|
2000
|
|
|
Nekez baina laborariek badute beren tokia egungo munduan. Paueko
|
mundu
modernoaren eta Zuberoaren artean daramat bizitza. Geografiak ez du lehen bezala kontatzen.
|
|
|
Horretarako gure hizkuntzaren iraupen beharrean gaude eta, ONUren adierazpenak ongi agertzen zuen bezala, hizkuntzak biziko badira
|
mundu
moderno honetan, gaur egun erabiltzen diren aurrerapen guztiak beharrezko dituzte. Hori zen Antonio Tovar hizkuntzalariaren iritzia ere, La lucha de lenguas en la Península Ibérica liburuan zioenez:
|
|
|
Hori zen Antonio Tovar hizkuntzalariaren iritzia ere, La lucha de lenguas en la Península Ibérica liburuan zioenez: ?
|
Mundu
moderno batean bitarteko modernoak beharrezko dira (eskola, goi mailako heziketak, irratia, telebista eta abar) horiek gorde dezatekelako hizkuntzaren iraupena?.
|
|
|
Mapak,
|
mundu
modernoan, esangura estrategiko garrantzitsua du. Kartografiadisziplina aski erabilia izan da, eta bada?, estrategia politikoetan, militarretan, ekonomikoetan eta ideologikoetan22 Beraz, mapa bera mezu politiko eta ideologikoenadierazle aparta da.
|
|
|
hots, Estatu nazioaren eskutik abian jarritako nazionalismoak hizkuntzarenizaera eta funtzioa errotik aldatu dituela bere batasun politikoaren sistema egituratzekoprozesuan. Hizkuntza, ezer bada, osagai politikoa baita
|
mundu
moderno honen nondiknorakoan. Euskaltasunaren pentsaera inozo xaloarekin ondo baino hobeto etengo dugure euskaltzale donostiarrak, euskarari opa izan zaion tratamendu apolitikoa gaindituz.
|
|
|
Halere, egoera oso bestelakoa izan da status horretara oraintsu heldu diren mintzairen kasuan. Horietan, aurrekoen mendez mendeko egokitze bilakaera patxadazkoaren lekuan, gaur egungo
|
mundu
moderno honen beharrizanetara lehenbailehen moldatzeko premiak akuilaturik, presakako plangintza ageri da, epeak lasterka gainditzeko sukarra, beti aurrerapenaren trena galtzeko beldurpean. Horixe izan da, adibidez, katalanaren kasua, finlandierarena, txekiera, georgiera, hebreera, indonesiera edo swahiliarena, adibide jakin batzuk aipatzearren, eta, jakina, euskaldunon egoera ere bai.
|
|
2001
|
|
|
Iritsi gara azkenik
|
mundu
modernora. Kultura eliteena da; eta telebista gainerakoena.
|
|
|
Kaosaren estetikak, Lauaxetak
|
mundu
modernoarentzat nahi zuen moduan, hizkera berezia behar du. Geldi gaitezen pixka bat eta pentsa dezagun:
|
|
|
Zorabioaren estetika da poeman biltzen dena. Begiak ikusten duena jasotzen du poetak eta horixe eskaintzen dio hartzaileari, jokoan
|
mundu
modernoaren ikuspegia eskaintzen diolarik.
|
|
2002
|
|
|
Ibaizabal argitaletxearen eskutik kaleratu den lan honekin ekin zion Ionescok «absurdoaren antzerkia» gisa ezagutzen den joerari, ordu arteko antzerkigintza tradizionala auzitan jarriz, absurdoaren sentimendua eta pertsonen arteko komunikazioaren ezintasuna egiaztatzeko borondatea agertuz, hizkuntzaren zentzugabetasuna hitzaren bidez frogatu nahia bezala. Parodiaren eta gehiegikeriaren bidez, Ionescoren antzerkia egiteko erak azpikoz gora jarri zituen antzerkigintzaren forma tradizionalak,
|
mundu
modernoa adierazteko desegokiak iruditzen baitzitzaizkion.
|
|
|
Ados egon ala ez, argi dago jakintza arlo desberdinetan gailenduz joan den hausnarketa honek arrazionaltasunean, aurrerapenean, historizitatean, gizabanakoaren autoritatean... sinesten zuen
|
mundu
modernoa gaindituta dagoela adierazten digula. Behiala" moderno" izan behar bazen, alegia, apurtzailea, originala, gaur egun modernismoaren protagonista izan zirenak museoetan edo arte galerietan ikusten ditugu (edo fotokopietan inprimatzen), eta unibertsitateetan kanonizatzen.
|
|
|
Ironia eta humorea nahastuz, 10 ik. Benito, J. & Gorostizu, A, 2001, Harkaitz Cano. Brooklynerako hirugarren irteeran, oraindik argitaragabea, 8 orr. gure
|
mundu
moderno eta hitsaren adierazgarri diren ipuin gomendagarriak idatzi ditu lasartearrak. Ipuin bilduma honetan asperdura zela nagusi esan zuen idazleak elkarrizketa batean (ik.
