|
2000
|
|
|
«Umetan zinema erreferentzia gune bilakatu zen niretzat. Handik ateratzen genituen ereduak, handitzerakoan zer izan nahi
|
genuen
jakiteko. Zoritxarrez, ageri ziren ereduak ez ziren erakargarriak.
|
|
|
Egia da negozioak direla, baina hemengo argitaletxe handienaren pentsatzeko eta funtzionatzeko modua ezin daiteke Frantzia eta Espainiako argitaletxeek dutenarekin konparatu. Hemen, liburu batek merkatuan funtzionatuko ez
|
duela
jakin arren, lanak merezi duela pentsatuz gero, argitaratu egiten dute. Gaztelerazko liburuak askoz neurri handiagoan tratatzen dira arkume txuletak bezala euskarazkoak baino.
|
|
|
Bi gazte marginalen istorioa du kontagai. Egun batean, batek, hiesa
|
duela
jakitean, ikusiko du nola nahigabe bere ametsak momentu batean pikutara joan daitezkeen. Hala ere, gaitzaren gaia azaletik baino ez da ukituko.
|
|
|
" Egge" rik ez duten esaldiak soilik erabiliko dituzu, hara! Ederki kostata, baina lortzen duzunean, beste arazotxo batzuei aurre egin beharrean zara, ordea, irakaslea" aggia" zarela esaten hasi delako, eta zure gurasoak alaitu ordez kezkatu egin direlako bere seme" erremerreak" hiztegi oso aberatsa
|
duela
jakitean. Zorionez, ikaskide berri batek aterako zaitu zulotik:
|
|
|
Munduko gerrate izugarri baten ondotik onartua baliagarri ez bazen, ea beste gudu baten zain egon beharra ote dugun. Demokrazia herriaren burujabetza da eta horretarako ez dago grekeraz asko jakin beharrik, demokraziak zer esan nahi
|
duen
jakiteko. Adibide soil bat jartzekotan, ni konforme nengokeela gure hizkuntza, Europan diren hizkuntzetarik zaharrena, legez bizirik jarraitzeko neurriak hartuko balira, gainera gogoan izanik Frantzia eta Espainiako hizkuntzarik zaharrena dela euskara.
|
|
|
txosten proposatu zituzten, mugaz gaindi edotaeuropar dimentsioan gai berari buruz aldi berean argitaratzearen printzipioan oinarritzen duen formula. Geroago, Akitania Euskadi euro eskualdea garatzeko rol bultzatzailea joka zezaketela ziur izanda, eta nahikoa erakarpen indar
|
bazutela
jakinda, Correo eta Sud Ouest taldeek. Forum Atlantique, izenekoa eratu zuten, ardatz atlantikoaren barruan mugaz gaindiko lankidetza hobetzeko ekimenak bultzatzeko helburuaz.Saiakuntza hau 1993ko abenduaren lehenean hasi eta 1996an amaitu zen, eta bereeginbeharra hiri ezberdinetan (Bordelen, Biarritzen, Donostian, Bilbon,...) eztabaidapublikoak antolatzea eta egunkariek honen berri zabala ematea zen.
|
|
|
ELPERIODICO DE ALAVAri dagokionez, berek luzatutako datuak hartu ditugu.5Egunkari honek gainera, azpi edizioak ere baditu, esaterako, Bizkaian Ibarrezkerra edo Uribe kostahartzen dutenak. ...i buruzko informazioaz betetzen dituzte hainbat orrialde.6Espainiar Oficina de Justificacion de la Difusion (OJD) erakundearen datuen bidez saldutakoenartean Iparraldean zenbat diren eta atzerrian zenbat diren jakiterik ez dagoenez, guk multzo berean kokatuditugu kopuru biak.7OJDren (1998 eta 1999) eta CIESen (1999ko lehen olatua) datuak hartu ditugu kontuan egunkaribakoitzak aleko zenbat irakurle
|
dituen
jakiteko. Beraz, OJDren kontrolpean ez dauden kazeten kopuruak, enpresan bertan jasoak dira edo beste iturri bibliografikoetatik hartutakoak dira.Kopuru hauek kalkulatzerakoan egunkari desberdinen audientziak eta berauen arteko duplikazioakere hartu dira kontuan.9Atal honetan Hego Euskal Herria dugunez erreferentziatzat, eta Ipar Euskal Herrirako audientzia ikerketa propiorik ez dagoenez, CIESen datuetan oinarritzen gara.
|
|
|
Horren bitartez, nolaprentsaren irakurleak hala ikus entzunezkoen audientziak, egunero egunero, iakonturatu gabe, begien aurrean du, presente, errealitate politikoaren mapa sinbolikoa: eguraldi mapek, trumoiak non izango diren iragartzeaz batera, non horiek norenakdiren ere esaten baitute. Irrikitan egon ohi da ikusle irakurlea eguraldi iragarpenak zeresango
|
duten
jakiteko eta, nolabait adieraztearren, egunero egunero eskatzen diohedabideari mapa hori emateko; agian, politikoki erabakitako eguraldi mapa batsozializatzen eta ezartzen ari direla sumatu gabe.
|
|
|
Eta horida,. Analista al naiz? nork esan behar
|
duen
jakiteko auzia planteatzen duena.Lehenik, analisiaren praktikak ordena soziala auzitan jartzen du eta bere balioen asaldura eratzen du. Bigarrenik, analista bera ez da agertzen Estatuarentzatidentifikagarri.
