|
2000
|
|
|
Urte horretan bertan sortu zen eremu izenen(". com",". edu" eta abar) sistema, gaur arte mantendu dena. 1984an William Gibsonek
|
mundu
berri honi izena jarri zion: " ziberrespazioa".
|
|
|
Interneten negozioa dagoeneko Euskal Herrira iritsi da. Euskal enpresa garrantzitsu bi, BBVA eta Iberdrola, zeharo murgilduta daude
|
mundu
berri honetan eta proiektu zehatzekin. Interneten negozioak egiteko Uno e Espainiako Estatuko aurreneko ziberbankua eta Kristina izeneko kontsultategia ere apustu honen erakusgarri dira.
|
|
|
Hau guztia ikusirik, bakarrizketa luze baten aurrean gaudela esan genezake. Gainera, narratzaileak eleberri psikologikoetan ohikoa den bezala, barne fokalizazioa darabil pertsonaiaren barne
|
munduaren
berri emateko. Kasu honetan, barne fokalizazio hori iraunkorra da, Alvaro izango baita fokoa eleberri osoan zehar.
|
|
|
Besteak beste, Pirinioetako
|
munduaren
berri ematen digu gogoeta hauekin. " Aspe bezalako ibar batekoa, hiritik urrun, baina ikuspegi hiritarretik ere begiratuta". (Fernandez, Jose Jabier:
|
|
|
Fokalizazio mota hau zehaztasun osoz erabiliz gero, ez litzateke deskripziorik edo fokalizaturiko pertsonaien inguruko kanpo azalpenik eman, soilik barne bakarrizketak aurkeztu lirateke. Hala ere, era orokor batean barne
|
munduaren
berri ematen denean
|
|
|
Kontua da, modernia puskatu denetik (puskatzen aridenetik), bai askatasuna eta bai identitatea zer diren berriz pentsatu beharra dagoela. Horrela,
|
mundu
berrian identitateak urtzen ari direla esaten digute, sekula santaidentitaterik izan ez dugun Euskal Herrikooi, ez behintzat identitate aitortua edoegitura instituzionalekoa. Identitatearen ordez, etorkizuneko aldarrikapenak mestizaia, herritartasuna eta antzekoak direla esaten digute.
|
|
|
Identitatearen ordez, etorkizuneko aldarrikapenak mestizaia, herritartasuna eta antzekoak direla esaten digute. Eta berdin askatasunarekin.Sekula askatasunik izan gabe, ez behintzat aitortua edo egitura instituzionalekoa,
|
mundu
berrian askatasuna ilusio hutsa dela eta gaur egun joeraren muina interdependentzia dela esaten zaigu. Hori da egoera, aldrebes samarrean azalduta beharbada.
|
|
|
Edo, askotan esaten diguten moduan, euskaldunak ez ote gabiltza modaren aztarnak galduta, burujabetza aldarrikapenekin beti bueltaka? Ez ote gabiltzageure zilborrari begira, inguratzen gaituen
|
mundu
berriaz pentsatzeko betarik hartugabe. Galdera horiek guztiek modan jarri dute burujabetzaren inguruko eztabaida.
|
|
|
|
Mundu
berriaren aurrean nazionalismoak egin behar duen egokitzapen horretan, pentsamenduaren baitan ematen ari diren joerak eta korronteak aztertu behar ditugu. Gaur egungo filosofia, jite juridiko?
|
|
|
|
Mundu
berria sortzen ahalegindu da gure adiskidea eta horrek etena ekarri du.Etena, ez iraganarekin berarekin, iraganeko kontsentsu suntsitzailearekin baizik.Txillardegik behin eta berriro salatu du orain arteko kontsentsu integratzaile horrenarriskua eta behin eta berriro azaldu ditu disentsuko jarrerak, gure kontzientzien barnean ezarri nahi zen kontsentsu hori bere artikulu latzekin arrakalatuz eta ... Hitz batez, etena ekarri du, eta aurreko egoerarekiko etena aldarrikatu du, eten horretan parte hartzera deituz.
