2000
|
|
. Pertsona orok aldatzeko
|
duen
eskubidea azpimarratu nahi izan du; bizitza mugiezina ez delako, prozesu bat baizik.
|
|
Hori kontuan izanik, eta XXI. mendea euskararen mendea izatea nahi baldin badugu behintzat, 1998ko irailean abiatu zen prozesu politiko berriaren aurrean euskalgintzak ere jarrera bultzatzailea izan behar duela eta bere baliabide guztiak martxan jarri behar dituela ohartzen gara. Gogoeta honek presoenganako elkartasuna adieraztera bultzatu gaitu, horixe baita momentu honetan prozesua oztopatzeko Paris eta Madrilgo Gobernuek darabilten jukutria, hau da, Euskal Herriak demokratikoki erabakitzeko
|
duen
eskubideari jartzen dioten traba.
|
|
Nazionalistek eskubide osoa daukate, beraiek aipatzen duten eraikuntza nazionalari ekiteko. Proiektu edo eredu horrekin bat ez gatozenok, berriz,
|
badugu
eskubide osoa ere kontrako oposizioa egiteko eta berau kritikatzeko. Arazoa, ordea, hauxe da:
|
|
herriek, nazioek ez
|
dute
eskubiderik; ideologia bukatu dela esaten dute, merkatu librearena, liberalismoa eta ideologiaren bukaera bera ere ideologia bat ez balira bezala.
|
|
Galindo epailea pertsona bezala erabilia izan da, eta oro har, justiziatik hartzen diren erabakiak ere politikoki erabili nahi izaten dira. Iritzi publikoari adierazi nahi zaio gehiengoak baduela nolabaiteko eskubidea gehiengoak nahi
|
duen
eskubidea bete dadin. Eta horrelako eskubiderik ez dago.
|
|
27 artikulua. 1 Pertsona orok
|
du
eskubidea komunitateko kultur ekitaldietan aske parte hartzeko, artelanez gozatzeko, eta zientzi aurrerakuntzan eta horri darizkion irabazietan parte hartzeko.
|
|
Haren arabera, printzipio honetan oinarrituriko gobernuak bakarrik ahalbidera dezake eskubide indibidualen etasubiranotasun nazionalaren garapena. Zentzu honetan, hala Philadelphia koAldarrikapenak (1776an) nola 1793ko Frantziar Konstituzioak babestu egin zutenherriek altxatzeko eta matxinatzeko
|
zuten
eskubidea, azken hauentzat, eskubideetariko sakratuena eta betebeharren arteko nahitaezkoena, zelarik.
|
|
Era honetan iritsi garadeskribatutako egoera komunikatiboan eragile nagusia den ziora: hitzek euskalmusika tresna edo euskal errepresentazioaren ukapena adieraz dezakete, zuzenean edodenotatiboki; ukapena, ordea, politikoki existitzeko
|
dugun
eskubideraino iristen da, ezkutuan edo maila konnotatiboan.
|
|
Urte hartan, euskal irratiak sortu ziren urtean hain zuzen ere, aro berri bati eman zitzaion hasiera, oinarrizko printzipio bi finkatuz: Estatuak alorrean zeukan monopolioaren bukaera eta hiritar frantsesek esparruan komunikazio libre eta pluralistarako
|
dituzten
eskubideen sustapena.
|
|
herritar berriak legeak bete ditu eta Estatuak nazioaren herritarrek, berez nazioarenak direnak?
|
dituzten
eskubideak ziurtatuko dizkio, nazioaren hizkuntza eta kultura bereak egiten baditu, esate baterako?.
|
|
Hala ere, Condorcet en ikuspegi liberala ukaezina da eta Estatuak bete beharrekoak ez luke maila hau gainditu behar: irakaskuntza sistema ezarri eta garatu, eta herritarrak irakaskuntza izateko
|
duen
eskubidea ziurtatu, nahiz derrigorrezkoa ez izan. Bera hezkuntza nazionalaren alde baino areago irakaskuntza publikoaren alde azaldu zen, era honetan beste proiektu batzuekiko distantzia markatuz.
|
|
Bestalde, eta irakasleriari dagokionez, garbi ikusten da horrek duen garrantzia; ordena soziala zela eta, oinarrizko piezatzat hartua izango zen eta, beraz, irakasle eskolei izugarrizko protagonismoa eman zitzaien; gero eta indar handiago izango zuen irakasleak diziplinatzeko Estatuak omen
|
zuen
eskubidearen aldeko iritziak, irakasleak, fonctionaires de l' Etat?
|
|
Ondoren lasaitu, Eider barreka erakusten zuen argazkiari begiratu," Goian bego. Eider Bengoa Erzilla, 1965eko otsailak 8 1994ko apirilak 21", eta sentitzen zuen guztia esatea, hala nola ez
|
zuela
eskubiderik berari horrelakorik egiteko, eta ea nork maite zuen gehien mundu honetan, eta gezurretan ibiltzea baino nahiago zuela dena bertan behera utzi izan balute, eta ea ez zen ulerkorra izan udalekuko kontua aitortu zionean, bai ezta. Ba zergatik ez zenidan hau ere esan?
|
|
Arren. Azalpenik eman gabe eraman zenuen, ez
|
duzu
eskubiderik, zer egin dizut nik, e. Ze eskubide duzu nik maite dudana lapurtzeko?
|
|
Norbera absente egon daiteke beraren edo errepublikaren interesarengatik. Absenteek, batik bat arrazoi publikoak tartean direla, egoera horretan badiraute,
|
badute
eskubide propiorik legeen babeserako: eskubide horiek zehaztu ditugu.