|
|
|
UEUren jardunaldietan hasieran (gogoan erabil bedi 1987.urteko proposamen hura) eta ELE aldizkarian geroago (1992) nekaezin ibili da Txillardegi euskal azentueraren arazoa plazaratzen eta ingurukoak kinatzen. Azkenaldion laneskerga horren emaitzak, neurri handi baten, trapazeri, ei esker, ikusten hasi gara; bidehonetan lehen urratsak baino eman ez
|
ditugula
jakin arren.
|
|
|
–Betiko biribilketa amaigabea da. Inoiz ez
|
dugu
jakingo zeinek egiten duen bere nahia arinago; ez dugu jakingo, entzuleriak zerbitzu jakin bat eskatzen dion irrati estazioari egiten ote dion, aurretik eragin diolako, edo estazioak zerbitzu hori ematen ote dion manipulatzeko inolako asmorik gabe, entzuleriak jaso nahi duena horixe dela uste duelako.
|
|
|
Bertako 498 presoek, guztiek alegia, egin zuten alde. Kea eta kaosa aprobetxatuz korrika bizian irten ziren, askatasunaren besoetara heldu arte atsedenik hartuko ez
|
zutela
jakinik. Atzera begiratu gabe, nork bere ametsei eraginez, etorkizuna arnasestuka inauguratuz.
|
|
|
Eta nora noa, Txema utziz gero, kalean zehar burua makurturik ibili behar badut, inori begietara so egiteko beldurrez? Eta nori laguntza eskatu, merezi ere merezi ez
|
dudala
jakinik. Pentsatuko duzu, Bitakoratxo, umekeriatan nabilela, nagusia naizela nerabeen kontu hauetan jarraitzeko.
|
|
|
Zeren, noski, udalekutik etxera bueltatu eta ziplo bota bainion dena: nola gertatu zen, eta barkatzeko, niretzat ez zuela horrek ezer esan nahi; eta berak ea zelan egin nion hori, betiko maite behar
|
ninduela
jakinik, eta ea ez nintzen kapaz izan ezetz esateko Jabik tabernako komunera eraman eta prakak erantzi zizkidanean. Eta nik mesedez Txema, barkatu.
|
|
|
—Probidentziak ez du deus ere eginen, aitzinetik guk deus ere egiten ez badugu... Eta uste
|
dut
badakidala zein izan daitekeen aterabidea...
|
|
|
Baina olen zuhaitzari beha jarriko bagina ere, jakin beza ezen, nola zuhaitz batzuei adaska berriak txertatu behar zaizkien, fruitu joririk emanen badute, hala, asmo zaharren olak beharrezkoa duela ideia berrien hauspoa, burdin produkzione guztia uhertu eta herdoilduko ez bada... Eta uste
|
dut
badakidala zer hauspo mota behar dugun eta zer neurritakoa...
|
|
|
Kontakizunaren akabatzeko, ordea, derradan ezen ikusleek bi zezen haiek izan zituztela sari, hain izan zen perfeta eta akasgabea jendearen lana, zeren, alde batetik, plazarat biluzgorri sartu ziren bi zezen haiek are biluzgorriago utzi baitzituzten hondarrean, eta, bertzetik, zeren ez baitzegoen zalantzarik ezen zezen bi haiek akabatu zituztela, osorik ez ezik puskaz puska eta mokoz moko ere bai, atomoz atomo, frogatzen zutelarik, modu hartan, ezen Demokritoren teoria atomista egiazkoa bezain errefutaezina zela. Baina urbiaindarrok filosofiaren historiari egun hartan eginikako kontribuzionea eta ekarpena handia izanik, are handiagoa izan zen Dionisos edo Bakoren omenez ondoren egina, zeren, zezen haiek atsegin sari
|
zituztela
jakin bezain fite, burdinak eta harriak, ikatza eta egurra eraman baitzituzten ikusleek plazarat, eta han berean erre eta xispildu zituzten bi zezenak. Eta jan eta edan egin zuten, haragia eta arnoa, arnoa eta haragia.
|
|
|
Baina erran beharra dut ezen, hatsarrean bederen, haserre ediren nuela osaba Joanikot... hain haserre, non ez baitzion kasurik ere egin eskuan nekarkion presentari: ...k aditu nituen, zeinak baitziren Arkimedesenak, osabak Akilesen ondotik izan zuen orarenak; eta Arkimedesenganat hurbiltzean, oharturik ezen sugegorri batekin ari zela, lurrean bizpahiru urratserat zegoen makila bat jaso, txakurra baztertu, eta lauzpabortz kolpez akabatu nuen narrastia; eta eskuan hartu, eta osabarenganat egin nuen, disekzioren bat edo egiteko asmotan, zeren osabak atsegin izaiten
|
baitzuen
jakitea eta guri erakustea zer nolakoak ziren animaliak barrendik eta zer organo zeuzkaten —hemen bihotza, hor gibela, han giltzurrunak—, lupa bat eskuan.
|
|
|
—Bai, lehenbailehen nahi nuke kanoia etxe aitzinean... apirilaren azken eguna baino lehen, zeren orduan akabatzen baita lehen bortz kanoien emaiteko epea... Eta uste
|
dut
badakidala nola laxa korapiloa, dukea mindu gabe: lehenengo kanoitik hasi beharrean, ehundabatgarrenetik hasiko gara...
|
|
|
Hainbertze jenderi jatekoa eman beharrak zekarzkion nekeen zerrenda etorri zen gero, baina ni ez nintzen arrosario hori aditzeko. Unai ikusiko ez
|
nuela
jakiteak porru eginda nengoen. Horretan ere pot.