|
|
|
Kontatzen den istorioaren linealtasuna eta pertsonaien sendotasun eskasa lirateke, Kortazarren arabera, puntu ahulenak. Bigarren eleberria, Donostia (1931), hau ere saritua, eleberri historikoa da orobat, eta mende amaierako Donostia deskribatzen du, baina deskribapenak ez du inondik ere narbarmentzen gizakiari eta
|
mundu
modernoaren balioei dagokien historizitatea. Urte batzuk geroago, Anabitartek beste bi eleberri argitaratu zituen:
|
|
|
–Aberastasunaren ekoizpen logika? oinarri izan du
|
mundu
modernoak eta joera hori muturreraino eramateak, arriskuaren ekoizpen logika, sortu du.
|
|
|
|
Mundu
modernoa mundu nahaspilatua da (Giddens, 2000). Sistema tradizionalen aurrean, aldaketa sozialak neurri handiagoan emateaz gain, helburua eta sakontasuna ere aipatzekoak dira, praktikan eta portaeretan zuzenean eraginez.
|
|
|
sortu ditu. Hori da
|
mundu
modernoan aurretiazko proiektu ziurrak egiteak duen arriskua: mundua beltza edo zuria izatea.
|
|
|
|
Mundu
modernoa objektibatu izanak subjektibitatea oztopatzen du. Hauxe da Adorno eta Horkheimer en tesia:
|
|
|
Baina komunikazioaren garapenean zerbait komun ikusten baldin badugu, lehen begiratu arinean besterik ez bada ere, honako hau da: garapenak garapen, medioek konpromiso estua eduki dutela
|
mundu
modernoko helburu eta era desberdineko erakundeakaz. Hedabideen aldaketa oso loturik egon da instituzioen aldaketekin.
|
|
|
Esate baterako, oïl eta oc hizkuntzen auzokoa den frankoprobentzala (Lyon, Savoia eta Daufinatuan hitz egiten dena). Normalean, hizkuntza horiek ez dute inoiz ezagutu estandarizazio prozesu arrakastatsurik, ezta onarpen ofizialik ere,
|
mundu
modernoan.
|
|
|
Kontuak kontu, hizkuntzen sail kapen horrek argi uzten duenik baldin bada, ondoko hau da: gaur egungo
|
mundu
modernoan, Europa honetan, hizkuntzen harremanen piramidean badira batzuk, piramidearen goialdean kokatu direnak, estatu estatusa eskuratu ahal izan dutenak, beraz, aintzatetsiak izan direnak, estandarizatuak izan direnak, administrazioaren eta komunikazioaren nahiz hezkuntzaren esparru guztietara aupatuak izan direnak?; eta, badira beste batzuk, beheragoko estatusaren jabe direnak?
|
|
|
Hedabideen kultura bakarreko joera politikoaren, ekonomikoaren, teknologikoaren eta antropologikoaren aurrean,
|
mundu
modernoan gero eta beharrezkoagoa da errealitate desberdinetara ikuspuntu kultura anitzetik hurbiltzea, eta, hartara, hurrengoak onartzea, besteak beste:
|
|
|
Baina hedabideen garapenean zerbait komun ikusten baldin badugu, lehen begiratu arinean besterik ez bada ere, hauxe da: garapena garapen, medioek konpromiso estua eduki dute
|
mundu
modernoko erakundeekin, hedabideen aldaketa oso loturik egon baita instituzioen aldaketekin.
|
|
|
Giza harremana pentsaezina da giza komunikazioaren laguntza barik. Era berean,
|
mundu
modernoan, komunikazio publikorik gabeko gizartea pentsaezina da. Komunikazioa da gizarte egituren nahiz gizakien arteko uztardura, gizarte gurpilen olio ibiltaria.
|
|
|
Pretentsio unibertsalisten eta ekonomia globalaren aurrez aurre, deiadar lokalek eta nortasun propioen aldeko politikek gero eta ozenago eskatzen dute euren lekua
|
mundu
modernoan. Kultura desberdintasunak, erlijio desberdintasunak, jatorri desberdintasunak, hizkuntza desberdinsunak ez dira folklore huts.
|
|
|
gurutzegrametatik hasi eta telenobeletaraino. Hedabideek teilapeko entretenimendua bultzatzen dute
|
mundu
modernoan, barroko garaiko hiriak instauratu zuen joera hura bera.
|
|
|
Desberdinen artean bizitzea tokatu zaigu, bai geuri, euskaldunoi; baita erdaldunei eurei ere?.
|
Mundu
modernoak inoiz ez bezala jarri gaitu desberdinekin harremanetan. Hori horrela da, maila indibidualean nahiz kolektiboan?, eta ez dago atzerapausorik.
|
|
|
Ildo horretatik,
|
mundu
modernoak halaxe eskatzen duelako, inoiz baino kultuagoa izan behar du gizakiak, oro har; eta komunikatzaile profesionalak, areago. Hautu indibiduala da kultura aniztasuna, gizartea bera ere kultura anitza izan dadin.
|
|
|
Politikaren ikuspuntutik, sufismoa oro har kontserbatzailea da, baina ez du ekimen politiko zehatzik defendatzen. Korronte modernistak uzkurrak dira sufismoarekiko,
|
mundu
modernoa ren balioetatik urruntzeko haren joera ren aurkakoak baitira. Sufismoa botere kolonialarekinkolaboratzen ere ikusi izan da, besterik gabe bere buruabalio politikoetatikat ikusten zuelako.