|
|
Bat gatoz ondoko honetan, alegia, inork ez
|
du
eskubide natural eta berezko baten bidez, hil osteko halako aginpiderik;(...)
|
|
Bat gatoz ondoko honetan, alegia, inork ez
|
du
eskubide natural eta berezko baten bidez, hil osteko halako aginpiderik; modu batean esateko, testamentu baten bidez, heriotzaren ondoan bere burua biziarazteko. Ados gaude, berebat, legeek oinordeko izateko aukera edo modua ezar dezaketen horretan.
|
|
Epaileei, beraz, legeek arautzen ez dituzten gaietan ebazteko ahalmena aintzatesten diegu. Horren aurka, nolanahi ere, aipatu ohi da herritar orok aurretiazko eta jarraituzko lege baten bidez epaitua izateko
|
duen
eskubidea.
|
2001
|
|
Urteko 33 eguneko hori kontratu berriei dagokio, ez orain artekoei. Beraz, erreformak dagoeneko kontratu finko arrunta duten langileek 45 eguneko jasotzeko
|
duten
eskubidea errespetatzen du. Aldaketak ez du eraginik kanporaketak bidezkoak direnean (legezko arrazoien bidezkoak).
|
|
Munduko bazter guztietan, ondorio samingarriak dituzten gatazka politikoak soluziobide politikoak aurkitzen ari dira, herriek beren kabuz inongo mugarik gabe erabakitzeko
|
duten
eskubidean oinarrituta. Horrela jaso tzen dute nazioarteko oinarrizko itunek; giza eskubideen eta herrien eskubideen inguruko itunak, elkar ulertzea eta elkarren errespetuaren oinarri direnak, nahiz eta estatu moderno askok ez dituzten berretsi.
|
|
MUNDUKO herriak dira eskubide horien subjektua, eta horrelaxe jasotzen du Nazio Batuen Batzar Orokorraren 1.514 ebazpenak. Euskal herritzat hartuko genuke bere esisten tziaren jabe den euskal komunitatea, berezkoak
|
dituen
eskubideak eraginkortasun betean jartzeko prest dagoena. Komunitate horrek Euskal Herriko lurraldeetan du kokaleku eta erabaki tzeko eskubidea du gutxiengo gehiengo joko guztien gainetik.
|
|
Espainiako Konstituzioak berak armadari ematen dio enkargua bere 8 artikuluan. Horrek herrien eskubideen kontrako eraso zuzena izateaz gain, gizabanakoen eskubideen kontrako eraso garbia suposatzen du, hain zuzen, Euskal Herriak libre izateko
|
duen
eskubideen aldekoak fisikoki meha txatzen dituelako. Egungo marko juridiko politikoak gureak ez diren hizkuntzak, kulturak, kirol selekzioak, justizia administrazioak, nortasun agiriak, zerga ordainketa eta hemengoak ez diren polizien inposaketa bermatzen ditu.
|
|
autodeterminazio eskubidea baldin badago eta eskubide hori herriei badagokie, guk horretarako eskubidea dugu. Hori galarazteko lege bat jartzen bada, lege hori beteko da baldin eta guk betetzen badugu; beraz, gure esku dago horri aurre egitea, eta guk erabaki behar
|
dugu
eskubide hori aurrera eramatea, ez dugu Estatuaren baimena itxaron beharrik. Alde horretatik da sinplea ideia, latza dena egin beharrekoa da.
|
|
Baina guk argi dugu, egoera politikoaren osagarri izan gaitezke. Guk gizarteari begira lan egiten dugu, argi eta garbi bide zibila hartu dugu; eskubide batzuk urratzen dira, baina guk ez
|
dugu
eskubiderik urratuko eta Estatuari exijituko diogu eskubide horiek betetzea, eta gizarte osoa kutsatu nahi dugu zeregin horretan. Ezin da zeregin osoa politikoen esku utzi, gizarteak bultzatu egin behar du eta batzuetan, intsumituen kasuan bezala, gizartea aurretik jartzen da.
|
|
Eskubideak ez dira ikusten. Ikastola alegala da, euskaldunek ez
|
dute
eskubiderik, hizkuntza politikarekin nahasten dute,... Lege aldaketa behar da normalizazioa lortzeko, eta aldaketa soziala, bideak ireki behar dira euskaldunek bertan euskaraz egin ahal izateko.
|
|
Arazorik ez izateko, oporrak planifikatzea eta kontratuan ezarritako baldintzak betetzen ez badira
|
ditugun
eskubideak ezagutzea izaten da eraginkorrena.
|
|
Arazorik ez izateko, oporrak planifikatzea eta kontratuan ezarritako baldintzak betetzen ez badira
|
ditugun
eskubideak ezagutzea izaten da eraginkorrena
|
|
Baina erabiltzaileek ere badute euren erantzukizun zatia: jendeak ez ditu ezagutzen bidaiak kontratatzean kontsumitzaileak
|
dituen
eskubideak, erreklamazioak egiteko epeak eta bideak, eta bidaia prestatzeko inprobisazioa maite izateak eta prestakuntza guztia azken unerako uzteko ohiturak ere larriagotu egiten dute arazoa.
|
|
Antolatzaile eta minoristen erantzukizuna. ...daia konbinatuen antolatzaile eta xehekariek kontsumitzailearen aurrean erantzungo dute, bidaia konbinatuaren gestioan bakoitzari dagozkion betebeharren arabera, kontratuaren ondoriozko obligazioak ongi betetzeaz, betebehar horiek beraiek edo beste zerbitzu eskaintzaile batzuek bete behar dituzten kontuan izan gabe eta antolatzaile eta xehekari horiek zerbitzu horien eskaintzaileen aurka jokatzeko
|
duten
eskubidearen kalterik gabe. Erantzukizuna solidarioa izango da kontratuan aldi berean antolatzaile eta xehekari desberdinak daudenean, horien klasea eta euren arteko harremana edozein dela ere.