|
|
|
Azkenekoan, Unaik bi urte bete berriak zituen. Gure amaren ardurapean arratsalde baterako utzi eta, haren bila itzulita, etxeko komunean Aitaren, Semearen eta Espiritu Santuaren izenean bataiatua
|
zuela
jakin genuen. Ni, egia erran, ez nintzen hainbertze axolatu, baina Kristinak hainbat hilabetetan ez zion solasik eman.
|
|
|
Neure buruari oroitarazi behar izan nion ez nintzela gomuta txarreko etxe hartara mokokatzera etorri, jakitera baizik. Jakitera, jakiteak, makurrak ez zuzentzeaz gainera, zoriontsuago eginen ez
|
ninduela
jakin arren.
|
|
|
—Franko ikaratu omen zen aita amak poliziarenean
|
zituela
jakitean. Gauzak erdi merdi ulertu eta atxiloturik geundela uste zuen gaixoak.
|
|
|
Ttipi, hogeitaka urte lehenago, azalean" S" handi kiribilduaz apainduriko karpetan, SARAGUETA ALDAZ, EDUARDO JESUS izenburuko atala bere ganberan altxatzen zukeena. Astebete lehenago, lasaigarria zitzaidakeen hemendik aitzina nire bizi puskak inork bilduko ez
|
zituela
jakitea, ez paperera, ez garaien araberako bertze euskarrietara. Orain, bilketaria aienatu eta metatze lan konpultsibo horren azken pagua ailegaturik, lagun bat baino areago galdu nuela sentitzen nuen.
|
|
|
Nik uste
|
dut
badakidala.
|
|
|
Negar hark onura ekarri zuen gonbidatuon bihotzera, eta niri, gainera, errezelo gaiztoak uxatzeko balio izan zidan. Lagunak
|
nituela
jakinik, hurbil hurbil genituen arriskuen berri ematera deliberatu nintzen, ilunpea nagusi zela aprobetxatuz. Baina orduantxe, ehiztariak horrenbeste ordu untxiaren zain egin ondoren, eskopeta prestatzen duen irrika amorruzkoarekin bezalaxe, piztu egin ziren argi guztiak sekulako zalapartaz, eta ni ahoa bete hortz gelditu nintzen (zentzu figuratuan har bedi, mesedez, adierazpidea), esaldi hasi berri bat alboan neukan gizasemeari ulertezin egin zitzaiona, dudarik gabe, zeren, oker ez banago, medikuak erretzea debekatua ziola erantzun baitzidan xalo xalo, sekula ikusi dudan esku keinurik tristeena eginez, bai, orduantxe esaldi hasi berri bat airean gelditu zelarik, edo, hobe esan, aireak eraman zuelarik.
|
|
|
Supituan, Ana Morena han goran eserita ikusirik, erruki izara batek estali zituen nire begi argi unatuak, eta irribarre sortzez garbi bat egin zen nire ezpainetan, irribarre elkarkidetasunezko bat nolabait adierazteko; ezen, Ana Morenaren amarruaz jabetzearekin batera, ohartu bainintzen emakume haren ausardiak gehiago balio zuela, inondik ere, ustezko memoria eidetikoak baino, mila aldiz gehiago gainera; ausardia behar zen, gero, gezur txiki harekin hango jende hantusteak engainatu nahi izateko! Eta dagoeneko harrapatua
|
zutela
jakinik ere, ez al zen, bada, urkamendira igo, inoiz ez ahazteko moduko sendotasun harroz! Hil edo bizi egin zuen trabes, eta heriok hartu zion gain azkenean biziari.
|
|
|
Lasaiago sentituko nintzateke zurekin posta elektronikoa erabili ahal izango banu; horretara pasarte osoak idatziko nizkizuke eta zuk hobeto ulertuko zenuke zer esan gura dizudan. Eseki aurretik, Dabid, uste
|
dut
jakin egin behar duzula gaur Tom ez dela gainerako taldekideekin joan eta gelan geratu dela. Rakelen koadernoa bere tokian uztera itzuli naizenean, gizon pressé bat ikusi dut Tomen eta bion logelan sartzen; hobeto esan, sartu, batekin eta arropa edo oinetako denda batekoa zirudien poltsa batekin sartu da, eta, irten, bat ere barik irten da.
|
|
|
Bai, elkarrekin ezer adostu aurretik, neure erabakiak hartzeko, neure asmoak gauzatzeko gai nintzela erakutsi nahi nion. Eta ez dut ukatuko, azkenik, irrikaz nengoela Dabiden barrena nola zegoen jakiteko; besterik gabe, udarako zein asmo
|
zuen
jakin nahi nuen, horrekin gauza asko argituko baitzen; baina nahitara ezer galdegin ez (batetik, ahalik eta axolagabeen agertu nahi nuen beraren aurrean; eta, bestetik, amorante hitza aipatzeko aukerarik ttikienak kirioak airean jartzen zizkidan), eta gelara jo nuen: bakarrik egotera, bakarrik lo egiten saiatzera, bakardadeari eta loezari, eta hotzari aurre egitera.
|
|
|
Konturatu zarete naturaren erreferentzia errepikatu egiten dela, nolabait ere, irakurri dizkizuedan poema zatietan: Berrizbeitiak haizearen fereka inbisiblea ikusten du fago, ezki, zumar, platanoetan; Aranbarrik errekaldetik itsasora ekarri du lizarra, edo itsasoa lizarraren bihotzera; zu eta ni hosto inutilen parekoak garela diosku, Prevert en oihartzunez; Urretabizkaiak ezin
|
du
jakin arbolak bizirik dauden ere, zu baten aiduru malenkoniatsuan dagoelarik...
