López Teijón aditua da lagundutako ugalketan eta Madrilgo Enbrioi medikuntzako Zentroko aholkularia da.
|
|
|
Gaur egun, koloratzaileen segurtasuna berrikusten ari dira, eta horien datu toxikologikoak zaharrenak dira, Europar Batasuneko legerian ezarritakoa betez. Bai EFSAk, bai Elikadura arloko Segurtasunaren eta Nutrizioaren Espainiako Agentziak (AESAN) hiperaktibitatea
|
duten
seme alabak dituzten gurasoei ohartarazten diete zazpi urtetik beherako haurren% 3k, gutxi gorabehera, beren sintomak hobetu egin daitezkeela, aipatutako koloratzaileak dituzten produktuak beren dietatik kenduz. Hala ere, azpimarratu dute haurren hiperaktibitateari lotutako portaera nahasteak zenbait faktoreri lotuta daudela (genetikoak, ingurumenekoak edo hezkuntzakoak), eta horrek esan nahi du koloratzaile horiek ezabatzeak ez duela inolako hobekuntzarik eragingo.
|
|
|
Hala ere, prestazio horrek progresiboa izan lukeela uste dute, eta seme alaben kopuruak gora egin ahala handitu egin litzatekeela. “Hori oso zentzuzkoa da; izan ere, erditze anizkoitzagatiko prestazioa planteatuta dago, unibertsala da, eta
|
duen
seme alaba kopuruaren arabera hazten da”, azaldu du Eva Holgado FEFNko lehendakariak. Nolanahi ere, Federazioak uste du “ume txekea” 3.500 euroraino gehitzeak “batez bestekoa baino seme alaba gehiago izatea erabakitzen duten familiei babesa ematen diela, horiek baitira belaunaldi erreleboari laguntzen dioten bakarrak”, eta Espainia Europako rankingean, familia politikari dagokionez," duin" bihurtzeko beste neurri batzuekin batera etortzea espero du.
|
|
|
Lan hori Gizarte Segurantzako Etxeko Langileen Erregimen Bereziak arautzen du, eta, printzipioz, gainerako langileen antzeko prestazioak eskaintzen ditu: Eskubidea dute osasun laguntza, aldi baterako ezintasuna edo ezintasun iraunkorra, amatasuna, erretiroa eta beren kargura
|
duten
seme alabengatik familia onurak jasotzeko. Kontua da prestazio horiek ez zaizkiela gainerako langileei bezala eskaintzen.
|
|
|
Britainiar ikerketa berri batek dioenez, umetatik gurasoak desesperatu zituzten helduek probabilitate handia dute janari mota berriak probatzeko gogo handirik ez
|
duten
seme alabak izateko. Ez da justizia poetikoa, baizik eta elikadura neofobia (elikagai ezezagunei beldurra) kasu askotan heredatzen den ezaugarria dela.
|
|
|
Herentziazkoak ez ziren elikadura neofobiaren kasuak ingurumen faktoreei egotzi zizkieten ikertzaileek. Cookek ez zuen ikertu haurren neofobia maila bakoitzean zer elikagai faktorek parte har zezaketen; hala ere, susmoa du gurasoek seme alabekin hitz egiteko duten moduak zerikusi handia
|
duela
seme alabek beren dietan gertatzen diren aldaketen aurrean nola erreakzionatzen duten. «Batez ere, gurasoek beren haurrekin nola negoziatzen duten jaki berriak probatzeko eskatzen ari zaizkienean», adierazi du Cookek.
|
|
|
«Marokon, adibidez, lehen haurdunaldiko batez besteko adina 16 urtetik 21era igaro da», dio Díezek. «Ezin
|
dituzu
seme alabak ondo zaindu, gazteegia bazara» bezalako esaldiak jaso ziren kontsultan. Estimazio kulturalak Familia plangintzako estrategien beharra justifikatuta, kontsultatutako emakume etorkinek arrazoitu zuten ugalkortasun handiagoa zegoela eskualde pobreenetan eta landa inguruneetan.
|
|
|
– Eta zer diozu? –galdetu zuen gizon txikiak– Zozketan magiak lagunduko al die
|
zuen
seme alabei etxebizitza bana lortzen?