|
|
Baina zenbaitetan ez gaude konforme kolektibo gisa gu tratatzeko duten moduarekin: ez
|
dugu
eskubideen subjektu bakarrik izan nahi, eskubide eta betebeharren subjektu izan nahi dugu.
|
|
“programa ludiko batzuk, gauzatzean, automatikoki aldatzen dira, erabiltzaileari Interneten sartzeko erabili duen zenbakia jakinarazi gabe, eta, beraz, tarifazioa ez da lokala izango”. Erantzun horrek “agerian uzten du kontsumitzaileen interesak direla-eta ez dagoela batere kezkarik haiek defendatzeko betebeharra dutenen artean”, adierazi du OCUk, egoera horrek “zerbitzu baten erabiltzaileek aldez aurretik zerbitzu horren kostua ezagutzeko
|
duten
eskubidearen aurka egiten duela eta haren segurtasun ekonomikoaren aurka egiten duela”.
|
|
Arrotzek erraiten
|
zuten
eskubide osoa zutela sorgin batzuk erretzeko. Hitzik atera gabe, pentsatzen hasi zen:
|
|
Berberak aurkitu behar du hori. Gero, idazleak
|
baditu
eskubideak, nork uka; eginbeharrak ere bai, ordea. Oiloa eta arrautzarekiko auzi hura bezalatsu da, ez baita idazlerik irakurlerik gabe, ezta irakurlerik ere inork irakurgairik eskaintzen ez badio.
|
|
Eta, aho betean, hantustez, dirudienez? dioenez, ezjakin arrunta baldin bada, nondik
|
du
eskubidea irakasleei zer irakatsi behar duten agintzeko nahiz debekatzeko?
|
|
Geurezko
|
genituen
eskubideak ez ziren (sekula, beharbada) etxeko hizkuntzaren alde erabiliak izan, gorengo gobernu mailan behintzat. Gure arbasoek ez zuten, halaz guztiz, gogor hartu hizkuntza, nik axalekotzat jotzen ditudan kasu batzuetan baizik.
|
|
Profesionalen eskubide horiek errespetatu behar dituzte hedabideek, lan harremanak eta kazetariaren eta gizartearen arteko informazio harremanak argiro bereiziz. Honez gainera, profesionalek lanean ari diren hedabidean errespetuzko kritika prestuari ekiteko
|
duten
eskubidea bermatu behar da, baita kazetari lanak gizartearen kritiken jomuga izan daitezkeelakoa ere.
|
|
7. Herritar guztiek intimitate eta norberaren irudia zain  tzeko
|
duten
eskubidea errespetatu behar da, hala pertsonaia publikoaren kasuan, nola presoarenean edo herritar ezezagunenean. Ez da ontzat eman behar iragazitako edozein albiste, eta morboa eta kontukatilukeria âbeti zurrumurru eta espekulazioaren mugan dauden aldetikâ ahalik eta maila apalenean utziz gero, askoz errazago saihestuko dira norberaren eskubideen aurreko bidegabekeria praktikak.
|
|
Berdin diote mugimenduaren bozeramaileek: " Quebeceko herri autoktonoek onartu egiten dute Quebecek herri bat osatzeko
|
duen
eskubidea, baina bere lurraldean", ez" gurelu rrekin"(" Le facteur autochtone au Quebec", Intern eten). Eta eransten dute:
|
|
Normala da, ho rtaz, euskara eremu euskaldunetara eta euskaldun zaharren multzora mugatzea. Eremu euskaldunetik aparteeuskaldunak Nafarroan
|
dituen
eskubideak gaztelaniadun batek Parisen dauzkan maila berekoak dira.
|
|
Liberalismoaren planteamendurik oinarrizkoeneankokatzen dira diskurtso gehienak hizkuntzaren auzian. Hizkuntzak ez
|
du
eskubiderik, ez dago eskubide kolektiborik, ez komunitariorik. Eskubideak soilik indibidualak dira.
|
|
Baieuskarari! da guztion artean dugun minimoa, Euskal Herriko bazter guztie__ tan euskal biztanle orok
|
duen
eskubidea aldarrikatzea eta horren aldeko lana egitea erabat onartu eta adostutako minimoa da.
|
|
Telefonoak, autobideak, sukaldeak, hipermerkatuak, ospitaleak eta abarrekoak agertzen badira poema liburu batean berehala ekarriko dute hizpidera eguneroko bizitzarena. Zuhaitzek, hodeiek, itsasoek eta abarrekoak ez omen
|
dute
eskubiderik kategoria horretara sartzeko. Zerua egunero dugu buru gainean, baina, arestian esan bezala, inguratzen gaituen hitzen esanahien hondamendi honetan zeruak bere errealitatea galdu duela ematen du.
|
2002
|
|
«Eskolak euskaldundu behar du!» eta «Euskal Herritar orok du euskaraz jakiteko eskubidea» lelopean, Euskal Herrian Euskarazek hezkuntza sistema propioa aldarrikatzeko kanpaina abiatu du. EHEko arduradunen arabera, indarrean dauden hezkuntza sistemek ez dute bermatzen ikasleek euren herriko hizkuntza jakiteko
|
duten
eskubidea. Elkarteak derrigorrezko hezkuntzari buruzko ikerketa egin du eta honako ondoriora iritsi da:
|
|
Autodeterminazioa dela eta, nahi den bezala garatu daiteke Irlandan eta Quebecen duten ahalmen maila. Dena den, zeharka besterik ez bada ere, kontua da
|
badutela
eskubide horrekiko ezagutza bat, eta hemen ezagutza maila horietatik oso urruti gaudela.
