|
2000
|
|
|
Beheko adibideetariko azkenak, etagainera?, ?horrezgainera?...esan nahidu. Formaaldetik, endemasbehindakarsoilik; gainerakoguztietanendamas.Lokailu hau oraindik bizi bizi dago,
|
ez
haren eskualdean soilik, baita Bizkai eta Gipuzkoakoingurunezabalbateanere; denadela, euskaldunjantziekedojantzi ustekoekengaraizatendute, dirudienez, idatzizerabiltzeko...:
|
|
|
Tropa polita eta atsegina zen. Orduan,
|
ez
hark ez nik ezgenekien zenbait urte geroago barriro topo eginen genuela, bainan arrunt bertze alorbatean: EKIN erakunde berria elkarrekin sortzeko (1952), bai eta, geroago, ETAantolatu ere; eta, horrela, batera ari izana urte mordo batean zehar.
|
|
|
Denborak, horrela, existentziak?, arrisku baten tankera hartzen duharentzat; amildegiarena, mehatxuarena, tximistarena, bat bateko errebelazioarena, beti ezusteko biharrarena... Gizakiaren denborazkotasuna izango da, hortaz, gizakiarenulerkera existentzialistan oinarrizkoa,
|
ez
haren natura edo esentzia (metafisikoa, denboragabea). Eta, beraz, erabakia.
|
|
|
Baina, gure etxeko ardi beltzarenganat eta haren lagunarenganat itzultzen naizela, jakinik ezen Jacques Lefèvre d’Etaples erreformatzaile ezaguna Parisko unibertsitateko irakaslea izan zela, zuk zeure gutunetarik batean aditzerat eman zenidan bezala; jakinik, halaber,
|
ezen
hari esker eta hark bere inguruan bildu zuen taldeari esker hedatu zirela Lutheroren ideiak Frantzian; eta, jakinik, finean, ezen talde hartako kideak izan zirela bai Farel —Kalvinen lagun sonatua— eta bai Margarita Nafarroakoa ere; galdetzen dizut: Jacques Lefèvre d’Etaplesen ikasle izan ote zen Joseph Elizanburu delakoa han Parisko unibertsitatean, eta irakaslearen talderat bildu ote zen geroago han Méaux en, halako suertez, non Nafarroako erregina bera ere bertatik bertara ezagutzeko parada izan baitzezakeen?
|
|
|
Baina Mattinekin nituen harremanetan, ni nintzen beti galtzeko, zeren, oratoria eserzizio haietan ere, oro har, hura baino trebeagoa nintzen arren, iduriz bainintzen trebeago: ...tzen aitzinean, Mattinek bakarra edo bakar batzuk erabiltzen zituen, guztiz mintzen nindutenak eta bere mihi ahalkegabeaz jaurtikitzen zizkidanak, ene hitzen kolpatzeko, desegiteko eta xehetzeko, nola okilak enborra, halako suertez, non azkenean bere hitz edo erran bakar hark ene argumentu guztiek baino gehiago balio izaiten baitzuen, nihaur haserretzen, jauzten eta enkoniatzen nintzelako, finean,
|
ez
hura...
|
|
|
Uko egin niezazukeen hiru bider, jondone Petrik bezala, eta paper batean frogatu
|
ezen
hura ez zela ene letra: ordea, nigarrez hasi nintzen; eta nehoiz ez bezala egin nuen nigar, barren barrendik eta neure baitaren baitarik.
|
|
|
Aita Bartolome aristoteliko sutsua zen, eta ez zituen ontzat hartzen, ondorez, osabaren tesiak, ezta haren moduak eta moldeak ere:
|
ez
haren ateraldi zorrotzik, ez haren txantxa ausartik, zenbatenaz aita jesuita jauregian sendoago eta errotuago, hainbatenaz gutiago. Baina osabak, halakoetan, gure aita izaiten zuen alde... ez aita berez alde zegoelako, baina, batzuetan, gogaitu egiten zelako eta, hargatik edo, haize freskoa bezalakoak egiten zitzaizkiolako osabaren hainbat argudio eta ateraldi...
|
|
|
Aita Bartolome aristoteliko sutsua zen, eta ez zituen ontzat hartzen, ondorez, osabaren tesiak, ezta haren moduak eta moldeak ere: ez haren ateraldi zorrotzik,
|
ez
haren txantxa ausartik, zenbatenaz aita jesuita jauregian sendoago eta errotuago, hainbatenaz gutiago. Baina osabak, halakoetan, gure aita izaiten zuen alde... ez aita berez alde zegoelako, baina, batzuetan, gogaitu egiten zelako eta, hargatik edo, haize freskoa bezalakoak egiten zitzaizkiolako osabaren hainbat argudio eta ateraldi...
|
|
|
Baina ez aita jesuitaren otoitzek,
|
ez
haren gantzutze suerte haiek guztiek, ez haren gurutzeak, ez eta deabruaren kontra jaurtiki mehatxuek erdietsi zuten Mattin bere onerat ekartzea, eta bai are gehiago izutzea eta hura auhenka uztea, ahotik habuina zeriola, harik eta aitak, iduri haiek ezin jasanik, erran zuen arte:
|
|
|
Baina ez aita jesuitaren otoitzek, ez haren gantzutze suerte haiek guztiek,
|
ez
haren gurutzeak, ez eta deabruaren kontra jaurtiki mehatxuek erdietsi zuten Mattin bere onerat ekartzea, eta bai are gehiago izutzea eta hura auhenka uztea, ahotik habuina zeriola, harik eta aitak, iduri haiek ezin jasanik, erran zuen arte:
|
|
|
Zeren eta, aulkia kanalaren gainean jarriz gero, zuloa kakontzitzat duela... Horrela, ez nikek kakontzirik erabili
|
ez
hura garbitu beharrik izanen... Eta aulkia aterbe tipi batean sartuko banu, euria egiten duenerako....?
|
|
|
Baina amaz ari nintzaizun, eta amaren maitasunaz eta haren fideltasunaz, ene eritasunean ondoan izan nuenean. Eta amak noiznahi den emaiten zidan eskua, eta nik esker onez estutzen nion, iduriturik
|
ezen esku
hark galbidetik atera ninduela, eta gidatu eta gobernatuko ninduela, handik harat, bide zuzenetik, arimaren gau ilunetik betiko argirantz.
