|
2000
|
|
|
50eko hamarkadan hasi ziren, eta gaur egun munduko akuikultura produkzioaren% 80ren jabe dira. Asia barruan Txina dugu bereziki aipagarri, bertan biltzen baita
|
mundu
osoko produkzioaren% 60 Txinak izandako garapena balio komertzial urriko arrain kontinentalak hazten diharduen hainbat familia ustiapen txikiri zor zaio.
|
|
|
Nolanahi ere, benetako hasiera Rias Galegas eko 50eko hamarkadako muskuilu haztegietan kokatu behar dugu, eta beranduxeago barnealdeko arrain haztegietako ortzadar amuarrainen hazkuntzan. Gaur egun 265.000 tona muskuilu produzitzen dira
|
mundu
mailako produkzioaren% 21 eta 16.000 milioi pezetako (640 milioi libera) fakturazioa esan nahi du. 1964an hasi zen amuarrain hazkuntza, eta orduko 25 tonetatik 1998ko 30.000 tonara igaro da produkzioa; azken urte hartako fakturazioa 10.000 milioi pezetakoa izan zen.
|
|
|
Ori da biarrena, eta gu bizi gera nola ta nundik jaten degun jakiñ gabe. Lurrak ematen ez badu, ez da ezer
|
mundu
ontan"
|
|
|
Beste kontu bat litzateke ETAren jardun armatua luzatuko balitz, orduan bai, atzera pausoa saihestezina litzateke. Ez gaitezen engaina,
|
mundu
guztiak daki hori.
|
|
|
Espainiako Segurtasun Indarrak Euskal Herritik ateratzeko ere, Euskal Herrian baino Madrilen egiten die eraso ETAk. Madril
|
mundu
guztiarentzat da garrantzitsu, antza denez.
|
|
|
Herrialde pobreen kanpo zorraren aurkako borroka nazioartean zabaldurik dago jadanik. Une honetan,
|
mundu
osoko 53 herrialdetan daude honelako kanpainak, hiritar guztiak arazo larri honetaz jabearazteko eta tokian tokiko gobernuak zorra deusezta dezaten bultzatzeko. Herrialde hauen artean, dagoeneko, 17 milioi sinadura bilduak dira ekimen honen alde, eta horri Espainiako Estatuan bildu diren milioi bat sinadura inguru gehitu behar zaizkio.
|
|
|
Hitz gutxitan esanda, oraingo demografia joerarekin jarraituz gero, Espainiako Estatuak 2050 urtean
|
mundu
osoko biztanleria zaharrena izango du, eta batez besteko adina 54 urtekoa izango da. 12 milioi etorkin ditu gaur egun biztanleria aktiboaren eta pasiboaren artean dugun proportzioarekin jarraitu ahal izateko.
|
|
|
Euskal gizartean piztutako amorrazioaz gain oso kontuan hartzekoa ilusio galera eutsiezina da atentatu honek eragin duena. Berriz ere, ezker abertzalearen
|
mundu
soziologiko zabal eta plural horren baitan bereziki.
|
|
|
Txarrena den moduan, ETAk eta ezker abertzale soziologiko osoak lotuta jarraitzen dutela eta lehenak egindakoak bigarrenean zuzen zuzenean eragiten duela. Ez da samurra zehaztea zein lotura den hori baina orokorrenera jota ere,
|
mundu
sinboliko oso bat dago hor, lokarri historiko eta sentimental sakon batez konektatua. Erlijiotik kanpo ez dago betikotasunik, ordea, eta lotura hori sekula apurtu ezin daitekeenik ere ezin da esan; edo ahuleziaz marginalitatean galdu, edo batek daki.
|
|
|
Hautu bakoitza ikuspuntu baten adierazle bilakatzen dela. Beste askoren ustez berriz, horretan datza hain zuzen bere xarma, kontraesan eta erantzun gabeko galderez oratutako
|
mundu
honetan, zentzuzko ikuspuntua ematen dutelako.
|
|
|
Seguruenik Bizkaian jakingo dute soilik emakume gizonzaleari arperi esaten zaiola. Zuberoan adimen gutxikoari ments esaten diotela ere ez du
|
mundu
guztiak jakingo. Baina badira oso zabalduak direnak ere:
|
|
|
Ez naiz hasiko arrazoi zehatzak aletzen, nahikoa baita galdera honela planteatzea:
|
mundu
osoan biblioteka sistema guztien buruan biblioteka nagusi bat jartzen bada, areago, Espainiako Erresumako erkidego autonomo guztietan sistemaren burua izateko biblioteka bereziak sortzen badira, ez ote da izango ezinbestekoa delako. Ala pentsatu genuke Euskal Herrian inon baino aurreratuagoak gaudela, hain aurreratuak non eta leku guztietan behar dena hemen ez dugun behar?
|
|
|
Gaur egun ingurune naturalak babesten direnean beste arrazoi batzuk dira eskuartean. Gure gizartean ezarri den garapen eredu sozio-ekonomikoa, pixkana
|
mundu
guztian zabaltzen ari da, ondorioz, giza populazioaren hazkuntza neurrigabea ari gara bizitzen, gero eta baliabide gehiago behar ditugu bizitzeko eta azkenean honek guztiak, ondorio larriak ekartzen dizkigu. Arrazoi desberdinengatik balio handia duen hainbat paisaje natural, hondatzen ari gara.
