|
2000
|
|
|
" Untxiak bezalaxe bai, ongi esan duk... Ze, ongi begiratuta, hementxe biltzen baitira
|
herri
honetako burmuinik argienak, eta ez duk oso azkarra izan behar jakiteko dirutza ikaragarria eskainiko lukeela edozein herrialde atzeratuk geure burmuinen truke. Auskalo zenbat milioi dolar!".
|
|
|
zen ezetz; eta begi bistan zegoen, bada, arrazoia: kondenatua izan nintzen, hain zuzen, umila, duina, zintzoa, alaia, esanekoa, motela izateagatik; gizakiarengan eta haren ontasunean sinesteagatik; inozentzia existitzen zela eta adiskidetasuna zer ordainezin bat zela pentsatzeagatik;
|
herrien
elkartasunaren alde borrokatzeagatik eta maitasunaren xalotasuna goraipatzeagatik; hitz batean, nire ideia etikoen eta estetikoen araberako izan, eta nire araberakotasun hori liburuetan erakusteagatik. Edo agian zen ikaratu nintzen nire ipuinak gusta  tzen ez zitzaizkiolako, edo zitzaizkielako?
|
|
|
Aurkitu nuen halako batean giltzari zilarrezkoa, eta hara non ikusten dudan orduantxe, atearen markoan txintxetaz josia (horretarako propio kortxo bat dagoen arren), zera bat, eskela bat. Gure
|
herriko
ohitura malapartatua da, inor hiltzen denean, zenduaren argazkia eta datuak hil ohar batean bildu eta jartzekoa herriko ezkaratze guztietan. Hil oharra hartu, eta atearen markotik kendu nuen haserre.
|
|
|
Aurkitu nuen halako batean giltzari zilarrezkoa, eta hara non ikusten dudan orduantxe, atearen markoan txintxetaz josia (horretarako propio kortxo bat dagoen arren), zera bat, eskela bat. Gure herriko ohitura malapartatua da, inor hiltzen denean, zenduaren argazkia eta datuak hil ohar batean bildu eta jartzekoa
|
herriko
ezkaratze guztietan. Hil oharra hartu, eta atearen markotik kendu nuen haserre.
|
|
|
Zazpi gonbidatuak izkina batean eseri ginen nola edo hala, geure txandaren zain. Aurretik, bertsolariak eta suziri ekologikoak eta
|
herri
kirolak izan ziren, eta trikitilariak, eta, gero, Jesus Bihotzekoaren orfeoiak zazpi ordu eta erdiko gregoriano saio zoragarria eskaini zuen, ehundaka belarrion gozamenerako. Eta hura guztia ongi zegoen, bai, baina jendea beste zerbaiten zain zegoen.
|
|
|
Isilunea aprobetxatu zuen atzera Caterpilar andreak Armando Bonillari galdera bat egiteko: " Armando maitea, errefrau guztiak bildu dituzunez,
|
herri
altxor paregabe horren jabe zarenez, zein esaldi, zein errefraurekin laburbilduko zenuke zure bizitza?". " Nire bizi  tza?".
|
|
|
Exekuta dezatela! Asesina dezatela!", oihukatu zuen
|
herriak
behin eta birritan, behin eta birritan, eta hirugarren aldi batez ere bai.
|
|
|
Baina nire beldurrak ahotsa itotzen zuen, eta ez nuen neure ahotsik ere entzuten. Hondartzatik
|
herri
aldera zihoazen autoen motor hotsa. Eta haizearen hots zigorleak.
|
|
|
|
Herri
abestia
|
|
|
Neskame Edurnek ekarri zidan, bere
|
herriko
jaietan erosita. Nik asko estimatu nion, nahiz eta, urte batzuk igaro ondoren, gorrota  tzera ere iritsi.
|
|
|
Bere onetik irtenda zegoen, pozez zoratzen, eta nire geroko bizitza igaro zitzaion begien aurretik, latina asko ikasiko nuen, eta gero sotana beltzez jantziko ninduten.
|
Herrira
azaltzen nintzenean, ni noren semea nintzen galdetuko zioten, eta berarekin zer ikusirik banuela adieraziko zuen. Harrokeriaz erantzungo zuen.
|
|
|
Afalondoan, gure
|
herriko
zenbait kanta zahar abesten jardun ginen.
|
|
|
|
Herri
abestia
|
|
|
Inor hil al da
|
herrian
–galdetu zidan Juliok.
|
|
|
Goizean gertatua gogoratzeko beta nuen, eta errazago zitzaidan une hartan begiak ixtea,
|
herriko
hilen eta hil zorian zeuden guztien berriak ezagutzea baino.