|
|
|
...buruaren eta bere bisaia itsusiaren ikustea berriro ez haserretzeko, ez nengoen, ez, ni, puntu hartan, mirail baten aitzinean paratzeko trenpean, Platonen dizipuluetarik bat banintz bezala, ez horixe... hain bainengoen neure pena hartan dolorezki penaturik, eta hain bainengoen, halaber, neure gorputzeko parte eta endrezera guztietan gogorturik eta gozakaizturik, ez anaiarekin baketzeko asmotan eta
|
ez
harekin bihozbera eta uxter jokatzeko disposizionean, baina eztitasunik gabe eta mendekos. Zeren deusek ere ezin atera bainintzakeen neure tentutik eta pazientziatik, nola anaiak Elbira modu itsusi hartan kentzeak, eta zeren hark neuri eginaren ordaina bihurtu nahi bainion, eta doblea bihurtu nahi nion, ahal izanez geroz!
|
|
|
Ordea, borroka hark ez zuen historia luzerik izan, zeren, hasi bezain sarri, lehenengo entseiuan zauritu eta akabatu baitzuen Joxe Aberasturik, eta hala gelditu zen eskarnio egin ustea eskarniatua eta odol isurle ustezkoa odolustua, lurrean etzanik, bere kapelu hegal zabala —baita ile-ordea ere— burutik kanpoan eta bere iduri irrigarri harekin, zeren halakoa baitzen haren begitarterat bildurikako keinua, eta zeren buruan orraztatu gabeko bi ile baitzituen, biak ere nahasirik eta izurturik. Eta joan ziren zaldunaren lagunak lurrean zetzan kidearen laguntzan, eta ikusi zuenean haietarik batek
|
ezen
hura hilik zetzala, ezpata maginatik deblauki atera eta bizkaitarraren aitzinean paraturik, erran zion ezen koldar bat zela, jaun Lorenzo Cortési kasik denborarik eman ez ziolako bere lekuan jartzeko eta konbaterako behar bezala prestatzeko; baina bizkaitarra ez zen isiltzekoa, eta ihardetsi zion ezen hura gezurra zela eta bere ohorearen kontrako falta, gezurti deitzen ari zitzaiolako eta koldar... Eta, orduan, gaztelau hark keinu bat egin zien bere lagunei eta guztiek, supituki eta deblauki, jauzi batean ezpata biluztu eta bizkaitarra inguratu zuten.
|
|
|
Manatzen diet neure ondokoei eta ondoko ondokoei gorde dezatela ene anaia jaun Esteban Etxegoienen karta hau jenderazinoz jenderazino, guztiek jakin ditzaten hark harturikako azken erabakiaren zinezko arrazoinak, eta
|
ez
haren etsaiek han eta hemen asmatuak.
|
|
|
Zeren errana bainion Rosari
|
ezen
haren memoriaren etxean biziko nintzela... baina hura hil zen, urtebetea iragan zen, eta bertze hura gertatu zitzaidan.
|
|
|
Eta nola sentitu nuen harenganat hurbiltzeko gogoa eta ene besoekin babestekoa eta musu emaitekoa...! Eta nola sentitu nuen istant batez
|
ezen
hura zela ene ama, eta ez nuela haren ausentzia ene amaorde Felisaren presentziaz bete ahal izanen handik aitzina, nola bete ahal izan bainuen ordu arte, zeren eta ama jainkosa bat izan baitzitekeen, baina jainkosa hauskor bat, eta jainkosaren ahuleziak eta haren hauskortasunak erakartzen ninduten erremediorik gabe! Eta zeren haren urruntasun hura urtu nahi bainuen jada neure bihotzaren arragoan, nola urtu ahal izan bainuen istant labur hartan, eta zeren neure mundurat ekarri nahi bainuen mundurat ekarri ninduena...
|
|
|
Eta buruzagia oilarrei buruz ari zen, baina nik gogoan nituen bertze hitz haiek, buruzagiak berak lehenago erranak eta adierazten zidatenak ezen esklabo batek bezala egin nuela lan, zeren esklabo gisa salduko baininduten, segurtki eta gertuki, berant baino lehen. ..., mendeku gisa, guztiei trenkatu ziela burua, lekat haietarik bati, zeina baitzen untziko borreroa eta zeina igorri baitzuen La Habanako gobernariarenganat txalupa batean, non baitzeuden untzikideen buruak; eta kontatu zigun, halaber, ezen bertze egun batean Maracaibo bereganatu zuela eta sekulako triskantza egin zuela han ere, gizonak hilez eta haien emazteak bortxatuz; eta kontatu zigun, finean,
|
ezen
haren menekoek, usterik azkenean ezen zorte txarreko gizona zela, uharte batean utzi zutela, non indiar batzuek harrapatu eta jan baitzuten, haren gorputza mila zati egin ondoren, nola ezin izan baitzitekeen bertzela, Jainkoaren justiziaren arauaz.
|
|
|
Oroitzen dut, konparazione, noiz eta Moncayoleko erretore jaun Bernard Goienetxe" Mathalas" erreboltatu baitzen, Zuberoako jauntxoen aurka eta Luis XIV.aren gehiegikerien aurka —nork erranen zidan orduan
|
ezen
haren lehengusua ezagutzeko parada izanen nuela han Salamancan, zeren zuhaur baitzinen, hain zuzen ere, lehengusu hura, jaun André? —, haren defendatzaile sutsua izan genuela osaba Joanikot, aitak eta amak etsaitzat hartzen zuten bitartean. Eta nik ez nuen ulertzen, nola aita eta ama egon zitezkeen, katolikoak izanik, jauntxo protestanten alde, eta, aitzitik, osaba Joanikot, bere burua protestant aitortu zuena, katolikoen alde.
