|
2000
|
|
|
Bat etorri behar dugu herriek euren artean lotura txikiak zituztela esatean; Estatuen artean harremanik
|
ez
. Gerla zen herriok gerturatzeko bide bakarra, elkar hiltzeko tenorean zirenean.
|
|
|
Gizakiek, hala dio berak, zera uste zuten: atzerritarrak, zuzenbide zibileko loturarik gabekoak izan eta
|
ez
zitzaiela inolako justizia edo erruki mailarik ere zor.
|
|
|
Antzinako Erregimenean, norbanako pribilegiodun eta pribilegiogabekoen arteko bereizketa, leinuzkoen eta arrunten arteko horrek bazituen, ondasunen ikuspegitik, sailkapen ugari, gaur egun desagertu eta berriro biztuko
|
ez
direnak.
|
|
|
Esan daiteke gauzak ere norbanakoen antzera sailkatu egiten direla. Ondasunak feudalak eta
|
ez
feudalak, menpekoak eta askeak ziren. Dagoeneko desagertu da hori; ez ditugu zaindu gizakien arteko hurbiltze horrek dakartzan zortasun hiritar eta landatarrak baino.
|
|
|
Ondasunak feudalak eta ez feudalak, menpekoak eta askeak ziren. Dagoeneko desagertu da hori;
|
ez
ditugu zaindu gizakien arteko hurbiltze horrek dakartzan zortasun hiritar eta landatarrak baino. Horiek ere, ezinbestekoak, gizartea bera ahalbideratzen duten betebehar eta arta berezien ondorioak baitira.
|
|
|
Objektu desberdin horien gainean jarri ditugun arauak, hemen banan banan aurkeztea alferrik bada ere, aldi guztietan praktikan erabili direnekin bat datoz. Gauzen egungo ordenari egokitzen
|
ez
zaizkionak edo esperientziak berak erakutsitako desegokierak; horiek dira, eta besterik ez, aldatu edo birmoldatu ditugunak.
|
|
|
Objektu desberdin horien gainean jarri ditugun arauak, hemen banan banan aurkeztea alferrik bada ere, aldi guztietan praktikan erabili direnekin bat datoz. Gauzen egungo ordenari egokitzen ez zaizkionak edo esperientziak berak erakutsitako desegokierak; horiek dira, eta besterik
|
ez
, aldatu edo birmoldatu ditugunak.
|
|
|
Kontratuak eta oinordetzak dira nork berea
|
ez
duena eskuratzeko eta jada norberarena den hori eskualdatzeko modu nagusiak.
|
|
|
Haatik, aurreko lege guztiei men egin eta lekukoen froga onartu dugu, aurretiazko eta idatzizko froga zantzurik badago. Aldiz, idatzizko froga zantzua
|
ez
da premiazkoa merkataritza negozioetan, horiek Burtsan, plazan edo bat bateko elkarrizketan gauzatzen baitira.
|
|
|
Premiek gerturatzen dituzte; kontratuak biderkatu egiten dira, euren premiak beste.
|
Ez
dago munduan legerik giza kontuetan zenbat eta zer nolako itunak egin behar diren zehazteko. Hortik datoz, etorri ere, Erromako legeetan diren izenik gabeko kontratu anitzak.
|
|
|
Miletan entzun ohi da, lege kontuetan dihardutenen artean bederen, Frantziako Kode Zibilaren oihartzuna. Egun
|
ez
dugu Europako lurretan inor aurkituko, legeari emana eta horren ospea aitortzen ez duena. Unibertsitate guztietako Lege Fakultate eta Eskolak, Auzitegiak, abokatuak nahiz legelarien lanbideak... oro dira Kode Zibil haren lorratz eta segidakoak.
|
|
|
Miletan entzun ohi da, lege kontuetan dihardutenen artean bederen, Frantziako Kode Zibilaren oihartzuna. Egun ez dugu Europako lurretan inor aurkituko, legeari emana eta horren ospea aitortzen
|
ez
duena. Unibertsitate guztietako Lege Fakultate eta Eskolak, Auzitegiak, abokatuak nahiz legelarien lanbideak... oro dira Kode Zibil haren lorratz eta segidakoak.
|
|
|
Kode Zibila eta Zuzenbide idatzia, horra hor legelariok azken berrehun urteotan Europan zehar (Britainiako uharteak salbu) izan dugun lelo ezin baztertuzkoa. Lelo ezaguna, errepikatua, geureganatua, eta, zer esanik
|
ez
, Europatik kanpora ere zabaldua eta barreiatua.
|
|
|
Orduko saio eta ahaleginak aipatu behar dira, beraz, ordukoek baldintzatzen baitituzte egungo hauek, urte luzeetan baldintzatu dituzten modu berean. Baldintzatu eta beharbada, baldintzatuko ere, kodearen aroa
|
ez
baita agortu, aurkakoa aspalditik aldarrikatu bada ere1.