|
|
Eskubideei dagokienez, animaliak gizakiak
|
dituen
eskubideak izatera iristeko oraindik urte asko pasa diren arren, onartutako eskubide asko dituzte. Esaterako, 1977ko irailaren 21a eta 23aren artean, Animalien Eskubideen Nazioarteko Ligak Londresen egin zituen topaketa batzuetan hamalau artikuluz osaturiko adierazpena onartu zuen (hainbat artikulu jaso dugu aurreko orrialdeko taulan).
|
|
Esaterako, 1977ko irailaren 21a eta 23aren artean, Animalien Eskubideen Nazioarteko Ligak Londresen egin zituen topaketa batzuetan hamalau artikuluz osaturiko adierazpena onartu zuen (hainbat artikulu jaso dugu aurreko orrialdeko taulan). Sarri, ordea, hitzak hitz hutsetan gelditzen dira eta animaliei ematen zaien tratuan eta
|
dituzten
eskubideetan ere antzekoa gertatzen da, Kepa Tamamesek salatu duenez, animalien eskubideak ez baitira errespetatzen. Adibide gisa, Gasteizko zakurtegian, urtero, 2.500 zakur inguru jasotzen dira eta zakur hauen jabe bat bera ere ez da zigortua izan.
|
|
Oker ez banago, Gipuzkoa aitzindari izan zen besteok baino ulermen eragozpen gehiago
|
dutenen
eskubideak defendatzeko orduan, eta ez bakarrik Euskal Herrian. Pertsona hauek ganbaratan ezkutaturik edukitzen ziren garaiei bizkarra eman, eta martxan jarri ziren zenbaitzuk, arazoa kalera atera eta gizarteratzeko.
|
|
Kasu honetan, autodeterminazioa herri honen eskubidea da. Ez
|
dugu
eskubide hori noiz aitortuko zaigun zain egon beharrik.
|
|
ALCALA Meco espetxeko euskal presoek bosgarren asteko gose greba beteko dute kartzelan haiek bizi dituzten erasoak eten daitezen eskatuz eta ziegetan banaka egoteko
|
duten
eskubidea berma dadila aldarrikatuz. Gose greba hirunaka egiten ari dira eta astero hiru presok lekukoa hartzen dio aurreko hirukoteari.
|
|
Ez da ulergarria manifestazioa debekatzea, areago Bilbon irailaren 14an izandakoaren tankerakoa dela esanda. Orduan ez bezala, oraingoan Herrizaingo Saila Baltasar Garzoni aurreratu zaio debekuan, herritarrek manifestaziorako
|
duten
eskubidea urratuz. Aurretiko txarra Ibarretxeren Gobernuarentzat, egoera hori behin eta berriro errepikatuko dela dirudi eta.
|
|
Emakumea aurkitzen ez badut,
|
badut
eskubiderik kopuru horiek dendariei erreklamatzeko?
|
|
Erabiltzaileak
|
dituen
eskubideen ataltxoan, berriz, estazioa irekitzeko unean elurraren egoera orokorraz eta zabalik dauden pistez informazioa jasotzekoa, aplika dakiekeen arautegia ezagutzekoa eta eskiatzeko behar bezala egokiturik dauden pistez gozatzekoa bakarrik jasotzen dira.
|
|
Miseriaren mehatxuak bultzatuta, sozialki eta politikoki jardungo duten klase edo talde handietan ez dira biltzen norbanakoak. Langile mugimenduak bere borroken bidez helburu
|
zituen
eskubide sozialak eta politikoak, lortu, izanak (langileen eta sindikatuen jarrera axolagabeak esanguratsuak dira prekarietatea eta bazterketa pairatzen dituztenekiko), kapitalismoaren gainditzea ekarri gabe, geroaren ardura norbanakoari berari eman dio.
|
|
Izan ere, zera galdetzen diote beraien buruari baztertuek: zein balio
|
du
eskubide politikoen jabe izateak biziraupena bermatzeko gai ere ez bada?
|
|
zalantzan jar dezakeena (5 ataleko pasarterako ere arras artikulu baliagarria izan litekeenez, kopiatu egingo da, eta kontutan har bedi): . Ez dago demokraziarik aldez aurretik demos edo herri bat mugatzen ez bada[...] Ez dut uste euskal gizartea erreibindikatzen ari direnak, euskal gizarte politikoaz mintzo direnik, alegia, euskal herritar gisa egikaritu behar
|
ditugun
eskubide politikoen esparruaz[...] Eskubide politikoen iturri diren bakarrak, frantsesa eta espainola baitira: Besteak, euskal gizartea esaterako,, gizarte zibil?
|
|
Pertsonaia publikoek ekintza publikoak burutzen dituztenean, eta horien jardunbideak interes publikoari lotuta daudenean, informazio eskubidea ohore eskubidearen gainetik dago. Adibidez, lehendakari baten iritzi politikoak eta moralak ezagutzea garrantzitsuagoa da gizartearentzat lehendakariak berak iritzi horiek gordetzeko
|
duen
eskubidea babestea baino.
|
|
Kazetariek eta gainerako hedabide langileek ez
|
dituzte
eskubideak bakarrik, baita erantzukizun sozialak ere.
