|
2004
|
|
|
Genovevak ia inoren laguntzarik gabe antolatzen zuen Balantzategiko bizimodua. Bazuen, hori bai, haranaren inguruko
|
herrian
bizi zen morroi zahar zaharra, guk Bizkarroker deitzen geniona, eta enkarguak eta beste zenbait lan arin egiten zizkiona. Ordea Bizkarrokerrek laguntza eskasa eman ziezaiokeen, zeren gizon hark, guk ematen genion ezizenak adierazi bezala, bere onenaz aurrera baitzirudien ordurako, eta sarritan goiza besterik ez baitzuen egiten lanean.
|
|
|
Ordea Bizkarrokerrek laguntza eskasa eman ziezaiokeen, zeren gizon hark, guk ematen genion ezizenak adierazi bezala, bere onenaz aurrera baitzirudien ordurako, eta sarritan goiza besterik ez baitzuen egiten lanean. Bere bizikleta hartu eta
|
herrira
joaten zen bazkaltzera, poliki poliki, erortzeko beldurrez... Begiratu Bizkarrokerri eta hala ematen zuen:
|
|
|
fuertegi itxitako ate baten kolpearekin edo lurrera eroritako antoxina baten kinketakoekin. Gainera, Bizkarrokerrek Balantzategin jarraitzen zuen, bizikleta hartu eta bere
|
herrira
joan gabe, eta ganbaran ari zen lanean, zarata ateraz bera ere. Zergatik horrenbeste mugimendu?, galdetzen nion neure buruari.
|
|
|
Gauza gutxi dago goialdeetan, eta bertan bizitzea zotz batekin sua egitea bezalakoxe lana da. Ukuiluko behiek, eta areago granja edo
|
herri
handietan bizi direnek, mila gauza desberdin dauzkate egiteko eta ikusteko: batean, kamioi berrian eramango dituzte; bestean, musika ezezaguna jarriko diete; hurrengoan, pentsu bitxiren bat emango die ugazabak.
|
|
|
Isilik gelditu nintzen, harrituta. India, Pakistan, Suitza... behin ere entzun ez nituen
|
herriak
; herri zoragarriak, ikusten zenez.
|
|
|
Isilik gelditu nintzen, harrituta. India, Pakistan, Suitza... behin ere entzun ez nituen herriak;
|
herri
zoragarriak, ikusten zenez.
|
|
|
Orduan, bidatzur haietako bati jarraituz, beste bidatzur lodiago bat aurkitu nuen, eta horren hurrena are eta lodiagoa zen beste bat. Azken horren buruan, berriz, bide sendo eta zabala abiatzen zen,
|
herri
bateraino zihoana. Non gertatu han ostatu, herri hartan bertan gelditzea erabaki nuen.
|
|
|
Azken horren buruan, berriz, bide sendo eta zabala abiatzen zen, herri bateraino zihoana. Non gertatu han ostatu,
|
herri
hartan bertan gelditzea erabaki nuen. Ez noski bere plaza edo kale nagusian, baizik eta erreka bazter goxo batean.
|
|
|
Arratsalde batez, ilunbistan izango zen noski, animazio pittin bat sentitu nuen
|
herriko
izkina batean. Gizon batek kantatu egiten zuen, eta ez oso gaizki, zirudienez.
|
|
|
Zenbait mutil gazteren atzaparretan erortzen gara La Vache eta biok. Eutropio santuarekin gogoratzen naiz
|
herri
festa batean 129
|
|
|
|
Herritik
alde egin ondorenean norabide jakinik gabe egin genuen korri, zeren gure helburua festa hartako zakur jendeagandik urrutiratzea baitzen. Baina, behin urrutiratu eta haien oihuak erabat galdu genituenean, zein aldetara jo ez genekiela gelditu ginen.
|
|
|
Setatsua oso modu atseginean zuzentzen zitzaidan, agian
|
herriko
festan gertatutakoak izututa utzi zuelako. Bai, ondo portatu zen aldi hartan Setatsua.
|
|
|
—Begira, lagun. Bideak,
|
herri
inguruetan zabal eta sendo direnak, mehetu egiten dira auzoetara iritsitakoan, eta mehetu ez ezik hil ere bai auzoko azken etxearen atea jo eta gero. Baina, guztiak hiltzen al dira?
|
|
|
Mendi gailurrak aurrean eta mendi gailurrak atzean, jira guztian ez zegoen mendia besterik. Ez etxerik, ez auzorik, ez
|
herririk
. Mendi mendian geunden.