|
|
|
Horra hor, berba magiko horren menera, hainbat belaunaldiren oihua. Berezkoa, parekorik gabekoa, besterik ezagutu
|
ez
duten lege jarduleentzat. Argigarri, hala ere, denontzat, Kode Zibilera biltzen baita arlo zibileko zuzenbidearen eskarmentu luzea.
|
|
|
Hego Euskal Herria ezagutuko du horrek, Napoleonen armadaren pean. Alta, Euskal Herriko Iparraldean
|
ez
bezalaxe, Hego Euskal Herrian luze iraungo du Kode Zibil baten egikerak. Egin ere, 1889 urtean egingo da hori Espainia osorako, foru zuzenbideari lotsa gordeta, apurrean bada ere.
|
|
|
Alferreko legerik, beraz, inola ere
|
ez
, horrek premiazkoak beheratu eta legeriaren zehaztasuna eta aginpidekotasuna zalantzan jarriko lituzke eta. Horren ondorioz, Frantzia gisako Estatu handi batek, nekazaritza zein merkataritza baitaratu eta horrenbeste langintza desberdin eta mota anitzekoak eskaintzen dituen horrek, hain juxtu ere, ez lituzke gizarte ezeuki edo urriago bati dagozkion lege single horiek onetsiko.
|
|
|
Egiatan, aldera al daitezke herri hasiberri bateko erakundeak, aberastasun eta zibilizazio mailarik gorena bere barnean jaso duen herri batekoekin? Erroma bera ere, handia izateko jaioa eta zelanbait esateko, betiereko hiria izateko xedatua,
|
ez
al zen berehalakoan konturatu lege horien askiezaz. Haren ohituretan oharkabe gertatutako aldaketok, ez al zituen legerian arin arin ezagutarazi?
|
|
|
Erroma bera ere, handia izateko jaioa eta zelanbait esateko, betiereko hiria izateko xedatua, ez al zen berehalakoan konturatu lege horien askiezaz? Haren ohituretan oharkabe gertatutako aldaketok,
|
ez
al zituen legerian arin arin ezagutarazi. Ez ote zuen goizetik hasi Zuzenbide idatzia zuzenbide ez idatzitik bereizten?
|
|
|
Haren ohituretan oharkabe gertatutako aldaketok, ez al zituen legerian arin arin ezagutarazi?
|
Ez
ote zuen goizetik hasi Zuzenbide idatzia zuzenbide ez idatzitik bereizten. Ez al ziren bata bestearen ondoan etorri, senatukontsultoak, plebiszituak, pretoreen ediktuak, kontsulen ordenantzak, edilen araudiak, juriskontsultoen erantzun edo erabakiak, pragmatika berronespenak, erreskriptuak, ediktuak eta enperadoreen nobelak?
|
|
|
Agintekeriazko Estatuetan, printzea lurralde osoaren jabe izan eta merkataritza osoa Estatuko Buruzagiaren izenean eta horren probetxurako egiten den horietan, gizabanakoek
|
ez
dute askatasunik, borondaterik edo jabetzarik, eta epaile eta borrero gehiago dira, legeak baino; haatik, herritarrek zer zaindu eta zer babesturik badute, eskubide politiko nahiz zibilen jabe badira eta ohorea aintzat hartzen bada, herri horietan bertan, lege kopuru zehatza behar da horiei guztioi aurre egiteko. Ondasun mota desberdinak, langintza bestelakotsuak, giza bizitzaren osterantzeko egoerak, horiek guztiek eskatzen dituzte erregela berezkoak.
|
|
|
Gizona kudeatzaile makala izan daiteke, senarrik erakoena izanik ere. Emaztearen amodioa izan dezake horrek, eta
|
ez
, ostera, arazo batzuen gaineko konfiantza. Emazte hori, behartuta al dago bere bihotza bortxatzera, ondasunak gordetzekotan edota ondasunok abandonatzera, bihotzaren taupadei men egin ahal izatekotan?
|
|
|
Dibortzioaren arrazoiak kontratuaren urratze agerikoak dira. Horrexegatik
|
ez
ditugu onartu, lege arrazoien artean, heriotza zibila —naturalaren antzekoa— eta ezkontide batek bestea salatzeko moduko delituak. Ez dugu zuzen ikusi dibortzioak onargarriagoa izan behar duenik, beste garai batean banantzeak ziren bezainbestekoak, behinik behin.
|
|
|
Familiaren Kontseilua, agi denez, zer eskatu eta aurretik huraxe emateko prest dago.
|
Ez
du besterik eskaintzen nonzeberri edo onarterraz askoren taldea baino, beti zain senar emazteekin bat egiteko, legeen aurka eta gainetik. Senideak erraz har daitezke amodio edo gorrotoaren susmagarritzat, alderdi bata nahiz bestearen aurka:
|
|
|
|
Ez
dezagun ahantz hurrengo puntua. Kontua ez da, oro har, dibortzioa ona den jakitea, baizik eta noraino den komenigarria, legeek hertsitzeko duten ahalmenaz baliaturik, berez aske den zerbait horretan eskua sartzea, batez ere, aintzat hartzen bada halako autuetan bihotzak eta sentimenduek dituzten pisua eta garrantzia.