|
|
2003
|
|
|
Egoera berri horrek beste erreakzio mota batzuk ere sorrarazi zituen, eta euskara eta euskal kultura
|
mundu
modernora egokitu beharra azpimarratu zen. Hezkuntzaren arloan, 1969an sortu zen Seaska ren lehen ikastola; eta arlo politikoan, 1960 urtean Enbata taldea sortu zen, turismoak eta zerbitzu publikoen eskasiak sortutako eredu neokolonialaren aurka protestatzeko eta euskal abertzaletasuna aldarrikatzeko37 Ipar Euskal Herriko biztanle askok beren kultura alboratu eta frantseztearen alde egin bazuten ere, ez ziren gutxi izan bigarren aukeraren alde egin zutenak.
|
|
|
Han, Kubu tribu batek harrapatu eta gatibu mantendu zuen. Sumatrako hegoaldeko oihanean bizi da tribu hau, eta
|
mundu
modernoarekin topo egitea eragozten du. Darmantok hilabete batzuk behar izan zituen tribuaren baimena lortzeko, sugea idolatratzen baitzuen, Javara eramateko.
|
|
|
Inoren distiragatik, norberarena ahaztea tamala litzateke.
|
Mundu
modernoak hartu gaitu bere baitan, bere abiadura eta zurrunbiloarekin. Masa produktuak dira errege eta izar gure artean, ezerk ezin du ilundu haien distira.
|
|
|
Estatusa, praktikotasuna, atsegingarritasuna, funtzio soziala... horiek guztiak bat eginda inon aurkitzekotan
|
mundu
moderno honetan gizarte komunikazioaren esparruan aurkitzen ditugu modu paradigmatiko argi moduan. Kulturaren ekoizpenak oso adierazgarriak dira hizkuntzaren bizitza  esparruan.
|
|
|
Hedabideak bide eta bihotza dira gizarte modernoetan. Bide, euren eskuetatik igarotzen ez dena historiak nekez idatziko duelako, lekuko apropos barik haizeak baitaramatza  mezuak;
|
mundu
modernoaren finkatze lan soziala pentsaezina da hedabiderik gabe. Bihotza, motorra delako; mundu modernoan hedabideak eurak dira gizartea konformatu, asaldatu eta gidatzen duten tresna sinbolo sortzailerik garrantzitsuenak.
|
|
|
Bide, euren eskuetatik igarotzen ez dena historiak nekez idatziko duelako, lekuko apropos barik haizeak baitaramatza  mezuak; mundu modernoaren finkatze lan soziala pentsaezina da hedabiderik gabe. Bihotza, motorra delako;
|
mundu
modernoan hedabideak eurak dira gizartea konformatu, asaldatu eta gidatzen duten tresna sinbolo sortzailerik garrantzitsuenak.
|
|
|
Aurrera ez joatea atzera joatea denez," euskal gizartearen eragileek bultzatu edo presionatu behar dituzte erakunde politikoak unibertsitatea gauzatu dadin83".
|
Mundu
modernoak eskatzen digu ausartak izatea, begiak irekitzea eta inguruaren konprentsio zehatza egitea. Munduan bakarrak ez gara, baina garen euskaldun bakarrak gara, ez ahaztu hori.
|
|
2004
|
|
|
Barne Produktu Gordinaren eskemari alternatiba bila, munduko bi muturretako jendea elkartu da. Batetik,
|
mundu
modernoan urratsez urrats eta kontu handiz sartzea erabaki duen Bhutango monarkia. Bestetik, itsasoz beste aldeko urruneko bazkideak Kanadako International Development Research Center ekoak.
|
|
|
Familia oso inportantea da, eta Europan krisian dago. Hori oso larria da aiton amonak direlako gazteei
|
mundu
modernoaren aurkako txertoa sartzen dietenak.
|
|
|
hizkuntza zaharra, lege zaharra, eskakizun zaharrak...
|
Mundu
modernoaren itsasoan ito bidean zebilen herri koxkor baten kontu koxkorrak, azken batean. Euzko Deyen irakurketa arretatsuak berretsi egin zion hasierako ideia hura:
|
|
2005
|
|
|
Garai berrietako gaixotasunak jota daude denak ala denak: norbera ezin izatearen tragedia,
|
mundu
modernoaren azkartasunak txintxarriak bezala, errekan behera, eramaten dituen sentsazioa, hipopotamo bihurtu izanaren konplexua.
|
|
|
" Artxiboaren izena: Agur betirako" eta" Jack Tripaketaria jolas aretoan" narrazioetan, hurrenez hurren, konputagailu eta bideo jolasek gure
|
mundu
modernoaren bizimoduan zer eragina duten azaltzen du. " Traidorea etxean" narrazioan biharko gizakia ere ez da izango oraingoaren ezberdina.
|
|
2006
|
|
|
Hori da niretzat gatazkaren ardatza. Bi jarrera horiek izan daitezke Euskal Herria eta Espainia, EuskalHerria eta Frantzia, Euskal Herria eta mundua, euskal hiztuna eta erdal hiztuna, gizona eta emakumea, aberatsak eta pobreak,
|
mundu
modernoa eta mundu zaharra, iragana eta oraina... Mundua eta Euskal Herria (halakorik bada) ulertzeko moduezberdinak, baina batez ere ideala eta erreala.