|
|
|
Zoritxarreko ordua,
|
herriz
herri ibiltzea erabaki nuenekoa esaten zuen itsuak. Astarraindarra banintz eta etxe bat banu, hemengo edozein neskatxarekin ezkondu, eta ez nintzateke gehiago mugituko.
|
|
|
Zoritxarreko ordua, herriz
|
herri
ibiltzea erabaki nuenekoa esaten zuen itsuak. Astarraindarra banintz eta etxe bat banu, hemengo edozein neskatxarekin ezkondu, eta ez nintzateke gehiago mugituko.
|
|
|
Bazekien, begiratu eta erori gabe ere, bere oin azpiak arratoiak eta arrautzak eta platanoen azalak eta gure barreak zapaltzen zituela. Goiz euritsu batean, goizero bezala esnea partitzera
|
herrira
jaitsi, irristatu, nonbait, eta herrena ezagutu nuen beti.
|
|
|
Gaur psikoanalisiaren modak modu mudakorragoak hartu dituen honetan, neure kabutako dibantxoan harildutako argibidea aurreratu nahi dut nik neuk: 1973 urte inguruetan, Goiko Kale kaleratu zen garaian, lurrikara bortitzena baino sekularizazio bortitzago bat bizitzen ari zen gure
|
herria
. Goiko Kale, besteak beste, sekularizazio garai hartan, literaturaren alde apustu egin zuen pertsona baten lekukotza da:
|
|
|
Astarrain ibaia Euskal
|
Herriko
ibai guztiak bezalakoa zen, orain urte batzuk. Ez zen luzea.
|
|
|
Ez zen luzea. Zabala ere ezin izan, hain menditsua dugun
|
herri
honetan. Baina gardena genuen.
|
|
|
Hegaletik zihoakion mahatsondoaren txakolinaren mozkor gozoa. Hegaletik, beti bihotzetik, joan zaio
|
herriaren
kordea.
|
|
|
Astarrain itsasoratzen den haran hertsian eraiki dute nire
|
herria
. Arrantzale herria, nahiz eta ni kale baserri txiki, eta txikitasunean behartsu, batean jaioa izan.
|
|
|
Astarrain itsasoratzen den haran hertsian eraiki dute nire herria. Arrantzale
|
herria
, nahiz eta ni kale baserri txiki, eta txikitasunean behartsu, batean jaioa izan. Kaia ibaiaren ezker aldeko golko txiki batean dago, eta nire herriko kaleak Astarrainen hondoan hasten dira, ura baita gure jaioberritako lehen laguna.
|
|
|
Arrantzale herria, nahiz eta ni kale baserri txiki, eta txikitasunean behartsu, batean jaioa izan. Kaia ibaiaren ezker aldeko golko txiki batean dago, eta nire
|
herriko
kaleak Astarrainen hondoan hasten dira, ura baita gure jaioberritako lehen laguna. Eta jostailua.
|
|
|
Eta jostailua. Zumea bezala bihur  tzen dira nire
|
herriko
kaleak gure arrantzaleen bizileku zigortuetan. Atzerritarrak ez du kale horietako gizonen begietan irakurtzen ikasiko.
|
|
|
Izerdiak nahigabetzen nauen tristuraren ordu biluzi honetan, ez dut nire begiak liluratuko lituzkeen Astarrainik. Zikindu egin zitzaigun gure
|
herriaren
bekatu zabalenean, sakonenean, eta gaur, nire ohearen ertzeko amildegi beltzean gogoratzeari ekin diodanean, nire barneko Astarrain lehorrak mila zurrunbilotan murgildu nau.
|
|
|
" Ederki, seme: ezkontza egunean, lehenik, euskaldunok eskuzabalak garela erakusteko,
|
herri
osoa gonbidatuko duzu. Bigarrenik, euskaldunak jende dotorea direla erakusteko, txapela jantzi beharrean, sonbreirua eramango duzu.
|
|
|
Zure
|
herria
maite duzu?
|
|
|
Baina berria ematearekin aski ez, eta Karmelo jakitun jartzeko Karmelori tiro egiteko eskatu zion, zehatzago esanik, harreman hura bertan behera uzteko (lotsagatik, Josebari ezer ez esatea exijitu zion). Albistearekin gaizkitua, Karmelo egun batetik bestera desagertu zen eta
|
herrian
zabaldu ere egin zen ETArekin zerikusia izan zezakeela. Dabidek, bestalde, sos batzuk aurreratuak zituen, uda partean Gernikako taberna batean egiten zuen lanari esker, eta Karmelok norabait alde egiteko beharra zuela eta, utzi egin zizkion.