|
|
|
Gure asmoa, liburutegiak egungo gizartean duen eginkizuna zehaztu ondoren, Liburutegi Nazionalaren proiektuaren ahalgarritasun eta bideragarritasunaz galdetzea izan da, proiektua nork eta nola sustatu eta zuzendu lukeen jakiteko asmoz. Horrez gain, Jon Bilbaok abian jarritako Eusko Bibliographia ri buruz ere galdetu dugu, egitasmo honi berriro ere ekitea merezi
|
duen
jakiteko.
|
|
|
Bestaldetik, Schlicken ‘eskuin alderdiak’ distortsio pragmatisten aurkako iritzia bere egin zuen, zeren, Carnapek haiek erlatibismopean sartu nahi ez zituen arren, erlatibismo haztegia zen nolabait. Egiazkoa zer zen nahi
|
zuten
jakin, zer eta zeintzuk ziren egiazko enuntziatuak edota postulatuak, hau baitzen modu bakarra ezagutzari oinarri finkoa eskaintzeko. Schlicken joera honek errealismoari buruzko eztabaidan sakondu zuen, hura gorde behar zutela defendatuz —Carnapen eta Neurathen iritzien aurka, hauentzako errealismoa eztabaida metafisikoa besterik ez baitzen— Schlicken aburuz, errealitatea existitu egiten da, gizabanako batek pentsatzen duen edo pentsa dezakeenarekiko independentea izanik; unibertsoan gizakirik ez balego, planetek, adibidez, beren orbitetan biraka jarraituko lukete, zioen.
|
|
|
Isiltasun hori harridura batean jaiotzen da behin eta berriro, Aristotelesek Metafisika ren hasieran utzi zuen moduan: gizaki guztiek berez
|
dute
jakiteko guraria, gauzen aurrean harridura sentitzen dugulako. Eta hori da gure harridura eta hunkipena munduaren aurrean.
|
|
|
behar ez
|
ditudala
jakinagatik.
|
|
2001
|
|
|
Eta ez direnek, berriz, hitzaldiak ematen dituzte eskoletan, haurrak ezagutzeko. Gurasoek erabat galduta ikusten dute euren burua, eta ikasleek zer irakurri behar
|
duten
jakiteko aholkuak behar izaten dituzte. Menpekotasun horrek bere arriskua ere badu, zeren eskolatik irten eta gero akuilu hori ez dutenean irakurtzen jarraituko ote dute?
|
|
|
Aldez aurretik eskerrak eman nahi nizkieke faszismoaren aurka borrokatu zuten guztiei eta bereziki liburua egiten lagundu didaten gizon emakumeei; 1936ko gerran borrokatu ondoren kartzelatik ihes egin eta makia osatzera erabaki zirenei; bizitza arriskuan
|
zutela
jakinik ere, zalantzak alde batera utzi eta PC birrantolatzearren itzuli zirenei; 1944ko urrian Nafarroan sartutako guztiei (800 baziren, bueltan muga zeharkatzea lortu zutenak askoz gutxiago izan arren). Den den horiek dira liburu honen protagonistak.
|
|
|
Eta ezin zara jarri besteon tokian, ezinezkoa da, zuk ez duzu beltzen arazorik sufrituko. Orduan utziezu beltzei hitz egiten zer behar
|
dituzten
jakiteko. Horregatik besteren hitz onak baino, nahiago dut ni gutxiengo bezala ezarri eta nik eskatzea nire eskubideak.
|
|
|
Zenbakien arabera, euskaraz nobela bat irakur dezaketenen kopurua 750.000 hiztunetara hurbiltzen den honetan, euskal mundura hurbiltzen doazen irakurtalde potentzialak ugarituz doaz. 1993an euskaltegietan 52.000ren bat ikasle bagenituen, euskal herriprentsak 300.000 irakurle
|
zituela
jakin genuen, edo 1991n eguneroko prentsak 44.000 irakurle zituela, edo eta 94 ikasturte honetarako OHOko ikasleen %62a eredu euskaldunetan matrikulatua dagoela.
|
|
|
Horrenbestez, Bidea udan egiteko asmoa
|
duenak
jakin egin behar du zer aurkituko duen.
|
|
|
Hona oreka emozionalaren gakoa: zer garen (eta daukagun) eta zer izan (eta eduki) nahi
|
dugun
jakin eta hori guztia lasaitasunez eta umore onez hartzeak ematen duen oreka.
|
|
|
Gakoa zer nahi
|
duzun
jakitea da Braulio!
|
|
|
Mesedez Angela, Tomasek ez
|
du
jakin behar Antonekin nagoela...
|
|
|
izeneko ariketa izan zen lehenengo faseariamaiera eman eta bigarrenaren atarian jarri gintuena. Ariketa horretan, prozedura orrian garbi ikusten den bezala, ulermen ariketen prestaketarako gutxienekoirizpideak eztabaidatzen ahalegindu ginen, ariketak prestatzerakoan ikasleeknondik nora jo behar
|
zuten
jakin zezaten. Horrenbestez, prest zegoen guztia lanariekin ziezaioten.