|
|
|
Hori guztia bizitza profesionalaren balorazio etiko erlijioso sakon batetik. Kritikak kritika, Weber-ek
|
mundu
modernoari buruz egindako teorizazio eta analisiek duten garrantziaren erakusle gisa, hona hemen Alain Touraine ren hitzak:
|
|
|
Bitartekoek helburuak ordezkatu dituzte. Weber-ek
|
mundu
modernoaren lilura galtzeaz hitz egin zuen, baina, Horkheimer en ustetan, gertakari hori ez da soilik mitoen eta sakratua den guztiaren desagertzea, baizik eta horretaz gain, munduaren batasuna da galdu dena. Autore horren ustez, Hegel-ek eta Marx-ek amesten zuten askatasun positiboa bueltatu behar zaio gizakiari, konformatu barik Locken eta Kant-en askatasun negatiboarekin (boterearen bidegabekerien aurrean gizabanakoa babesten duena).
|
|
|
Max Weber arduratuta bizi zen sekularizazioaren ondorioez, baina segitzen zuen modernista eta liberala izaten. Horkheimer en ikuspegitik
|
mundu
modernoa kaosean hondoratzen ari zen. Weber-ek ez bezala, Horkheimer ek konfiantza oro
|
|
|
Lan honetan Modernitate Kapitalista zorrotz aztertu duen pentsamendu ildo bati jarraitu nahi izan diogu. Beronek, bizi dugun eta bizi gaituen
|
mundu
modernoari buruzko diagnostiko bat du, diagnostiko tragikoa une askotan, eta esperantzari leiho bat ireki nahi dion irakurketa beste batzuetan (azken hau Habermas ekin batez ere). Aldeak alde, hari batek zeharkatzen du Weber-ekin hasi, Frankfurteko Eskolarekin jarraitu eta Habermas ekin amaitzen den ibilibidea.
|
|
|
unibertsitateko ikasleei, irakasleei eta gaian interesa izan dezakeen edozeini, garrantzi handikoak diren pentsalari eta obra batzuei buruzko apunte batzuk eskaintzea. Geure
|
mundu
moderno kapitalista interpretatzeko modu bat ekarri dugu orriotara, hainbat eta hainbat liluratu duena eta liluratzen jarraitzen duena.
|
|
|
Hau da, bizitza publikoaren eremuetan areagotuz doa bitarteko/ helburuetan oinarritutako arrazionaltasunaren prestigioa. Era horretan, arrazionalizatzeaz hitz egiten denean,
|
mundu
modernoak ulertzen duena horixe da, bitartekorik eraginkorrenak aplikatzea, lortu nahi den xedea eskuratze aldera, eta izan ditzakeen ondorioak kontuan hartuta. Gizarte joera hori harreman estuan dago garapen zientifiko eta teknikoaren instituzionalizatzearekin.
|
|
|
eragin du ezinbestean.
|
Mundu
modernoan, batetik, monoteismo arrazionala ezarriko da, bitarteko eta helburuetan oinarritutako arrazionaltasuna?, eta bestetik, politeismo axiologikoa. Horregatik, mundu modernoan sekula baino garrantzitsuagoak izango dira adituak eta teknikoak; berauek dira helburu jakin batzuk lortzeko bitarteko egokienak aplikatzeko zeregina menderatuko duten pertsonak.
|
|
|
Mundu modernoan, batetik, monoteismo arrazionala ezarriko da, bitarteko eta helburuetan oinarritutako arrazionaltasuna?, eta bestetik, politeismo axiologikoa. Horregatik,
|
mundu
modernoan sekula baino garrantzitsuagoak izango dira adituak eta teknikoak; berauek dira helburu jakin batzuk lortzeko bitarteko egokienak aplikatzeko zeregina menderatuko duten pertsonak.
|
|
|
Frankfurtiarren pentsamendu negatiboak ez du lekurik uzten aktore sozialen esku hartzerako, eta ondorioz,
|
mundu
modernoak agertzen duen alderdi garrantzitsu bat ulertzeko bidea itxita geratzen da. Frankfurtiarrek badute, izan, gizarte modernoaren gaineko analisi zorrotza eta entzun beharrekoa, baina, Touraine ren iritziz egun ezerk ez du justifikatzen boterea erresistentzia barik zabaltzen deneko mundu itxi baten irudia.
|
|
|
tradizionala, karismatikoa eta arrazional legala. Soilik
|
mundu
modernoan aurki daiteke autoritate sistema arrazional legala, eta soilik sistema horretan gauza zitekeen burokrazia modernoaren erabateko
|
|
|
347 OC, VIII, 914 batez ere. Gaztelaniaren alde Unamuno-k aipatzen duen argumentu bat, beti haren hedadura zabala munduan izaten baita, susmoa gelditzen da, euskararen modernotu ezinaren arrazoi sendo bat, jendaurrean airatzeko itxuratzarragoa, baina efektiboagoa ausaz, haren txikitasun kuantitatiboa ez ote den; hots, ez duela merezi modernotzen senperrentzea, hala ere ez lukeelako balioko" munduan",
|
mundu
modernoan gabe. Katalanak, adibidez, ez bailituzke euskarak bere izaera arkaikoagatik omen dituen arazo intrintsekoak, baina Unamuno-k harentzako lekua etorkizunean euskararen berdintsu balioetsi du.