|
|
|
Gertaldi bereziki inarrosleak ditu, hala nola, pianoan norgehiagoka dutenekoa, protagonistak lehorreratu nahi duenekoa (ez lehorreko mundua ezagutzeko, itsasoa lurretik ikustea nolakoa den jakiteko baizik) eta jaistera ausartzen denekoa. Bestalde," Virginia" untzia dinamitaz gainezka dagoela behin betiko urperatzeko,
|
mundu
guztiak alde egin du, Bederatziehunek izan ezik. Hori jakin bezain laster, Tim Tooney untzira gerturatuko da Bederatziehun handik jaitsi behar duela limurtzeko," dinamita karga baten azpian zaude eserita, altxa ipurdia hortik eta alde egin ezazu" botako dio pianojoleari.
|
|
|
Aurrekontratu batzuk badaude, alabaina hau guztia ekainean Saroben burutuko den Zinema Eskolen Jardunaldietan zehazten joango da. Orduan
|
mundu
mailako enpresa asko etorriko da, postprodukzio digitalean murgilduak daudenak, eta esperientzia interesgarria izango da". Oarsoaldea Garapen Agentziako gerente Fernando Nebredak zera adierazi du:
|
|
|
Oarsoaldea Garapen Agentziako gerenteak honela definitu du: " Film Comissionen funtzioa proiektua
|
mundu
osoan saltzea da, lan komertziala egingo luke". Azken finean, film batzordeak informazio, kudeaketa eta laguntza zerbitzuak eskainiko lituzke, produkzioak erraztu eta merkatu daitezen.
|
|
|
Kezkak sortarazteko, gai berriak plazaratzeko, gai horiei buruz ikertzeko eta irakurleari kontzientzia harrotzeko. Agian Mario Vargas Llosak esandakoaren aurka ez du literaturak
|
mundu
honetako problemak soluzionatzen lagunduko baina sikiera pertsonago egingo gaitu. Horregatik uste dut formalismo eta teknika hutsetik haratago joan beharrean gaudela.
|
|
|
Garai zailak dira elkartasunarentzat. Egungo
|
mundu
aztoratuan indibidualismo gordina da nagusi. Arazoak larriagotuz doazela dirudi eta gizarte taldeek esku bete lan dute; arrazakeria, hiesa, bazterketa, droga, kutsadura, eta hori gutxi balitz, Hirugarren Mundua.
|
|
|
Internet gauza ugari ari da iraultzen, haien artean ekonomia bera, informazio gizarteak ekonomian duen eraginaren gainean sorturiko
|
mundu
mailako eztabaidak aditzera eman duenez. Zibermundura sartzeak ekonomiak bere dituen hainbat arau zalantzan jartzen du, nazioarteko lehiakortasunaren hiru ezaugarri azaleraziz:
|
|
|
Internet ez dela teknologia berria gaineratzen du, baliabide banaketa sistema integratua baizik, elkarrekiko menpekotasuna duten hainbat elementuk (ordenagailuak, modemak, sareak, logistikak eta sarbide nahiz eduki hornitzaileek) osatutako informazio ekosistema. Internet
|
mundu
osoan dauden 700 milioi telefono lineak erabiliz ordenagailuei baliabideak partekatzeko aukera ematen dien informatika protokoloa da.
|
|
|
Industria eta ekonomia balio erantsi materialezko katea ustiaketan oinarritu izan dira denbora luzez. Zerbitzu materialgabeen booma kontu berria da, Interneti esker merkataritza elektronikoak
|
mundu
mailan izandako eragina bezain berria. Horrek guztiak langileria motan ere aldaketak dakartza.
|
|
|
Delako ziberespazioaren agerpena lan merkatua eraldatzen ari da azken urteetan, eta elkartrukatzeen desmaterialtzeak aberastasunaren sorreraren gainean eragina du. Gauzak horrela, enpresak
|
mundu
mailako merkatuak bereganatzeko prestatzen ari dira.
|
|
|
Gerra ondorengo urteetan, indarkeriarik gabeko borroka politikoaren beharrek pixkanaka hobetuz zihoan ordenagailu sare baten eratzea eragin zuten. Hedapena eta funtzioak zabaltzen joan ziren harik eta muga fisikorik ez zuen
|
mundu
mailako komunikabidea bilakatu zen arte, hots, Internet jaio zen. Komunikabide hau mende amaierako negozioa bihurtu da eta berau da egungo eta etorkizuneko negozio handienen tresna.
|
|
|
Urte horretan bertan sortu zen eremu izenen(". com",". edu" eta abar) sistema, gaur arte mantendu dena. 1984an William Gibsonek
|
mundu
berri honi izena jarri zion: " ziberrespazioa".
|
|
|
Interneten negozioa dagoeneko Euskal Herrira iritsi da. Euskal enpresa garrantzitsu bi, BBVA eta Iberdrola, zeharo murgilduta daude
|
mundu
berri honetan eta proiektu zehatzekin. Interneten negozioak egiteko Uno e Espainiako Estatuko aurreneko ziberbankua eta Kristina izeneko kontsultategia ere apustu honen erakusgarri dira.