|
|
|
Aipatutako puntu horiek guztiak jasoz, galdeketa bat prestatu nuen ikastaroaren hasieran, nire usteek, usteletik? zenbat
|
zuten
jakin beharra baineukan, ezertanhasi baino lehen.
|
|
|
Puntu honetara iritsita, beste arazo handi bat dugu. Espezieek kutsadura handia
|
dutela
dakigunez, logikak adierazten du arriskuak ezabatuko dituen higienizazio sistemaren baten bidez tratatu liratekeela. Hala ere, tratamendurik erabiliena, beroa, ezin zaio produktu honi aplikatu, aroma, kolorea eta zaporea produktu horiei dagozkienak.
|
|
|
Alergia eragiten dioten elikagaiei buruzko informazioa duen haur alergikoaren fitxa bat eta irakasleek krisi alergiko baten aurrean nola jokatu behar
|
duten
jakitea funtsezkoak dira erreakzio alergiko baten aurrean azkar eta eraginkortasunez jarduteko. Estatu Batuetako hainbat erakundek egindako planteamendu hori berretsi egin du Johns Hopkins ospitaleko pediatria zerbitzuko ikertzaileek argitaratu duten ikerketak.
|
|
|
Omega gantz azidoak dituen esnea maiz kontsumitzeak lagundu egiten du azido horiek organismoari ematen, eta, beraz, elikagai horien iturri dietetiko interesgarria izan daiteke arrainari alergia diotenentzat; izan ere, elikagai horren gantza gantz azido horietan aberatsa da, baita bihotz hodiei aurrea hartzeko dietetan ere. Zientzialariak omega gantz azidoen propietateak ikertzen hasi ziren, Groenlandia uharteko eskimalek gaixotasun kardiobaskularren ondoriozko hilkortasun tasa oso txikia
|
zutela
jakin ondoren. Eskimal horietako odolean omega gantz azidoen maila handia hauteman zen, eta arrain asko hartzen zutela ikusi zen.
|
|
|
Nire bidai laguna, hark ni baino behar handiagoa zuela esanez, amonaren ondoan eseri zen berriz ere egongo gara irrifartsu bat begiekin ahoskatuz. Libre sentitu nintzen, baina bakardadearen begiak (zenbat edukiko zituen?) bizkarrean itsatsiak
|
nituela
jakinez, pausoa arindu nuen.
|
|
|
nire senarra. Amorrua, inpotentzia, desesperazioa, negarra... denetik sentitu nuen senarrak amorantea
|
zuela
jakin nuen une hartan, eta botagurea nire senarraren orgasmoak grabatutako zinta batean oinarritzen zirela ikustean. Amorrua, tristura eta mendeku mina.
|
|
|
Etxe atzean pixa parrastada luze bat. Ardo kutsu gehiegi ote
|
duen
jakin nahian bere hatsa usaindu. Eskua burutik pasa adatsak pixka bat txukuntzeko.
|
|
|
Oroitzen naiz, dena den, erantzunik jasoko ez
|
nuela
jakinda ere, zenbat aldiz engainatu ninduen galdetzen niola eskutitzean. Ea hasieratik bere bihotzean bat baino gehiago al zeuden, edo hori, gezurretan ibiltzearena, nire bizkarka edozeinekin joatearena, gero soilik gertatu al zen, nitaz jada aspertu zenean.
|
|
|
Uste
|
dut
badakidala zergatik ez zaidan jazz musika gustatzen. Ahalegin handia egin dut jazza gustatzeko.
|
|
|
Gorpu erretzaileek ez dituzte emagalduok erre nahi. Hiesa
|
dutena
badakite, eta kutsatzeko beldur dira.
|
|
|
Mathuran ek, senarra hil zitzaionean, gizonarentzat egindako txondorrean bere buruaz beste egin nahi izan zuen. Jakin ere, ze etorkizun gorria
|
zuen
bazekien.
|
|
|
Polizia, besoak hazta eginda, haien atzean zegoen, baina Charlot eta umea urduri zeuden aurrera begira, atzean
|
zutena
jakin gabe, eta haien begietan beste hainbat jenderen begietan bezala irakur zitekeen tristura, bakardadea, ezgaitasuna. Ez zuten ulertzen bizi zuten egoeraren arrazoia.
|
|
|
Astelehenean, Goiok Zubietara joan behar
|
zuela
nekienez gero, Kaioarrira joatea erabaki nuen.
|
|
|
‘Niri galdetzen didazu? Liburua erosi behar
|
duzu
jakiteko... ’
|
|
|
Zer nahi
|
duen
jakinen baitu Jeremiah Hightower horrek. Orduan Hans Clash folksinger irakurri ahal izanen da, eta gazte ilehori tximaluzea izanen da:
|
|
|
Eta erdarazko aldea begiratu behar izan genuen greba orokorrak huelga jenerala esan nahi
|
zuela
jakiteko, hura iparraldeko euskara zelako. Eta bi gazteak Iparraldetik etorriak zirela esaten zen, gure herritik Eibarrera, Bilbora edo beste inora sartzeko, eta han nonbait gobernuaren kontrako atentatu gogorren bat egiteko asmoa zutela.
|
|
|
Badirudi euskal literatura horrek dituen alde txarrak alde onak baino askozaz ere nabarmenago direla. Nik ez dut uste horrelako zerbait esatea bekatu larria denik, batez ere euskaraz eta euskaldunen artean esaten baldin bada, eta hobe
|
baitugu
jakinaren gainean egon, ez gehiegizko amets eta irudipenik izan geure ondasunei buruz. Jakina, euskal literaturak aurrenik duen alde txarra hizkuntza bera da, hobeki esan, hizkuntzaren tamaina.