|
|
|
Erreferentzia obligatua bihurtua baitago, gure erreferentzia nagusia ere izango dira, Bilboko Lore Jokoetan Unamuno-k 1901eko abuztuko 26 gauean239 harrotu zituen hautsak, bere jokabide zatarragatik ere bai (jaietako erregina, ez zer eta ez hura, mandazain mozkor batek baino ez akademikoago laidoztatuz), baina bere tesi probokatzaileagatik batez ere: euskarak ez duela
|
mundu
modernorako balio, eta lehenbailehen hiltzea dela onena. Tesiak badu bigarren parte bat, gutxiago aipatzen bada ere, ez gutxiago erreparatzekoa guretzat:
|
|
|
1) euskararen –berdin da: edozein hizkuntzaren– (a) berezko zaharkitutasuna, eta (b) ondoriozko baliogabetasuna
|
mundu
modernorako; 2) arraza, hizkuntza eta herri gogoaren arteko erlazioa.
|
|
|
|
Mundu
modernoaren sorrera. Kontakizun global eta ekologiko bat.
|
|
2007
|
|
|
Hasteko, Babelgo dorrea, ez oraingo disgregazioa, baizik Sobiet Batasuna zela, asentatzen du Berlin-ek. Jarraian, galdegilearen suposizio inplizituen aurka, pazientziatsuki azaltzen saiatzen da, nazionalismoaren berpizkunderik eta eztandarik ez dagoela,
|
mundu
modernoan (Estatu modernoaren agresioekin nazioei, sorreratik berak hartu duen forman) nazionalismoa indar nagusietako bat beti izan dela, ikusi gura izan ez bada ere, eta nazionalismo ez agresibo, identitatearen defentsiboa, gauza guztiz hauta dela. Honen hastapen teorikoak Herder-en Volksgeist eta partzuergo ideietan seinalatzen ditu.
|
|
|
Baina ez, XIX. mendekoek bezala, aristokraziaz, handitasunaz eta arrandikeriaz.
|
Mundu
modernoaz hitz egitea nahi zuten, abiadura, demokrazia, zientzia eta arrazoiari buruz. Aldartean nolabait eragin nahi zuten modernistek ere.
|
|
|
ALAIN: (OFF) Orain etxearen antzinako aldetik irten eta, mende batzuk igarota,
|
mundu
modernoan sartzen ari gara.
|
|
|
(OFF) Japoniar arkitektoek duten arazo nagusia (ON) mundu osoko arkitektoek duten berbera da. Nola egin bertoko itxura duen eraikin bat, baina kitsch a izan gabe, edo
|
mundu
modernoari uko egin gabe. Alde batean, koloregabetasun orokor moduko bat eta, bestean, Disney erako pastixea.
|
|
|
Zergatik ez ote dira honelakoak Tokio eta Japonia osoa? Eta ez dakit filosofia hau beste nonbait aurki ote daitekeen era modernoago batean, edo hau
|
mundu
modernora iritsi ezin izan den tradizio zaharkitu baten zati eder bat baino ez den.
|
|
|
Aitzitik, harekin abenturazale jokatu eta euren tradizioak etorkizunera eramaten saiatzen dira. Honelako etxe gehiago balego, errazago litzateke
|
mundu
modernoan etxean bezala sentitzea.
|
|
|
Zelan bestela, espainiar edo frantziar izan ahal? Zelan bestela,
|
mundu
moderno eta mundu honen eskubide eta abantailak profitatu ahal? 58 Hala ere, naziogintzan, nazio identitatearen nagusitasuna kultur asimilazioa baino lehenagokoadugu. Euskaldun askok arinago ikasi zuen bere burua politikoki espainiar edotafrantziartzat jotzen, espainieraz edo frantsesez berbetan baino.
|
|
|
Eusko Ikaskuntza etaEuskaltzaindia. Euskal Herria
|
mundu
modernora ekartzeko asmo banari eutsizioten, euskal unibertsitatea sortzea eta euskara arautu eta eguneratzea. GaraikoAitzol, Lauaxeta, Lizardi eta antzekoek tokiari loturik bizi izandako kultura, nazioadierazpide moderno eta kosmopolita bihurtu nahi zuten116 Euskal gizon emakumea industriaurreko garaietatik honantzago ekarri nahi zuten.
|
|
|
arestian esan bezala, kultura guztiak mugatiarrak diragaur egun. Nahasian agertzen zaizkigu: kultura popularra eta elitista (berenerro tradizionalak eta guzti)
|
mundu
modernokoak omen, masa kulturapostmodernokoa, denak nahasian. Kultura kontsumo berriek ohiko kulturmoldeak desegituratzen dituzte.