|
|
|
Esker mila". Uste dut anaiari eskerrak behin emanen eta orduan eman nizkiola, eta uste dut, orobat,
|
ezen
haren nagusitasuna onartzeko eta hartarat ohitzeko bidean jarri nintzela, hartaraz gero... baita anaia behar bezala estimatzeko eta maitatzeko bidean ere, eta hala oroitzen dut bertze eszena hura, udazken batean —urte hartako udazkenean izanen zen, segur— anaia eta biok basoan jostetan ibili ginenekoa, orbelaren gainean besarkaturik, arrodaka, munduko umerik zoriontsuenak bagina bezala,...
|
|
|
Pedro Huizik, Italiatik itzuli ondoren, amaren etxean egin zituen lehen egunak, baina, gero, ikusirik, alde batetik,
|
ezen
haren Ubarneko etxea Urbiaingo jauregitik urrun samar zegoela eta, beraz, trabailatzeko leku deserosoa izan zitekeela hura, batik bat zalantza baten aitzinean kontsultaren bat egin behar izaiten zuenean, edo koadroen batetik bertzerat garraiatzeko orduan; ikusirik, bertzetik, ezen osaba Joanikotek lehendabizikotik erakutsi zuela gaztetako lagun zaharra dorretxean hartzeko nahia eta desira, ez soi... Osabak goian zuen bere studioa orduko, eta Pedro Huizirena beheko solairuko gela handian egokitu zuten, zeina goiti beheiti berritu baitzuten, Pedro lanari taxuz lot ahal zekion:
|
|
|
Halarik ere, ez ote ninduen amaren kontrako sentimendu hark erdiz erdi harrapatzen nihaur ere...? ...tarik erditu bainintzen ni, eta haren odolekoa nintzen erdi batean, eta zeren bainekien zer zen bihotzaren inguruan sugegorri bat edukitzea, zeinak hitza mihitik ken baitiezazuke eta lagunen salatzerat bulka, nola ibili bainintzen ni ere, bai osaba Joanikotekin berarekin aldi batez eta bai zurekin ere, jaun André, tentamendu izugarri hartan murgildurik, nahiz eta azkenean ez zintuztedan ez zu eta
|
ez
hura, uroski, salatu. Eta uste dut, halatan, ezen, ama ez ezik, neure burua ere gorrotatu nuela, zeren amaren begiak ispilu bat baitziren, non neure iragana irakur bainezakeen, eta neure burua ikusi, sugegorri haren erranetarat.
|
|
|
Eta nola sartu zizkidan beldurraren piztiak bere erpeak eta atzaparrak berriro errai erraietaraino, eta nola jarri zitzaidan pultsua eta odola, zaldia laur ointka baino fitezago! Ordea, bikotea eskailera batzuetan goiti galtzen ikusten nuela, iritzirik
|
ezen
hura zela zirt edo zart egiteko puntua eta sasoina, bertze kurka bat eginik eta neure beldur hari buru eginik, galdetu nion Catherineri ea zergatik ez ninduen Mignonenganat eramaiten, neska haren ezagutzeko gutizia nuela. " Ongi da —erran zidan— Orain berean ezagutzen ahal duzu Mignon.
|
|
|
Eta garagarnoan itorik uste nuen harra berriro hasi zitzaidan hizketan kontzientziaren bazter batetik: " Merezia, merezia... zeren eta lohian sartua dabilenak ez baitu lohia baizik merezi!" Eta, harrari kontra egiteko, Mignonekin amestu nuen berriro, baina
|
ez
haren gorputza besarkatzeko asmoz, baina hari uzkitik ilentiaz emaiteko... Eta, neure aitzinean ez nuèn arren, haren iduria etorri zitzaidan bururat, erraiten niola:
|
|
|
Nire parean jartzean, gorputz garbitu berriaren urrina tabako usainari korapilatu zitzaion salan. Izerdi arrastorik
|
ez
haren kopetan. Ilea, mototsik gabea jadanik, idor zekarren hala ere, txanoa buruan edo arta handiz dutxatua zen seinale.
|
|
|
Hori, gure artean, oro har arraroxkoa izaki, are gehiago bere anaiarteko jendeetan. Izanez ere, kirol kazetaria zen Tomas, eta hoberenetarik omen, baina horretaz ez naiz mintzatzeko egokiena, neure bizitzan ez baitut kirol kronika bat bakarra osorik irakurri,
|
ez
harena ez bertze inorena. Gainerakoan, bere espezialitateko estereotipoari dagozkion guztiak bete betean konplitzen zituen:
|
|
|
Nire egunon laburra denendako zen harendako izan ezik, baina, tamalez, ez nuen bereizkuntza adierazten jakin. Dena dela, berdin izanen zen isilik gelditu banintz ere,
|
ez
hark ez bertzeek ere ez baitzidaten erantzun. Salbuespen bakarra, Tomas, ni baino hamar urte zaharragoa edo izanen zen irratilaria:
|
|
|
Burua orraztua eta ezpainak poliki margoturik zituen, sagar musugorriaren kolorean. Pikorrik
|
ez
haren kokotsean.
|
|
|
Rakelen dendara kuku gordeka hurbildu, eta han inguruka ibili zen, deitu, ez deitu, sartu, ez sartu, zalantza balu bezala. Parentesi bat eginez, Dabid, jakin beharra daukazu ni hemen zuri mesede bat egiteko nagoe  la, eta nire ardura Rakel zelatatzera mugatzen dela, eta
|
ez
harena eta inoren artekoa galaraztera... Sentitzen dut hain desegoki berba egin behar izatea, benetan, ostera ere éxcusez moi, baina hori abtsulutuki argi daukat.
|
|
|
Jendeak barre egin duen arren batez ere katalan eta galegoek, beharbada Luisen iruzkin desegoki horren eraginez, Dan eta Idoiaren arteko solasaldia laster amaitu da eta, Danen eskariz, Idoiak musikari euskaldun baten kaseta jarri du: nik ez nuen ezagutzen ez Juan Carlos Perez
|
ez
haren musika, baina atseginez entzun dut harik eta Boston bistatu dugun arte, izan ere orduan jendea aztoratu, eta pozaren pozez hasi baita furgonetatik bertatik argazkiak ateratzen. Eta Bostonera heldu, heldu gara, baina aurrera eginez, aurrera eginez, azkenean inguratu egin dugu, eta baita atzean utzi ere.