|
|
|
– Bazter galdu horretan? –erantzun zion zinegotziak harriduraz– Doazela
|
zuen
seme alabak mendi punta hartara bizitzera!, hara bestea! Hor eraikiko dituzuen etxeetan ohera sartu eta konbikzioak maldan behera joango zaizkizu.
|
|
2008
|
|
|
“Arazo erantsia”Bizitzeneko gerente Birginia Lizarragaren berbetan, emakumeok “arazo erantsia” dute lan munduan sartzeko: “Ez
|
dute
seme alabak zaintzeko babes sozial edo familiarrik”; horretan eta, behar duenari, formazioa lortzen lagundu gura die. Salaketa jarrita egotea eta tratu txargilearekin ez bizitzea dira baldintzak; durangarrek dute lehentasuna.
|
|
|
Amak hizkuntza arloan duen jarrerak aitarenak baino eragin handiagoa
|
du
seme alaben hizkuntza erabileran. Zergatik ote?
|
|
|
Bigarren belaunaldiak, berriz, Euskal Etxea sortu zuen: ostatuetako emigrante ezkongabea ezkondu egin baita eta erresuma edo herrialde berrian jaioak
|
dituen
seme alabak bere kultur erroekin harremanetan hazi nahi baititu. Emigrante ezkonduak eta bertan jaiotako lehenengo belaunaldiak sortutako instituzioa litzateke Euskal Etxea.
|
|
|
Zaintza partekaturik gabe, aita haur gabekotzat hartzen da babes ofizialeko etxebizitza edo laguntzaren bat eskatzeko garaian. " Legeak dio urtean 126 egun inguru egon behar
|
dutela
seme alabek aitarekin, gainera mantenua pasatzen du, baina gizarte zerbitzuetara joan eta laguntza bat eskatuz gero, ez dauka lehentasunik, haurrik izango ez balu bezala", azaldu du Saenzek. Are gehiago, etxebizitza salduz gero, berau okupatzen duenak (amak) ez du Ogasunean zergarik ordaindu behar, bere etxebizitza saldu du, baina beste zatiak, alokairuan edo gurasoen etxean egon arren, Ogasunari %30eko zerga ordaindu behar dio," bigarren etxebizitza" duelako, ez baita bertan bizi.
|
|
|
Emaitza orokorrak eskaintzen dira: gurasoen" adinean behera egin ahala lehen hizkuntza euskara
|
duten
seme alaben portzentaia handitu egiten da";" hazkunde ikusgarrienak euskaraz egiten duen bikotekidea edo bikotekideak euskaldun berriak direnean izaten da", edo" gurasoetako batek ere ez duenean euskaraz ondo hitz egiten, balio handienek adin talde gazteenean bakarrik gainditzen dute %10" nahiz eta horrek hazkunde erritmo handia dakarren. Familia bidezko euskararen lehen transmisioa ezagutzea oso garrantzitsua da, izan ere, soziolinguistika arloko adituen artean —bertako zein kanpokoen artean— adostasun maila nahikoa dago gai honen inguruan, hau da, hizkuntza gutxiengo, gutxiagotu edo menderatu baten errekuperazioa, normalizazioa eta iraupen itxaropena neurtzeko adierazle nagusienetakoa familia bidezko hizkuntza transmisioa dela esaterako orduan.
|
|
|
Izan ere, lehen hizkuntza euskara
|
duten
seme alaben portzentajea %45, 3koa da euskara hitz egiten duena aita denean. Baina hitz egiten duena ama bada, euskara jasotzen duten seme alaben portzentajea %56, 9koa da.
|
|
|
Hizkuntza transmisioaren ehunekoa nabarmen jaisten da. Izan ere, lehen hizkuntza euskara
|
duten
seme alaben portzentajea %15, 1ekoa da euskaraz zerbait hitz egiten duena aita bada eta %19koa zerbait hitz egiten duena ama denean.
|
|
|
Lehen hizkuntza euskara
|
duten
seme alaben portzentajea %45, 3koa da euskara hitz egiten duena aita denean. Baina hitz egiten duena ama bada, euskara jasotzen duten seme alaben portzentajea %56, 9koa da.