|
|
|
Amak, ordea, ospitaleko egonaldiak oso garesti jo  tzen zuenez, etxera itzuli behar izan zuen. Guztiarekin, haurra bere esneaz elikatu nahi eta, bien bitartean,
|
herriko
errekadista (herritarrek hiriburuan zer behar, horixe egiten zuena) arduratu zen biberoiak ospitalera eramateaz. Hori zen jende guztiak zekiena, baina jendeak ez zekien emakumearen senarra ez, baina errekadista bera zela haurraren aita, Karmelorena hain zuzen ere...
|
|
|
Harrezkero ere izan genuen beldurtzeko arrazoi bat baino gehiago. Euskal
|
Herriko
egoera lazgarrian lan egitea betiere arrisku  tsua da, baina horretaz kontzienteago egin ginen telefonoz ilea lazteko gisako mehatxuekin deika hasi zi  tzaizkigunean. Alabaina, Dabid ordurako errotik aldaturik zegoen eta ez zen jada gaizkileen beldur ezkutatu zen oilobusti gauzaintzailea.
|
|
|
Bidai agentziako egitaraua aldatuz, gaur Zion Canyonera joan beharrean, Danek Powell aintzirara ekarri gaitu. Horren aurretik, ordea, Page
|
herri
handixkoan geldialdi bat egin dugu bazkaltzeko. Eta hantxe gertatu da.
|
|
|
Best Western Inn. Gaurkoz beste barik, Page
|
herri
honetan eguerdi ingurua denean. Hara:
|
|
|
|
Herri
tribunalekoak eta gainerako guztiak harri eta zur geratu gara, eta batzuk marmarka, eta beste batzuk barreka eta txaloka hasi dira (nik, ordea, pentsatu dut Tomek atsegin handia hartu duela fiskal lanarekin eta asaskatzeko balio izan diola). Horregatik, epaileari (L) ez zaio erraza gertatu isiltasuna berreskuratzea.
|
|
|
Epaileak (L) fiskalari (T) eta abokatu defendatzaileari (I) begiratu die, eta batek buruaz indarrez baiezkoa eginez eta besteak sorbaldak goratuz erantzun dute (nik neuk ere, egia esatera, nahiago nuen mingarri samar egin zaidan prozesu honi behingoz amaiera ematea). Hala gauzak, Colorado ibairaino jaitsi izanaren alegrantziari, erruz edan dugun garagardoaren euforia gaineratu zaio, eta
|
herri
tribunalekoen artean berealdiko zurrumurrua sortu da.
|
|
|
Jaun andereok, gabon. Atzo ustekabeko adierazpen batzuk entzun genituen areto honetan bertan hasi da
|
herri
tribunala bildua zegoen aldera inguratuz eta besoaz zerua seinalatuz, eta hilkutxa hotz baten antzera utzi gintuzten gure akusatuaren frikunkeria gehiago ezagutu ahal izan genuen, baina iraganeko kontu horien beharrik ere ez dut nire alegatoa egiteko, zeren presidentearen oraina baita une erabakior honetan epaitzea dagokiguna. Hori argitu ondoren, eta, ezer baino lehen, oroitarazi nahi dizuet gaurko honetan EEBBetako presidentea epaitzeko bildu garela, EE BB e ta-ko pre si den te-a, alegia.
|
|
|
Eta Hilllaryk oilo urkatuaren begiradarekin haren damua nabarmendu nahi izan badu ere, kontua da gizon honek birritan hautsi duela bere zin egitea, eta birritan ibili dela gezurrak botatzen: engainatu gintuen kargurik gorena bereganatu, eta
|
herriaren alde
azkeneraino lan egingo zuela hitz eman zuenean, zertarako eta bekadun teenager batekin lardaxkan ibiltzeko; eta engainatu gaitu hori bere herriaren aurrean solemneki ukatu duenean. Gure herriak ez du merezi enbustekerian dabilen presidenterik, gure herriak bere hitzari eutsiko dion presidentea behar du, gero barkamen eske lotsagarri eta atxikopalatua ibiltzeko beharrik izango ez duena alegia adierazi du kasik" Gure Aita" otoizten den abiadarekin, baina ahots sendoz, eta herri tribunaleko kide guztioi banan banan eta tinko begiratzen zigula.