|
|
|
Galderaren desegokitasuna gorabehera, nik Rubenen lanbidea ezagutu ahal izan dut, baina
|
ez
haren iritzia, izan ere hura lotsagorritu eta doi doian entzuteko moduan eran  tzun baitio:
|
|
|
Espaloirik gabeko bideetan, oinezkoak diosala zor dio parean edo inguruan egokitzen zaion oinezkoari; gizalegeak hala agintzen du. ...gokitu zitzaizkidan ibiltari eta baserritar guztiei, eta baita neuri haiek ere, baina diosal bakoitzaren ondoren, nahiz eta diosala neure begiekin ikusi eta neure belarriekin entzun berria izan, ibiltariaren edo baserritarraren keinu jator hura nire irudimenaren iruzurra baino ez zelako goganbehar absurdua izaten nuen, ibiltariak edo baserritarrak benetan diosalik egin ez zidalako susmo deserosoa,
|
ez
hark nire aurka ezer zuelako, ikusi ere egin ez ninduelako baizik, haren mundutik eta haren pertzepziotik at nengoelako.
|
|
|
Ez nuen, alabaina, han ere Lauaxeta aurkitu. Ez Lauaxetarik eta
|
ez
haren aztarrenik.
|
|
2001
|
|
|
Orain ametsen erreinua da. Beste norbaitek erantzuten du (baina
|
ez
hari," neskatxa" bati ari baitzaio):
|
|
|
Honek ere semeen artean banatu zuen erreinua, 768an hiltzean; baina Karlomanizenekoa hil egin zen 771an, erregetza Karlomagnori utziz, bakarka. Beraz, Karlomagno 774tik aurrera lonbardiarren errege zen, eta Aita Santuaren babeslebihurtu zen,
|
ez
haren menpeko. Bizantziarrekin istiluak izan zituen, bere alababaten bidez ezkontzazko familia loturak egin arren.
|
|
|
Espainiako historia, otoitz liburu bat, biografiaren bat... Tartean, apartatudu Larramendiren gramatika ere, baina
|
ez
haren balio bibliografikoaz ohartu delako, lubakiz lubaki nahikoa urri entzuten duen euskara hauspotzeko baino. Biharamungoizean, etxe tzarretik alde egin dutenean, gure gizonak sei bat liburu daramatzamotxilan, tartean andoaindarraren gramatika eta Espainiako historia.
|
|
|
Interes zientifikoa eta industria farmazeutikoarena eragin immunomodulatzaileetan oinarritzen da, bereziki hotzeri arruntaren prebentzioan eta tratamenduan, eta horretarako hainbat ikerketa egiten dira. Indarrean dagoen literaturaren interpretazioak iradokitzen du ekinozea hotzeriaren tratamendurako osagarri gisa erabili behar dela, baina
|
ez
hura prebenitzeko konponbide gisa. Hala ere, ondorio terapeutikoak ez dira lortzen ekineako prestakin guztiekin (erroa, aireko zatiak, zurtoina, orria eta lorea), ez eta aurkezpen guztiekin ere (estraktua, konprimitua, zukua…), gaiari buruzko azken azterketak egin dituzten adituek adostu dutenez.
|
|
|
zientzialariaz gainera, pieza bateko gizaseme bat aurkituko du irakurleak orriotan. Bere herriari(" eta neurea dela diot,
|
ez
haren jabe eta nagusi naizelako, baizik eta ni naizelako herri horretakoa, herri horrek sortua, hazia eta hezia") lotzen zuen lokarria eten nahi ez, eta haren zerbitzari leiala izan zen; euskararen etorkizunean sinesten zuelako, euskarari etorkizuna eskaini nahi izan ziona; sufritzen dutenekin bat egiten zekiena. Handikeriazko menturarik gabe bizi izandako gizon handia.
|
|
|
Ez zuten uste, ordea, Unibertsitate zaharrak orduko beharrak eta premiak  asebete zitzakeenik, arrazoi osoz, noski. Haren aldamenean âharen aldamenean eta
|
ez
haren aurkaâ jaso zuten, beraz, irakastegi berria, jakite" berriaren" (berria baitzen oraindik gurean) bizileku izan zedin eta teknikaren  bitartez Probintzia hauen ekonomiak falta zuen gidaritza har zezan.
|
|
|
Segur dakidana besterik da: ez Eleizalderen, ez neronen,
|
ez
hark dioen bezala horretaz, beste hizkuntzei begiralditxo bat emanaz, noizean behin bederen pentsatu duenaren ustez, ezin dezakeela iraun gure hizkuntzak oraingo heinean, bakoitzaren" amaren hizkuntza" delarik, ama horiek gehiegi direlako eta desberdinegiak dituzten mintzaerak.
|
|
|
Laruatus incedo, esaten omen zuen Descartesek (pour ne pas donner prise à la suspicion, noski). Baita ni ere, nahiz
|
ez
haren pareko izan. Eta nor ez, gibelaldean utzixe ditugun urte ilun hauetan?
|
|
|
Begien bistan dago, bada, ez zuela Arestik, lehenbiziko hartan bederen, gehiegizko debeku, oztopo eta eragozpenik aurkitu orduko" jauntxoengandik". Zer zen, gainera, hain mingarririk haren iritzietan(
|
ez
hark maiz edo maizegi egotzi ohi zituen hitz latzetan), jendea, nahiz minbera izan, horrenbestetaraino asalda zedin. Eztabaida sorburu izan zitekeen iritzi horien funtsa ez dut nik beste zenbaitek ikusten duen auzian aurkitzen.
|
|
|
Ahaidetasuna, eta sortzezkoaz ari naiz (ez" egokitasuna" deitu izan dudanaz), ez zuen  Tovar-ek beste zenbaitek bezain estu lotzen. Nolanahi ere den, ez du bide horretan
|
ez
hark ez bestek urrats luzerik egin. Ezin egon gainera hobe ustean, ustekabekorik gerta ez dadino.
|
|
|
Ez dut konprenitzen horrelakorik inori gogoak ematea eta are  gutxiago, besterik gerta baledi ere, jendartean horrelakorik esatea. Neure herriak (eta neurea dela diot,
|
ez
haren jabe eta nagusi naizelako, baizik eta ni naizelako herri horretakoa, herri horrek sortua, hazia eta hezia) hutsik eta tatxarik badu ugari: ugariago apika neronek lehengoez gainera aski eta gehiegi erantsi diodalako.