|
|
|
Baina, eskarmentua
|
duenak
daki, burutapenik harrigarrienak ez dira beti zuzenenak: hauts bihurtzen zaizkigu maiz astiroago aztertuz gero.
|
|
|
Badaezpada ere, Moskun, 1968an, Ja. V. Lojak argitara zuen Linguistikaren historiatik hartu dudan pasartea eskaintzen diot irakurleari, gai horietan nola pentsatu behar
|
duen
jakin dezan, Marx, Engels eta Leninen ondorengo zuzen izan nahi badu. Hizkuntza, besteak beste," herriak eta nazioak dituen ezaugarririk nagusienetakoa" omen da, eta" kultura batek bere burua adierazteko eta mamitzeko duen bidea", bestetik.
|
|
|
Batasun bidez abiatzekotan, nahitaezkoa da, aldez aurretik, zer batu nahi
|
dugun
jakitea; zein diren euskalkien arteko bereizkuntzak ezagutzea. Euskara norberaren" amaren hizkuntza" dela uste duguino, eta ez auzokoaren amarena, batasun bidean gara beti.
|
|
|
Bereziak bagaude zorigaiztoz hizkuntzaren aldetik, ez ditzagun bederen bereizkuntza horiek gerok gehi eta nahasteka. Besterena zer den behar
|
dugu
jakin, ez baita" besterena", geure geurea baizik.
|
|
|
Entzuna dugu" baserrian jaio, azi ta ezitako ez-jakin bat naizen aldetik" dioen gure Zaloña. Zein baserritan ikasi ote du, horixe nahi
|
nuke
jakin, kontuan erortzen esaten. Eta, aho betean, hantustez, dirudienez?
|
|
|
Beste norbaitek ere ekarri du bere harri koxkorra guztion artean eraikitzen ari garen jauregi ederra hornituago ager dadin, Euskal Herrian ezjakinak dituen alde onak goraipatuaz. Erdara izan ohi
|
dugunez
jakite bide, zenbat ere ezikasiago, hainbat ere euskaldun jatorrago. Hori ez da adarra jotzeko gogoa baizik.
|
|
|
Lehen uste
|
genuen
bagenekiela euskalkiak zein ziren, Bonaparteri, Azkueri eta besteri eskerrak. Euskal herriak zein ziren, bai, behinik behin, eskolako haurrek ere bazekitelakoan geunden.
|
|
|
Esandakoak, motz eta laburkiro esana izanik ere, garbi adierazten du lan egokia aukeratu duela Aita Barandiaranek. Eta hartu eta burutu duen lanaren nekea zenbaterainokoa den, eskarmenturik
|
duenak
badaki, eta ez duenak ere errazki igarriko dio. Itzultzeko ez ezik, liburua argitararazteko ere lanak eta nekeak eramana da noski.
|
|
|
Ez ote zen Chomsky aspaldi jaio? Ez ote dakite kaleko zakur katuek ere (edo hobeki esan, ez ote
|
lukete
jakin behar) hizkuntzak, edozein hizkun  tzak, anbiguitatea berezko duela?
|
|
|
Izan ere, egungo eguneko hizkuntzaz ari ez denak, ingurukoak begi belarriz jasotzen ez dituenak, testuak behar ditu lekuko, ordukoari, nahiz bart arratsekoa izan, antzemango badio, inoizko hizketaren bitartez inoizko hizkuntzaren muinera helduko baldin bada. Eta filologia da, besterik baino areago, testuez, bestela esan, gatzaturik, érgon bihurturik, gelditu den hizketaz (esaldi, perpaus eta luzeagoez) mintzatu behar
|
duen
jakite mota. Horrexegatik, in partibus baizik ez naizen arren filologo, ez zait harrokeria iruditzen, gehiegizkoa behintzat ez, filologo gisa agertzea zuen aurrean, harako gure herriaren (ez ote luke behar Herriaren?) jakiundeak sortu eta jantzi zuen errefrauaren arabera:
|
|
|
Zertaz ari garen jakin behar dugu, beraz, aurren aurrenik, eta horretarako, esan bezala, testuak zer dioen behar
|
dugu
jakin, bestela esan, bere sortzetik ahalik eta hurbilen finkatu. Bada horrelakorik franko euskal literaturan.
|
|
|
Horrela uler daiteke, adibidez, Bizkaiko museoetan, bai eta Enkartazioetan ere, idazki guztiak bizkaieraz ipintzea; Zornotzako jendea alfabetatzeko eta herriko berriak emateko omen den aldikaria Arkalaz izen aberranteaz bataiatzea, bizkaitar gehienek horrek zer esan nahi
|
duen
jakin ez arren, guk hori normalean" alkarregaz" esaten dugulako; bizkaieran euskara batuak ere onartzen duen forma bat dagoenean (ditu eta dauz, zituen eta ebazan, kanta tzen eta kantetan), sistematikoki aldenduena eta dialektalena erabiltzea; Balmasedan, Barakaldon edo Bilbon dauden euskaldun gehienak de facto euskara ikasitakoak direnean, bertoko berriakEgunkari a n dialektoz eskaintz...