|
|
|
Eta Hilllaryk oilo urkatuaren begiradarekin haren damua nabarmendu nahi izan badu ere, kontua da gizon honek birritan hautsi duela bere zin egitea, eta birritan ibili dela gezurrak botatzen: engainatu gintuen kargurik gorena bereganatu, eta herriaren alde azkeneraino lan egingo zuela hitz eman zuenean, zertarako eta bekadun teenager batekin lardaxkan ibiltzeko; eta engainatu gaitu hori bere
|
herriaren aurrean
solemneki ukatu duenean. Gure herriak ez du merezi enbustekerian dabilen presidenterik, gure herriak bere hitzari eutsiko dion presidentea behar du, gero barkamen eske lotsagarri eta atxikopalatua ibiltzeko beharrik izango ez duena alegia adierazi du kasik" Gure Aita" otoizten den abiadarekin, baina ahots sendoz, eta herri tribunaleko kide guztioi banan banan eta tinko begiratzen zigula.
|
|
|
engainatu gintuen kargurik gorena bereganatu, eta herriaren alde azkeneraino lan egingo zuela hitz eman zuenean, zertarako eta bekadun teenager batekin lardaxkan ibiltzeko; eta engainatu gaitu hori bere herriaren aurrean solemneki ukatu duenean. Gure
|
herriak
ez du merezi enbustekerian dabilen presidenterik, gure herriak bere hitzari eutsiko dion presidentea behar du, gero barkamen eske lotsagarri eta atxikopalatua ibiltzeko beharrik izango ez duena alegia adierazi du kasik" Gure Aita" otoizten den abiadarekin, baina ahots sendoz, eta herri tribunaleko kide guztioi banan banan eta tinko begiratzen zigula. Presidente batek, garbitzaileek, taxistek edo irakasleek ez dituzten pribilegioak gozatzen ditu, eta neurri berekoa izan behar du herritarrekiko duen exigentzia.
|
|
|
engainatu gintuen kargurik gorena bereganatu, eta herriaren alde azkeneraino lan egingo zuela hitz eman zuenean, zertarako eta bekadun teenager batekin lardaxkan ibiltzeko; eta engainatu gaitu hori bere herriaren aurrean solemneki ukatu duenean. Gure herriak ez du merezi enbustekerian dabilen presidenterik, gure
|
herriak
bere hitzari eutsiko dion presidentea behar du, gero barkamen eske lotsagarri eta atxikopalatua ibiltzeko beharrik izango ez duena alegia adierazi du kasik" Gure Aita" otoizten den abiadarekin, baina ahots sendoz, eta herri tribunaleko kide guztioi banan banan eta tinko begiratzen zigula. Presidente batek, garbitzaileek, taxistek edo irakasleek ez dituzten pribilegioak gozatzen ditu, eta neurri berekoa izan behar du herritarrekiko duen exigentzia.
|
|
|
engainatu gintuen kargurik gorena bereganatu, eta herriaren alde azkeneraino lan egingo zuela hitz eman zuenean, zertarako eta bekadun teenager batekin lardaxkan ibiltzeko; eta engainatu gaitu hori bere herriaren aurrean solemneki ukatu duenean. Gure herriak ez du merezi enbustekerian dabilen presidenterik, gure herriak bere hitzari eutsiko dion presidentea behar du, gero barkamen eske lotsagarri eta atxikopalatua ibiltzeko beharrik izango ez duena alegia adierazi du kasik" Gure Aita" otoizten den abiadarekin, baina ahots sendoz, eta
|
herri
tribunaleko kide guztioi banan banan eta tinko begiratzen zigula. Presidente batek, garbitzaileek, taxistek edo irakasleek ez dituzten pribilegioak gozatzen ditu, eta neurri berekoa izan behar du herritarrekiko duen exigentzia.
|
|
|
Bai, badakit orain emaztea eta abokatu defendatzaileak haren asmo ona eta apaltasuna goraipatzen hasiko direla, baina ezin izango dute haren errugabetasuna frogatu. Korajea ematen du, baina gure
|
herriak
presidentea egokia izan dezan, nik Bill Clintonen kontrako epaia eskatzen dizuet, eta denon artean behingoz kargugabetu dezagula espero dut. Eta hori guztia, berriro diot, haren iraganeko lardaskeriak aipatu gabe.
|
|
|
honaino ekarri gaituen auzi honen jatorrian edozein arrazoi dagoela ere, Lewinsky andereñoak amarru makur bat prestatu zuen gure presidentea harrapatzeko, eta horrek guztiz baliogabetzen ditu bekadunaren amodioaren benetakotasunaz esandako guztiak. Baina berriro ere fiskalaren beraren hitzen ildotik, gaineratu nahi dut gure presidentea ez dela kale garbitzaile bat, taxi gidari bat edo irakasle bat baino gehiago, eta hori dela-eta harro egon gaitezkeela gure
|
herriaren
legediaz: gurean inor ez da beste inor baino gehiago.