|
|
|
– Herritarrei prozesu politikoaren partaide aktibo informatuak, eta
|
ez
haren ikusle pasiboak, izateko parada emango dieten aukerak eta informazioa eskaintzea.
|
|
|
Horregatik, soilik balio subjektiboa dute sistemaren barnean, ez eraikitzailea, baizik eta erregulatzailea. Honek zera esan nahi du, ideia hauek gure ezagutzen aniztasuna biltzen eta antolatzen laguntzen digutela,
|
ez
hura zabaltzen, eta gehienez ikerketari norabide egokia erakuts diezaioketela.
|
|
2002
|
|
|
Galdera ugari egin dezake soegileak, baina hurrengoa nor izango den da airean dagoen galdera esanguratsuenetakoa. Ezker abertzalearen ahots politiko sendoenaren txanda izan bada oraingoan, hurrengoan zergatik
|
ez
haren ahots sindikalik sendoena, LABeko idazkari nagusi Rafa Diezek azaldu duen gisan. Edota zergatik ez ezker abertzalearen ahots mediatiko garrantzitsuena den egunkaria, areago antzerako funtzio komunikatiboa betetzen zuen bere aurrekoa itxi bazuten?
|
|
|
Ezaugarri berak izan zituen bere bigarren eleberriak, Bizia garratza da (1950), edo José Eizagirreren() Ekaitzpean (1948) eleberriak. Azken bi hauek Gerra Zibilaren gaia jorratzen badute ere, beren planteamendua ez da errealista, ezta gutxiagorik ere, gatazkak ez baitu baldintzatzen ez narrazioa
|
ez
haren azpian dagoen ikuspegi manikeoa. Euskal eleberrigintza babesleku izan zen defendatu nahi zen ideologia esentzialista, klerikalista eta tradizionalistarentzat, baina ez zen garaiko euskal gizartearen kronika izan inolaz ere.
|
|
|
Hortaraz geroz, iauntza betheaz eta iakintza betheaz gozartzen ba da Iaungoikoa,
|
ez
haren ahalak nehoiz meneraturen gaitu, eta ez haren iakintzak ezaguturen ez gu ez eta inguratzen gaituten gauzak ere; aitzitik, gure ahalmenak iainkoengan indarrik batere emaiten ez zeraukutenez, eta ez gure iakintzak iainko hauietazko ezaguerarik, orobat, izpide ber huntan, iainkoak gure iaun izanen eztira, eta ezta giza gauzak ezagutu ere, diren bezala iainko izan arren.
|
|
|
Hortaraz geroz, iauntza betheaz eta iakintza betheaz gozartzen ba da Iaungoikoa, ez haren ahalak nehoiz meneraturen gaitu, eta
|
ez
haren iakintzak ezaguturen ez gu ez eta inguratzen gaituten gauzak ere; aitzitik, gure ahalmenak iainkoengan indarrik batere emaiten ez zeraukutenez, eta ez gure iakintzak iainko hauietazko ezaguerarik, orobat, izpide ber huntan, iainkoak gure iaun izanen eztira, eta ezta giza gauzak ezagutu ere, diren bezala iainko izan arren.
|
|
|
Zientziak aztertu egiten du gizakia, eta
|
ez
harengandik urrundu
|
|
|
Civilis ek bere ondoan eduki zuen tropen parte bat eta Vocula eta bere armadaren kontra bidali zituen bere beteranoen kohorteak eta bere indar Germaniarren parterik adoretsuena Iulius Maximus eta Claudius Victor en agindura. Horiek asaltoz hartu zituzten beren bidean laguntzako zaldieriaren neguko koartelak, Asciburgium en kokatuak; hain ustekabekoa izan zen kanpamenduei egin zien erasoa, ezen Vocula k ezin izan zuela bere armadari deiadarra jotzerik
|
ez
hura hedatzerik; istilu haren erdian ematerik izan zuen agindu bakarra izan zen babes zezatela erdigunea lejionarioen bitartez; laguntzako taldeak alde guztietara pitin bat banatu ziren. Eraso zuen zaldieriak baina, ongi ordenaturiko armada etsai batek hartu zuenez, atzera egin eta bereen artean babestu zen.
|
|
|
Horrelako burutazioak kabutan, Milonen atera iritsi nintzen eta, esan ohi den bezala, «azeria mingainean, hura bera oilategian», etxean ez baitzegoen ez Milonik
|
ez
haren emazterik; ene Fotide maitea zegoen bakarrik. Haragi xehe eta talotuaren platera ari zen prestatzen bere ugazabentzat, eta okela xerrak saltsan atontzen, eta baita idiki zezinatua ere, oso gozoa nonbait, nire sudurretara zetorren usaintxoaren arabera.
|
|
|
García Quintana ikastetxeko ikasle batek leuzemia du, eta, hasiera batean, telefonia mugikorreko antena eremu batetik hurbil egoteari egozten zaio, nahiz eta gero ezin izan den harremana frogatu, muin emaile bat behar du bizia salbatzeko. Ez ahizpa,
|
ez
haren guraso edo senide zuzenenak ez dira bateragarriak, eta Carla txikiak, 6 urtekoak, Madrilgo Niño Jesús ospitalean jarraitzen du, beste adin txikiko askok bezala, hezur muineko emaile baten zain, haren immunitate sistema haren antzekoa baita. Eskolan, 2000ko abenduan, erregistratutako lehen minbizi kasua izan zen, eta joan den apirilean, berriz gaixotu zen.
|
|
|
Baina, bestetik, neurriek ez dituzte arriskuan jarri behar elikagaiak kontsumitzeko funtsezko arauak. “Arauek argiak eta sendoak izan behar dute”, adierazi du komunikatu batean National Food Processors Association ek, baina “ezin dute mugatu ez elikagai industriaren jarduera,
|
ez
haren banaketa bideak”. Planteatutako kontrola, bere ustez, gehiegizkoa da.