|
|
|
Lizardi. Baina Lizardi, oraindik iraganean bizizen,
|
mundu
berriaren aurrean entzungor eta itsu jarraitzen zuen Euskal Herri zaharraren parte zen, bera sentsibilitate oso modernokoa izan arren. Euskal Herri berria, mugarri hori, alegia, lur berriak eta garai berriak irekitzen dituena, Txillardegi da.
|
|
|
Hori izan zenK. Mitxelena-ri
|
mundu
berri baten inpresioa egin ziona ere. Gero, ez da ahaztu beharhor daudela jada ezkontza tradizionalaren kritika, erlijio tradizionalaren kritika, ohitura hutsa bilakatuta dagoena gizartean?, erlijioaren eta fedearen pertzepziosoziologiko bat, absolutuaren forma guztien ezintasuna, etab., gauza pila, izugarrikritikoa bere garairako.
|
|
|
Zinemarena horietako bat izan zen Euskal Herri zabalean, baina batik bat, nolaez, herri euskaldunetan. Eta horrela, gizarteak irrikatzen zuen
|
mundu
berri, desberdineta liluragarri batera iristeko bidea zirudiena, produkzioa eta banaketa bideratzenzituztenen planteamenduetara bortizki makurrarazten zuen tresna baino ez zen. Kulturfenomenoaren tasuna galdu gabe (eta horren aitzakiapean, noski), kultur kolonizazioaren lanabes ezin egokiagotzat agertu zen.
|
|
|
" Badator, badator..." izan zen
|
mundu
berrian umeak aditu zuen lehen gauza. Hilabete batzuk lehenago, arratsaldero entzuten zituen bere amaren eta auzoko andre berri lapikoen kafetegiko txutxu mutxuak.
|
|
|
amaren ahotsa, aitarena, eta arrotzagoak ziren beste hiru edo lau ahots, eta makina bat pi pi pi... kadentzia terapeutikoz, eta algarak.
|
Mundu
berrira sartzea (edo irtetea) ez zitzaion hain arraroa egin. Ez zen heste eta sustraien mundutik hainbeste desberdintzen:
|
|
|
Izan ere, haur hura betiko zegoen kondenatua, zeren pena eternala baitzen bekatu mortalaren ordaina eta ez pena tenporala...! " Imajina ezazue ezen mutila infernurat doan mementuan inurri bat ateratzen dela Urbiaindik Iruñarat —erran zigun, elizako itzalen artean bere iduri berez handia are handiagoa egiten zela, ipuineko jigant baten eredurat—; edo, hobeki, imajina ezazue ezen inurriak badakiela igerian, eta Urbiaindik
|
mundu
berrirantz abiatzen dela, Indietarat, orain oinez, orain igeri... Eta joan eta etorri egiten dela, etorri eta joan, behin, bi aldiz, mila aldiz...
|
|
|
euskaraz, eta bizpahiru hitz gaztelaniaz. Halarik ere, erran behar dizut guztiz sinetsia nagoela ezen Nafarroa osoa apurka gaztelaniaren alde jarri genukeela, nola egin baitute jada Nafarroako handikiek eta noble gehienek, guztiek ez erraiteagatik, zeren eta gaztelania baita Espainiako inperioaren hizkuntza, mundu zaharra eta
|
mundu
berria uztartzen dituena. Berdinzki erran diezazuket ezen Kristok manatu zigula mundu zabalerat eraman behar genuela haren dotrina, eta, nola gaur egun gaztelaniaz den mundu zabala, eta gaztelania bera ere den mundu zabala, ez euskara, hala, gaztelaniaren alde egoitea da Jainkoaren alde egoitea, mundu osoaren ebanjelizatzeko.
|
|
|
—Oker zaude, aita Bartolome, zeren eta ez mundu zaharra ez
|
mundu
berria baitira mundu zabala: izarrak dira mundu zabala, eta eguzkia eta ilargia dira; eta teleskopiotik kasik gauero izarrei beha egoiten naiz, eta izarrak ez dira, ez, gaztelaniaz mintzo, zuk bertzerik erran badezakezu ere...