|
|
|
Lehen hizkuntza gutxienez euskara
|
duten
seme alaben ehunekoak, oro har, gora egiten du adinak behera egin ahala.
|
|
|
Seme alaben lehen hizkuntza gurasoen tipologiaren arabera aztertzean ikusi dugu gurasoen hizkuntza gaitasuna zenbat eta handiagoa izan, orduan eta handiagoa dela lehen hizkuntza euskara
|
duten
seme alaben portzentajea. Gainera, seme alaben lehen hizkuntza adinaren arabera aztertzean egiaztatu dugunez, adin taldea zenbat eta gazteagoa izan, orduan eta handiagoa da lehen hizkuntza gutxienez euskara duten semealaben portzentajea.
|
|
|
Adin tarte guztietan pisu gehien duen taldea D motako gurasoak (biak euskaldun zaharrak edo jatorrizko elebidunak)
|
dituzten
seme alabena da. Halere, ehunekoa gutxitu egiten da seme alaben adinak behera egin ahala11 (7 taula).
|
|
|
B+ motako bikoteengandik edo B motako bikoteengandik datozen eta lehen hizkuntza euskara
|
duten
seme alaben portzentajearen bilakaera ia parekoa da. Ehunekoak txikiak dira, seme alaba guztien artean duten pisua %6koa baino ez baita, lehen kasuan, eta %2tik beherakoa, bigarrenean.
|
|
|
Ehunekoak txikiak dira, seme alaba guztien artean duten pisua %6koa baino ez baita, lehen kasuan, eta %2tik beherakoa, bigarrenean. Halere, bikote mota horietatik datozen eta lehen hizkuntza euskara
|
duten
seme alaben kopurua etengabe eta pixkanaka handitzen ari da, adinean behera egin ahala.
|
|
|
Iturria: EUSTAT b) Lehen hizkuntza gaztelania
|
duten
seme alabak adin taldeka, guraso moten arabera.
|
|
|
Lehenbizi azpimarratzekoa da bi gurasoek euskaraz ondo hitz egiten dutenean, (D, B+ eta B motak), seme alaba ia guztiek euskara dute lehen hizkuntza; gaztelania
|
duten
seme alaben portzentajeak, berriz, hondarbalioak ditu adin talde guztietan (8 taula).
|
|
|
Gurasoetako bat euskaldun zaharra edo jatorrizko elebiduna bada eta besteak euskaraz ondo hitz egiten ez badu (A+), lehen hizkuntza gaztelania
|
duten
seme alaben ehunekoa zertxobait handiagoa da, %2 inguru, baina adinean behera egin ahala ehunekoa txikiagoa da. Euskaraz hitz egiten duen bikotekide bakarra euskaldun berria bada (A), portzentajea handiagoa da, eta gero eta handiagoa, gainera, adinak behera egin ahala.
|
|
|
Azkenik, guraso batek ere ez duenean euskaraz hitz egiten, lehen hizkuntza gaztelania
|
duten
seme alaben portzentajea %85etik gorakoa da adin talde guztietan; hala ere, A motako gurasoen igoerarekin bat datorren nolabaiteko beherakada bat nabaritzen da adin talde gazteenetan.
|
|
|
Jakina, lehen hizkuntza euskara
|
duten
seme alaben ehunekoa oso handia denean, ez da igoerarako tarte handirik geratzen. Beraz, D eta B+ motako gurasoen seme alaben portzentajean igoera ez da oso handia.
|
|
|
Antzeko zerbait gertatzen da A+ motako gurasoen seme alaben artean ere, baina kasu honetan lehen hizkuntza euskara
|
duten
seme alaben arteko aldea handiagoa da adin talde bakoitzean: 25 eta 29 urte bitarteko semealaben taldeko %69tik hasi eta gazteenen taldeko ia %90eraino (%88, 9).