|
|
|
Baina, handik aurrera, deus gutxi nezakeen. Bai bainekien, gutuna idatzi aurretik ere, ez niola Sarari gutunik igorriko,
|
ez
hura ez aurrekoa. Neure gaixoa bainuen, azken finean, Sara.
|
|
|
Josu R k ikusten zuenez, jendeak ziurtzat ematen zuen, Manuelen segurtasuna haren lagun koadrilaren gain zegoela. Eta
|
ez
hura bakarrik. Haren begien aurrean, bai lagun koadrilakoek bai Manuelek berak ados ziruditen baieztapen harekin.
|
|
|
Jendeak eta munduak, oro har arrazoi zuela juzkatuko genuen, errotulu hark ez zuen aparteko arretarik merezi. Bederatzi hilabete haietan, gainera, hogeita lau urteko eta ikasketak bukatu berri zelarik,
|
ez
haren bizitzan ez haren obran jazo omen zen ezer aipagarririk. Gauza normala, bestalde, pentsatuko  genuen, hain lan ordutegi estua eduki zuela kontuan izanik.
|
|
|
Jendeak eta munduak, oro har arrazoi zuela juzkatuko genuen, errotulu hark ez zuen aparteko arretarik merezi. Bederatzi hilabete haietan, gainera, hogeita lau urteko eta ikasketak bukatu berri zelarik, ez haren bizitzan
|
ez
haren obran jazo omen zen ezer aipagarririk. Gauza normala, bestalde, pentsatuko  genuen, hain lan ordutegi estua eduki zuela kontuan izanik.
|
|
|
Jende askok gorrotoa zion Pertiri, ezin zituen eta
|
ez
haren mingain zorrotza ez hark esaten zituenak eraman. Nik gorrotoa ez, baina haren jardunak entzuten ez nintzen eroso sentitzen.
|
|
|
Jende askok gorrotoa zion Pertiri, ezin zituen eta ez haren mingain zorrotza
|
ez
hark esaten zituenak eraman. Nik gorrotoa ez, baina haren jardunak entzuten ez nintzen eroso sentitzen.
|
|
|
Panoptikoaren abantaila oinarrizkoena hain da nabarmena
|
ezen
hura frogatu nahian hasiko bagina bere esanahia ilundu eta nahastu baizik ez baikenuke egingo. Etengabe ikuskatzaile baten zaintzapean dagoenak gaizki jokatzeko ahalmena eta, orobat, maltzurkeriatan pentsatzeko gogoa galtzen du.
|
|
|
Bizkaiak badauka bere Gernika. Madrilek, ordea, ez zuen Gernika, edo
|
ez
hark zuen modu bertsuan behinik behin. Fernandok ez zuen itolarririk sumatu.
|
|
2003
|
|
|
Argi puntuari begira zegoen.
|
Ez
hura zeharkatzeko asmorik agertu zitzaiolako, ezpada begiak beltza ez zen zerbaitetan unetxo batez pausatzearren, besterik gabe. Baina zerbaitek beltzera bihurrarazi zuen, epeltasuna ito eta berotzen zuen zerbait sumatu zuenean.
|
|
|
Eta zergatik ote zebilen beraren platerak garbitzen? Idak egun hartako ortzia bezain garbi zeukan beti bere etxea, hori bazekien, baina hura beraren etxea zen, eta
|
ez
harena. Gainera, oso gutxitan hartzen zuen halako jarrera.
|
|
|
Ez ordea Euskal Herrian! Zeren eta, ez behialako Euskal Alderdi Jeltzale zaharrak,
|
ez
haren ondotik agertu diren xotxek, ez dute oraino partida irabazi. Alta, ez gudukatu eskasez, ez aski pairaturik?
|
|
|
Gehiago dena, ez Mitterrandek,
|
ez
haren gerlari ohi lagunek ez dute? 25 urte igurikatzerik, izan, ikusteko, II. Mundu Gerlaren ondotik bi zatitan berek banatuak zituzten Alemaniako bi estatuek, egunetik biharrera, autodeterminazio printzipioaren izenean bat egiten zutela eta, Europako Federakuntza jaio nahiaren altzo birtualean bat eginik jartzen.
|
|
|
Baionako apezpikuarekin afalduak gira duela bulta bat. Ez daut Hazparneko superior ohirik
|
ez
haren letrarik aipatu, Etxaluzen afera hortaz arras griña haundia du, iduriz. Zerbaiten egitera entseatu dela erran daut, bainan ez duela deus ardietsi; funtsean libraraztea ardiets balezate ere, ez omen luke Baionako suprefetak Etxaluz eskola libroetan irakasle ikusi nahi.
|
|
|
Hala adierazi zuen Roselyne Bachelot Frantziako Ingurumen titularrak. Prentsaurrekoan, Alemanian, Kanadan, Estatu Batuetan, Japonian, Italian, Erresuma Batuan eta Errusian dituen lagunekin krosko bakarreko petrolio ontzien debekuaren “printzipioari” buruz eztabaidatu zuen, baina
|
ez
hura gauzatzeko data bati buruz. “Pozik gaude gai hori G8n eta nazioartean eztabaidatzen delako” NBEn, esan zuen Bachelot ek, Europako Batasunak (EB) egutegi bat ezarri duela gogorarazi ondoren (datorren udan), bere portuak karga poluitzaileak dituzten ontzi horiei ixteko.
|
|
|
Gizonok ez dakigu zergatik den horrela, baina neuk ere behin baino gehiagotan sentitu izan dut, batzuetan kontzientzia txarrarekin izan bada ere, bozkario hori. Inoiz ez, hala ere, Sophieren etxe atarian, hori ziurta dezaket edo zin egin, komisarioari zin egin nion bezalaxe, ez bainaiz inoiz, lekuko batek besterik dioen arren, Sophieren etxean izan,
|
ez
haren egongelan hizketan egon eta gutxiago egin baitut haren ohean lorik.