|
|
|
Ez dezagun ahantz hurrengo puntua. Kontua
|
ez
da, oro har, dibortzioa ona den jakitea, baizik eta noraino den komenigarria, legeek hertsitzeko duten ahalmenaz baliaturik, berez aske den zerbait horretan eskua sartzea, batez ere, aintzat hartzen bada halako autuetan bihotzak eta sentimenduek dituzten pisua eta garrantzia.
|
|
|
Heldutasun gutxiko gizarte batean, ezkontzari
|
ez
zaio jaramonik egiten, espeziea ugaltzeko ezpada, herri berri batek hasteko eta gehitzeko premia duelako.
|
|
|
Gizaki tolesgabe eta trauskilei
|
ez
zaie neketsu izaten seme alaba anitz izatea; aitzitik, hainbaten ezean, beldur dira horiek, ea nahikoak dituzten; bide beretik ere, eskandalurik gabe ikusi ohi da nola doan andrazkoa eskurik esku eta besorik beso, senar batengandik beste batengana; ume ahul eta gaixoen babesgabekeria ahalbideratzen da; ezkontzeko gaitasuna ukatzen zaie norbanako batzuei, horiek, euren adina dela eta, izadiaren eg... Ezkontza lege politiko batzuek arautzen dute, ez lege zibil eta naturalek.
|
|
|
...me alaba anitz izatea; aitzitik, hainbaten ezean, beldur dira horiek, ea nahikoak dituzten; bide beretik ere, eskandalurik gabe ikusi ohi da nola doan andrazkoa eskurik esku eta besorik beso, senar batengandik beste batengana; ume ahul eta gaixoen babesgabekeria ahalbideratzen da; ezkontzeko gaitasuna ukatzen zaie norbanako batzuei, horiek, euren adina dela eta, izadiaren egitekoentzat aproposenak
|
ez
direnean. Ezkontza lege politiko batzuek arautzen dute, ez lege zibil eta naturalek.
|
|
|
Gizaki tolesgabe eta trauskilei ez zaie neketsu izaten seme alaba anitz izatea; aitzitik, hainbaten ezean, beldur dira horiek, ea nahikoak dituzten; bide beretik ere, eskandalurik gabe ikusi ohi da nola doan andrazkoa eskurik esku eta besorik beso, senar batengandik beste batengana; ume ahul eta gaixoen babesgabekeria ahalbideratzen da; ezkontzeko gaitasuna ukatzen zaie norbanako batzuei, horiek, euren adina dela eta, izadiaren egitekoentzat aproposenak ez direnean. Ezkontza lege politiko batzuek arautzen dute,
|
ez
lege zibil eta naturalek. Aspaldiko usadioan, Erromako herritar batek baimena zuen bere emaztea beste bati maileguan emateko, seme alaba hobeak izatekotan; horra hor lege politiko hutsa.
|
|
|
Nazioa eraturik dagoenean, jende aski izaten da; ugaltzeko gogoa gutxiago nabarmentzen da; ezkontzaren xedea baino, kezka zabalagoa da ezkontzaren gozo eta duintasunarena; familietan ordena iraunkorra bilatzen da eta amodioari aitortzen zaio halako esparru mugatua, ordena hori inoiz ere urratua izan
|
ez
dadin.
|
|
|
Erlijio katolikoa Frantzian nagusi izan den bitartean, erlijio erakundeak zibilekoekin batera estekaturik egon diren bitartean, ezinezkoa zen lege zibilek ezkontzaren hautsezintasuna adieraztea, erlijioaren legeak gauza bera egiten
|
ez
zuen bitartean. Izan ere, erlijioaren legea Estatuarena zen eta beharrena baita gizakiak gobernatzen dituzten oinarriak batera ibiltzea.
|
|
|
Gure artean dibortzioa debekatu behar
|
ez
dugulako ustetan jardun dugu; bestela, gure legeak ere ageri agerian leudeke berori baimentzen duten kultuen aurka; orobat, ezin daitezke inola ere behartu kultu horietako gizakiak erlijioarena baino ezkon estekadura lazgarriago batez.
|
|
|
Ezkontzaren betierekotasunerako gogoak, izadiarena berarena dela ere, ezinbestean dakar grinak geldiarazteko muga; modu horretan, legeek dute, eduki ere, halako indar eta boterea, kontraturik santuena nahikeriaren edo iraungabekeriaren joko hutsa izan
|
ez
dadin; areago oraindik, inon dagoen eskuerarik indartsuena ere berea dute legeek, kontratu hori grina zital baten harat honat lotsagarrien objektua izan ez dadin.
|
|
|
...aren betierekotasunerako gogoak, izadiarena berarena dela ere, ezinbestean dakar grinak geldiarazteko muga; modu horretan, legeek dute, eduki ere, halako indar eta boterea, kontraturik santuena nahikeriaren edo iraungabekeriaren joko hutsa izan ez dadin; areago oraindik, inon dagoen eskuerarik indartsuena ere berea dute legeek, kontratu hori grina zital baten harat honat lotsagarrien objektua izan
|
ez
dadin.