|
|
|
Gure presidentea ez da supergizon perfektua, baina kargu horretara zer edo zergatik heldu da eta, bizi dugun egoera sozio-politikoari gainbegiratuz gero, ezin esango dugu bere lana gaizki egin duenik. Soil soilik esan dezakegu, beraren jokamoldea kasu bakar batean izan dela desegokia, zeren, besteak beste Amelia Hilton bekadunarekin, ezin argiago utzi baitu bere prestutasuna, baina bere hutsa onartu du eta baita barkamena eskatu ere, nola emazteari hala
|
herriari
. Eta emazteak barkatu badio, arlo pribatua publiko egin den honetan, nor gara gu bera erruduntzat jotzeko?
|
|
|
Abokatu defendatzailearen (I) jardunaren ondoren,
|
herri
tribunaleko kideok hitz eta pitz hasi gara, eta zinez nekeza zirudien akordio batera heldu ahal izatea. Baina ordu erdi luze baten buruan (ematen zuen herri tribunalekoen artean epaiketa bersortu, eta Estherrek jaso duela fiskalaren lekukoa, eta Lolak Idoiarena; Preterito, azkenik, epailearena egiten aritu delarik), gure artean bozkatu, eta Karmelori egokitu zaio bozeramaile lana:
|
|
|
Abokatu defendatzailearen (I) jardunaren ondoren, herri tribunaleko kideok hitz eta pitz hasi gara, eta zinez nekeza zirudien akordio batera heldu ahal izatea. Baina ordu erdi luze baten buruan (ematen zuen
|
herri
tribunalekoen artean epaiketa bersortu, eta Estherrek jaso duela fiskalaren lekukoa, eta Lolak Idoiarena; Preterito, azkenik, epailearena egiten aritu delarik), gure artean bozkatu, eta Karmelori egokitu zaio bozeramaile lana:
|
|
|
Aita: joan den udan, Dabid Alemanian ikastaro bat egiten zebilela-eta, gurasoen
|
herrira
joatea bururatu zitzaidan, haiei ezusteko ikustaldi bat egitera. Hartu autoa eta haran  tza lasai lasai nindoala, halako batean bihurgune bat igaro, eta errepide babesgarria hau  tsirik ikusi nuen.
|
|
|
Zugatik, noski. Aspen
|
herria
igaro ondoko restop batetik, arratsaldeko laurak laurden gutxi. Ah, hemendik aurrera lehenago deitu dizut, badakizu:
|
|
|
(
|
Herri
tribunala)
|
|
|
gidari kalakari bat, mikrofonoa eskuan, denbora guztian isildu ere ez da egin (eta halako ingeles amerikarra, halako abiadarekin, nork ulertu ezer hari); eta hark atzamarra nora zuzendu, denok batera burua hara jiratuz ibili gara; bestalde, autobusean zihoazen gehienek turista uniformea jantzia zuten (fraka motzak eta haien bidaiak oroitarazten zituzten elastikoak: Egiptoko piramideak, Pariseko Eiffel Dorrea, Euskal
|
Herriko
" Nafarroa Oinez" ikurriña eta guzti...); eta hori gutxi balitz, etengabe ibili dira argazkiak atera eta atera. " Ez al duzu kamerarik ekarri?", galdegin dit harriturik taldeko batek baino gehiagok;" orduan, aterako al diguzu argazki bat?".
|
|
|
Behin batez, Madril aldean zebiltzan batean, dena delako politikariari telefonoz deitu zioten eta Cuencako herrixka batera joateko eskatu, bertako alderdiaren egoitza inaugura  tzera. Politikaria, ordea, guztiz gogogabetua zegoen(
|
herria
ttikiegia zitzaion, nonbait) eta, kosta ahala kosta, ekitaldi hura beste norbaiten esku uzten saiatu zen. Herrixkarantza zihoazela ere, sakelako telefonoz azken ahaleginak egin zituen, baina ez zuen ordezkorik lortzerik izan.
|
|
|
don hildakoei ez zaie ihes egiten utzi behar. Nahi izanez gero, berandutxoago, nomà ¡ s hurrengo
|
herri
handian gelditzen garenean, erosiko dizut bat. Ez, moniak gero emango dizkidazu erantzun dit dirua ateratzen hasi natzaionean, aparai  lua erosi, eta nola funtzionatzen duen platikatzen dizudanean.
|
|
|
Berehala Esther txaloka hasi da eta epaileak (L) oroitarazi behar izan dio
|
herri
epaimahaiaren partaidea dela eta epaia eman arte ezin dituela bere iritziak kanporatu.