|
|
|
Pedro Salinas han ibili izan balitz, seguru bere poema eder horietako bat idazten zigula itzalez eta musuz eta ezpainez eta ispiluz eta gorputzez eta maitaleez eta pozkidaz eta itsasoz beterikoa. Baina, jakina, Pedro Salinas ez zen azaldu, aspaldixko hil baitzen, poetak osoro inoiz hiltzen ez diren arren, beren bertsoak betiko gelditzen baitira, ezabaezin, jaso, lehen jaunartzeko oroigarri xahar baten gisa, denborak eta ahanzturak eta hautsak beilegitu duen ezkonargazki baten gisa; eta ez zen azaldu, ez Pedro Salinas,
|
ez
hari zor genion ahotsik; eta bai azaldu zen, aldiz, eta gure aurre aurretik pasatu, dantzaleku bat batekoaren erdi erditik, gizonkote txiki potolo bat, alkandora urdin ilunez jantzia, zeinaren bizkarrean ipintzen  zuen Irristagailu alokairua edo halako zerbait, akaso belomare jarriko zuen, ez dut dagoeneko ongi gogoratzen; eta gizonkotea lasai ederrean pasatu zen gure albotik (nonbait agure soi... B. da Alaitasunaren Hiria), ez kaixo, ez adio, ez barkatu, ez egun on, ez gabon, ezertxo ere esan gabe, zerbait, keinuren bat, irribarre adeitasunezkoren bat.
|
|
|
(Niri dagokidanez, gaiak elkarren artean gero eta antzekoagoak izateraino aizuntzearen aurka daudenen artean kokatzen dut neure burua: gaur egun katolizismoa gustatzen ez zaion horrek hura utzi luke eta protestante bihurtu, edo ateo, eta
|
ez
hura suntsitu herri hizkuntzatan esandako mezaren antzeko aldaketa antzuak sartuz.) Eta fisikarekin halaxe da, erlijioarekin edo prostituzioarekin den bezalaxe. Baina ideologia berezi horiek, abilezia berezi horiek, ez dute lekurik norbanakoa gizartean bere eginkizunerako prestatzen duen hezkuntza orokorraren prozesuan.
|
|
|
baina
|
ez
hari begira nagoen goiz hartako unean,
|
|
|
|
ez
haren ihes nahiari arrazoirik kentzeko,
|
|
2004
|
|
|
Dominikar Errepublikan jaiotako ikasle hau Bartzelonan bizi zen lasai, bere ametsik handiena aberastuko zuen lan on bat topatzea izanik. Ez bere arbaso pirataren bizitza,
|
ez
harena bezalako beste itsaslapurrena ez zituen sekula begi onez ikusi. Aldiz, bere lagun Ferranek asko maite ditu, bera ere nahikoa pirata delako Interneteko ozeano mugagabean.
|
|
|
Ez enpresak,
|
ez
haren konpainiak, ez dute erantzukizuna bere gain hartu nahi.
|
|
|
Alabaina, hizkuntzaren beraren sostengu den herriaren gizarte botererik
|
ezak
hura mendeko izatera behartzen duenean, zer egin dezake hizkuntza horrek hiztun berriaren aho lumetan erabilia izateko. Euskaldun berriaren kultura bakarra erdal kultura denean, kultura horrek nola arraio eragin diezaioke euskaldun berriari euskara erabiltzera, hain zuzen ere, besteak beste, kultura hori bera izan bada euskal hizkuntza ordezkatu duen faktore bat?
|
|
|
Baita ere. Literaturan, «Poesía útil» izeneko 1894ko pasarte honetan espreski aitortzen duen bezala,
|
ez
haren alderdi formala, praktikoa baizik lehenesten du. Aberri sentimendua pizteko da on:
|
|
|
filosofia estandarraren garaikoek zientziarentzako funtsatze logiko eta epistemologiko sakona lortzca zutcnazken xedea. Gaurko semantizistena eta estrukturalistena. ostera, zientzia errealarcn deskribapena egitea da, eta
|
ez
haren justifikazioa edo Jegitimazioa?. Baina, aurreratu dugunez, tradizio biek azpimarratzen dute teoria zientifikoaren egituraren argitze lana, egun egiturahori era ez axiomatikoan edo axiomatiko ez formalean gauzatzen bada ere.
|
|
|
Helburu guztiak lortzeko, bi aldeen arteko harremanak arina izan behar du, hizkuntza bera hitz egin eta harreman zuzena izan. Hau da, mikroenpresarekin elkarlanean ari dela sentitzea, eta
|
ez
haren aurka, helburu komun bat lortzeko: enpresak kalitatezko produktu segurua izatea, merkatuan lehiakorragoa izan dadin.
|
|
|
Otto Rahni ere gauza bera agindu zioten. Baina
|
ez
hark ez nik ezin izan genuen dudarik gabeko erantzunik eman. Rahn zen Europan, eta seguruenik mundu osoan ere, gizonik jantziena Grialaren kondairan.
|
|
|
aberats berrien eta kontsumo gizartearen eredua, azken finean. Baina kontsumo gizarte hartatik ez zegoen irteterik,
|
ez
hari aurre egiterik, on Kixotek bezala printzipioen lantza eskuan hartuta, urte luzeetan egonkortutako gizartearen haize errotak –multinazionalak eta komunikabideak nagusiki– inoiz baino erraldoiagoak eta garaitezinagoak zirenean, armadurak material elektroniko sofistifikatuenaz eginak; eta orduan, ereduaren kontra borrokatu beharrean, hura erabiltzea erabaki nuen. Bai, Montsek erabili ninduen bezala erabili behar nituen bizitzan edo bizitzako bidean agertzen zitzaizkidàn emakume guztiak.
|
|
|
Baina D. ren jarrerak ez ninduen molestatu, D. ren homosexualitatearen berri jakin nuèn egunean molestatuko nindukeen bezala... Are gehiago, garai hartan ez nuen ez D. ren besorik
|
ez
haren babesik onartuko; orain, aldiz, atsegin nuen... Eta, sentimendu haren haritik, esan nion:
|
|
|
–Zer esan nahi duk horrekin, Jainkoak gaizki egin zuela mundua? Bada, jakin
|
ezak
Hark zuzen egin zuena guk okertzen dugula, eta gurea dela errua.
|
|
|
–Nahikoa, Andoni, nahikoa! Non jaio zen jakin nahi diagu,
|
ez
haren biografia.