|
|
|
Izan ere, haur ginen amaren baitan eta haur hura izaiten segitu nahi genuke. Eta, nola haurra amaren sabelean baita guztiz dohatsu, zeren eta behar duen guztia amak emaiten dion, eta nola amaren mundutik kanpokorat jalgitean hasten den nigarrez, zeren eta mundu zaharra uzteak mina eta oinazea dakarkion, hala, sineste zaharrean dagoenak bere sinestean bizi nahi luke, ahalik eta gozoen, betiko, zeren eta
|
mundu
berri ezezagunaren beldur den eta libertatearen beldur.
|
|
|
Osaba, ordea, ez zen haren beldur. Baina,
|
mundu
berri ezezagun haren beldur ez bazen ere, beldur zirenen beldur zen, zeren eta baitzekien ezen haiek nekez urrikalduko zirela bera bezalako jendeekin eta pertsegitu ere eginen zituztela, hala behar izanez gero, nola gertatu baitzen Galileoren kasuan.
|
|
|
—Kopernikok Samosko Aristarkoren teoriak oroitarazi zizkigunetik eta haren sistema heliozentrikoa berriro agerian jarri, badakik ezen Eguzkia ez dabilela Lurraren inguruan biraka, baina Lurra Eguzkiaren inguruan, eta erran genezakek, hortik aitzina, ezen
|
mundu
berri baten atarian gaudela. Zeren eta Eguzkia argia duk, baina bertze argi baten metafora ere duk:
|
|
|
adimenduaren eta arrazoinaren argiarena, zeinak burmuinetarik argitzen gaituen. Eta, nola Eguzkia sistema planetario berriaren zentroa den, hala, adimenduaren bertze argi hori diagu —eta gizona bera, azken finean—
|
mundu
berriaren zentro eta erdigune. Eta, gizonak bere baitarik kanpoan zuèn zentroa bere baitarat ekartzen duela, ikuspuntu berri batez etsamina zezakek bere burua, baita buruz buru duen mundua ere.
|
|
|
Eta argi horren bidetik eta egiaren bidetik, gizonak aitzina egin zezakek, aitzina eginen dik... Eta, bere arimaren geografian
|
mundu
berri hori sortuz eta osatuz doala, mundu zaharra eta mundu zaharraren gezurra baztertuko ditik, ezinbertzez. Baina mundu berriak, bertzalde, hipotesi eta oinarri berriak behar ditik, zeren eta teoria hilemorfikoak ez baitu, praktikan, deusetarako balio jadanik.
|
|
|
Eta, bere arimaren geografian mundu berri hori sortuz eta osatuz doala, mundu zaharra eta mundu zaharraren gezurra baztertuko ditik, ezinbertzez. Baina
|
mundu
berriak, bertzalde, hipotesi eta oinarri berriak behar ditik, zeren eta teoria hilemorfikoak ez baitu, praktikan, deusetarako balio jadanik. Materia eta forma, potentzia eta aktua:
|
|
|
Ordea, urduritasun hark gehiago zuen alegrantziatik kezkatik baino, zinez bainengoen bozkarioz gainezka, neure lehen itsasaldi haren aitzinean! Eta, noiz eta biharamuneko goiz eguzkitsuan haizeak untziaren belak hantu eta hanpatu, eta portutik jalgi baikinen, Kolon tipi bat bezala sentitu nintzen,
|
mundu
berri baten konkistatzerat zihoana, untziak ur urreztatuen artean aitzina egiten zuela.
|
|
|
Eta zer zen, bada, niri ere gertatzen ari zitzaidana, bertze aro berri batean murgiltzen ari nintzela baizen, eta mendebalari beha zegoen haurra ekialdeari beha jarri zela, kasik oharkabean? Bai, halaxe zen, nahiz eta egia ere zen ezen bi aro haiek ez zutela elkarren artean zerikusirik, zeren batak zientzia baitzuen harroin, eta bertzeak poesia; eta, poesiaren bidetik, indar ezezagun batzuek bertze
|
mundu
berri batzuetarat ninderamaten, non, matematikaren eta filosofia naturalaren kontzeptu guztien kontra, zuhaitzak eta harriak ere hegalda baitzitezkeen, eta ogi guztiak ziren usoak, esnetan bustiak.