|
|
|
Izan ere, Eskal Herri honetan (Hegoaldean behinik behin) azken urteotan sumatzen da berebiziko eragina, indarkeria nahas mahasean emateko euskal kultura eta euskalgintzarekin eta orobat, iritzi publikoarenaurrean batera plazaratzeko, gauza horiek sustrai berekoak balira bezalaxe. Horretan, uzkur naiz, ea ez ote
|
dugun
jakin euskalgintza hori guztiona egiten. Abertzaletasuniksutsuenak ere onartu luke euskara gizarte osoarena dela, eta euskal gizartearen sustraia dugula.
|
|
|
Bere idealismoaren saihestu ezinezko ondorioetara helduz gero, gizaki bakoitza bakan, bakar, bere ‘arrazoimenean’ betiko espetxeratuta bizi dela baietsi luke, beste gizakien berri ez lukeelako ezer benetakoa jasoko, bere baitako zentzumenetan azaltzen diren fenomeno hutsen intuizioak baino. Gugandik kanpo dagoena ezin
|
badugu
jakin beragan denez(" nur als Erscheinung, nicht aber nach dem, was es an sich selbst ist" 75), ezin dugu jakin beste gizakiengan zer dagoen edo zer diren. Baina Kantek bazekien beste gizakien gogoen berri, gorputzen fenomenologiatik harantzagokoa.
|
|
|
Bere idealismoaren saihestu ezinezko ondorioetara helduz gero, gizaki bakoitza bakan, bakar, bere ‘arrazoimenean’ betiko espetxeratuta bizi dela baietsi luke, beste gizakien berri ez lukeelako ezer benetakoa jasoko, bere baitako zentzumenetan azaltzen diren fenomeno hutsen intuizioak baino. Gugandik kanpo dagoena ezin badugu jakin beragan denez(" nur als Erscheinung, nicht aber nach dem, was es an sich selbst ist" 75), ezin
|
dugu
jakin beste gizakiengan zer dagoen edo zer diren. Baina Kantek bazekien beste gizakien gogoen berri, gorputzen fenomenologiatik harantzagokoa.
|
|
|
Konparazioak ez zuen ardoketaria ikaratzen. Zutik gurdian, haizeak ile horia orrazten ziola, eta bere begi urdinak alde guzietara begira, iduri zuen nahi
|
zuela
jakin zein etxetan kendua ote zioten kisketa ateari. Bera prest zegoela nonahi sartzeko.
|
|
|
– Nahi
|
duzu
jakin zertan aritu naizen. Larrutan!
|
|
|
Eskua bakarrik joan zitzaidan galtzen azpira, anaiarenak erakutsia zion bezala. Banaka banaka kentzen zituen hostoak, mantso mantso, ikusleek horixe nahi
|
genuela
baleki bezala. Gure ipurtargiak gau ez zen gau hartan ere biztu egin ziren arte.
|
|
|
Hurbiltzen saiatzen nintzen bakoitzean pago ezkurrak, sustraiak eta harri legarrak botatzen zizkidan; Australiako basoan antzeko egoerak ikusia bainaiz, ordutik badakit gizartetik aldendu eta egoera pre humanoan luze bizi izandako gizasemeak erreflexu sozial guztiak galtzen dituela, eta gizartearekiko harremanik den mendrenak ere –baita beste gizaki baten ahotsa entzuteak ere, batzuetan–, egoera horretan garatu duten biziraupenezko mekanismo psikologiko mardoak hauts ditzakeela, eta horrek ondorio oso kaltegarriak eduki ditzakeela egoera horretan dagoen pertsonarentzat. Beraz, tentuz, tentu oso handiz jokatu behar
|
nuela
jakinik, bere kamainatik eta bizitokitik nahikoa hurbil eseri nintzen, nire presentzia ohitura bihurtuko zitzaiolako unearen esperoan. Ondorengo gertaerek nire zuhurtzia saritu zuten, eta ohitura hartzeko epea, gehienetan luzea, ikaragarri laburtu zen; are, Mitxoletak nik neuk ere espero ez nituen aurrerapen nabarmenak egin zituen, bere jokabideen aspektu sozialei dagokienez, eta hagitz denbora laburrean, nigana hurbildu zen irribarre zabalarekin, esanez:
|
|
|
Hori Tribunoren farol bat zela ulertu nuen; zeren, egia izatera, horrek esan nahi
|
baitzuen
bazekiela Mendizalea nor zen; eta, baldin bazekien, zergatik ez zion eskua eransten. Hortaz, tonto aurpegia jarri nuen, eta baietz egin nuen buruaz.
|
|
2002
|
|
|
Nik zorte izugarria izan dut, banekielako zer nahi nuen. Eta zer egin nahi
|
duzun
dakizunean, horregatik borrokatu dezakezu.
|
|
|
Nire uste apalean, ikasketak ez daude ondo bideratuta. Gaztetxoei zer den gustatzen zaiena eta zertarako balio
|
duten
jakiteko garaiz lagundu behar zaie. Ikasketak orokorregiak dira.
|
|
|
Bakoitzak lantzen duen ikergaia zer eremutan kokatzen den ikusi, eta lan horren pasarte interesgarrienak gehitu. Horrela, gai zehatz bati buruz gehiago jakin nahi
|
duenak
jakingo du nora jo».
|
|
|
Baina Xabierrek esan digunez olioaren kontsumoan ikerketa eta datu zehatzagoak daude. «Euskal Herrian hilabete eta pertsona bakoitzeko litro eta erdi olio erosten da, baina guk ezin
|
dugu
jakin kopuru horretatik zenbat olio erabiltzen den edo zenbat harraskatik behera doan». Adituek kalkuluak egiteko orduan datu bat aipatzen dute:
|
|
|
Datozen asteotan bi mila lagunetik gorako bilerak egingo ditugu, dokumentuari azken ikutuak emateko. Ondoren, beste eragileekin hitz egingo dugu honetaz, nahiz eta egoerak urrats handirik emateko aukerarik ematen ez
|
duela
badakigun.