|
|
|
bata, BBVA finantza enpresarena eta, bestea, Iberdrola energia enpresarena, azken urteetan negozioa anizteko politika bideratzen ari baita. Erakunde biak dagoeneko zeharo murgilduta daude sarearen
|
mundu
honetan. 26 orrialdean, halaber, Interneten munduan" Kristina" izenaz ezagutzen den eta dagoeneko 1.000tik gora milioi pezetako (40 milioi libera baino gehiagoko) inbertsioak eskatu dituen Iberdrolaren proiektuaren berri duzu.
|
|
|
Enpresa biak Hego Amerikan ondo kokatuta daudenez, izugarria izango da munduko alde horretan izango den negozioa. Eta
|
mundu
hori da enpresa bien funtsezko apustuetako bat.
|
|
|
Ia bi mende igaro dira lehendabizikoz Grimm anaiek ipuin bilduma kaleratu zutenetik. Hasieran sortutako gaitzespena lilura bihurtu da
|
mundu
osoan. Euskal Herrira berandu iritsi ziren anai hauen istorioak.
|
|
|
Guztira, zazpi edizio kaleratu zituzten Grimm anaiek eta 210 istorio ezberdin jaso ziren hauetan. Baina Grimm anaiek bildutako ipuinak
|
mundu
guztira hedatu eta 160 hizkuntza baino gehiagotara itzuli dira. Horietako bat da euskara.
|
|
|
Grimm anaien ipuinak ordea, etengabe mugimenduan daude," ez dago edizio berdin berdinik" Gomezen esanetan. Kontuan hartu behar da
|
mundu
osoan zehar hedatu direla eta beraz, tokian tokiko ñabardurak dituztela: " Ipuingintzaren enborra bera da leku guztietan, baina adarrak aldatzen dira, kultura diferenteen erakusgai".
|
|
|
Dena dela, ipuin hauek Alemaniako lekuak eta izenak aipatu arren, bertako bihurtzen dira. " Hansel eta Gretel" adibidez,
|
mundu
guztian da ezaguna. Gainera, egun ipuin hauen bigarren aro bat ari da sortzen, ahozkotasunaren ondorioz.
|
|
|
Era berean, Bibliako hiztegietan datorrenez," santu" hitza ez omen dator hebraieraz" berri eta garbi izan" aditzera eman bide zuen hadasetik, baizik eta moztu, bereiztean aditzera ematen zuen hitzetik. Alegia,
|
mundu
profano honetatik ihes egin eta Jainkoaren zerbitzura jartzetik. Santuek bazuten (badute), beraz, katekizatuek ez zuten zerbait, baina aldi berean katekizatuek eurenganatu beharreko zerbait.
|
|
|
8 urteko haurrei eskola ematen nenbilenean sartu nintzen
|
mundu
honetan. Haurrentzako literatur materialak biltzen nituen, eta gustatzen hasi zitzaizkidan gauza batzuk.
|
|
|
PSOEren baitan eta haren inguruko esparruetan hauteskunde emaitzei buruz egiten den hausnarketak, noski, zerikusi zuzena du bat bateko hoztasun honetan. Iada hiltzaile frogatuak diren hauei urte askoz eman zaien babes konplizea dela porrotaren zergatietako bat aho batez aitortzen du
|
mundu
guztiak, eta onartzen da etapa beldurgarri hartan inplikaturik egon zirenak betirako baztertzea dela zulotik ateratzen hasteko lehen baldintza.
|
|
|
SPRIk une honetan 32 agente dauzka
|
mundu
osoan zehar barreiatuta. Agente hauek proiektuak lotu nahi dituzte," Euskadi" inbertitzeko leku erakargarri gisa aurkezten dute.
|
|
|
Estatu eta antzeko egiturak ahultze bidean doazen sasoiotan, bide bi nabarmendu izan dituzte adituek kazetaritzaren baitan: globalizazioa,
|
mundu
osoarekiko hurbilpena mugak ia desagertuz, eta horrekin bat, paraleloki, norbere txokoaren garrantzia. Estatuaren gainetik, hiria, auzoa, eskualdea, herria, berta bertakora hurbiltzea.
|
|
|
Gerra zibila hasi baino lehen, jendea orain baino askoz hobe bizi zenean. Bertan ikasi nuen yankee inozo bat baizik ez nintzela, Afrikan
|
mundu
guztiak zenbait hizkuntza baitaki: angolarra, tribuetako dialektoak, portugaldarra, frantsesa, afrikaans, ingelesa, eta abar.
|
|
|
Dena den, Joe Eguren euskal" amerikarrarena" izan zen lehena. " Morris hiztegia" 19 urteren buruan kaleratzea lortu dut, nahiz eta
|
mundu
guztiak ezetz esaten zidan, gehienez 200 ale saltzeko ez zuela merezi. ezinbestekoa dela zioten; nik ordea, bakarlanean egin dut.