|
|
|
Eta don Venancioren diruari esker nintzen libre, eta Piarres Oihartzabal kapitainak zuèn diruari esker abiatu nintzen, halako batean, Cartegena de Indiastik zetozèn zazpi galeoi haietarik batean,
|
Mundu
Berritik Mundu Zaharrerat, nola hamasei bat urte lehenago egin bainuen Mundu Zaharretik Mundu Berrirat, Antonio eta Joxe lagun nituela, zeren akabatu baitzen ene Indietako aldia, oren gaitz bati eta bertze ehuni itzuri ondoren.
|
|
|
Eta don Venancioren diruari esker nintzen libre, eta Piarres Oihartzabal kapitainak zuèn diruari esker abiatu nintzen, halako batean, Cartegena de Indiastik zetozèn zazpi galeoi haietarik batean, Mundu Berritik Mundu Zaharrerat, nola hamasei bat urte lehenago egin bainuen Mundu Zaharretik
|
Mundu
Berrirat, Antonio eta Joxe lagun nituela, zeren akabatu baitzen ene Indietako aldia, oren gaitz bati eta bertze ehuni itzuri ondoren.
|
|
|
—Hogei aldiz irakurri diat eta berriro irakurtzen ari nauk. Izan ere,
|
Mundu
Berrirat joan nahi nikek... eta, baldin Jainkoak nahi badu, eta baldin Asisko sainduak laguntzen badit —zeren aitortu behar baitiat ezen Asisko sainduaren dotrinarekin amorosturik nagoela—, honat ekarri nauen bidaiaren ondotik joanen nauk, halatan ezagutu ahal izaiteko Tomas Morok deskribatu zuen lur hura, Utopia deritzana, non gizonen arteko harremanak arras bertzelakoak diren, justizi...
|
|
|
Eta, hura erraiten zidala, osaba Joanikotez oroitu nintzen, zeren eta hura ere
|
mundu
berri batez mintzatzen baitzitzaidan, zeinak zientzia izanen baitzuen zimendu eta harroin. Ordea, zientzia orotarik harat, bertze mundu berri hura zegoen, Kolonek aurkitua, eta Antoniori eta bioi deika ari zitzaiguna.
|
|
|
Eta, hura erraiten zidala, osaba Joanikotez oroitu nintzen, zeren eta hura ere mundu berri batez mintzatzen baitzitzaidan, zeinak zientzia izanen baitzuen zimendu eta harroin. Ordea, zientzia orotarik harat, bertze
|
mundu
berri hura zegoen, Kolonek aurkitua, eta Antoniori eta bioi deika ari zitzaiguna. Eta, mundu hura buruan nuela, erran nion:
|
|
|
—Itsasoa ezagutu dut, eta itsasotik harat nahi nuke, Mundu Zaharretik
|
Mundu
Berrirat....
|
|
|
Eta, amets hura buruan nuela, Antonio Ibarbiarekin deliberatu bezala, Donostiarat hurbildu nintzaion, nondik abiatu baikinen Sibiliarantz, eta handik
|
Mundu
Berrirantz, galeoi flota batean.
|
|
|
Eta hala oroit zezakeat orain, konparazione, bere esperientzia hura, amorio eta konbentzimendu haietxekin kontatu ziguna, noiz eta jakinarazi baitzigun ezen teleskopiotik ikusi ahal izan zuela nola iragaiten zen Merkurio eguzkiaren gainetik, Keplerrek urte batzuk lehenago iragarri bezala, zeren eta orduantxe adierazi baitzigun harako hura: " Erraiten ditek ezen Indietan dagoela
|
mundu
berria, baina bada unibertsoan mundu berri gehiagorik: izan ere, planeta bakoitza duk mundu berri bat, eta izar bakoitza, orobat" —eta, bere hitzen azpimarratzekoedo hatza altxatzen zuela, erantsi eta eratxiki zuen—:
|
|
|
Eta hala oroit zezakeat orain, konparazione, bere esperientzia hura, amorio eta konbentzimendu haietxekin kontatu ziguna, noiz eta jakinarazi baitzigun ezen teleskopiotik ikusi ahal izan zuela nola iragaiten zen Merkurio eguzkiaren gainetik, Keplerrek urte batzuk lehenago iragarri bezala, zeren eta orduantxe adierazi baitzigun harako hura: " Erraiten ditek ezen Indietan dagoela mundu berria, baina bada unibertsoan
|
mundu
berri gehiagorik: izan ere, planeta bakoitza duk mundu berri bat, eta izar bakoitza, orobat" —eta, bere hitzen azpimarratzekoedo hatza altxatzen zuela, erantsi eta eratxiki zuen—:
|
|
|
" Erraiten ditek ezen Indietan dagoela mundu berria, baina bada unibertsoan mundu berri gehiagorik: izan ere, planeta bakoitza duk
|
mundu
berri bat, eta izar bakoitza, orobat" —eta, bere hitzen azpimarratzekoedo hatza altxatzen zuela, erantsi eta eratxiki zuen—: Eta Pierre Gassendiri berari aditu nizkioan, halaber, neure bizitzan peripatetikoen eta eskolastikoen kontra aditu nituen lehen hitzak, zeren eta etsai baitzituen haiek guztiak, Epikuroren miresle zen bezala, edo Kopernikorena eta Ke ple rre na, baina Galileorena bere batez...