|
|
|
Alegatzea
|
ez
da frogatzea: izate eta aiurri bateraezintasuna ez da froga zehatz eta legezko baten objektua izan.
|
|
|
Alegatzea ez da frogatzea: izate eta aiurri bateraezintasuna
|
ez
da froga zehatz eta legezko baten objektua izan. Azken batean, halakoan oinarri hartzeak, dibortzioa legeztatzeko, ez dakar besterik ezkontide bakoitzari bere nahieraren arabera ezkontza desegiteko eskubide kaltegarria ematea baino.
|
|
|
izate eta aiurri bateraezintasuna ez da froga zehatz eta legezko baten objektua izan. Azken batean, halakoan oinarri hartzeak, dibortzioa legeztatzeko,
|
ez
dakar besterik ezkontide bakoitzari bere nahieraren arabera ezkontza desegiteko eskubide kaltegarria ematea baino. Ba al dago munduan kontraturik, kontratugile bakar batek bere gogo eta nahierara suntsi dezakeena, beste alderdiaren adostasunik gabe?
|
|
|
Berba batez esateko, egintza mingarri askorengatik. Horietako bat ere
|
ez
da larria; horien metaketak, berriz, beroriek pairatu behar dituen ezkontidearentzat, nahigabe eta sufrikario izugarriak.
|
|
|
Izan daiteke halakorik, baina egia da, baita ere, izate eta aiurri baterazintasun horrek dibortziorako oinarri zentzuzko baten eza ezkuta dezakeela. Nork berma dezake, dibortziorako arrazoirik azaldu
|
ez
delarik, horretarako zio nahikorik badagoela?
|
|
|
Ezkontza
|
ez
da egoera soila, bizi egoera baino. Ezin, hortaz, batuketa aldakor eta iheskor horien antzarik izan.
|
|
|
Premiazkoa da, hala esan ohi da behinik behin, ondo konpontzen
|
ez
diren senar emazteei laguntza ematea. Gure ohitura eta usadioei egotzi zaie ezkontza makurrak sustatzea.
|
|
|
Legeek euren eskuetan dagoen oro egiten dute ezkontzetan desbideraketa eta gaitzespenak saihesteko, horiek konponezinak baitaitezke; kontratuegileei den askatasunik zabalena ekartzen diete; kontratuari ere publizitate itzela; gurasoen adostasuna eskatzen dute, adostasun hori hartzen dutelako, gurasoen arretak moldatua eta sentimendurik hunkigarrienek ukitua, beste edozein zuhurtziaren gainetik. Neurri horiek gorabehera, legeek
|
ez
badute euren objektua betetzen, ez dira eurak salagarritzat hartu behar, gizateriaren ahulezia berezkoak baino.
|
|
|
Legeek euren eskuetan dagoen oro egiten dute ezkontzetan desbideraketa eta gaitzespenak saihesteko, horiek konponezinak baitaitezke; kontratuegileei den askatasunik zabalena ekartzen diete; kontratuari ere publizitate itzela; gurasoen adostasuna eskatzen dute, adostasun hori hartzen dutelako, gurasoen arretak moldatua eta sentimendurik hunkigarrienek ukitua, beste edozein zuhurtziaren gainetik. Neurri horiek gorabehera, legeek ez badute euren objektua betetzen,
|
ez
dira eurak salagarritzat hartu behar, gizateriaren ahulezia berezkoak baino.
|
|
|
Noiz aldarrikatuko da dibortziorako erraztasunik zabalena, ondo konpontzen
|
ez
diren ezkontideen mesederako. Ezkontzak inoizkorik askeenean direnean; berdintasun politikoak baldintzen desberdintasun muturrekoena desagerrarazi duenean, hau da, ezkontideek izadiaren goi arnas gozoei men egin eta harrokeriazko aurreiritzien aurka borrokatu behar ez duten une horretan bertan.
|
|
|
Noiz aldarrikatuko da dibortziorako erraztasunik zabalena, ondo konpontzen ez diren ezkontideen mesederako? Ezkontzak inoizkorik askeenean direnean; berdintasun politikoak baldintzen desberdintasun muturrekoena desagerrarazi duenean, hau da, ezkontideek izadiaren goi arnas gozoei men egin eta harrokeriazko aurreiritzien aurka borrokatu behar
|
ez
duten une horretan bertan. Gizarte deusezkeria horiek, hain zuzen ere, sortzen zituzten, ezkon hitzetan eta ezkontzetan, deserosotasuna, premia larriak eta zergatik ez esan, patuaren ezinbestekotasuna ere.
|
|
|
Bateraezintasun horren alegazioa egingo dute berori betetzen
|
ez
duten guztiek. Kontraturik nagusi eta jasoenak ez du ezelako egiturarik izango eta begirunea ere ez zaio zor izango; ohitura onak etengabe urratuko dituzte legeek.