|
|
|
—Bada, harritzen naiz, zeren gauza bera esan baitzenuen
|
herriko
festa batzuetan izan zinenean, eta baita etxetik alde egin zenuenean ere. Eta beste aldi askotan.
|
|
|
Jaiotzekoa izango nintzen noski, eta azkenean jaio egin nintzen Euskal
|
Herriko
baso batean 1936ko gerra bukatu eta handik gutxira. Basoa Balantzategi izeneko etxearen terrenoetakoa zenez, bertako ukuiluan egin zidaten tokia, eta erabakita gelditu zen hartara nire mundu honetako txokoa, txokoa edo aberria:
|
|
|
Luze gabe, Balantzategiko etxe inguruan ezkutatuta zeuden hogeita hamar guardia haiek maldan behera abiatu ziren, errekarantz. Hantxe aurkituko zuten haranetik atera eta
|
herriraino
zihoan bidea.
|
|
|
—Lehenbailehen, aste honetan bertan —esan zion Bizkarrokerrek— Ibili nauk
|
herrian
entzunka, eta faxista guztiak kanpora joatekoak direla jakin diat. Ospakizunen bat omen zeukatek Burgosen.
|
|
|
—Antiaju Berdek tranpa jarri nahi izan dio Usandizagari —azaldu nion lagunari— Kanpoan dela sinistarazi nahi izan dio
|
herrian
albiste hori zabalduz, Burgosera zihoala eta abar. Eta hasieran, bai sinistu ere Usandizagak.
|
|
|
Zeren, ikusi duzu horrek bizkar okerrik ez daukala. Baina itxura egiten zuen, ezertarako balio ez zuen agurea zela, eta hartara informazioa ekartzen zuen
|
herritik
Balantzategira. Antiaju Berde gaixo zegoela, edo hortzaundiek boda zutela... zainketarik ez zegoela, alegia.
|
|
|
Zenbait mutil gazteren atzaparretan erortzen gara La Vache eta biok. Eutropio santuarekin gogoratzen naiz
|
herri
festa batean.
|
|
|
Basoaren goiko aldea, gutxienez berrogei zuhaitzekoa, garbitu egin zuten erabat, eta egur guztia eraman.
|
Herri
aldera kargatuta eta ezinean abiatzen zen traktorea, arin arinduta itzultzen zen etxera.
|
|
|
—Ezer ere ez. Festak direla inguruko
|
herri
batean.
|
|
|
Mutilen
|
herrian
pasatako guztia ez dut esango. Nahita ere, ezinezkoa litzateke, zeren udako egun haietan sentitu eta ikasi nuen guztia ez bailitzateke entziklopedia batean kabituko; baina, hori alde batera, esan dezakedan guztia ere ez dut esango.
|
|
|
Eta, mailuarekin batek, borrarekin besteak, harri buxi batekin ondokoak, haik orok joiten zizuen pertza, behin eta berriz, jo hemen pertza, eta jo han pertza. Pentsa noradinokoak ziratekeezun kolpu haik egiten zituzuen hots eta durrunda, non
|
herri
hartan eta kolpuek iraun zizien hirur egunetan, ez baitzen lo egiten ahal. Ihurk ere ez zizun egun haietan lorik egin, ezta enperadoreak berak ere.
|
|
|
Aurrena,
|
herrira
heldu eta handik ordu batzuetara, milaka pertsonaren marmarra entzun genuen gure kaiola itxurako ukuilutik.
|
|
2010
|
|
|
Bitartean
|
herriak
bere epaia erabaki zuen: Marc Antoine, protestantismoaz arnegatu eta benetako federa bildu behar zuelako, aitak hil egin zuenez, Marc Antoine martiri bihurtu zuten, eta Jean, aita, heriotzara kondenatu.
|
|
|
familia osoa errugabe jo zuten. Beranduegi, ordea,
|
herriak
ez zuen sekula onartu oker jokatu zuela, erlijioarengatik egindako den dena ontzat eman ohi zelako.
|
|
|
" apaizik gabeko gobernu bat, armarik gabeko
|
herri
bat, hiritar guztiak berdinak Magistraturarekiko, eta bekaizkeriarik gabeko auzoak".
|
|
|
" arrazoi erlijiosoengatik egindako jazarpenak
|
herriak
adina printzeak suntsitzen dituen piztia krudel eta izugarria da, Kristoren Ebanjelioari trabak jartzen dizkio eta haren izenean diharduten dizipuluak sakabanatu egiten ditu".