|
|
|
Beste era batera esanda, munduko kapital merkatuan gaude. Kapital honek gainera eskulan merkeagoa bilatzen du edonon, ahalik eta azkarren eta
|
mundu
mailan.
|
|
|
Hala eta guztiz ere globalizazioaren
|
mundu
honetan krisi finantziero beldurgarrienak gerta daitezke. Horregatik Markos komandanteak garbi azpimarratu du Laugarren Guda Mundialean gaudela, Gerra Hotza igaro ondoren, hirugarrena izango zena.
|
|
|
Horregatik Markos komandanteak garbi azpimarratu du Laugarren Guda Mundialean gaudela, Gerra Hotza igaro ondoren, hirugarrena izango zena. Izan ere, guda honetan (zuzenean edo zeharka
|
mundu
osoari dagokiona) langileen baldintzak txartzen dira, langabezia handitzen da, soldatak jaisten dira. Hori gutxi balitz, babes soziala gutxituz doa, sindikatuen aurka borrokatzen dute eta gizartea zatitzen dute kontrol hobeagoa eskuratzeko.
|
|
|
Saudi Arabiaren ondoren munduko bigarren ekoizle handiena izan arren (egunean 6,4 milioi upel ekoizten ditu), inportatzaile handiena ere bera da, 9,2 milioi upel inportatuz. Espainiako Estatuan 1,32 milioi kontsumitzen dira, hau da,
|
mundu
osoan kontsumitzen denaren %1, 8 Petrolioak Espainian energiaren %58 esan nahi du.
|
|
|
" Iruditzen zait distantziarekin beste ikuspegi bat daukazula. Ez dut esan nahi hobe dela Londresen egotea, baizik eta desberdina dela, eta agian funtziona dezake hemengo (Euskal Herriko)
|
mundu
akademikoaren osagarri. Euskal Herritik kanpo egotea nahi genuen, baina, era berean, hurbil egotea.
|
|
|
Euskal Herriko hiriak
|
mundu
osoko besteek bezala hasiak dira kotxeak sortutako arazoak aztertzen eta hauei irtenbideak bilatzen. Kopuruen ikuspegitik aztertu dugu hemen arazoa:
|
|
|
Ni kezkatzen nauena, ez bakarrik Euskal Herrian,
|
mundu
osoan baizik, literatura katakunbetako jarduera bilakatzea da. Gero eta gehiago ikusten dira" Gran Hermano" bezalako fenomenoak:
|
|
|
kanpotik idazten zuen. Nik New York en bizi, euskaraz idatzi eta hemengo historiari buruz idazteko aukera banu, jakinda gainera nire liburua
|
mundu
guztian argitaratuko zidatela, beste modu batera idatziko nuke.
|
|
|
Gutxi batzurentzat bai. Baina oso gutxi dira, ez bakarrik hemen,
|
mundu
osoan baizik. Zenbat dira benetanestresik gabe nahi dutena idazten dutenak, urtero derrigor liburu bat idaztera beharturik ez daudenak?
|
|
|
Onan deritzan mutilaren nerabezaroko eta gaztaroko urteak, hamaika urtetatik hogei urte bete bitartekoak, ditu hizpide Aitor Aranak eleberri erotiko honetan. Bere osaba eta adiskide batzuk lagun dituela, poliki poliki sexuaren
|
mundu
liluragarria ezagutuko du. Onanek askatasun osoz biziko du sexua, gizartean tabuak diren jarduera asko eta asko gauzarik naturalenak eta ohikoenak bihurtuko baitira beretzat.
|
|
|
Interesgarri izan zitekeenik ere duda handiko genuen. Liburua, dena den, aipu onak izana zen
|
mundu
, milaka ale salduak zituen, eta hainbat hizkuntzatara itzulia ere bazen. Euskarara itzultzeko zenbait saio eginagatik, ordea, ez genuen lortu asmoa gauzatzea.
|
|
|
Azkenik
|
mundu
guztian famatuak diren amildegi batzuekin gozatzeko aukera izango dugu, The Burren etik kilometro gutxira. Cliffs of Moher deitutako amildegiez ari naiz.
|
|
|
Gendarmeen" zodiac" a olatu batek irauli eta goitik behera blai eginda aldegin zuten eurek. Zer espero liteke biluzik egotea galerazten den
|
mundu
batean?
|
|
|
Landareen aldetik,
|
mundu
osoan soilik euskal kostaldean bizi den Armeria euskadiensis landare endemikoa ez ezik, gure itsaslabarretan nahiko arraroak diren Limonium binervosum, Cochlearia danica eta Spergularia rupicola landareak ere deskribatu dira hemen.
|
|
|
Nafarroako Txapelketak, agian, ibilbide horren barruan aurrera segitzeko indar berezia ematen du, azken urteetako lorpen handiena da eta. Baina apirilaren 17an ez zen Iparraldea esnatu eta beste
|
mundu
bat deskubritu. Dena da duela bi urte hasitakoaren emaitza.
|
|
|
Profesionalizatu noski, baina kontzientzia galdu gabe. Noski, horretan dabiltzanek irabazi egin behar dute,
|
mundu
guztiak bezala. Ez dira bizi haizetik, baina arriskua hor dago, kontzientzia behar da, horrek agindu behar du.