|
|
|
Gizakia eta gizartea ulertzeko oinarri berriak behar ditu
|
mundu
modernoak. Ohiko subjektibotasunari, elkar subjektibotasuna erantsi zaio (Habermas, 2003), hots, hainbaten artean, erkidegoan, hitzartutako eta kudeatutako subjektibotasun adostu berria.
|
|
|
Eskubide zibilek ezaugarritzen eta definitzen dute
|
mundu
modernoan herritartasuna. Baina ezin ahantz liteke ezen herritarrek eurek nola identitate indibidualak hala kolektiboak garatu dituztela.
|
|
|
Baina ezin ahantz liteke ezen herritarrek eurek nola identitate indibidualak hala kolektiboak garatu dituztela. Administrazioek arautu eta hedabideek kontuan hartu dute hori, zeren
|
mundu
modernoan hiriak ez baitu bakarrik legeztatu behar kaleak nola gurutzatu behar diren eta alkateak nola hautatu, ezpada ze baita inoiz baino konplexuagoak diren identitate kultural eta linguistikoak bizi ahal izatea ere, nola gaur hala bihar ere. Zilegia dirudi, bada, norbanakoaren eskubide zibilei eskubide kulturalak eta linguistikoak gehitzea.
|
|
|
Gogora bedi Unamuno-k, adibidez, ikusmolde horixe zeukala zientziaren itxuran sukaldatua bi arrautza jenero diferentegaz berak prantaturiko tortilla teorikoan, alde batetik historiaren filosofia (metafisika) eskematiko bat hiru estadiokoa (Spencer-i hartua hori), eta bestetik, Schleicher en sailkapen linguistikoa hizkuntzen tipologia halaber sinplistarekin hiru mailakoa berau ere. Schleicher en maila linguistikoak Spencer-en eboluzio historikoaren hiru estadioekin akomeatuz, euskara mundu ikuskera primitibo arlote baten izaerakoa ebatzi zuen,
|
mundu
modernorako gauzaeza, antzinate zaharreko erlikia beneragarri baina praktikan zertakogabea, onena lehenbailehen hiltzea zuena852 Hain zuzen hizkuntzen mundu ikuskeraren doktrinan eta horien mendekotasun historikoaren bere sinesmen dogmatikoan oinarriturik probokatu du Bilboko Lore Jokoetako eskandalu sonatua eta jarraitu du gero euskararen heriotzaren aldeko bere gurutzada partikularrean, jendaur... Ikus dezakegunez, bada, hizkuntzaren munduikuskeraren teoria gaur jende askok euskaltzale edo abertzaleen aburu alderdikoitzat jotzen duen arren (egia da Txillardegik, esate baterako, erabili izan duela bere argumentazioetan euskararen alde, eta ez batere gaizki, ene ustean), alabaina espainolaren edo frantsesaren gehiagotasunaren alde eta euskararen aurka lehenago eta hagitz bortizkiago baliatu izan da.
|
|
|
Teknologia berrien esparrutik irten gabe, Andoni Sagarnak Euskaltzaindian eginiko sarrera hitzaldian esandakora joango gara. Bidenabar, Elhuyarren eta euskara
|
mundu
modernorako erabilgarri bihurtzeko lanetan sustraiak dituzten bi ingeniarik egin dituzte batak bestearen segidan Euskaltzaindiko sarrera hitzaldiak. Mikel Zalbide izan zen aurrekoa.
|
|
2008
|
|
|
Hala eta guztiz ere, euskalduntasuna dugu tasun eta eskakizun beharrezkoena inongo eraikuntza nazionalik mamituko badugu. Izan, ez baita izan ia inon dimentsio linguistikorik edo kulturalik edo etnikorik gabeko nazio batasunik eta leialtasun lokarririk, ez
|
mundu
modernoan eta ez aurremodernoan. Humus egoki baten inguruan ernaldu dira munduko nazio proiektu guztiak:
|
|
|
Bakinthak berak esan zigun, urte batzuk etxera itzuli barik eroan arren, bukutean(, laster behar du, datorren urtean ez bada hurrengoan ziur!?) kosta ahala kosta etorriko zela semea iniziatzera. Bitxia da herri honek sufritutakoaren ostean, esklabotzatik kolonialismora eta neokolonialismo eta zapalkuntza berriekin jarraitu,
|
mundu
modernora moldatzeko gaitasuna ahaztu barik, zelan inoiz baino sutsuago eusten dion ohitura honi. Beharbada folklorizaziorako urratsa izango da zenbaiten ustez iniziazioaren indarberritzea, baina benetan errito konplexua da bukuta.
|
|
|
... Aldaketa asko izan dute euren historia luzean. (on) Baina gogorrena hauxe izango da,
|
mundu
modernoarekin bat egitea. Gizakiok geugan daramagu bizimodu erosoago baterako nahia; eta botikek, uzta ugariagoek, lanabesek eta hezkuntzak horixe eskaintzen digu.
|
|
|
(OFF) Austinen gauzarik onena ez da hain justu (ON) akatsgabea izatea, guztiz akastuna dela baizik. (OFF) Erabat galduta dago ondo ulertzen ez duen
|
mundu
modernoan, eta horrexek egiten du erakargarri. Horixe da bere bidea.