|
|
Gehienak, zorrek, zergen tamainak edo boteretsuen gehiegikeriak estutzen dituztenean, nobleen zerbitzura sartzen dira. Haiengan, jaunek esklaboengan
|
dituzten
eskubide berberak dituzte. Baina bi pertsona klase hauetatik bata druidena da, bestea zaldunena.
|
|
Urrats hori beharrezkoa da gero kontsumitzaileak bere eskubideak defendatzeko aukera izan dezan. Bere ekimenean, Entesa Catalana de Progrések eskatzen zuen, hain zuzen, kutxazainen pantailetan komisioak ager zitezela, eragiketa bakoitzaren prezioa aldatu egiten baita finantza erakundearen, emandako zerbitzuaren, txartel motaren edo erabilitako sarearen arabera, eta beharrezkoa da herritarrek egiazko informazioa izateko
|
duten
eskubidea errespetatzea.
|
|
1.668.505 pertsonak bakarrik markatu zituzten bi aukerak, eta horrek pentsarazten du erreformari buruzko informazioak ez duela garrantzirik izan. Zehazki, GKEen Plataformak uste du hiru katolikotik bik ez dakitela bi laukiak markatzeko
|
duten
eskubidea. Horiei beste zergadun batzuk gehitu behar zaizkie, abstenitzeak esan nahi baitu, lehen bezala, %0, 52 GKEetara bideratzea; izan ere, portzentaje hori Estatuko diru kutxetara igarotzen da.
|
|
Era berean, kapital higikorraren etekinak eta ondare irabaziak dituzten zergadunek aitortu behar zuten 1.502,53 euro baino gehiagoko atxikipena edo konturako sarrera, Altxorraren Letretatik eratorritako atxikipenik gabeko kapital higigarriaren etekinak eta babes ofizialeko etxebizitzak edo 601,01 euro gordin baino gehiagoko prezio tasatuko etxebizitzak erosteko diru-laguntzak. Etxebizitza erosteagatik, nazioarteko ezarpen bikoitzagatik edo pentsio planengatik kenkaria egiteko eskubidea duten zergadunek ere aitortu behar
|
dute
eskubide hori.
|
|
Badirudi kontsumitzailearen eskubideen aurka doala egoera hori, eta, Batzordeak eskaintzen dituen oinarriak kontuan hartuta, azken produktuaren ezaugarriekin izan dezakeen akats edo nahasmen batetik babesteko ezarri da; izan ere, “gainerako olio kategoriei” dagokienez, ez dago alde nabarmenik produktuaren jatorriarekin erlaziona daitekeenik. Erregulazio berriak, besteak beste, kontsumitzaileek erosten duten produktuaren ezaugarriei buruzko informazioa behar bezala jasotzeko eta zirkulazioan jartzen diren antzeko beste batzuetatik bereizteko
|
duten
eskubidearen babesari eragiten dio. Babesak bereziki kalitate handiagoko azken produktuetan eragiten du, horietan kontsumitzailearen itxaropenak handiagoak baitira eta azken prezioa gainerako kategorietakoa baino handiagoa baita.
|
|
Aipatu araudiek arautu dituzten funtsezko helburuen artean sartu da turismo zerbitzuen erabiltzailearentzako kalitatearen defentsa eta bermea, turismo jarduera guztiaren azken hartzaile gisa. Horrelako zerbitzuen erabiltzaile/ kontsumitzaile garen aldetik
|
ditugun
eskubideak zehatz mehatz ezagutzea berme onena da gu erbesteratu ez gaitzaten. Hori dela eta, lehenengo hurbilketa bat egitea proposatzen dugu, turismoari buruzko legerian udan otorduak zerbitzatzen dizkiguten lokalei buruz ezartzen diren mota eta kategorien inguruan.
|
|
Auzitegi Gorenak La Caixako langileen aldeko iritzia eman zuen 2001eko urtarrilean, beren eskubideak gatazka kolektiboko prozedura batean onartu zituenean, baina prozedura horrek, orain JANek emandakoak ez bezala, ez zuen langileen banakako eskubiderik ezartzen. Gorenaren erabaki hori gorabehera, La Caixak ez zituen inoiz onartu langileek pentsioen barne funts horiek erreskatatzeko
|
zituzten
eskubideak, eta sistematikoki errekurritu zituen lehen auzialdiko epaitegiek emandako banakako erreklamazioen epai guztiak, harik eta Kataluniako Goi Auzitegiaren epai berria eman arte. Epaian, JANKk eskubidea aitortzen die La Caixan 20 urte baino gehiagoko antzinatasuna duten lau langileri, 1997tik 1998ra kaleratu zituztenak, dagokien pentsio funtsaren zatia berreskuratzeko, nahiz eta enpresarekin finikito bat sinatu zuten, eta bertan erakunde horrekin “kontzeptu guztiak” kitatutzat ematen ziren.
|
|
Laborategi batzuk osasunean sendatzen dira eta defentsa medikuntza praktikatzen dute”, dio Mariano Avilések. Batzuetan, aldiz, informazioa gehiegizkoa izan daiteke, Olallak dioenez, pazienteak ez jakiteko
|
duen
eskubideari dagokionez: “Adierazpenean ezer ez ezkutatzea eztabaidagarria da:
|
|
Euskal Herrian bizi diren hiritarrak espainiar edo frantziar nortasun agiriak edukitzeko beharrean daude. Egoera honek, Euskal Herriaren hiritargoaren zati bati bere burua euskalduntzat izateko
|
duten
eskubidea zapaldu egiten dio. Bere burua euskalduntzat izanik espainiar edo frantziar nortasuna izatera behartuta baitaude.