|
|
|
Baina ez dago irtenbiderik. Siderurgiaren
|
mundu
osoko krisialdiak eta merkatarien Europak ez dio irtenbiderik uzten AHVri. Azkenik, Felipe Gonzalezen Gobernu" sozialista" da, 1985 bitartean, aurrekaririk gabeko birmoldaketari aurre egin diona.
|
|
|
Bide honi lotzeko hautatu lana Lewis Carroll en liburuan oinarria duen" Alizia bitxikerien lurraldean" dugu. " Antonio Daniel Garcia Orellana sevillarrak egindako antzerki egokitzapena abiapuntu hartuta ere, klasiko honi gure ekarpena egingo diogu, Mozarten musika erantsiz eta,
|
mundu
magiko hori aberastearren, eszenografia goma espumako elementuekin osatuz: maskarak, buruhandiak, harizkoak... era ezberdinetakoak denak".
|
|
|
Nekez baina laborariek badute beren tokia egungo munduan. Paueko
|
mundu
modernoaren eta Zuberoaren artean daramat bizitza. Geografiak ez du lehen bezala kontatzen.
|
|
|
Txepetxen teoriak, garai batean, euskal hiztun osoak sortu behar ditugula esaten zuen, hiztun horrek ez duela diglosikoa izan behar, gure gurasoek garai batean ziren bezala (eskolatu gabeak eta funtzio formaletarako euskara gorputzik gabekoak). Orain gertatzen zaiguna da irakaskuntzaren bidez nolabaiteko corpus formalaren jabe direla, baina asko eta asko gero ez direla gauza
|
mundu
informalean euskaraz jarduteko.(...)
|
|
|
Eta EEBBetako hiritarrek izan duten lehendakari karismatikoenetakoa dela dio. Izan ere, miresle asko izan zituen JFK k, zela bere gaztetasunagatik, bigarren
|
mundu
gerran agertutako ausardiagatik, antikomunista amorratua izateagatik, estatubatuarrek maite duten famili irudia bere bakezaletasuna bezain ondo saltzen jakin zuelako, zeukan erakarpen magnetikoagatik, edota politiko baten arrakastan telebistak izan dezakeen eraginaz ohartzen aintzindarietakoa izan zelako. Baina jende arrunta bereganatzeaz gain, Ava Gardner edota Marlene Dietrich bezalako emakumeak ere konkistatu zituela...
|
|
|
Bertako seme den J. Sergio del Campok lan honetan adierazten duenez, lau mende baino gehiagotan organo jarduera erabat azpimarragarria garatu zen Otxandioko Santa Mañe parrokian, eta horrek ageri agerian uzten du Otxandiok bizi izan duen musika giro aparta. Jose Etxebarria fraidearen etorrera (fraide honek organoari egindako berrikuntzak
|
mundu
osoko organo zaleen esker ona jaso zuten) eta Santiago Herdoizaren bidez Otxandion martxan jarri zen organo tailerra, horren adibide baino ez dira. Harrituko al da, bada, inor, Arostegitarrak bezalako organojole ospetsuak otxandiotarrak izateaz?
|
|
|
Guztiak dena jakitea eskura dugula sinistaraziz, ezerk esplikazio eta argibiderik ez duela sinistuko bagenu bezala. Gizartea nahiko aldakor badela eta, oraina aski mugikor badela eta gure
|
mundu
sinbolikoari ez mugitzeko eskatuko balitzaio bezala. Gaurko egunari langarik jartzea onartzen ez dugunean, historia histerikoki itxi nahi bagenu bezala
|
|
|
" Helburua Euskal Herrian burutuko diren zinema estreinaldi guztien berri zabala ematea da, filmaketei buruzko erreportajeak, izarrekin elkarrizketak...". Horiez gain,
|
mundu
osoko errodajea eta filmen gaineko albisteek zein izarren bizitzazko zurrumurru eta istorioek ere beraien lekua izango dute programa berrian.
|
|
|
" Taquillazos" deritzonean, berriz, Euskal Herrian zein
|
mundu
zabalean diru gehien poltsikoratzen duten filmeen zerrenda egingo da.
|
|
|
Buruz buruko jokoa da, hau da, taldeak elkarri begira jarrita, eta horrelako joko gehienekin gertatzen den bezala,
|
mundu
osoan zehar aurki ditzakegun buruz buruko modalitateen antzekoak dira arauak. Kantxa angeluzuzena eta hormarik gabekoa da, eta pilotaren bote egokia ahalbidetzen duten lekuetan baino ez da jokatzen.
|
|
|
Izan ere or bizi dira, nola ala, 2.500.000 palestinotar. Auetatik, milloi t' erdi pertsonek,
|
mundu
guziaren laguntzari esker jaten dute zerbait. Bere artekoak dira Feddayin ak ere, indarkeriaz berea zuten lurra berriz artu nai dutenak:
|
|
|
Gaur egun gezurra dirudi ere lehiara ohitu gabea naiz eta behin honetaraz gero ez al gara jarriko. Jakinaren gainean izanda ere aurreko batean
|
mundu
honetako eta Nafarroa eta Donostiako pipermin onenak ekoizten diren errio erriberak dituen Usurbilgo hamaika baserritako piperren artean onenak zeintzuk ziren erabaki behar zuen epaimahaikide izatera deitu ninduten. Nahi gabe ere kristau kutsuadura gutxiena uste dugunean azaleratzen da eta pipermina gurtzen dudan eran gurtzen dudanez, baserritarren lanaren emaitzak aparteko majeran jaten emateko modukoa den nire minaren ahosabaiaren arabera sailkatzera bezatu nintzen.