|
|
|
Modernitateak, zalantzarik gabe, hirian zuen epizentroa, baina gutxi ziren Azkue bezala mundu berri hura euskaldundu gura zutenak. Garaian nagusi zen aurrerabide ideologiarentzat hizkuntza txikiek ez zuten tokirik
|
mundu
moderno hartan. Engels komunistagandik Mill liberalarenganaino, XIX. mendeko europar ikasien artean topikoa zen historiaren aurreranzko lege saihestezinek hizkuntza txikien desagerpena zekartela sinestea (txekiera, bretainiera, galesera...).
|
|
|
Beraz modernizazio bide moderatu bat litzateke, kontserbadore erreformista, progresiboa, ez iraultzailea, baina ezta atzerakoia ere. Hortaz, Azkueren estrategia ez zen, Juaristik dioen bezala, defentsiboa, zegoena gordetzera bideratua, estatuak ordezkaturiko
|
mundu
modernoarekiko herraz herritxoetan gotortuz («expresaba su rencor a los estamentos tradicionales hacia el Estado desamortizador»). Aitzitik jarrera modernizatzailea zen euskara hiri eta eremu berrietara eramaten saiatzen zen heinean.
|
|
|
Garaian publiko burgesaren artean arrakasta zuen literatura erregionalista ere, José María Pereda rena edo Pierre Loti rena kasu, testuinguru horretan kokatzen zen. Estilo erregionalek, babesa, intimitatea eta tradizioa iradokitzen zuten,
|
mundu
modernoak ezarritako dinamika bizi, gorabeheratsu eta deserrotzailearen aurrean130.
|
|
|
Funtsean, barnean, sakonean, Bizkaiko burges askok beren identitatea euskalduna zela erakutsi nahi zutela ematen du. Euskara, baserria eta euskaltasun tradizionala, eguneroko
|
mundu
modernoan bazterturik geratzen ari baziren ere (oligarkiak berak horretan parte zuzena izanik), esparru intimoan, atsedenlekuan, mantendu nahiko zituzten. Zeren mitikoki, hau da, maila traszendente batean, burgesek ere beren burua euskalduntzat zuten.
|
|
|
Beraz, Steinerrek dioen moduan,
|
mundu
modernoan tragedia ez litzateke posible, baina hala ere, GBB tragedia bat da. Nola da posible?
|
|
|
Luxuak garrantzi izugarria du
|
mundu
modernoaren sorreran xahubidearen espiraletik abiaturik. Werner Sombarten tesiaren arabera, kapitalismoa hain zuzen ere luxutik sortu da.
|
|
2009
|
|
|
Eta bai, idatzi zen garaiarengatik, egon liteke alegoria bat Haur besoetakoako narratzaileak Theresa txikia bereganatzeko nahiaren atzean: Euskal Herri abertzale tradizionalak
|
mundu
modernoan bestelako irteera ideologiko bat bilatzeko desioa, hain zuzen ere. Ez ahaztu:
|
|
|
Neure zozoan usteko nuen gelditzen den lana denen artean banatua izanen zela, denek soldata bat izateko. Ez naiz
|
mundu
modernokoa ez eta postmodernokoa!
|
|
|
Horrelako istripuak iragarri ondoren batzarrak erabakiko balu kimikarik ez dutela egingo, gaur egungo
|
mundu
modernoa ez zen existituko. Inguruan ditugun material asko ez lirateke egongo, gure arropak ere ez, ezta ordenagailuak ere, eta beste gauza asko ere ez.
|
|
|
batean bakarrik biziraun du (haraindian), haraindiak berak geroz eta metafisikoago bilakatuz joan baitu. Baina gu ja
|
mundu
moderno horretakoak ere ez gara: Naturaren kontzeptu horretakoak, gorputz arimaren dualismo horretakoak, giza izakiaren metafisika horretakoak.
|
|
|
Oinarrizkoa da fenomeno honen kontzientzia izatea: antzinako mundutik zalantza gabe hainbat gauza bizirik dago gure baitan,
|
mundu
modernotik mila gauza heredatu dugu; baina gu ez gara mundu horietako ez bat eta ez bestekoak, eta geure mundu bat ez daukagu. Gu puskailetakoak gara.
|
|
|
Euskarak ez duela
|
mundu
modernoan balio, ez daukagula kulturarik, etab., etab.. Dena egia.
|
|
|
kristautasunetik kanpoko erlijio berri batean bakarrik gelditzen da. H. d.,
|
mundu
moderno noragalduaren soluzioa Wardentzat bezalaxe Zolarentzat ere erlijioan dago; baina azken honentzat erlijio hori da kristaua izan. Pierre Froment apaiz, ezkertiarraren?
|
|
|
Pierre Froment apaiz, ezkertiarraren? pertsonaiarekin, Zolak katolizismoa eta
|
mundu
modernoa kontziliatu gura lituzkeen figura bat asmatu du: baina kontziliapen hori, munduko borondate on guztiarekin ere, ezinezkoa izango da, erlijioa eta zientzia (modernitatea) elkarren ukoa baitira.
|
|
|
Puntu esentzial honetan ez dago diferentziarik Unamunorekin: euskara antzinateko hizkuntza da, eta bere izaera antzina antzinatar horregatik, Unamunorentzat bezalaxe Barojarentzat ere,
|
mundu
modernoan ez da baliagarria. –Así, por ejemplo, para decir voy en castellano se emplea siempre la misma palabra con cualquier persona.