|
|
|
Bateraezintasun horren alegazioa egingo dute berori betetzen ez duten guztiek. Kontraturik nagusi eta jasoenak
|
ez
du ezelako egiturarik izango eta begirunea ere ez zaio zor izango; ohitura onak etengabe urratuko dituzte legeek.
|
|
|
Bateraezintasun horren alegazioa egingo dute berori betetzen ez duten guztiek. Kontraturik nagusi eta jasoenak ez du ezelako egiturarik izango eta begirunea ere
|
ez
zaio zor izango; ohitura onak etengabe urratuko dituzte legeek.
|
|
|
Dibortzioa ere elkarrekiko adostasunak ekar dezake, ezkontza bera elkartea delako kari hori oinarri hartuta. Elkarte hori, esan gabe doa,
|
ez
litzateke betierekoa izango.
|
|
|
Ezkontza nahitaezkoa da, gizartearen beste kontratuak
|
ez
bezalaxe.
|
|
|
Elkarte arruntetan nork bere izenean egiten ditu itunak, interes ilun eta pribatuen gainean eta norberaren ondasunen ararteko gisa. Ezkontzan norberak
|
ez
du itunik egiten norberaren izenean, beste batzuen izenean baizik; norberak zin egiten du familia berriaren babesle izatea, familia berri horri emango baitizkio zer guztiak. Estatuarengatik, gizateriaren elkarte orokorrarengatik egiten du itun norberak ere.
|
|
|
Horiei kalte egiteko borondaterik zein ahalmenik ezin izan. Ezkontza elkartea
|
ez
da, beraz, beste baten idurikoa.
|
|
|
Gaitzak eta ajeak ere
|
ez
ditugu aintzat hartu dibortziorako arrazoien artean. Senar emazteak ez al dira elkartu zorion nahiz zoritxarrerako?
|
|
|
Gaitzak eta ajeak ere ez ditugu aintzat hartu dibortziorako arrazoien artean. Senar emazteak
|
ez
al dira elkartu zorion nahiz zoritxarrerako. Elkar abandonatu behar al dute elkarri laguntzeko betebeharra dutenean?
|
|
|
Betebeharrak losintxa eta plazerrekin bukatu al dira? Erromako legeen esamolde ederrari jarraikiz, ezkontza bera
|
ez
al da ezkontideen arteko elkarte oso eta hutsik gabekoa, bizitzaren on gaitzetan partaidetza eta gauza guztien —zeruko nahiz lurrekoen— komunikazioa eskatzen duena?
|
|
|
Ezkontide baten ajeak direla eta, hura errefusatzeko baimena nahi izatea, besterik gabe, nola ulertu? Aje eta min horiek
|
ez
al dukete jatorria ezkontzan bertan. Nola, beraz, dibortziorako arrazoi zentzuduna izan?
|
|
|
Nola, beraz, dibortziorako arrazoi zentzuduna izan? Errukia, elkarrekiko aitortza,
|
ez
al dira amodioaren laguntzaileak?
|
|
|
Zergatik, bada, ondasun banantzea legezta dezaketen arrazoi berberek ezkontza desegin? Ezkontza pertsonen arteko batuketa da; senar emazteak aske dira euren ogasuna kolokan
|
ez
jartzeko. Zergatik, beraz, ezkontza esekita utzi, arrotza zaion kari batetik?
|
|
|
Beste garai batean, gizabanakoen banantzeak zekarren ondasunen banantzea, baina ondasun banantzeak sekula ere
|
ez
gorputzena.
|
|
|
Horrexegatik ez ditugu onartu, lege arrazoien artean, heriotza zibila —naturalaren antzekoa— eta ezkontide batek bestea salatzeko moduko delituak.
|
Ez
dugu zuzen ikusi dibortzioak onargarriagoa izan behar duenik, beste garai batean banantzeak ziren bezainbestekoak, behinik behin.
|
|
|
Gutxitan gordetzen dituzte horiek, taldetxoek arinki askatzen dituzten negozioetan, halako ganora edo arreta, hain zuzen ere, moralak agintzen dituenak ohitura arloetan. Aspaldikoa da eta bizitzak hala erakutsia, dibortzio baterako adiskideak eta aliatuak batuta ere, horiek
|
ez
dutela osterantzekorik egiten beste batzuek idatzi agiriak sinatu eta gertatu den ororen gainean ezjakinarena baino.
|
|
|
Zeresanik
|
ez
, gizakien egoera zibilari dagokiona, euren itun eta eskubideak, auzitegien menpeko dira.
|
|
|
Eztabaidak oztopatzeko asmoz, prozedura bereizia moldatu dugu, eztabaida horiek ganorazkoak eta nahikoak izan daitezen, jendaurrean plazaratu
|
ez
arren. Dibortzioaren autuak etxe barruan eztabaidatu behar dira, eskandalurik gabe.
|
|
|
Arrazoi sustraidunak tartean direla erdietsi zuen hark dibortzioa; ordutik hona, haren egintzak, ordura arteko gaitzak menderaturik, beraren egoera hori ezerezten dio eta ordaindu beharreko kalte handiak ere egiten.