|
|
Azken hilabeteotan hizkuntz eskubideen gaiak bere tokia hartu du euskal plazan. Euskal gizartea ren hizkuntz eskubideak, ez legez ez izatez, Euskal Herrian bermerik ez
|
duten
eskubideak baitira. Oraindik ere bost erregimen juridikoren menpe dago euskararen normalizazioa.
|
|
Izaera soziala edo herritarra eta funtzio publikoa eta finantzazio publikoa eduki lukeen Euskal Unibertsitatea. Gure gizarteko zenbait mugimendu sozialetan oinarrituta eta zenbait erakunde publikoren laguntzaz bidera daitekeen herri ekimenak" borondate politikoa" behar du; unibertsitate propioa hizkuntza propioan eraikitzeko, Euskal Herriak
|
duen
eskubidea aldarrikatuz.
|
|
Koranak, eredu horren gehiegikeriei aurre egitearren, emakumea babesten du, alabak jaiotzerakoan hiltzea debekatuz, poligamia eta emaztearen zapuztea mugatuz, emakumeak jabetzarako eta hezkuntzarako
|
duen
eskubidea aintzatetsiz, eta ezkontzatan emakumearen onespena eskatuz. Erabaki horiek sura batzuetan —Jainkoak Mahomari egindako eta Koranean jasotako errebelazioak— datoz, eta zehazki lehenengo garaiari dagozkion surak dira, hau da, Mahoma Mekan bere emazte Khadijarekin bizi zen garaikoak eta jarraitzaile urriak zituenekoak.
|
|
Baina beharbada Emma zuzen zebilen. Ez
|
zuen
eskubiderik horrela berba egiteko. Eta ez zuen eskubiderik ezer leporatzeko.
|
|
Ez zuen eskubiderik horrela berba egiteko. Eta ez
|
zuen
eskubiderik ezer leporatzeko. Ba omen zagok arrazoi bat gauza bat egiteko eta beste bat gauza bera ez egiteko.
|
2003
|
|
Emakume batek kexua aurkeztu zion Maria Jesus Aranda Nafarroako Arartekoari Iruñeko Udalean euskarazko harrera jasotzen ez zuelako. Hori dela eta, Arandak herritarrei zerbitzua euskaraz izateko
|
duten
eskubidea bermatzeko gomendioa egin dio Iruñeko Udalari.
|
|
Baimen berezirik ez badu, nahikoa dela pentsatzen duen iheslariak ez
|
du
eskubiderik etxera itzultzeko. Baimenik gabe, nahikoa dela pentsatzen duen presoak ez du eskubiderik hirugarren graduko onurak eskatzeko.
|
|
Baimen berezirik ez badu, nahikoa dela pentsatzen duen iheslariak ez du eskubiderik etxera itzultzeko. Baimenik gabe, nahikoa dela pentsatzen duen presoak ez
|
du
eskubiderik hirugarren graduko onurak eskatzeko. Eta eskatzen baditu, kolektibotik fueratua izateko arriskua badu.
|
|
Egiatan, edozein nazionalismok biltzen ditu hoberena (askatasun eta nortasuna babesteko nahikundea) eta txarrena (besteenganako mespretxu eta agresioa). Horrek ez du kentzen zanpatuek beren eskubideen alde borrokatzeko
|
duten
eskubide naturala; gatazka nazionaletan, edozein lekutan ere, zanpatuen alde egotea guztiz zilegi eta morala da. Alta, historiak eta jendarteak frogatzen dute zein erraz lerratzen den nazionalismo askatzailetik nazionalismo zanpatzailera, berdin borroka askatzaileen denboretan ere.
|
|
ELA, LAB, ESK, EILAS, EHNE, HIRU eta ELBk aniztasun politikoa eta herritarrek bizitza politikoan parte hartzeko
|
duten
eskubidea azpimarratu dute agiri bateratu baten bidez. Batasunaren aipamen zehatza egiten dute, baina euren helburu orokorra gatazkari irtenbide bat ematea dela azpimarratzen dute. Beren ustez, «arazoa konpontzeko modua ez da gizartearen atal batzuk adierazpide politikorik gabe uztea, ez eta herritar edo taldeen aurka jotzea ere, hauen parte hartze politikoa mugatu edo galarazte aldera.
|
|
«Diskurtso hori faxista batena da. Pertsona batek pentsatzen badu pertsonek ez
|
dugula
eskubide hori gutxiengo bat garelako, demokraziak berea egin du», pentsatzen du Maribel Castellok.
|
|
Enkantean esku hartzen duenak
|
dituen
eskubide eta obligazioak ezagutzea.
|
|
Gehiegizko zarata Udalean salatu behar da, elkarbizitza lasaiaz gozatzeko herritarrak
|
duen
eskubidearen ardura Udaletxearena baita, ordenantzak aplikatuz.
|
|
Prozedura horretan emandako epaiak ez du gauza epaituaren indarrik izango, eta kalterik gabe geratuko da alderdiek arazo berberari buruz epaiketa arrunta sustatzeko
|
duten
eskubidea; epaiketa horretan, egitate frogatutzat joko dira adingabeen epaileak egiaztatutzat jo dituenak, bai eta adingabearen parte hartzea bera ere.