|
|
|
Elkarri egin ahal zizkioten kritikak ahaztu eta komunean zutena azpimarratu egin zuten: autonomia pertsonalaren garrantzia eta
|
herri
aukeratuaren sentimendua.
|
|
|
Tolosako
|
herriak
, ordea, ez zuen sinetsi suizidioarena. Kaleetan norbaitek oihu egin zuen aitak, Jean Calasek alegia, urkatu egingo zuela semea, biharamunean katolizismora konbertitu behar zuelako edo.
|
|
|
Murrizpen bitxia da hau gizakiaren historiako migrazioei erreparatzen badiegu. Ba ote dago
|
herririk
bere jaioterritik mugitu ez denik. Lurraldetasun eta nazio eskubideak lurralde batean bizitzearen antzinatasunari lotuz gero, euskaldunak ginateke munduan eskubide gehienekoak.
|
|
|
Pentsamendua askea denez, marxismoa askotan kontraesankorra bihurtu zen. Inperialismoa nahiz
|
herrien
askapena justifikatzeko balio izan zuen, edo emakumearen askapena askotan modu eraginkorrean suspertu zuen arren, hainbatetan langileriaren askapenaren atzetik datorkeelakoan atzendu egin zuen.
|
|
|
Erdi Aroan milaka mairu eta turkiar fedegabe hil ziren lurralde kristautik eragotziak izan arte. Mahomet ezagutzen ez zuten
|
herri
ez arabiarrak islamiarren hedapenaren azpian geratu ziren betirako. Beranduago, milioika indigena amerikar gupidagabe txikitu ziren, arimarik ez zutelakoan.
|
|
|
Nolanahi, 1876 urtea mugarria izan zen lehen euskal etxeen fundaziorako, zeren, Euskal
|
Herriko
foruen galerak akuilatu egin baitzuen beraien agerpena. Beraz, foruen abolizioaren kontra protesta egiteko sortu ziren, hau da, abiapuntuan euskal etxeek helburu politikoa zuten, baina luze barik aisialdira eta laguntza eta sorospenetara bideratu ziren nagusiki.
|
|
|
" Mila zortzi ehun eta berrogoi eta zazpian, Gu nola arribatu ginen, Montevideo-ko
|
herrian
: Uste ginuen sartzen ginela plazer guzien erdian, Hobe ginduke egon bagine, zangoak hautsirik, Frantzian!"
|
|
|
Egitate zinez humanitarioa da, euren
|
herrira
, euren familiaren berora itzultzeko bidaiarako beharrezkoak diren eta ez dituzten baliabideez hornitzea; ikuspegi horretatik guztiz txalogarria da Sorterriratzeko Euskal Nafar Kutxa elkartearen fundazioa.
|
|
|
Esateko dugu Sorterriratzeko Kutxaren aldekoei, obra hain noblea, hain humanitarioa eta are eta patriotikoagoa egingo luketela, aberkide dohakabeak
|
herrira
bidali beharrean, bildu egingo balituzte osasun etxe batean, erarik konplitu eta beteenean artatzeko baliabide guztiak dituena".
|
|
|
Jean Etxepare mediku eta idazle dotorea 1877an jaio zen Argentinako panpetan, hain zuzen Buenos Aires probintziako Mar Chiquita n, baina, haur zotza zelarik familia Euskal
|
Herrira
itzuli zen eta Lekornen plantatu. Etxeparek Larresoroko seminarioan egin zituen ikasketa ertainak, eta mediku ikasketak Bordelen, non doktore tesia aurkeztu baitzuen 1901ean.
|
|
|
Nola hesi hazkarra ogi landaren edo mahastiaren inguruan, hala hala dago gure mintzaya Eskual
|
herriaren
eremuetan. Sineste zuzen, bizimolde on eta gure ohitura zahar guziak zaintzen eta tieso atchikitzen ditu; bainan bazterretako gezurkeria, egite makhur, aztura arrotz eta gachtoak urruntzen ditu.
|
|
|
Erdaraz diharduen bigarren ortodoxia horren baitan, kontura gaitezen, Euskal Herria urtu, lurrundu eta ezereztu egiten da, de facto ez dago Euskal
|
Herririk
. Ez da behar.
|
|
|
Ordiziara itzulita, 1928an Nafarroako Elora joan zen, osaba baten lurrak kudeatzera.
|
Herri
horretako kontzientzia euskaldun galdua berreskuratzen ahalegindu zen, eta hauteskundeetan bozka asko bildu omen zituen Irujorentzat. Aizpuruk errepublikazale, federalista eta foruzale sentitzen zuen bere burua.