|
|
|
Orain arte, ofizialki eta publikoki, bat egite hori negoziatzen ari direla besterik ez dute onartu bi enpresek. Ikusteko dago kontzentrazio enpresarial eta elektriko honek Espainiako Estatuan, Europan edota
|
mundu
osoan zer nolako ondorioak izango dituen, baina argi dago euskaldunontzat beste ikuspegi bat ere izango duela. Euskal Ogasunak, bere lurraldean aritzen diren eta egoitza bertan kokatutarik duten enpresen zergak jasotzen dituen neurrian, galera garrantzitsua izango luke Iberdrola desagertu eta elkarte berriaren egoitza Madrilen ezarriko balitz, eta hala izango dela dirudi.
|
|
|
Hain dira krispatuak ez dutela besteen bizia errespetatzen. Ezin naiteke bat etorri giza eskubideak errespetatzen ez dituen
|
mundu
batetik datorren ekimen batekin. Pertsonarekiko oinarrizko errespetuak kontuan ez hartzeak baliogabe tzen du mundu horrengandik etor daitekeen edozein ekimen.
|
|
|
Ezin naiteke bat etorri giza eskubideak errespetatzen ez dituen mundu batetik datorren ekimen batekin. Pertsonarekiko oinarrizko errespetuak kontuan ez hartzeak baliogabe tzen du
|
mundu
horrengandik etor daitekeen edozein ekimen.
|
|
|
ETAren zerbitzura eta honen laguntzarako lan egitearen akusazio generikoa da aipatzen den proba bakarra. Batzuk isilpean mantendu nahi dutenaz informatzeagatik, eta Espainiako eta Frantziako estatuek ezkutatu nahi dutena
|
mundu
zabalari azaltzeagatik edo Euskal Herriko herri mugimenduetan inplikatzeagatik besteak. Eta guztiak, menpekotasunean bizi nahi ez dutelako eta euskaldunak gure orain eta geroaren jabe izango garen Euskal Herria aske eta subirano baten alde egiten dutelako.
|
|
|
Lehen tendentzia, Estatu Nazioaren kontrako herrien matxinada da. Bera
|
mundu
osora zabaldu da eta Estatua Hizkuntza Nazioaren eredua finkatuta zegoen lekuetan askapen mugimendu zahar berriak sortu dira. Nazio berrien askapenerako borroka sozialismo errealaren jausi aldiaren oinarrian dugu; Jugoslabiako herrietan gauzatutako gerrak, Txetxeniako lehen eta bigarren guda, Irlanda, Euskal Herria, Eskozia, Belgika, Korsika eta abar Europan; Palestina, Kurdistan, Berberia eta Sahararen azpian iraultzen dituen egungo 30 gerra inguru Afrikan; dozena herrien matxinada Asia osoan zehar eta Amerikako indigenen esnatze prozesuak argi erakusten digu munduko protesta sozial eta politikoan fenomeno honek duen garran tzia.
|
|
|
Bigarren tendentzia,
|
mundu
zabalean egiten dabiltzan demokrazia ordezkatzailaren inposaketa dugu. Kapitalismoak bere garapen egokirako demokrazia burgesa edo ordezkatzailea behar du eta laugarren globalizazioan honen aldeko saio berria bideratzen da.
|
|
|
Horrela, ondorio hauetara iristen zen: " Ba dago, beraz,
|
mundu
zabalean erakundeak egiten duten zapalketa eta indarkeri bat. Diru aldetik, gizarte aldetik, lege eta kultura aldetik gizakia zanpatzen duan erakunde zakar eta astun bat".
|
|
|
Estatuaren botereen mehatxuek ez gaituzte izutuko ordea. Desobedientzia zibila eta intsumisioa erabiltzen jarraituko dugu, per tsonak, herriak, eta
|
mundu
libreagoak izatearren.
|
|
|
Ezta pentsatu ere orrelakorik! Oso bakanak eta kontatuak dira
|
mundu
ontan beti nagusi irtendakoak. Deportetik bizi bear duanak, eta deporteari urretik jarraitzen dionak, ez du batere arritu behar bein galdu eta bein irabaztearekin".
|
|
|
Bada hemen beste erreferentzia batzuk zetozela. Artea, historia, geografia... zientzia eta literatura
|
mundu
horietan ibilia izatea. Nik horiek ikasiak nituen, baina ezin nituen erabili zuen garaikoak etorri arte.
|
|
|
Pitzadura mentala modernitatearen sintoma bat da. Seguru asko garai batean bertsolari eta entzuleak nahiko
|
mundu
ikuskera berdintsu bat eta balio antzekoak zituzten, baina bakoitzak bere baitan ere nahiko pitzadurarik gabeko ideologia zuen. Oso mentalidade trinkoa zen.