|
|
|
Baina heriotza, sentitu, larrualdietan sentitu izan dut niregandik inoiz baino hurbilago: Dabidekin larrua jo  tzen ibili eta gero, hura niregana abailtzen zenean, ezin argiago sumatzen nituen haren taupada artean bortitzak, artean ohiko
|
erri
 tmotik oso urrun zeudenak. Taupada bizkor haiek, une batetik bestera geldi zitezkeela ziruditen haiek, bizitzaren hauskortasuna sentiarazten zidaten, eta Herio edozein momentutan etor zitekeela Dabid eramatera.
|
|
|
Clintonek (Xavier) ere" Sentitzen dut" esan zion Lewinskyri (Adela) harremanak etentzat jo zituenean, eta halaxe adierazi zion bere
|
herriari
, harreman ukatu haiek onartu behar izan zituenean. Gaur jatetxe txinatar batean aurrera egin duen epaiketa saioan ere, hitz horiexek aipatu ditu bere hutsa aitor  tzean, eta atzera egitea posible balitz inondik ere ez zukeela halakorik egingo.
|
|
|
Eta begien bistan dago neska hori ezagutu aurretik, eta ondoren, Billek azaldu izan didan maitasuna desberdina dela; baina hanka sartu du eta halaxe onartu du, munduko ohore guztiak jasotzen ari zela, munduko pertsona apalenaren mailara etorriz, gauzarik intimoenak denon aurrean azaldu beharrez. Oraingoan ere, dotore jokatu du, ausarta izan da eta bere hutsa onartu du, benetakotasunez, barne barnetik gure
|
herriaren alde
jarraitu nahi duela erakusteko. Nik neuk noizbait egin behar banu, beraren dotoreziaz egin nahi nuke.
|
|
|
Billek, sentitu ez ezik, eraman ere, urrunera eraman du, eta hanka sartu du, baina berriro diot: bere hutsa mundu osoaren aurrean onartu behar izan du, eta ez nire aurrean bakarrik, nork eta munduko
|
herri
asko botoi bat sakatuz birrindu eta porroka dezakeen pertsonak, eta pertsona horrexek barkamena eskatu dizue, baina batez ere, berriro diotsuet, niri eskatu dit. Eta zuei ere, herri tribunaleko kide guztioi, zuen kontzientziak pixka bat aztertu, eta barka dezazuela eskatzen dizuet.
|
|
|
bere hutsa mundu osoaren aurrean onartu behar izan du, eta ez nire aurrean bakarrik, nork eta munduko herri asko botoi bat sakatuz birrindu eta porroka dezakeen pertsonak, eta pertsona horrexek barkamena eskatu dizue, baina batez ere, berriro diotsuet, niri eskatu dit. Eta zuei ere,
|
herri
tribunaleko kide guztioi, zuen kontzientziak pixka bat aztertu, eta barka dezazuela eskatzen dizuet. Baina barkatuko ez bazenute ere, jakizue nik berriro ere" Maite zaitut" esango diodala, esa  ten dizudala, Bill esan du, malkoren bat agerian, Clintoni (X) tinko begira, eta horretarako berdin zaidala Etxe Zurian edo txabolarik baztertuenean egon.
|
|
2001
|
|
|
U (emozionaturik): Ai, zein hunkigarria zaidan
|
herri
folklorea, gure arbasoen ohituren garbitasuna, kantu aspaldikoen xalotasun imitagaitza...
|
|
|
Gasolina zerbitzugunea
|
herri
irteeran dago, etxe multzo eta fabrika tzar batzuen aldamenean. Zaharkituta dago guztiz, txuri gorriz pintatuta.
|
|
|
Bi lagunak elkarren ondoan eserita gelditzen dira, suzko eguzkiaren pean, ezkerretik edo eskuinetik Deo volante azalduko den trenaren zain. Bien bitartean,
|
herriak
lozorroan dirau.
|
|
|
Enperadorearentzat une larriak dira. Erruz doaz lurrera, argi deabru baten pean,
|
herri
xehearen malkoak eta zuhaitzen hosto iharrak, elkar nahasturik. Ekarri dute gorpua.
|
|
|
Eta zer den ene beste esku hau, ezabatzen baitu idazten dudana oro; eta zer den eztarri hau ere, beste baten hitzak ahoskatzen baititu; eta zer diren ene oinak, eromenaren bidean galtzen baitira, eta egiten baitute tristuraren deserrian
|
herri
, esperantzaren aberrian atzerri.
|
|
|
Eskerrak
|
herri
zaharrari, soineko txikiak josten irakatsi zidalako
|
|
|
Eskerrak
|
herri
berriari, bizitzeko titare berriak utzi dizkidalako
|
|
|
Hariotan birraititaren eta aititaren berri emango du. Lehen pertsonan arituko da, baina bere
|
herriko
berbetan.