|
|
|
Liburuaren orrialdeek hori frogatu nahi dute. Egileak lizunkeriatan itota ikusten ditu Euskal
|
Herriko
gazteak, eta horren adierazgarria litzateke dantza lotua. Igande goizez mezatan eta arratsaldez dultzemeneoan, baltseoan.
|
|
|
..., GAZTE, GARBIKIZAN deritzon liburua irakurri, erosi, gorde, saldu, itzuli edo argitaratzea, eta era bereko debekua ezartzen dugu larritasun osoz gaztelaniazko JOVENES, SED CASTOS bertsiorako ere, bi biak ere Bizente Aizpuruk idatziak; oro bat, liburu horren aleren bat dutenei ohartarazten diegu, bada, berehala suntsitu behar dutela, edo, bestela, zuzenean guri bidali, edo guri helarazi norberaren
|
herriko
apaizen bidez.
|
|
|
Artean karlistada amaitzeko bederatzi hilabete falta ziren: Iruñea liberalen esku zegoen, eta inguruetako
|
herri
guztiak karlistenak ziren. Nolanahi, Julien Vinson istripuaz baliatu zen Bonaparte printzearen mapa dialektologikoaren ondadea egiaztatzeko eta bai eskualde horretako euskararen gainbehera frogatzeko, zeren, zehaztu ahal izan zuenez, bertaratutako berrogeita hamar lagunetatik soilik emakume bi mintzo baitziren aise euskaraz, eta umeek ez zekiten.
|
|
|
Floreanako lehor beltzean enkontrurik izan balute ere, ziurrenez, horrek ez zukeen euskaldunontzako ezertxo aldatuko darwinismoaren ikuspegitik, Uthurburuk ez baitziokeen Barkoxeko
|
herriari
jenio naturzalearen oroitzapenik lagako bere ondasunen artean.
|
|
|
Gizon hori Ezpeletan jaioa zen, eta, zer esanik ez, Parisetik bueltan Lapurdiko
|
herri
horretaraino ere hurbildu zen gurasoak eta haurrideak ikustera, euron artean atseden hartzera, hainbeste urtez urruneko lehorretan ibili eta gero. Armand David Haltsuet naturalista handia
|
|
|
Beraz, Frantziak irla horiek bereganatu gura zituen, baina Ekuadorren erresistentzia ikusita aitzakia diplomatiko xelebre batez baliatu zen: Frantziak Leon Uthurburuk Barkoxeko
|
herriari
egin dohaintzara jo zuen kontua bere aldera makurtzeko. Alferrik izan zen.
|
|
|
Dirudienez, 1844 urte inguruan erosi zizkion lizitazioz bere lagun eta negoziokide Villamil jeneralari. Horri buruzko azalpen erjer bezain laxoa irakurri dut
|
Herriko
semeak pastoralean, hain zuzen Ene bizi urratsak kantuan:
|
|
|
Ildo horretatik, Pio IX.ak idatzi zuen 1877an darwinismoaren aberrazioek ez dutela errefutaziorik behar, izan ere, kontra baitoaz bai historiaren, bai
|
herrien
tradizioaren, bai zientzia zehatzaren eta bai arrazoi hutsaren kontra, eta berez gaitzesten dira.
|
|
|
Guayaquil
|
herrian
, lanean hasi nintzan Saltegi bat zabaltu, portu famatuan Afera aberatsak egiten nuntuan Eta jaun handiekin, agitzen usuan.
|
|
|
Hamar urtez egon niz, Kitoko
|
herrian
Goizetik arratseala, etenik lanean Urteak bihikatzen, adina hor nuan Bihotzak arra deitu, maite sor lekuan".
|
|
|
Bada, alor akademiko neutrala utzita, Vinson hautespen naturalaren erasoa azkartu nahi zutenekin lerratu zen. Alde horretatik oso nabarmena da Vinsonek ez zuela inoiz salatu eraztunaren erabilera Euskal
|
Herriko
eskoletan. Areago, 1879an sostengua eman zion publikoki, errient errientsei eskoletan euskara erabiltzea debekatzeko prefekturako aginduari.
|
|
|
Fermin Irigarai Larreko euskal idazlea 1869an jaio zen, Auritzen,
|
herriko
maisuaren seme eta hamar anai arrebaren artean bigarrena. Iruñean burutu zituen bigarren mailako ikasketak, Pio Barojaren eskola kide izan zelarik.