|
Ez
dago zertan orekatu, bi ezkontideon artean, dibortzioa nork eskuratu eta nork egin duen ezinbesteko.
|
|
|
Epaileak, unean uneko banantzea agin dezake, ezkontideen artean bakea berregiteko esperantza bada. Gonbitea eta deia egiten du hark, epaia emateko betebeharra
|
ez
dueino.
|
|
|
Fideltasuna, fede agindua, horixe da gizon batekin elkartzen den andrazkoari emazte titulua ematen diona. Titulu ederra, zin zinez, zaharrek horri —eta
|
ez
lizunkeriari— irizten baitzioten bertutea eta ohorea. Bistakoa da, baita ere, lasaitu beharra dagoela batu egiten diren gizonezkoaren eta andrazkoaren egiazko gogoaren aldetik, batze hori gauzatzen bada jakineko baldintza eta eretan.
|
|
|
Izadiaren egintzak, sortzearen misterioaz, urraezinak dira; ezinezkoa litzaiguke beroriek ezkutatzen dizkigun oihal estalkia jasotzea; ezkontza publiko eta erazkorik gabe, seme alabatza kontu guztiak ezerezean geratuko lirateke; amatasuna, beti agerikoa; aitatasuna, aldiz, inoiz ere
|
ez
. Ba al dago ezkontzarik, behar den modukoa, legeak berretsia eta gizarteak aitortua?
|
|
|
Ezkontza deuseza, bi ezkontidek edo eurotariko batek onusteaz egina bada,
|
ez
da duda mudazkoa seme alaben egoera zibilerako. Lege positiboak ez dira horretan lege naturaletik aldentzen.
|
|
|
Ezkontza deuseza, bi ezkontidek edo eurotariko batek onusteaz egina bada, ez da duda mudazkoa seme alaben egoera zibilerako. Lege positiboak
|
ez
dira horretan lege naturaletik aldentzen. Hartara, halakorik egiteko itxura ematen badute ere, funtsean, ez dute besterik egiten lege naturalaren gogoa gizartearen premiei egokitzea baino.
|
|
|
Lege positiboak ez dira horretan lege naturaletik aldentzen. Hartara, halakorik egiteko itxura ematen badute ere, funtsean,
|
ez
dute besterik egiten lege naturalaren gogoa gizartearen premiei egokitzea baino. Lege positibo horiek dira, bestalde ere, aintzat hartu dutenak senar emazteek elkarri agindutako uste horretan duela ezkontzak erroa eta sustraia.
|
|
|
Auzitan dago ezkontzak aurreko seme alabak legeztatu behar dituen. Ingalaterrako legeek
|
ez
dute, osteko ezkontza dela eta, legeztatze hori onartzen; egia esan, legeztatze horri mesfidantzaz begiratzen diote, ohituretan askakeria zabaldu eta familietan ordena ezabatzeko modukoa bailitzan. Frantzian, bestela ere, ekitate naturalari egin zaio so, seme alaben mesederako.
|
|
|
Frantzian, bestela ere, ekitate naturalari egin zaio so, seme alaben mesederako.
|
Ez
, beraz, Estatu arrazoi horri, interes orokorraren menpean jartzen baitu horrek den dena. Gure legeen ustetan, senar emazte horiek, hain zuzen ere, ezlegezko tratuetan ibili ondoren ezkondu direnek, betidanik izan dute gogoa ezkontza erazko batez lotzeko; uste dute ezkontza beti egin dela, gogoz eta desiraz, seme alaben jaiotzetik bertatik eta ekitate fikzio batez, ezkontzari indar atzera eragingarria ematen diote.
|
|
|
Gure gurasoen ekitateak gomendatu zigun xedapen hori aldatzeko premiarik
|
ez
dugu ikusi; hala ere, berori arriskutsu bihur dezaketen kari horien aurkako neurriak geureganatu ditugu.
|
|
|
Ezkontzatik at sorturiko seme alaben egoera zehaztugabea da, neurri gehiagoaz zein gutxiagoaz. Zuzenbide presuntziorik
|
ez
dago haren alde, eta egintza ilunetan du jatorria, horien froga ere ezina dela sarritan. Geroko ezkontzaren bidezko legeztatzea zela eta, izaki misteriotsuak eta ezkutuenak zetozen, itxurakeriazko eskabideak tartean, familien baretasuna aztoratzera.
|
|
|
Desabantaila horiek aurretiaz bazter daitezke, baldin eta legeak geroko ezkontzaren bitarteko legeztatze hori zabaltzen
|
ez
badu seme alaba legezkotzat aitortu izan direnengana baino.
|
|
|
Legeak deus ezartzen
|
ez
badu, eta berak berresten ez duen elkarketa batetik etorri badira seme alabak, ezinbestekoa da seme alaba horiek, eskubideok eskatu ahal izateko, euren gurasoen aldetik halakotzat aitortuak izatea. Bestela izatera, emakumeen ohorea, batuketen bakea eta herritarren onura arriskuan leudeke etengabe.