|
|
|
Azken aldian oso arraro zebilen Tento hori, bere lagunekin jolastera irten beharrean telebista ikusten gelditzen baitzen beti. Eta halako batean, iragarki bat egiteko aurpegi berriak behar
|
zituztela
jakin zuen. Ziztu bizian telebistarantz joan zen gure laguna.
|
|
|
Pertsonon geroa ez da patuak seinalatzen digun bidearen araberakoa izaten beti, patua petrala izanagatik ere: «Uharteetara joan behar
|
nuela
jakiteak izugarri kolpatu ninduen, oso urrun baitziren. Pixka bat izutu nintzen arren,' eutsi motel!' esan nion nire buruari eta aurrera», gogoratzen du Rogeliok.
|
|
|
Mirandek bere buruaz beste egin zuen 1972ko Eguberrian. Haren heriotzaren ondoren, autore madarikatuaren mitoak areagotu egin zuen euskal literatur komunitateak haren obrarekiko
|
zuen
jakin mina. c) Eleberri soziala (Gereño, Peillen, Amuriza...); alegorikoa (Zarate, Lertxundi...), poliziakoa (Gereño...)
|
|
|
Lehen kasua 1996an Erresuma Batuan detektatu zela eta animaliak gaitza garatzeko 5 urte behar
|
dituela
jakinda, 1994ko lehen neurria errespetatu izan balitz,, 1999an izango zen kasuen goiko puntua eta hortik aurrera beherantz hasiko zen kasu kopurua.
|
|
|
Gehienontzat nahiko erraza izaten da medikuarenera noiz joan behar
|
dugun
jakitea
|
|
|
Gehienontzat nahiko erraza izaten da medikuarenera noiz joan behar
|
dugun
jakitea.
|
|
|
Eta gure sentsibilitatea zaurituko duen epairik emango ez
|
duela
dakigunean.
|
|
|
Koadroak erabiltzailearen altuerarentzako neurri egokia
|
duen
jakiteko, bizikletaren koadroaren gainean jarri behar dugu, jarlekuaren aurrean.
|
|
|
–Ez daitezela zutaz trufatu, itxuretan ari dira eta, esan zion?. Hiru Emakume Urdin hauek, eta hauek bakarrik, esan diezazukete non aurkitu Ninfak, eta ez
|
baduzu
jakiten non dauden, ez dituzu aurkituko, eta aurkitzen ez badituzu, ez duzu inoiz aukerarik izango Medusaren sugezko ilajedun burua mozteko. Eutsi gogor, ez egin atzera, eta dena ongi amaituko da.
|
|
|
Bazekien gorgonari aurrez aurre begiratzen bazion, besoa altxatu eta non zauritu behar
|
zuen
jakiteko bakarrik bazen ere, harrizkoa bihurtuko zela.
|
|
|
Erregio batean berrikuntza jarduerak garatzen dituzten eragileak aztertu bainolehen, interesgarria da erregioak I+Gri ematen dion ehunekoa (Barne ProduktuGordinarekiko) ezagutzea; horrela, Estatuko beste erregioekin erkatuz gero, zeinposizio erlatibo
|
duen
jakin dezakegu. Datu gutxi izan arren, INEk 1998an EAEkoI+ G gastua, BPGren ehunekoaz, %1, 34koa zela adierazi du (batez ere, erregioanzentro teknologiko ugari kokatuta baitaude); tasa hori Estatuko altuenetakoa da.Nafarroako Foru Erkidegoan, berriz, %0, 97koa zen bakarrik, Estatuko batezbestekoaren pare.
|
|
|
Ulertzekoa denez, ezin
|
ditugu
jakin zenbat erdarazko artikulu argitaratu zirenbai hemengo bai kanpoko erdal aldizkarietan (gaztelaniaz, frantsesez, ingelesez, etab.).
|
|
|
Zoritxarrez, etorkizunari buruzko 1.3 atalean aipatu dugun moduan, nahiz etaosasun zientzietako zentro guztietan ikasleriaren eskariak gora jo, euskararenplangintzaren geldotasunak blokeo egoera batera garamatza, eta, beraz, gauregungo egoera asko aldatuko ez dela uste dugu. Ezin
|
dugu
jakin ere zer eraginaedukiko duen barruti bateratuak eta LRUren aldaketarako legeak, baina ezin duguitxaropentsu izan azaldu diren proposamenekin.
|
|
|
Dakigunez, ikasle guztiak ez dira estrategikoak, eta estrategiak erabiltzendituztenek ere ez dituzte estrategia berdinak erabiltzen; horren ildotik ditugu hainbat autorek aztertutako ikaste estiloak. Bestalde, hor ditugu ere ikaslearen usteakhizkuntza bat ikasteko teoriari buruz, pertsona gehienek uste
|
dute
badakitela zeregin behar den hizkuntza bat ikasteko?.
|
|
|
egunero, astero, hamabostero...), bai eginkizunetan (zer nolako ariketak planteatuko diren, zertarako...). Horren helburua daikasleak ohitura batzuk hartzea eta momentu oro zer egin behar
|
duen
jakitea. Horrela, lan egitasmo pertsonala diseinatzeko baliabideak eskuratzeamesedetuko dugu.
|