|
|
|
Horregatik nengoen beti, egoera haien berri nori entzungo. Agurea nuen bakarra; gaur ongi dakit ez zela egokiena; baina tira!,
|
mundu
berri bat azaltzen zidan, eta etxekoek ez zuten oso begiko Migelek eta biok agureari egiten genion abegi ona.
|
|
|
Beren ustez ezkutuko, begietan irakurtzen baitzitzaien beren gau ametsa. Erreka bat dago beherago, eta haren ertzean etzaten dira mozkorrak eta
|
mundu
berri bat aurkitu nahi duten neska mutil gazteak. Elkarrekin asetzen dituzte gorputzaren goseak, eta belar zapalduak ematen zigun garai hartan han etzandako neska mutilen ibileren berri.
|
|
2001
|
|
|
|
Mundu
berriak, abenturak, sexualitatea. Joanesek epikari eta lirikari leku egiten die bere bizitzan, liburuaren hirugarren aipuak gaztigatzen digunez; aipu hau gaztelaniaz paratua da:
|
|
|
Mundu zaharra,
|
mundu
berria.
|
|
|
|
Mundu
berri bat gainera eroriko bazitzaien, etsai arriskutsuena hiribilduetan indar gero eta handiagoz hedatzen kontzeju, egitura eta aktibitate ekonomiko berrietan bazen, zergatik erasotzen zioten elkarri Ahaide Nagusiek. Jon Andoni Fernandez de Larrea historialariak dionez, garrantzitsuena ez zen arerioa erabat garaitzea, borroka bera mantentzea baizik.
|
|
|
Baliabide honen bidez, egileak nobelan bertan esaten denaren egiazkotasunaz haratago, bere unibertso literario eta sozio-kulturalaz datuak ematen dizkigu. Argi dago bertan azaltzen diren pertsonaia horiek zer diren edo benetakoak diren jakin gabe nobela" irakurri" eta" uler" daitekeela, baina helburua ez da irakurgarritasuna erraztea, nobelaren eta egilearen
|
munduaren
berri ematea baino.
|
|
|
Gaur egun, bestelakotasunez horrenbeste hitz egiten denean, norbera beste bihurtzeko ahaleginetan ari garenean,
|
mundu
berri eta hutsik gabeko baten bila, Sarrionandiaren liburuak bestela izateko moduak eskaintzen dizkigu, norbera nor den jakiteko, norbera nor orde bihurtzeko bidaiak, norbera nortasun izateko asmakizunak, era berean fikzio eta bidaia den liburuan.
|
|
|
Mundu fisikoan jokatzeko arauak edonork ditu ezagunak (zuk zeuk ere ez al duzu arraina fresko dagoen egiaztatzen?); kontua da, orain,
|
mundu
berriko klabeez jabetzea, mundu digitalean sartzeko.
|
|
|
C.
|
Mundu
berria oraingohonen gainean eraikitzen.
|
|
|
Merobingiarren arkitektura eta habitatari buruz benetan gutxi dakigu, oraingoz behintzat. Beraz, hildakoen bitartez bizien
|
munduaren
berri edukiko dugu.