|
|
|
Hazkunde ikusgarrienak euskaraz hitz egiten duen bikotekidea edo bikotekideak euskaldun berriak direnean izaten dira. Horrelakoetan talde gazteenean lehen hizkuntza euskara
|
duten
seme alaben portzentajearen balioak bikoiztu egiten du 25 urtekoen taldekoa; %62, 9 vs %28, 3, bi gurasoak euskaldun berriak badira, eta %43, 7 vs. %19, 2, euskaldun berria bikotekide bakarra izan eta besteak euskaraz ondo hitz egiten ez badu.
|
|
|
• Lehen hizkuntza gutxienez euskara
|
duten
seme alaben ehunekoak, oro har, gora egiten du adinak behera egin ahala.
|
|
|
Gehikuntza horien ondorioz, nabarmen murrizten da lehen hizkuntza gaztelania
|
duten
seme alaben kopurua; izan ere, %75etik gorakoa (%77, 7) izatetik ia %60ra (%61, 6) jaisten baita.
|
|
|
Portzentajeak nabarmen aldatzen dira banaketa adintaldeen arabera aztertzen badugu. Hala, lehen hizkuntza euskara bakarrik
|
duten
seme alaben portzentajea zaharrenen taldeko %17, 6tik gazteenen taldeko %23, 9ra igotzen da. Bestalde, lehen hizkuntza euskara eta gaztelania dituztenen taldea ez da %5era iristen 25 eta 29 urte bitarteko seme alaben artean eta, aldiz, balio hori hiru aldiz handiagoa (%14, 5) da 2 eta 4 urtekoen artean.
|
|
|
Bestalde, lehen hizkuntza euskara eta gaztelania dituztenen taldea ez da %5era iristen 25 eta 29 urte bitarteko seme alaben artean eta, aldiz, balio hori hiru aldiz handiagoa (%14, 5) da 2 eta 4 urtekoen artean. Gehikuntza horien ondorioz, nabarmen murrizten da lehen hizkuntza gaztelania
|
duten
seme alaben kopurua; izan ere, %75etik gorakoa (%77, 7) izatetik ia %60ra (%61, 6) jaisten baita.
|
|
|
Gurasoen adinak
|
badu
seme alaben lehen hizkuntzan nolabaiteko eragina. Izan ere, bikotekidea zenbat eta gazteagoa izan, orduan eta txikiagoa da lehen hizkuntza gaztelania bakarrik duten semealaben portzentajea eta handiagoa lehen hizkuntza gutxienez euskara dutenena.
|
|
|
Gurasoen adinak
|
badu
seme alaben lehen hizkuntzan nolabaiteko eragina. Izan ere, bikotekidea zenbat eta gazteagoa izan, orduan eta txikiagoa da lehen hizkuntza gaztelania bakarrik duten seme alaben portzentajea eta handiagoa lehen hizkuntza gutxienez euskara dutenena.
|
|
|
Gurasoen adinak badu seme alaben lehen hizkuntzan nolabaiteko eragina. Izan ere, bikotekidea zenbat eta gazteagoa izan, orduan eta txikiagoa da lehen hizkuntza gaztelania bakarrik
|
duten
seme alaben portzentajea eta handiagoa lehen hizkuntza gutxienez euskara dutenena.
|
|
|
Bi bikotekideak elebidunak direnean seme alaben %95ek gutxienez euskara jasotzen du lehen hizkuntza gisa (%88k euskara bakarrik eta %7k gaztelaniarekin batera). Transmisioaren portzentajeak nabarmen aldatzen dira gurasoetako bat bakarrik denean elebidun; orduan lehen hizkuntza euskara
|
duten
seme alabak %65era jaisten dira (%35ek euskara bakarrik eta %30ek gaztelaniarekin batera).
|
|
|
Hala, hizkuntza gaitasuna bakarrik kontuan hartzean ikusten genuenez, bi gurasoek euskaraz ondo hitz egiten dutenean lehen hizkuntza gutxienez euskara
|
duten
seme alaben portzentajea %95ekoa da (%88k bakarrik eta %7k gaztelaniarekin batera).