|
|
|
En un idioma donde no hay palabras autóctonas ni para Dios, ni para el alma, ni para el espíritu, ni para el cielo, ni para el infierno, ni para el purgatorio?? Unamuno eta Baroja euskaldunek berek hala aldarrikatua, euskararen ezgaitasuna
|
mundu
modernorako dogma bat izan da garai horretan intelektualeria espainolean (Ortega, etab.).. El vascuence me parece mero objeto de museo lingüístico, iritzi dio S. Madariagak?. Hace siglos que ha dejado de expresar lo que los vascongados son hoy.
|
|
|
–en el dinero está toda la posibilidad de creación?;, el dinero(?) es la fuerza presente llena de porvenir?. Bestalde, botere politikoa
|
mundu
modernoan diruarena da: –¡ movamos el dinero como una antigua espada!?
|
|
|
Lehenik, mikrofonoa ez da euskal tresna bat eta irratiaren inguruan badabil miztika azkar bat emeki emeki, jender buruz lan eginez hautsi behar dena. Bestalde, euskararen eremua nahiz aberatsa den ez da aski zabala
|
mundu
moderno hunen gaietaz solastatzeko?.
|
|
|
Paradigma berria ari zen gailentzen, eta, berarekin batera, euskararen iraupenari buruzko kezka. Ordukoa da, adibidez, Felipe Arrese Beitiaren Ama euskeriari azken agurrak olerkia (1879), eta apur bat geroagokoak Unamuno eta Barojak euskarak
|
mundu
modernorako zeukan baliagarritasun ezaz esanikoak. Ordukoa da, halaber, horren guztiaren aurkako erreakzio modura, Euzko Alderdi Jeltzalearen sorrera.
|
|
|
Egia da beste pentsamolde bat pizten hasia dela gure artean. Lehen zokora botatzen genituen
|
mundu
modernoko traste zaharrak (lisagailuak, nekazaritzako lanabesak, sukaldeko tresnak, kafe errotak, irratiak, iltzeak, giltzak, liburuak, kaxak, kutxak, ohe eta gau mahaiak, lanparak) orain garbitu eta gorde egiten ditugu, eta, leku publikoetan edo geure etxeetan jarri ere bai. Eta, zenbaitetan, azoka eta antikuarioetan erosten ditugu.
|
|
|
independentzia silaba gehiegi dituen hitza da hain korridore estuan.
|
Mundu
modernoak silaba gutxiago eskatzen dituela esan izan digute beti, Schwarzenegger dela araua baieztatzen duen salbuespen global bakarra (hamalauna hizki, berba biek). Baina korridoreak ezin zuen, egiaz, zabalagoa izan:
|
|
|
Izan ere, Antzinako zazpi mirarietatik sei desagertuta daude aspaldi, eta Gizako piramide handia da zutik dirauen bakarra. Eta turismoa bultzatzeko, edo batek daki zertarako, lehiaketa xelebre hura egitea bururatu zitzaien batzuei; azkenean, bozketa sistema ireki baten bidez,
|
mundu
modernoko zazpi mirariak aukeratu genituen (zituzten). Egia esan, ez naiz batere gogoratzen zein diren giza ahalmenaren ikur berriak, baina berdin dio, beste zazpikote bati buruz hitz egiteko aitzakia besterik ez baitira.
|
|
|
Munduak dituen baliabide naturalak mugatuak direla onartzen da, eta baliabideen ugaritasun horri eustea gainditu ezin den muga bihurtu da. Inor ez da, jadanik, ausartzen
|
mundu
modernoan aniztasun ekologikoa ezbaian jartzera, ezta aniztasun hori gordetzeko nahitaezkoa den espezie eta baliabideen arteko oreka ere.
|
|
|
dariya Ceutan eta tamazigh Melillan. Espainia, beraz,
|
mundu
modernoko estatu nazioetariko gehienen multzo berean dago hizkuntza aniztasunari dagokionez. Izan ere, horixe baita ohikoa, hizkuntza pluraltasuna alegia.
|
|
|
Elebakartasuna da arraroa. Beste hitzetan esanda, gustukoa izan ala ez,
|
mundu
modernoan elebakartasuna da salbuespena eta eleaniztasuna araua, estatu nazioak aniztasun hori suntsitu eta bakoitza bere barruti soziala hizkuntza bakar baten altzoan eraikitzen saiatu diren arren. Araua betetzen duen errealitatea da Espainiako hizkuntza errealitatea ere.
|
|
|
hazkundea, geure arazoen erremedioa barik, geure gaixotasunen iturri da.
|
Mundu
modernoaren kontradikziorik handiena zera da: azken hamarkadatan etengabeko hazkunde ekonomikoa bizi izan badugu ere, ez gara zoriontsuagoak; are gehiago, hazkundeak suntsitu egiten ditu ongizate iturri direnak.
|
|
|
Oso kontu sinplea da: petrolio barik, ahaztu barik ikatza eta gasa?, gure
|
mundu
modernoa ezin da ulertu. Are gehiago:
|