|
|
|
Legeak deus ezartzen ez badu, eta berak berresten
|
ez
duen elkarketa batetik etorri badira seme alabak, ezinbestekoa da seme alaba horiek, eskubideok eskatu ahal izateko, euren gurasoen aldetik halakotzat aitortuak izatea. Bestela izatera, emakumeen ohorea, batuketen bakea eta herritarren onura arriskuan leudeke etengabe.
|
|
|
Froga hori, zinezko eta legezkoa izanagatik ere,
|
ez
da bakarra; hori gorabehera, ez da zilegi gizakia bere egoera frogatzeko ezinean ibiltzea, dela gurasoen arduragabekeria, dela erregistro publikoak jagoten dituztenen prebarikazioa, dela, azkenez ere, erregistro horien hondamena edo galera. Legearen ekitateari dagokio, halakoetan, beste frogabide bat proposatzea, erregistroaren eza eta galera ordezka ditzakeena.
|
|
|
Froga hori, zinezko eta legezkoa izanagatik ere, ez da bakarra; hori gorabehera,
|
ez
da zilegi gizakia bere egoera frogatzeko ezinean ibiltzea, dela gurasoen arduragabekeria, dela erregistro publikoak jagoten dituztenen prebarikazioa, dela, azkenez ere, erregistro horien hondamena edo galera. Legearen ekitateari dagokio, halakoetan, beste frogabide bat proposatzea, erregistroaren eza eta galera ordezka ditzakeena.
|
|
|
Argi dakusagu, hortaz, egoera zibilaren arloan, lekukoen bitarteko froga ezin daitekeela hainbestean onartu, sekula
|
ez
baita hori onargarri izan idatzizko froga aztarnarik gabe. Badago lasai egoteko premia, mesfidantza sortzen duen froga mota baten aurrean:
|
|
|
Krimen gaiaren esparruan, legea, lekukoen froga onartu ezean, zigortu nahi duen krimena bera ezagutzeko ezinean legoke; krimenetan idatzizkoa zeharka baino
|
ez
baitago eta hori ere, gutxitan eta bakarka; hala ere, egitate hutsak ezin daitezke frogatu lekukoen bitartez ez bada. Lekukoen frogari ematen zaion harrera, krimen horien ikerketa eta epaiketan, premiatik bertatik dator.
|
|
|
Krimen gaiaren esparruan, legea, lekukoen froga onartu ezean, zigortu nahi duen krimena bera ezagutzeko ezinean legoke; krimenetan idatzizkoa zeharka baino ez baitago eta hori ere, gutxitan eta bakarka; hala ere, egitate hutsak ezin daitezke frogatu lekukoen bitartez
|
ez
bada. Lekukoen frogari ematen zaion harrera, krimen horien ikerketa eta epaiketan, premiatik bertatik dator.
|
|
|
Premia bera
|
ez
dago egoera zibilaren kontuetan. Legeak bere gogoa erakusten du gizakien egoera zibila agiri publikoetan idazteko; norbanakoekin ez ezik, familiekin ere arduratzen da nagusiki.
|
|
|
Premia bera ez dago egoera zibilaren kontuetan. Legeak bere gogoa erakusten du gizakien egoera zibila agiri publikoetan idazteko; norbanakoekin
|
ez
ezik, familiekin ere arduratzen da nagusiki. Beraren egoeran zirikatua izan daitekeen horretan, norbanako baten zori ilunak indar gutxiago du legearentzat gizarteak berak izan dezakeena baino, lekukotza gezurrezko batzuen bitartez familia batengana bil baitaitezke familiako ez diren zalantzazko gizaki batzuk.
|
|
|
Legeak bere gogoa erakusten du gizakien egoera zibila agiri publikoetan idazteko; norbanakoekin ez ezik, familiekin ere arduratzen da nagusiki. Beraren egoeran zirikatua izan daitekeen horretan, norbanako baten zori ilunak indar gutxiago du legearentzat gizarteak berak izan dezakeena baino, lekukotza gezurrezko batzuen bitartez familia batengana bil baitaitezke familiako
|
ez
diren zalantzazko gizaki batzuk.
|
|
|
Bigarrenik ere, esan behar da krimen baten ikerketan badugula aspaldikoa
|
ez
den egitatea, berba batez esateko, gure begipean dagoena. Egitate eginberrien froga naturala lekukoena da.
|
|
|
Egitate eginberrien froga naturala lekukoena da. Froga mota hau
|
ez
da komeni aspaldiko horietan galtzen diren egitate kasuetan. Inguruabar askotako eta nahasiak dira horiek, eta ez diote norberaren gogoari zehaztasunik ez atsedenik ere eskaintzen.
|
|
|
Froga mota hau ez da komeni aspaldiko horietan galtzen diren egitate kasuetan. Inguruabar askotako eta nahasiak dira horiek, eta
|
ez
diote norberaren gogoari zehaztasunik ez atsedenik ere eskaintzen.