|
|
|
Hasieran biluzik zegoen dena. Lurrik  gabeko landa zirudien
|
herriak
. Hormarik gabeko etxea, auzoak.
|
|
|
Txabolak etxe bihurtu ziran. Etxeak
|
herri
Â, eta baserriak auzo. Herriak bere hiri bidean joiazan, apurka apurka.
|
|
|
Sudurra bere estaltzen eutsan kapelatzarra eroan On Domingok tribuliz
|
herrira
iritsi zanean. Txakurrak bere danak mututu ziran gizonak  zekarren piurari erreparatzerakoan:
|
|
|
On Domingok
|
herriaren
sarreran laga zituan zaldia eta tribulia. Ikasitako pauso dotorez zeharkatu eban, gero, enparantza.
|
|
|
Bazen
|
herri
hartan gizon bat jantzi bitxien bilduma egiten zuena, gero saltzeko: azkarrago ibiltzeko abarkak, gorputzeko azala zuritzen zuen atorra, andre gosea asetzeko galtzak, haurdun gelditzeko kamisa, zorriak hiltzeko kapusaia Â, eztarria garbitzeko koilarea, ilea luzatzeko lazoa...
|
|
|
amak. Jarri mokadu bana aitari eta Txomini,
|
herrira
doaz-eta.
|
|
|
|
Herriko
dendariak ez zeukan beste konturik: Hego Ameriketatik ekarri berri zutela eta anaia gaztea joan zela aurreko egunean, astoa hartuta, apur baten bila, hiriko azokara.
|
|
|
Maritxuren eta Txomin txikiren ondorengoek denda bat ireki zuten
|
herrian
. Denetarik zeukaten salgai:
|
|
|
Behin,
|
herriko
Señora Maria joan zitzaien dendara. Señora Mariak hiru etxe, zazpi soro eta eskualdeko senarrik aberatsena zeuzkan.
|
|
|
|
Herri
hartako dendariaren alabak seme bat izan zuen. Eta seme horrek beste alaba bat.
|
|
|
Zure birraititak eta zure birraitonak Euskal
|
Herriko
punta banatatik Ameriketarako bidea hartu dute. Beraien borondatez izan da erdia.
|
|
|
... Uda osoa hutsik egin barik etorten danari soineko barria erregalatuko deutsagu esan eutsen On Domingok
|
herriko
umeei. Gure ama zana bere hantxe.
|
|
|
Maria zegoen bertan. Maria Domingo Maria baino bost urte gazteagoa zen; eta, ondorioz, ez zen hamabost urte aurretik
|
herritik
 alde egin zuen mutil koskor hartaz gogoratu ere egiten. Mariak alozdun alkandora zuria zeukan jantzita; eta, bihotza, bizi bizi.
|
|
|
Elkarrizketa bat egitea zen asmoa; berak orain arte esandakoari jarraituz, eta haria galdu gabe, elkarrizketa informal eta ahal denik naturalena egitea. Bere berbetan aritu gara, gure
|
herriko
berbetan, nik berarekin, beti, egiten dudan moduan. Hara hemen, zer atera den:
|
|
|
Amamarekin jardun ondoren, hirira joan naiz amonarengana. Amamak bezala, amonak ere kontu asko kontatu dit, bere
|
herriko
hizkera, dagoeneko, kaletartuan. Antzerakoan aritu naiz ni neu ere berarekin, bion arteko mintza haria errazteko ahaleginetan.
|
|
|
" Koskortu zanean, baserria laga eta morroi joatea erabagi eban. Dozena erdi lekutatik igaro ondoren, Gipuzkoako
|
herri
txiki batera ailegatu zan. Jaten ondo, eta trataera bere etxekoa.
|
|
|
Gurutzean, beste hainbeste, zintzilikatutako aroak hanketatik eta eskuetatik pasetan, erreuma sendatu guran edo. Goian, hainbat
|
herrik
promes jasotako gurutzeak, bata bestearen ondoan. Erromeria hasteko prest zelaian, Iraileko domeketako lehenengoa.
|
|
|
Hiriko eta
|
herriko
amek nylonezko alkandora bana erosi die gizonei erregetarako: plantxatu beharrik ez.
|
|
|
Txirikordadun neskatilak nerabezarora iristerakoan eta, garaiak agintzen duen legez, praka estuak eta zapata takoidunak jantzi ditu. Gero, ilea moztu du motx motx
|
herritik kanpora
alde egin eta hitzen arteko jostura anitzak ezagutzeko. Ilea moztean, lepo luze eta mehe mehea aurkitu du enborretik burura bitarteko zubian, eta larruzko koilare bat oparitu dio lepo luze eta mehe aurkitu berri horri.