|
|
|
Nire ustez, anekdota hau nahikoa argigarria da. Orduko Euskal
|
Herriko
kolektibo ilustratu bien ordezkari bana dauzkagu. Batetik, mediku bat, eboluzionista edo; kontura gaitezen, sasoi horretan eboluzionista euskaldunik egotekotan ziurrenez medikuen multzokoak izango ziren.
|
|
|
Horixe erakutsiko digu, kasurako, Xabier Amuriza bertsolari bizkaitarraren Menditik mundura 1977ko liburuak. Xabier Amuriza kartzelatik irten berri batek plazaratu zuen liburu arraro hori, parte bitan banatua, lehena hainbat poemaz osotua eta azkena bertsoz, tartean hain ospetsu bihurtu zen" Euskal
|
Herritik
aparte, mila legua bitarte, beso ta hanka loturik preso, Zamoran gauzkate...", jakina, Zamorako espetxean ondua. Xabier Amuriza 1965ean apaiztu zen, eta 1968tik aurrera zazpi urte eman zituen preso Francoren diktadurapean, gose greba bat zela-eta.
|
|
|
Etxepare, Aldudeko medikua. Euskaltzaindia eta Euskal
|
Herriko
Unibertsitatea. 333 orr.
|
|
|
X. Artiagoitia eta J. Lakarra (arg.). Euskal
|
Herriko
Unibertsitatearen Argitalpen Zerbitzua. 883 orr.
|
|
|
Hil aurretik azken bisitaldi bat egin zion Ezpeletari, hainbat opari zeramatzala: pauma ikusgarri bat, faisai gorri bat, eta,
|
herriko
elizari, esmaltezko gurutze ezin ederragoa, printze errusiar tximeleta bildumari batek emanikoa, Tibeteko Armandia thaidina pinpilinpauxa zoragarriaren trukez. Azken bisitaldi horrez gainera, nik dakidala 1874, 1879 eta 1882an egon zen Euskal Herrian, eta Folin markesak 1873an fundaturiko Baionako Zientzi Elkartean hiru hitzaldi eman zituen, mintzagai beti ere Txinako ibilaldiak hartuz, eta frantsesez jakina.
|
|
|
Hipotesi sinesgarri hau gertaera erreala balitz, euskal itzulpen hori edota idazki ebolutibo horiek egiazki existitu balira, non bilatu, zein tiraderatan arakatu? Delako paperok Parisen gelditu ziren ala Euskal
|
Herrira
ekarriko zituen gainerako opariekin batera?
|
|
|
" Zoratu ahal dire Eskaldun gazteac, Utziz bere
|
herritan
buraso maiteac; Itsasoz urruntzeco diru nahiz bildu: Eskaldun izateac oraitic eguin du!".
|
|
|
Tailerraren inaugurazioko bazkaria bukatu zenean, Lubis, Pantxo eta Ubanbe mendiz abiatu ziren etxerantz," nekazariok estudianteek baino lan gehiago egin behar izaten dugulako", Lubisek esan zigunez, eta beste guztiok
|
herrirantz
jo genuen plazako jatetxean zerbait hartzeko asmoz; aski alai denok ere, barrezka Redinek oinez ibiltzearen zailtasunaz egiten zituen komentarioekin. " Leku zibilizatuetan bakarrik edan behar da, taxiak eskura egoten direlako", errepikatzen zuen ehun metrotik ehun metrora gure irakasleak, eta ardaila batean jarraitzen zuen hizketan" alkoholaren eta jakintzaren arteko lotura", edo" Erroma zaharrean maisuak andetan eramateko ohitura zoragarria" azalduz.
|
|
|
" Ez ezazu tontakeriarik esan", erantzun zion Cesarrek. "
|
Herri
guztiak daki", ekin zion Martinek. " Ez hadi orain kontu horrekin hasi!", eskatu zion Josebak, eta pauso bat eman zuen aurrera laukian sartuz.
|
|
|
Gure
|
erriko
Gregoriyokin soldau Afrikan eon dienak bazabiltzak emen, eta otako bati galdetuzioat aber ze iteun Gregoriyo Bariak, eta ala esan ziak, bestetako ez omen dik balio eta arrantxero eon biar, erdara ezdakila ta libratzen omen dek askotan. Nola dabilgue launa Angel. Esaiok emengustoa artukogenukela be soñua, itzeiteko Degrela kapitainakin eta etortzeko bixitan bakarrik baare.
|
|
|
Bukatu Redinek eta Cesarrek zerrategian ematen zizkiguten klaseak eta
|
herriko
plazara joaten ginen denok, Indi gaztainen gerizpean eseri eta jatetxetik ateratako garagardo eta limonadak edatera. " Ez dakit zergatik, baina David kezkatuta dago.