|
|
|
" Intelektual nostalgikoak" deitzen diet nik, nahiago zutenak bertsolaritza sekula atera izan ez balitz bitxikeria antropologiko etnografiko bat izatetik. Graziosoago da, eta bere
|
mundu
ikuskeran hobe geratzen da, kanpoko adituak datozenean" hemen badauzkagu salbaje hauek" esatea, eta salbajeak kantuan jarri ahal izatea. Baina oraingo bertsolariak ikustera badatoz, beharbada ez diete erakutsi nahiko zer ongi zaunka egiten duten.
|
|
|
Momentu honetan dugun gabezia handienetako bat zera da:
|
mundu
zabalean bat bateko bertsolaritza zer den adierazten asmatu behar dugu. Gaur hemen dagoen bat bateko bertsolaritzak ez du inolako antzik ahozkotasunaren adituek deskribatzen duten ahozko poesiarekin.
|
|
|
Autoreak ez duela existitzen esaten dute, onomatopeia mordo bat daukala, joste lan asko baina originaltasun gutxi; sozialki liturgikoa dela baina ez errelebantea, komunikabide izateko batere onarpenik ez duena... Bat batekotasunaren adituak dabiltzan
|
mundu
horretan bat bateko bertsogintza gizarte honetan zer den eta nolako barne prozesuak dituen adierazten asmatzen badugu, ondorengo 20 urteetan ahozko literaturaren gairik preziatuena mundu mailan bertsolaritza izango litzatekeela. Zeren gaur egun, 40ko urteetan Balkanetan egindako grabazioetatik ateratzen dituzte ondorioak, edo Afrikako ez dakit zer triburekin berdin.
|
|
|
Autoreak ez duela existitzen esaten dute, onomatopeia mordo bat daukala, joste lan asko baina originaltasun gutxi; sozialki liturgikoa dela baina ez errelebantea, komunikabide izateko batere onarpenik ez duena... Bat batekotasunaren adituak dabiltzan mundu horretan bat bateko bertsogintza gizarte honetan zer den eta nolako barne prozesuak dituen adierazten asmatzen badugu, ondorengo 20 urteetan ahozko literaturaren gairik preziatuena
|
mundu
mailan bertsolaritza izango litzatekeela. Zeren gaur egun, 40ko urteetan Balkanetan egindako grabazioetatik ateratzen dituzte ondorioak, edo Afrikako ez dakit zer triburekin berdin.
|
|
|
Zabalkunde hispanikotik
|
mundu
mailakora egin behar da.
|
|
|
Gure beste hutsuneetako bat ikerketarena da. Herri honetan ikerketa institutu pila bat daude, eta
|
mundu
mailan gure aportazio txikiak direnei buruz apenas dagoen ezer, apenas dagoen ikerketa politika kontzienterik herri honetan gai batzuren inguruan. Geure arloan lehen zertzeladetan hasita gaude, baina oraindik ez gara serio abiatu, ikerketa institutu bat sortuz, adibidez.
|
|
|
Magdeburg-en (Alemania) ekainean izan zen batzarrean hauteskundeak egin eta ni aukeratu ninduten. Batzorde Ejekutiboko 18 pertsona aukeratzeko
|
mundu
osoko 34 hautagai zeuden. Boto gehienak jaso nituen eta gero batzorde barruko karguen aukeraketa egin zen, baina, nire abantaila ikusita, idazkaritzarako beste hautagairik ez zen izan.
|
|
|
Behin Tolosako Abesbatza Lehiaketa sendotuta zegoela, antzerki munduan zerbait egitea proposatu zidaten,
|
mundu
horretan aritua nintzelako. Lehen urtetik dudan oroimena zera da:
|
|
|
Errutina da beldur gehiena ematen diona. Arrakasta handia du,
|
mundu
guztiak onartzen dio egiten ari den lana, baina bera ez dago bere buruarekin gustura. Orduan aldaketa izugarri bat ematen du, iritzi orokorraren kontra.
|
|
|
Anartean, ekintza eta ekimen ezberdinak lantzen dituzte Seaskako ikasleek. Ikastola bakoitza
|
mundu
bat da. Hiri, herri, kosta aldea edo mendi aldeko eremuen araberakoak.
|
|
|
30 hilabetetik gorako behiak hiltzea erabaki da, baldin entzefalopatia espongiformearen froga gainditzen ez badute. Baina, zer egin digute animalia eder hauek
|
mundu
honetako jende gaixoen tratu zoro hau jasateko?
|
|
|
8a+ mailako 3 bide igo ditu. Berak du Espainiako Estatuko emakumeen errekorra, eta
|
mundu
mailan 3 emakumea da maila hori igotzen. Bide hauen artean" El gran engaño" (Kanpezu, 2000) dago, gaur arte bistaz Josunek bakarrik igo duena.