|
|
|
Froga mota hau ez da komeni aspaldiko horietan galtzen diren egitate kasuetan. Inguruabar askotako eta nahasiak dira horiek, eta ez diote norberaren gogoari zehaztasunik
|
ez
atsedenik ere eskaintzen.
|
|
|
Geroenean ere, krimen baten epaiketan, lekukoen bitarteko froga da biztua kontrakarreko esanetatik, salatuaren argudioetatik eta oro har, salatu hori babesteko forma guztietatik; aitzitik, egoera zibilaren kontuetan
|
ez
dago misterio bera argitu edo iraina desegin dezakeenik norbanakoak hil ostera arte: ez dago krimen guztietan esku eskura den baliabiderik, gezurra eta itxurakeria ezabatzeko.
|
|
|
Geroenean ere, krimen baten epaiketan, lekukoen bitarteko froga da biztua kontrakarreko esanetatik, salatuaren argudioetatik eta oro har, salatu hori babesteko forma guztietatik; aitzitik, egoera zibilaren kontuetan ez dago misterio bera argitu edo iraina desegin dezakeenik norbanakoak hil ostera arte:
|
ez
dago krimen guztietan esku eskura den baliabiderik, gezurra eta itxurakeria ezabatzeko.
|
|
|
Goiburutzat jarri dugu, beraz, egoera zibil autuetan, honako hau: lekukoen bitarteko froga
|
ez
da onargarri, horri pisu gehiagoko frogak eusten ez dion bitartean; hau da, etxeko agiriak, hildako ez susmagarrienak, aldi egokian igorri eta jasotako gutunak; hitz batez esateko, egitate multzoa, hortik antzematen bada egia zein den argitzeko erabilgarri izan daitekeen behar beste aztarna.
|
|
|
Goiburutzat jarri dugu, beraz, egoera zibil autuetan, honako hau: lekukoen bitarteko froga ez da onargarri, horri pisu gehiagoko frogak eusten
|
ez
dion bitartean; hau da, etxeko agiriak, hildako ez susmagarrienak, aldi egokian igorri eta jasotako gutunak; hitz batez esateko, egitate multzoa, hortik antzematen bada egia zein den argitzeko erabilgarri izan daitekeen behar beste aztarna.
|
|
|
Goiburutzat jarri dugu, beraz, egoera zibil autuetan, honako hau: lekukoen bitarteko froga ez da onargarri, horri pisu gehiagoko frogak eusten ez dion bitartean; hau da, etxeko agiriak, hildako
|
ez
susmagarrienak, aldi egokian igorri eta jasotako gutunak; hitz batez esateko, egitate multzoa, hortik antzematen bada egia zein den argitzeko erabilgarri izan daitekeen behar beste aztarna.
|
|
|
Seme alabak aitaren meneko dira; horrek, aldiz,
|
ez
dio besteri men egin behar izadiaren ahotsari baino, horixe baita mintzorik gozoen eta samurrena. Horren izenak batzen ditu amodioa, duintasuna eta boterea; horren magistraturak, erlijioaren ikuspegitik gurasoen errukia deitua izan denak, ez du bestelako larderiarik onartzen, ezpada bihotz desbideratua damuaren baitara ekartzen duena.
|
|
|
Seme alabak aitaren meneko dira; horrek, aldiz, ez dio besteri men egin behar izadiaren ahotsari baino, horixe baita mintzorik gozoen eta samurrena. Horren izenak batzen ditu amodioa, duintasuna eta boterea; horren magistraturak, erlijioaren ikuspegitik gurasoen errukia deitua izan denak,
|
ez
du bestelako larderiarik onartzen, ezpada bihotz desbideratua damuaren baitara ekartzen duena. Bide horretatik bertatik, ez da horren xedea zigorra ezartzea, barkamena merezi izatea baino.
|
|
|
Horren izenak batzen ditu amodioa, duintasuna eta boterea; horren magistraturak, erlijioaren ikuspegitik gurasoen errukia deitua izan denak, ez du bestelako larderiarik onartzen, ezpada bihotz desbideratua damuaren baitara ekartzen duena. Bide horretatik bertatik,
|
ez
da horren xedea zigorra ezartzea, barkamena merezi izatea baino.
|
|
|
Seme alaben adin nagusitasunarekin amaitu egiten da gurasoen aginpidea, ondorio zibilei dagokienez. Nolanahi ere, begiruneak eta aitortzak hortxe diraute, legegileak berak halakoak arautu
|
ez
arren, ondorengoekiko arreta eta betebehar horietan; aldi horretan, bistan da, seme alabek gurasoekiko izan dezaketen kontua legearena ez ezik ohiturarena ere bada.
|
|
|
Seme alaben adin nagusitasunarekin amaitu egiten da gurasoen aginpidea, ondorio zibilei dagokienez. Nolanahi ere, begiruneak eta aitortzak hortxe diraute, legegileak berak halakoak arautu ez arren, ondorengoekiko arreta eta betebehar horietan; aldi horretan, bistan da, seme alabek gurasoekiko izan dezaketen kontua legearena
|
ez
ezik ohiturarena ere bada.
|