|
|
|
" Letrak berriro pintatzea besterik ez zuten. Merkeago aterako zitzaion
|
herriari
", esan zuen Josebak, eta Adrianek eskua altxa zion, boxeo konbatearen irabazlearekin egiten den bezala: " Hitz egin du Maderas de Obabako gerentearen semeak".
|
|
|
" Gogoratzen zara?
|
Herri
honetan fusilatutakoez hitz egin genuen behin. Haien izenik ba al dakizu?
|
|
|
Benetan. Inaugurazioa
|
herriko
festetan egingo dela, hori bakarrik." Nire gainean jarri zen, lau oinean bezala. Bularrak borobilak zituen, bere gorputz argalari zegozkion baino beteagoak.
|
|
|
Don Jaime txoferraren ondoan eseri zen, eta beste bi gizonak autoak zeuzkan aulkitxo tolesgarrietan, parez pare berarekin eta Bernardinorekin. Segituan, hoteletik
|
herrirako
errepide estuan behera abiatu ziren. Errebuelta itxietan oreka galtzeko arriskuan jartzen ziren denak, hainbestekoa zen abiadura.
|
|
|
Neskak hitz beste egin zuen: "
|
Herrira
joan behar al duzue orain. Jostundegian ari naiz lanean eta kamioian eramaten banauzue, alde ederra.
|
|
|
" Non ibili ziren
|
herri
honetako batzuk. Ameriketan ala Sodoman?", galdetu zuen 1935eko Ostiral Santuan Fray Victor izeneko sermolari batek.
|
|
|
Solaskide guztien artean, maisuak ziren musikatxo hura gehienik estimatzen zutenak, eta Bernardinok poesia bat ere egin zuen Amerika, Unamunok Espainiako
|
herriekin
osatutakoaren antzera, leku izenak bata bestearen atzean jarriz: " Seattle, Vancouver, Old Manett, New Manett; Alice Arm, Prince Rupert, Nairen Harbour.".
|
|
|
Kontrako bidea egiten ari ote nintzen ere iruditzen zait batzuetan. Ameriketa dela nire benetako
|
herria
, eta deserrian bizi naizela".
|
|
|
Gainera, Errepublikaren aurkako indarren irratiak etengabe zioena hartu behar zen gogoan: " nazionalek" —faxistek— kriminaltzat joko zituztela
|
herrietatik
ihes egiten zutenak, eta harrapatzen zituzten lekuan fusilatu. Azkenean, bai berak eta bai Bernardino eta Mauricio izeneko maisuek gelditzea erabaki zuten.
|
|
|
Errepublikaren aurkako indar nazionalak
|
herri
baten jabe egiten zirenean, apaiz bat ekarri eta bertako elizan meza bat ematea izaten zuten aurreneko lana, leku hura deabruak hartuta gelditu izan bailitzan errepublikazaleek agindu bitartean. Eta Obaban ere halaxe jokatu nahi izan zuten Nafarroako batailoia herriko udaletxean sartu eta bandera aldaketa egin orduko.
|
|
|
Errepublikaren aurkako indar nazionalak herri baten jabe egiten zirenean, apaiz bat ekarri eta bertako elizan meza bat ematea izaten zuten aurreneko lana, leku hura deabruak hartuta gelditu izan bailitzan errepublikazaleek agindu bitartean. Eta Obaban ere halaxe jokatu nahi izan zuten Nafarroako batailoia
|
herriko
udaletxean sartu eta bandera aldaketa egin orduko. Gertatu zen, ordea, tropak abuztuaren hamarrean sartu zirela, goizeko hamaiketan, eta ihesean Obabatik pasa ziren miliziano batzuek tiroz botata utzi zituztela, aurrez, udaletxeko arkupean bertan, herriko apaiz zaharra eta egoera berrian alkate izan behar zuen nekazaria.