|
|
Biktimei prozeduretan esku hartzeko aukera ematen zaie, besteak beste, frogak proposatu eta egiteko, ondorioak formulatzeko eta errekurtsoak jartzeko. Hala ere, parte hartze hori modu mugatu batez ezarri da, adingabeen arloan ez baita onartzeko modukoa gizabanakoek alderdi akusatzaile izateko
|
duten
eskubidea, horretarako diren prozesu eskubide eta karga guztiekin. Hemen ez dago, ez ekintza kriminalaren ondorioz kalteturik gertatu direnen akzio partikularrik, ezta herritarren akzio popularrik ere, kasu horietan gizarte eta estatuaren interes lehenetsia bat adingabearenarekin.
|
|
II. Mundu Gerla bururatzearekin, ez zen beraz gehiago minorien eskubiderik aipatu, baina edozein arraza, erlijio edo hizkuntzazko bereikuntzarik egin gabe, gizaki bakoitzak sortuz geroz
|
dituen
eskubide berdinak ziren aldarrikatu, 1948ko Deklarazioaren 30 artikuluetan.
|
|
Ez du bada hain aspaldi gure eliza nagusi batera hurbildu nintzela, prentsaurreko baten karietara abertzale adiskideen arrangurak entzuteko, Frantziako estatuak ez zuelakotz bermatzen euskaldunek Euskal Herrian bizitzeko
|
dugun
eskubidea.
|
|
Hego Ameriketan, adibidez, Bolivar, San Martin eta haien lagunek Espainiako inperioa puskatu zuten. Europan, berriz, Austriako, Turkiako, Errusiako inperioen aurka Italiak, Serbiak, Hungariak edo Poloniak aldarrikatu zuten lehenbizikotz Nazionalitateen Printzipio famatua; hots, Nazio bakoitzak bere estatu propioaren izaiteko
|
duen
eskubidea alde batetik, eta Estatu bakoitzak bere nazio bakarraren osatzeko duen eskubidea bestetik, bermatzen duen teoria. Eta geroztik, XVIII. mendeko Estatu Nazioaren filosofia garatzen zuen printzipio horrek bere bidea egin zuen Populuen udaberria ospatuz, XIX. mendearen erdialderaino bederen.
|
|
Hego Ameriketan, adibidez, Bolivar, San Martin eta haien lagunek Espainiako inperioa puskatu zuten. Europan, berriz, Austriako, Turkiako, Errusiako inperioen aurka Italiak, Serbiak, Hungariak edo Poloniak aldarrikatu zuten lehenbizikotz Nazionalitateen Printzipio famatua; hots, Nazio bakoitzak bere estatu propioaren izaiteko duen eskubidea alde batetik, eta Estatu bakoitzak bere nazio bakarraren osatzeko
|
duen
eskubidea bestetik, bermatzen duen teoria. Eta geroztik, XVIII. mendeko Estatu Nazioaren filosofia garatzen zuen printzipio horrek bere bidea egin zuen Populuen udaberria ospatuz, XIX. mendearen erdialderaino bederen.
|
|
Inkesta hartan berean, hain zuzen, irakasle horietarik batek, aita Agustin von Galenek, delako nazionalitateen printzipioa gain gainetik arbuiatzen zuen, baizik eta, XIX. mendean, nazio bakoitzak bere estatu propioa izaiteko
|
duen
eskubidearen aitzakiaz, Giuseppe Mazzini hargin beltz higuingarriak Erromako aita sainduaren erreinua suntsitu zuela. Ildo beretik bestalde, 1918an, Versaillesen, Austriako inperio katolikoa desegin zuten, holetan, Woodrow Wilson presidenteak eta Europako haren adiskide masoiek.
|
|
Hemen eta Munduan osatzen duten kideen hitzetan, baita mugimenduarenagiri eta ekimenetan ere, mugimendua globalizazio neoliberalaren aurkako borrokan ari da, eta bereziki Munduko Bankuaren, Nazioarteko Diru Funtsaren eta Merkataritzako Mundu Erakundearen politiken aurka, horiek jotzen baititu mundukoetsai ofizialtzat. Hemen eta Munduan taldea borroka Europako herritarrei erabakiak hartzeko
|
duten
eskubidea onartzearen aldekoa da, herri guztien autodeterminazioaren aldekoa, giza eskubideen benetako bermearen aldekoa. Pertsonen zerbitzurako ekonomiaren alde eta zerbitzu publikoen bidezko babes sozialaren alde borrokatzen da, baita emakumeen berdintasunaren alde, naturaren eta ingurumenarenalde; ere, planetako herrialde pobreen alde eta desmilitarizatutako mundu batenalde.
|
|
Bertan, Monrealek bere hitzak berretsi zituen. Are gehiago, unibertsitateak bere irakasleek egindako lanak berak argitaratzeko
|
zuen
eskubidea azpimarratu zuen errektoreak. EHUk ez zuen ezer UEUren aurka, «gure Herriaren egoera korapilotsuan guztientzako arloak baitaude», baina EHUk ezin zien uko egin bere zereginei76 Irailean ideia bera errepikatu zuen, hots, unibertsitate arloan ari ziren erakundeekin (Eusko Ikaskuntza, UEU, UZEI, Elhuyar?) harremanak eta lankidetza beharrezkoak zirela, baina EHUk, «bere bereak diren zereginak, konkurrentzia gaizki ulertuaren beldurrez, ezin dituela, orain arte bezala, bazterrean utzi betiko».
|
|
Gaztela eta Leongo Juntak “Kontsumitzailearen Oinarrizko Gidaliburua” aurkeztu du gaur, kontsumitzaileek beren eskubideak ezagut ditzaten eta, hartara, Espainiako herritarren %70 inguruk ez dakiela horren inguruan
|
dituzten
eskubideak. Guztira, 2.000 ale argitaratu dira, eta udaletan, kontsumitzaileen elkarteetan eta beste erakunde batzuetan banatuko dira.