|
|
|
– Tximu talde hark abiatzeko erabakia hartu zuen azkenez eta oihanak eta zuhaitzak atzean utzirik bideari ekin zion, elikagai berria aurkitzeko asmoz, estepa luzeetan barna, eta nahigabean, baita
|
mundu
berri baten bila ere.
|
|
|
Herrikideak gabonetako zuhaitzetan ezkutatuta sartzen zituzten Ingalaterran. Guztiak
|
mundu
berriaren itxaropenak bultzatzen zituen. Hobeki bizitzeko grinak.
|
|
|
Hemen adigaiak sentimenetik aldendu eta esperientziaren eremuaz goiti erabiltzean sortzen den ilusio transzendentala da autua. Arrazoimenak bere aberri segurua den esperientziaren irla txikia uzten du abentura bila joateko; hau da, txalupa hauskorrak eraikitzen ditu (printzipio transzendenteak) balizko
|
mundu
berri eta dotoreagoen bila abiatzeko. Ilusio transzendental hau arrazoimenaren emaitza da, eta beraz, ilusio gisa ezagut daiteke; baina ezin da ezabatu, arrazoimenak bere berea baitu sistematikoa izateko eta edozein muga gainditzeko irrika hori, eta beraz," etsaia gure baitan bilatu behar dugu".
|
|
|
Zapatariak
|
mundu
berriak errebelatzen ditu
|
|
|
Gajoa! Bere bizitza guztian ia behin ere Santutxutik atera gabe eta orain hasi da
|
munduaren
berri izaten. Nola eta nire izterraren bitartez gainera!
|
|
|
sortu ez den
|
mundu
berriak.
|
|
2002
|
|
|
Bada, horixe baino ez da nire asmoa, zientzi fikzioa euskaraz lantzea. Izan ere, zientzi fikzioa eta beste genero literarioak oso desberdinak dira, zientzi fikzioa lantzen dutenen helburua errealitatea aztertzea baita; munduaren arauak aldatuz,
|
mundu
berriak sortzea, gure izaera hobeto ezagutzeko. Eta orain plazaratzen ditudan bi nobelatxootan horixe egin dut, bi errealitate ziztrin irudikatu.
|
|
|
Beharrezkoa da, albait arinen, aldatzen ari den gizarteari ohiko kontzeptuei esanahi berria emanaz, edo hobeto, hizkera berri baten bidez, erreferentzia egitea. Sakoneko aldaketa zientifikoetan jazo zen bezala, gizabanakoak eta taldeak orduan baino ez dira egingo kontziente modernitate industrial kapitalista bere azkenera iritsia dela; hau da,
|
mundu
berri batean bizi direla.
|
|
|
Lumière anaien zinematografoa berehala heldu zen Errusia Inperialera. Zinematografoak
|
mundu
berri bat aurkitu zuen Errusian. 1917 urteko Urriko Iraultzak aldatu egin zuen zinema errusiarraren mundua, goitik behera eraberritu zuen; eta zinema sobietarra eredu berri bilakatu zen munduko gainerako zinematografiarentzat.
|
|
|
Zinema sobietarrak kontzeptzio berria erakutsi zuen, kontzeptzio sozialista.
|
Mundu
berria eraikitzen ziharduen estatu gazteak zinema berria behar zuen. Zinematografia zaharra ezabatu egin zen, autore anti iraultzaileek atzerrirako bidea hartu zuten eta zinema iraultzailea gazteen esku geratu zen.
|
|
|
Dagoeneko, enpresak multimedia zerbitzua eta abiadura handiko sareak erabiltzen hasita daude beren bezeroekiko harremanak bizkortzeko, lan berriak sortzeko eta eskaintzeko; enpresa munduak inbertsio handiak bideratu ditu
|
mundu
berri horretarantz, errentagarritasunaren bila, konpetentziari aurre egiteko eta gero eta hedatuago den fenomeno horrek eskain ditzakeen abantailez profitatzeko aukerarik ez galtzeko.
|
|
|
Zerbait asmatzeko imajinazioaren beharra dago. Norbaitek eratxikituraren bitartez zerbait ezkutatu gura duenean,
|
mundu
berri oso bat asmatu behar du, eta asmakizunekin hasita hamaika posibilitate ditu; asmakizunen muga bakarra sinesgarritasuna da.