|
|
|
Eta Obaban ere halaxe jokatu nahi izan zuten Nafarroako batailoia herriko udaletxean sartu eta bandera aldaketa egin orduko. Gertatu zen, ordea, tropak abuztuaren hamarrean sartu zirela, goizeko hamaiketan, eta ihesean Obabatik pasa ziren miliziano batzuek tiroz botata utzi zituztela, aurrez, udaletxeko arkupean bertan,
|
herriko
apaiz zaharra eta egoera berrian alkate izan behar zuen nekazaria. Nafarroako batailoian buru egiten zuen Degrela kapitainak errepresaliak hartu zituen, eta hogeita lau ordu baino lehenago beste zazpi gizon zeuden leku berean zerraldo:
|
|
|
" Zein da zure izena?", galdetu zion azkenean gazteari. " Marcelino." Gero jakingo zuen
|
herrian
Berlino deitzen ziotela, hiri hartara joatekotan ibili zelako" zinematografoan" Alemaniako Alderdi Nazionalistari buruzko erreportaje bat ikusi ondoren. " Oso ondo, Marcelino.
|
|
|
" Berri berria, oso ona.
|
Herritik
hiru kilometrora dago, horko mendi horren magalean. Ez dakit ba zenbat gela izango dituen, hogeita hamarren bat bai.
|
|
|
Ez dugu garbiketarik behar." Arratsalde hartako mezaren ondorenean, harenga bat eman nahi zien Obabako gazte guztiei bere batailoian kemenez sar zitezen, eta arkupe hura lekurik egokiena iruditzen zitzaion.
|
Herriko
zazpi gizonek isuritako odola zapaltzea: bataiatzeko modu hori nahi zuen soldadu berrientzat.
|
|
|
Egoera zela-eta egunero biltzen zen don Pedro
|
herrian
geratutako bi maisuekin, eta agur esateko tenorea heltzen zenean ahalegin doiak egiten zituen hoteletik joan ez zitezen. " Ez duzue beste kafe bat hartuko?" Bernardinok eta Mauriciok ezetz esaten zioten, ez zutela familia kezketan eduki nahi, eta herrirantz abiatzen ziren mendian behera.
|
|
|
Egoera zela-eta egunero biltzen zen don Pedro herrian geratutako bi maisuekin, eta agur esateko tenorea heltzen zenean ahalegin doiak egiten zituen hoteletik joan ez zitezen. " Ez duzue beste kafe bat hartuko?" Bernardinok eta Mauriciok ezetz esaten zioten, ez zutela familia kezketan eduki nahi, eta
|
herrirantz
abiatzen ziren mendian behera. Basoko bidezidorrei jarraiki, abiatu ere.
|
|
|
Abuztuaren 15ean, Ama Birjinaren egunean, don Pedrok
|
herrira
jaistea erabaki zuen soldadu guztiak elizara eramango zituztelakoan. Bertatik bertara aztertu nahi zuen egoera.
|
|
|
Entzuna zion Miguel maisuari Nafarroako batailoiko kideak nekazari ezjakin eta erdi basatiak zirela, eta beren lehenengo lana
|
herri
batera sartzean etxe aberatsetako ispiluez jabetzea izaten zela; baina hotelera sartu zirenek bere gelan zeukan arma bakarrik hartu zuten, Winnipegen erositako sei tiroko erriflea, Winchester markakoa. " Nondik atera duzu hau?", galdetu zion gizon beltzaranak erriflea aztertuz.
|
|
|
Zienpies ak egur garraioan ibiltzen ziren mendi kamioiei deitzen zitzaien. " Gaur ez gara
|
herritik
etorri —azaldu zion Lubisek— Iruaindik etorri gara, eta otordua artzainareneko Adelak prestatu du". Langilea ile kizkurra zen, eta irribarre egitean ezpainak ere kizkurtu egiten zitzaizkiola zirudien.
|
|
|
" Zenbat ogi behar dituzue?"" Emaizkidak zortzi." Ogiak librakoak ziren, nahiko handiak. " Uzkudun omen zetorrek
|
herriko
festetara", esan zuen gizonak zortzi ogiak besarkatu eta Lubisengana zuzenduz. " Ni ere etorriko nintzateke hamabost mila pezeta ordainduz gero!", erantzun zion Lubisek.
|
|
|
Obaba alboko
|
herri
koxkor bateko ikaslea zen Aguiriano, kolegioko atletismo taldean zebilena. Trenean etortzen zen bera ere, eta geltokira iritsi orduko korrika abiatzen zen entrenatzea komeni omen zitzaiolako.
|
|
|
Poliki poliki, kolegioko egoerak hobera egin zuen trenean joaten ginen
|
herri
txikietako ikasleontzat. Hirikoekin betidanik geneukan lehia hartan guk abantaila hartu genien, eta Hipo prefektuak notak banatzerakoan gelako guztien aurrean esan zuenez, haiek baino hobeak ginen denean.