|
|
|
" Metamorfosia" n, esate baterako, familia, lan baldintzak, jauntxokeria, saldukeria eta abar gabe salatzen ditu. Bakar bakarrik,
|
mundu
osoaren aurka bere pertsonaien bidez altxatzen den idazle handi honen lan hau aurretik ere euskaratua izan zen, nahiz orduan, Xabier Kintanak 1970 urtean argitara eman zuenean," Itxura aldaketa" izenburupean agertu. Oraingo bertsioa, berriz, Rufino Iraolarena da.
|
|
|
Bertako hamasei gazte abertzalek epaiketa militar bati aurre egin behar zioten eta beraietako batek baino gehiagok herio epaiketa jasan zezakeen. Gauzak horrela,
|
mundu
guztia zegoen zer gerta begira Burgoseko hiriari, eta ZERUKO ARGIAk ere" Epaiketa Burgosen" nabarmentzen zuen bere lehen orrialdean, Gaztelako hiri horretan zetzan kuartel militarraren argazkia eskainiz.
|
|
|
Orduan ere, bi burrukarietako bat bestearen epaile izanen zelako; eta epailea, bere auzian izanen zelako epaile. Eta
|
mundu
guziak ba daki eta ez gaur goizetik, ori ez dala zuzen epaitzeko biderik onena".
|
|
|
Jose Luis Mendozak (Pamiela," En el principio fue el mito", 9.or.) narrazio arturiko hauen erabileraz idatzi zuen moduan: " la literatura novelesca ha creado un espejismo fascinante y su nostálgica atracción viene doblada por su irrealidad." Sarrionandiarentzat aldiz,
|
mundu
heroiko eta legendario hori nostalgia, desesperantza ororen marko egoki bihurtzen da, iraganaren edo erreferentzia heroikoen ezinezkotasuna azpimarratzeko erabil baitezake eta amaieren fataltasun ezaguna eta aldatu ezina nabarmenago egiten dutenez.
|
|
|
Beraz, estilo pertsonal horrek ematen dio bere obrari balore berezia. Izan ere,
|
mundu
guztiko literaturaren erreferentziek eta euskal herriko tradizio ezberdinek elkarturik aditzera ematen dute badela gure artean erdi ezkutaturik eta erdi galdurik dagoen errealitate bat bere liburuetan islatzen saiatzen dena mundu mailako beste errealitate askorekin harremanetan jarriz, era bateko eta besteko ispiluez baliatuz, errealismotik fantasiaraino, eta alderantziz ere bai.
|
|
|
Beraz, estilo pertsonal horrek ematen dio bere obrari balore berezia. Izan ere, mundu guztiko literaturaren erreferentziek eta euskal herriko tradizio ezberdinek elkarturik aditzera ematen dute badela gure artean erdi ezkutaturik eta erdi galdurik dagoen errealitate bat bere liburuetan islatzen saiatzen dena
|
mundu
mailako beste errealitate askorekin harremanetan jarriz, era bateko eta besteko ispiluez baliatuz, errealismotik fantasiaraino, eta alderantziz ere bai.
|
|
|
Zalantzarik gabe marinela aipatu ditugun idazle eta kritikoekin bat etorri beharra dago nabigatzailea edo itsasoratzen den, nahiz abiatzen den bidaiaren sinboloa da Sarrionandiaren poemagintzan nahiz narraziotan iraupen luzeenekoa eta nabardura gehien eskaintzen dituena, haren
|
mundu
ikuskerari buruz. Alde horretatik narrazio hauek bere aurreko eta ondoko idazlan poetikoekin dute zerikusi nabarmena:
|
|
|
" Beraz eman dezagun, nobela luzea dela". Autoreak generoaren gaiari buruzkoan duen ironia jarrera da ziurrenik, edo kritikoek nahiz
|
mundu
editorialak nobela luzeekiko duten erabateko estimazio eta errespetuari eginiko irrijorra sarkastikoa.
|
|
|
Kritiko batek baino gehiagok esan izan du zerikusirik baduela autore honek duen arrakastan bere nortasun ez literarioak ere. Nolanahi ere, irakurle arruntarentzat Sarrionandiaren narrazio hauek beste gabeko erakargarritasuna dute,
|
mundu
fantastikoak sortzen ditu ipuinetako batzuetan, leiendazkoak sarritan, sirenak eta marinel zahar madarikatuak daude, eta desertuak, printzesak, gazteluak eta geltokiak neskatxa eder bakartiek habitatzen dituzte. Guztia ere, gainera, estilo narratibo poetikoaz eta dotoreaz emanik.
|
|
|
Literatur piezei dagokienez, berriz, hiru aipatzen ditu Joxerra Gartziak beste guztien gainetik" Euria esan eta euria erortzea" (191 or.)," Ziutateko enparantzak" (201 or.) eta" Laberintoa habitatu" (206 or). Hirurak surrealismo girokoak direla diosku, Kafkaren
|
mundu
absurduetatik hurbil daudenak, eta amesgaiztoen logikan oinarrituak.
|
|
|
Bestalde,
|
mundu
ikuskera filosofiko interesgarria ematen omen du aditzera liburu honek, hain zuzen ere laberintoarena. " Lehen errakuntza" ren ondoriozko kaosak munduari zentzurik hartzea galarazten digu; egia deitzen dugun hori, berriz, hipotesirik egokiena besterik ez da.
|