|
|
“Estatuek arau berriak prestatu eta beren legedia berrikusi behar dute, emakumeak erabateko eskubide berdintasuna izan dezan lurraren eta beste ondasun batzuen jabetzan, bai eta etxebizitza egokia izateko eskubidean ere, bereziki oinordetza eskubideen bidez”, adierazi du hartutako ebazpenak. Era berean, emakumeari “kredituak, teknologia egokiak eta merkatuetarako eta informaziorako sarbidea izateko gizakiak
|
dituen
eskubide berak” emateko beharrezkoak diren administrazio erreformak has daitezen bultzatzen du. Testuak, gainera, salatzen du herrialde askotan indarrean dauden lege eta ohitura batzuek mugatu egiten dutela emakumeei kredituak ematea, eta zenbait arauk (sozialak edo legalak) eragotzi egiten dutela emakumeek munduko leku batzuetan lurrak, propietateak eta etxebizitzak jarauntsi edo eskuratu ahal izatea, eta hori “emakumearen giza eskubideen urraketa da”.
|
|
Ekimen honen bidez, haurrek hainbat arlotan
|
dituzten
eskubideak eta erantzukizunak ulertzen dituzte.
|
|
Medikuntzan Etika Aliantzarentzat, web hau “gehiegikeria larria” da eta “ugalkortasunaren komertzializazioa” esan nahi du; beraz, berehala debekatzeko eskatu du. Bestalde, “Pro Life” erakundeak gogora ekarri du haur batek “bere aita biologikoak ezagutzeko”
|
duen
eskubidea, eta esan du “salerosketa” horrek antz handiagoa duela “eskortako animalien ugalketak, haur batenak baino”.
|
|
Are gehiago, aurrerapen teknologiko saihestezinaren ondorioz antzeko etxetresna elektrikoak eta are prestazio handiagokoak ere antzeko prezioan aurki badaitezke. Zalantzarik izan ez dezagun, jakin behar
|
dugu
eskubidea dugula konponketaren prezioa zehazten duen aurrekontua emateko. Baina gero konponketarik ez egitea erabakitzen badugu, aurrekontua egin zuen zerbitzu teknikoari ordaindu diogu hura egiteko ezarritako tarifa.
|
|
Nazioarteko zuzenbideak pertsona guztiek elikadura egokia izateko
|
duten
eskubidea ezartzen du, baita goserik gabe bizitzeko oinarrizko eskubidea ere. Elikadurarako eskubideari buruzko lan-taldearen agendak, egun hauetan, printzipio horiek praktikan aplikatzea bilatzen du.
|
|
lurra, ura, merkatu sistema eraginkorrak eta bidezkoak, elikagaien kaltegabetasuna eta kontsumitzailea babestea. Jarraibideen helburua da, FAOk dioenez, gobernuei tresna praktiko bat ematea, herritarrek elikagaiak izateko
|
duten
eskubidea baliatu eta herriekin oinarrizko betebehar bat bete dezaten.
|
|
Azken egunetan Euskaldunon Egunkariaren aurkako operazio polizial eta judiziala ezagutu dugu. Euskarazko egunkari bakarra kolpatu dute, euskaldunok informazioa idatziz jasotzeko
|
dugun
eskubidea bermatzen duen bakarra. Euskara normalizatzeko bidean dugun tresna komunikatibo garrantzitsuena.
|
|
–Errak hi, ez haiz gibelatuko arauz? Bazekik ez
|
duala
eskubiderik! Aitzina beti aitzina duk.
|
|
Euskal nekazari  tza mundua ordena naturala, egonkorra eta gatazkarik gabea da; ezin egokiagoa, beraz, industria iraultzak berarekin dakarren usteltze ekonomiko, politiko, moral eta kulturalari idealki kontrajartzeko. Antonio Truebaren arabera, euskal baserrietan nagusi den giza harmonia maiorazkoa bideratzen duten lege foralei zor zaio, jabetza ezin zatitu izateari, aitak oinordekoa aukeratzeko
|
duen
eskubideari, eta etxea beti familian jarraitze horri. Erlijioa eta forua, nola ez, esku eskutik doaz:
|
|
Estreinatu berria den kontzeptu frantses eta iparramerikarraren arabera, eskubideak banakoarenak dira, eta berez, jaiotzatik, dagozkigu  gizaki guztiei; pentsamendu tradizionalarentzat, berriz," eskubideak" korporazio edo komunitateei dagozkien pribilegioak dira, ez gizabanakoari dagozkionak. Horrela, bizkaitar batek bizkaitar izateagatik
|
ditu
eskubideak, ez gizaki izateagatik. Gauza bera" Konstituzio" kontzeptuaren esanahia eta erabilerari dagokionez:
|
|
" es indudable, y todo el mundo lo sabe, que allà donde se pierde el uso del Euskera, se gana en inmoralidad; y que la blasfemia, el carà ¡ cter irreligioso y las costumbres inmorales y criminales del invasor maketo se hacen campo en Bizkaya en razón directa de las conquistas que realiza el idioma castellano". Hizkun  tza, arraza eta ohituren gaiztotze horri aurre egiteko, eta erlijioa eta euskaldunen berezko izaera garbia ondo gorde ahal izateko, behar beharrezkoa izango da independentzia lortzea.  Independentzia ez da, horrela, euskal nazioko kideek
|
duten
eskubide bat, euskaldun guztiek Aberriaren sortzaileari, Jainkoari, zor dioten betebehar moral eta erlijiosoa baizik: " Â ¿ Hay otra causa tan noble y santa como la nuestra?
|