|
|
|
Lehen hizkuntza ere kontuan hartzen dugunean, biek ondo hitz egiteaz gain lehen hizkuntza euskara badute8 (D motako bikoteak), lehen hizkuntza euskara
|
duten
seme alaben portzentajea %98, 6ra igotzen da (%93, 9k bakarrik eta %4, 7k gaztelaniarekin batera). Baina, bikotekideetako batek lehen hizkuntza euskara ez badu (B+), biek euskaraz ondo hitz egin arren, euskara lehen hizkuntza duten seme alaben ehunekoa %92, 4ra jaisten da.
|
|
|
Lehen hizkuntza ere kontuan hartzen dugunean, biek ondo hitz egiteaz gain lehen hizkuntza euskara badute8 (D motako bikoteak), lehen hizkuntza euskara duten seme alaben portzentajea %98, 6ra igotzen da (%93, 9k bakarrik eta %4, 7k gaztelaniarekin batera). Baina, bikotekideetako batek lehen hizkuntza euskara ez badu (B+), biek euskaraz ondo hitz egin arren, euskara lehen hizkuntza
|
duten
seme alaben ehunekoa %92, 4ra jaisten da.
|
|
|
Kasu horretan langabezi saria jaso ahal izateko, 26 urte baino gutxiago eduki behar
|
dituzte
seme alabek (edo% 33 edo gehiagoko ezintasuna), eta haien errenta Lanbidearteko Gutxieneko Soldata baino txikiagoa izan behar da, paga bereziari edo estrari dagokin zati proportzionala kenduta (600 eurokoa da kopuru hori).
|
|
|
Bakoitzak bere bizitza du. Zuk
|
baduzu
seme alabarik?
|
|
|
Altura baxuko lastoz estalitako aurrealdeak 500 metroko gunea ezkutatzen du, beraz, uste
|
dut
seme alaben aldea ez dela txikia izango.
|
|
|
GERALD: â? ¦eta uste
|
dut
seme alaben aldean beste bat dagoela.
|
|
|
Kale honetako etxe asko hutsik daude, eta kazetariei zergatia azaldu nahi diet. Etxe-jabe batzuk lanik gabe geratu dira, beste batzuek ezin izan dituzte zergak ordaindu, edo hil egin dira. Zer eskatuko zenukete
|
zuen
seme alabentzat. Zuen gurasoak nire adinekoak edo izango dira, eta zer ezin izan dizute eman?
|
|
|
Egia esan, modalitate bien artean etengabeko osmosia gertatuko da, hurbiltze bide an. Horrela, literatur hizkuntzak jende xehearen hizketatik maiz berba apal, arrunt edo dialektalak bereganatzen ditu, horietako batzuk jargoi edo esangura berezietarako espe zializatuz. Herritar arruntak, aldiz, irakurketaz, eskolan
|
dituen
seme alabei entzunda, hedabideen eraginez eta, pixkanaka eredu jaso eta aberatsagoaz jabetuz doa, horiek aldizka, berak ere zerbait badakiela erakutsi nahi duenean, hobekixeago mintzatzeko era biliz. Eta fenomeno hau gero eta nabarmenagoa da gazte jendearen artean, gaur egun bere euskalki hutsean berba egiteko gai direnak ia ia erabateko analfabetoak izanik, hots, testu ida tziekin eta komunikabideekin inolako harremanik izan gabeak.
|
|
|
Gurasoek gero eta zailtasun gehiago
|
dituzte
seme alabei ohitura osasungarriak transmititzeko. Azterlan batek dio Espainiako haurren erdiak ez duela onartzen mahaian jartzen diotena, eta hirutik batek gustuko duena bakarrik jaten duela.' Horrekin batera, adingabeen sedentarismo handiagoa dago aisialdian.
|
|
|
“Herrialde honetako familiek seme alabei onena eman nahi badiete ere, normalean ez dute horretarako baliabiderik. Hori dela eta, arrisku larria
|
dute
seme alabek doako hezkuntza jaso dezaketela dioen promesa faltsuekin engainatzeko”, ohartarazi du Unicefek. Epe luzeko ondorioak Haur trafikoaren biktima txikiak “bizitza irabazteko gaitasunik edo jakintzarik gabe hazten dira, eta, beraz, helduarora iritsi eta kaleetan eskean ibiltzeko balio ez dutenean, delinkuentzian aritzen dira bizirik irauteko”, esan du Baiok.
|