|
|
|
Izan ere, haren familiak bazuen, bai, dirurik soberan, baina haren etxeari, ardo egin berriari bezala, urteen zaporea falta zitzaion: goi mailako zigilua eta marka, alegia, tradizio eta historia luze batek baizik ezin eman ziezaiokeena, moduak eta moldeak ez baitira diruz erosten, ez kolpetik sortzen, ez begien itxi ireki batean ehuten; ezaugarri horien faltan, baina –eta segurtasun
|
ez
hartan, ondorioz–, Montserratek hainbat suzedaneorekin bete zuen familiaren gabezia, gehiegikeriara joz eta ezin konta ahala gizon ospetsuz inguratzen ahaleginduz, gehiegikeria hura gabezia estaltzeko ezinbesteko elementua balitz bezala: hortxe, jaun andreok, gizon ospetsu bat gehiago nire bildumarako; horra hor, bai, markako ardoa, munduko enologorik goi mailakoenak irrikatuko lukeena eta begi onez aukeratuko!
|
|
|
Gure aitak beretzat nahi lukeen eskolaren jabe banaiz ni, baina
|
ez
hari darion etorriaren ondorengo. Gure aitari etorria dario.
|
|
|
Esperimentazioari eta teknikari garrantzi handia ematen dio, ez teoria soilari. Teknika zientziaren funtsezko zatia da eta
|
ez
haren ondorio soila. Tresnen erabilerak ahalbidetzen du zientzia eta ez alderantziz.
|
|
|
Udalek, berriz, oso indar eta baliabide gutxirekin sustatu dituzte telebista lokalak: euskal udalek, gutxi batzuek izan ezik, ez dute inoiz gizarte komunikaziorako joera handirik erakutsi, eta telebistagintzan beste inon baino ageriago geratu da hutsune edo ardura
|
eza
hura. Erakunde autonomikoek ere, EITB edo balizko nafar telebista bat eraikitzea lehenetsiz, bazter batera utzi dituzte telebista lokalak.
|
|
|
Baina badirudi aurretik burututako frogapenek ez dutela Descartes nahikoa asetzen maila honetan, ez direlako egokiak izango mundu sentigarriarekin lotura bermatzeko. Alde batetik, frogapen horien helburua zelako Jainkoaren beraren existentzia frogatzea,
|
ez
hura gainerako izakien iturri bezala bururatzea; eta, bestalde, Descartesek bere buruaren eta, hobe esanda, errealitate materialaren izaera akastunean oinarritu dituelako orain arte eman dituen frogapenak. Hau da, izaki akastun batetik heltzen ginen Jainkoaren existitu beharrera, baina honek arrazoimenaren prozedura izaki akastunaren menpeko egiten du bere ezagutza," nire pentsamenduaren menpeko".
|
|
|
Oraingo honetan esaldi labur hura kendu egin dut.
|
Ez
haren lotsa naizelako, inondik ere, baizik eta hitzaldi hark behar zuen bigarren zatia izkiriatzeari hobetsi diodalako. " Etikaren baratzea" izeneko azpiatalaren lehen pasartearekin eman nion amaiera orduko hitzaldiari.
|
|
|
Ni filosofikoa ez da gizakia, ez giza gorputza, ezta psikologiak tratatzen duen giza arima ere, subjektu metafisikoa baizik, munduaren muga da,
|
ez
haren parte bat (5.641).
|
|
|
Wittgensteinek eskatzen digun isiltasunak balio propedeutikorik ez ezik balio ontologiko eta are teologikorik ere badu.
|
Ezen
haren ahoan eta gogoan" mintza ezin daitekeena" bizitzaren zentzua da, mistiko dena, transzendentea. Isidoro Reguerak maisuki izkiriatu duenez:
|
|
|
Baldin balio moral gorena ongia eginbeharragatik eta ez joeragatik egitea bada, non dauka eginbeharraren araberako egintza batek bere balio morala? Egintza hori gidatzen(" erabakitzen", dio Kantek) duen maximan, eta"
|
ez
hari esker erdietsi behar den xedean"; hau da, benetako balio morala borondatearen printzipioan bertan datza, egintzen bidez irits daitezkeen helburuak gorabehera (azpimarrak Kantenak dira; A 13= Ak IV 399).
|
|
|
Honetaraz gero, komeni da Wittgensteinek ni filosofikoaz zioena gogoratzea: " Ni filosofikoa ez da gizakia, ez giza gorputza, ezta psikologiak tratatzen duen giza arima ere, subjektu metafisikoa baizik; munduaren muga da,
|
ez
haren parte bat" (Tractatus, 5.641).
|
|
|
Izu laborria zeluletan oro suntsitzen, atzapar lako zintzurreko herstura hura, hatsa hatsari emanik paratuz, dardara bizitza malkortzen ari zelako bertigoarekin batera, adrenalina karraskari bat bailitzan zainak erretzen. Baina ez zitzaizkion agertu, eta ments izan zituen, ez usain likitsa
|
ez
haren ondotik hartzen zuen Beriainekin, gauarekin, gorputzekin bat egitera bultzatzen zuen indar grinatsu hura.
|
|
2005
|
|
|
Eta oilarrak goiz kantatu du Azkaraten. Baina Jean Mixel Galantek kasurik
|
ez
hari. Lana egin behar duenak lo ere egin behar du.
|
|
|
Horra nolako behartsuetaz ari den. Jainkoaren beharra,
|
ez
Hark egiteko guk bizi honetan egin behar genukeen lana, (hori da molde guzietako sorginen gandik igurikatzen dena, mendeetan barna, lur honetako lau hegaletan) baina erakusten digun bidea ikusteko argia eman diezagun, bai eta bide horretan ibiltzeko kemena.
|
|
|
Aurrejarrera erakutsi eta bere behar eta galderei arreta egin etxean, baino inoiz
|
ez
haren lanik egin.
|
|
|
bere aldarriari El DiarioVascok emandako erantzun mespretxuzkoa da. Hitzik
|
ez
hura gertatu zen testuinguru politiko erdibituaz, ezta haren hilketaz ere. Artikulu bakarra, eta liburu osoanjeneral bati dedikatutako albiste ezkor bakarra.
|