|
|
|
Eta Adrianen atzetik, artista bezala, ni neroni nentorren, soinua jo nuelako Eguberri haietako ospakizunean. Azkenez,
|
herri
txikietakoen gailentasuna bermatuz nahiz oso arrazoi desberdinengatikMartin zegoen. Gero eta itzal handiagoa zeukan kolegio guztian.
|
|
|
Klaseko beste edonorekin ere atera izango zen bere onetik; baina gaizkile likitsa —izenlagun horrekin hautsi zuen bere hitz egiteko ezinanor eta ni izatea,
|
herri
txiki bateko giro garbi eta inozentean jaiotako mutil jator bat, kaperan harmonioa jotzen zuena, pairaezina egiten zitzaion.
|
|
|
Udaletxearen beheko solairuan leiho bakarreko soto bat zegoen arkupearen eta ostatuaren artean,
|
herriko
jendeak betidanik" kartzela" deitutakoa eta," lapurrak eta hiltzaileak Obabatik ezkutatu ziren garaietatik", ostatuaren biltegitzat erabiltzen zena. Bertan preso zegoela, ilunpean leiho bakarra oholekin itsutua zegoendon Pedro ardo zahagi batzuen gainean etzan zen etsita, pentsatuz noiznahi azalduko zirela atean bera" paseoan" eraman behar zutenak, pentsatuz halaber bizitzako azken orduak zituela eta zer egin behar zuen, zer egiten ote zuten halako egoeran suertatzen ziren kondenatuek.
|
|
|
Arkupera atera ziren, eta hormari begira utzi zuten segituan. Konturatu zen, halere,
|
herriko
plaza eta kaleak huts hutsik zeudela, eta eguzkia mendien atzerantz zihoala. Bukatzen ari zela abuztuaren hamabosta.
|
|
|
Zintak —sorbaldatik gerrira gurutza zitezkeen zetazko bandak, izatezfestetako lehen egunerako prestatzen zituzten Obabako neska ezkongaiek. Kolore bizikoak, zein bere brodatu eta marrazkiekin, zinta karrera esaten zitzaion jokoa zela bitarte banatzen ziren
|
herriko
mutilen artean. " Behar al duzu zerbait?", galdetu zidan amak.
|
|
|
Nirea zuria bezala, besteak koloretakoak ziren, gorriak eta berdeak batez ere. " Ahaztuta al dauzkazu zure
|
herriko
ohiturak. Ez al zara gogoratzen?"
|
|
|
|
Herriko
plazara joan ginen tabernan garagardo bat edatera, eta Adrianez mintzatzen hasi zitzaidan Joseba, zer albiste ona zen gure lagunak klinikara joatea erabaki izana. Isidrok beste gizon bat ematen zuela, eta proiektuak zeuzkala aspaldiko partez.
|
|
|
Haserre, iruditu zitzaidanez. " Alferrik ari da, kapitainak ez du atzemandakoa —el retenido— bihar goizera arte libratuko —esan zidan guardia gazteak—
|
Herriko
medikua zela esanez azaldu da. Baina ez zekarren agiri bakar bat ere, eta kapitainak ez dio pasatzen utzi." Urtzaren ertzera egin zuen, eta nik bere atzetik.
|
|
|
Gaur arratsaldean bulegoan nengoen, atzo hasitako kontabilitate lanak bukatzen, eta leihoan barrena Josebaren jarduna iristen zitzaidan garbi. Mary Annentzat eta Helenentzat ez ezik, Donald, Carol eta Book Clubeko beste bizpahiru kiderentzat ari zen" Euskal
|
Herriko
arazoaz" eta" terrorismoaren bukaeraz".
|
|
|
Kasu bat aipatzearren, Agustin izeneko bere lagun baten aitita amamak eta bi izeko bertan hil zirela, eta zer nahi zen horrelako aurrekari batekin, zer espero zitekeen Agustinengandik, hilarrietan euskaraz idaztea ere galarazita zegoen giro batean. Euskal
|
Herriko
jendeari gorroto zion gobernuak oso goian kokatu zuela altzairuzko bola, eta holaxe hasi zela dena. Eta jarraian —" Ezinezkoa da altzairuzko bola bat nahi den tokitik eramatea" lehen uneko biktima inuzenteek beste biktima batzuk sortu zituztela, haiek ere inuzenteak.
|
|
|
Konturatu baino lehen bulegotik kanpo nengoen, portxearen ertz batean. " Davidek ez al dizue Euskal
|
Herriaz
hitz egin?", esan du Josebak ikusi nauenean. Donaldek seinalatu egin nau, irribarre maleziatsu bat ezpainetan:
|