|
|
|
Horrexegatik, bada, sorbaldakoen kontu hori. Eta horrexegatik Â, mozorroak Irakasle Eskolako jaialdietan, orrazkera  alda  ketak astean birritan, antzerki saiotxoak
|
herriko
jaietan eta asmo handiegiekin datozen mutilengandik  ihesaldiak une orotan. Â
|
|
|
semerik zaharrenak neska txiki bat izan du. Bataiatu eta, orain, denen artean haziko dute,
|
herriko
umeak, betidanik, hazi izan diren moduan. Ezkondu da bigarren alaba ere.
|
|
|
Soineko berria zaharkitu zenean, ez zuten berria egiteko patroirik inon ere aurkitzen; eta, ondorioz,
|
herriko
eta hiriko enparantza eta parkeetara irten ziren asko eta asko, etsita Â, egunkaria besapean hartuta.
|
|
|
Bero handia egiten duenez, txirikorda bi egin dizkit amak. " Kopetak" deitzen diegu
|
herrian
. Lazo gorri bana puntan eta, fris fras!, labanda kolonia tantak bekokian behera:
|
|
|
(..." Korreoa" deitzen genion
|
herrian
...)
|
|
|
Ez daukagu gitarrarik, baina apur bat ikasi arte utzi egingo  dizkigute. Ikasten dugunean, talde bat osatuko dugu eta auzoz auzo eta
|
herriz
herri ibiliko gara abesten... Adabakiez beteriko praka zaharrak eta erretako fideoz egindako iduneko multzoa, lepotik zintzilika, erabiliko ditugu uniformetzat.
|
|
|
Ez daukagu gitarrarik, baina apur bat ikasi arte utzi egingo  dizkigute. Ikasten dugunean, talde bat osatuko dugu eta auzoz auzo eta herriz
|
herri
ibiliko gara abesten... Adabakiez beteriko praka zaharrak eta erretako fideoz egindako iduneko multzoa, lepotik zintzilika, erabiliko ditugu uniformetzat.
|
|
|
Bai, zeren eta hemendik aurrera, gaur arte erosi, oparitu eta utzi dizkidaten bizipen soineko  guztiak maleta batean sartu eta
|
herriz
herri eramango baititut bidean jasotako berri guztiekin batera nahasteko. Baina zuk, nigandik milaka kilometrotara egon arren, zuk, aspaldian zuretzat  gordeta daukadan txoko apartekoan jarraituko duzu; nire txaleko beltzaren goiko poltsiko bakarrean, hain justu.
|
|
|
Bai, zeren eta hemendik aurrera, gaur arte erosi, oparitu eta utzi dizkidaten bizipen soineko  guztiak maleta batean sartu eta herriz
|
herri
eramango baititut bidean jasotako berri guztiekin batera nahasteko. Baina zuk, nigandik milaka kilometrotara egon arren, zuk, aspaldian zuretzat  gordeta daukadan txoko apartekoan jarraituko duzu; nire txaleko beltzaren goiko poltsiko bakarrean, hain justu.
|
|
|
Izan ere, aitak berrogeigarren hamarkadan  egin baitu planto: Erregea baino gazteagoa dela dio, non dauden bere jaiegunetako zapatak,
|
herriko
jaiak hasi direla eta Ernioko andregaia zain daukala.
|
|
|
Gero, berriro ere, hara eta hona begira hasten da, non dauden bere zapatak,
|
herriko
jaiak hasi direla eta Ernioko andregaia zain daukala.
|
|
|
Berriak hartu zuela kargua eta lehengo biek ez zutela azaldu gogorik zeukaten aulkia uzteko. Horrela Kristau
|
herria
, bi Aita Santurekin gaizki bazegoen, okerrago aurkitu zen hirurekin. Â
|
|
|
Honezaz gero mintzatuko naizenez gero, begira diezaiogun beste arrazoiari: " Nere nendun kuttun au ematen  asi nindeken 1923garrenean ere,
|
erri
askotan esaten baitzan ordu artan. Bai, Adiskide Berri5, erri askotan.
|
|
|
" Nere nendun kuttun au ematen  asi nindeken 1923garrenean ere, erri askotan esaten baitzan ordu artan. Bai, Adiskide Berri5,
|
erri
askotan. Orozko erri aundiskoa da bere baillerakin, eta asi Lezamatik eta Getxora bitartean, eta Laukiniz aldera, Txori erri zaion lurralde ori ba da zerbait.
|