|
|
|
Konturatzerako Donostiako tren geltokian nintzen, eskuak gartsuki hotz nahiz urduritasunagatik igurtziz, bagoiko ateak zabaldu eta
|
mundu
berri batera sartzeko itxaropenarekin.
|
|
|
Argi dudan bakarra zera da, betikoa izan nahiz ezagutu berria, bidea beti ere errazagoa bilakatzen dela alboan adiskide bat denean.
|
Mundu
berriak ezagutzeko gai izango naizen ala urrun egon ondoren herriminez etxekoengana itzuliko naizen. Ez dakit, baina probatu gabe ez dago ezer jakiterik.
|
|
|
Josek argi zeukan irabazleek ez dutela inoiz galtzaileengandik ezer nahi izaten.
|
Mundu
berriak galtzailez lepo behar zituen kartzela hilerria besterria. Hura Bilbokoekin batera erori zen.
|
|
2003
|
|
|
Erronka berri bati ekin behar ziotela zioen. Aldizkariak moldaketa beharra zuela, alde batetik aurrera begira irekiko zen
|
mundu
berriari begira eta bestetik kazetagintza berriaren aurrean ere. Honela eman zitzaion, 1975era bitarteko ZERUKO ARGIAren ibilbideari amaiera.
|
|
|
Eurek baietz, proba egitearekin konforme zirela eta gure mutila hasteko, lasai lasai. Gu apustuen
|
munduan
berriak izan, eta" zuenak zenbat egingo du?" galdetu genien, gurea ere horretara errenditu zedin. Txanda bakoitzean zazpina jasoaldi egiteko ados jarri ginen bi aldeak.
|
|
|
Bizkaitarra baino gehiago zen nafarra kulturaz, baina politikako sen haboro bazuen antza denez Arana Goirik. Gainera oinarri guti aurkitu zuen bere garaiko afar gizartean Campionek, ez baitzen lurralde hori, Bizkaia bezala,
|
mundu
berrian sartzen hasia.
|
|
|
Estatu arrazoiaren doktrina agertu orduko hedatu zen beraz laster horrela, XVI. mendean, larreko sua bezala,
|
mundu
berriko estatuburuen gogo bihotzetan.
|
|
|
ZB bezalako mugimenduak berragertzen ari dira indar handiz azkenotan etanahiko era naturalean kokatzen ari dira globalizazioaren aurkako mugimendu sistema berrituan. Horrek subjektu politiko berria, aldi berean erresistentzia subjektuaeta subjektu eratzailea, borroka egilea eta sortzailea,
|
mundu
berria diseinatzen aridena (Hardt eta Negri, 2002: 372) dagoela suposatzen duen ala ez, geroakesango du.
|
|
|
Dena dela, elkarrizketak kontrasterako biderik egokiena ere badirenez, ez dasekula bertako jendea, politikoak, adituak, ekologistak, elkarteetako ordezkariaketa abar baztertu behar. Bakoitzak bere ikuspegia emango du eta hori da
|
munduaren
berri zabala emateko biderik egokienetakoa.
|
|
|
Albistegiak ikusten dituztenen artean, gainera,% 72k erabateko edo nahikokonfiantza egiten die albistegietako berriei. Horrek esan nahi du, albistegiek
|
munduari buruzko
berriak helaraztearekin batera, munduari buruzko ikuspegia moldatuere egiten dutela. Ez da harritzekoa, hortaz, albiste bati buruzko aipamenak egiten, egia da, telebistan esan dute!?
|
|
|
Ate berriak Sekuentziazioaren garrantzia funtsezkoa da natur zientziak ezagutzeko. “Harekin —dio Pedrós irakasleak—, natura hobeto ulertzeko
|
mundu
berri baterantz irekitzen dira ateak”. Baina prozesua motela izango da.
|
|
|
Bere betiko euskara egoki, samur eta sen ikaragarrizko hori darabil hemen ere, noski. Baina eskutitz hauetan
|
mundu
berri bat deskubritu duela iruditzen zait, eta harrigarria da zer nolako ausardiaz jokatu duen, eta zeinen ondo asmatu duen mundu berri hori eraikitzen.
|
|
|
Bere betiko euskara egoki, samur eta sen ikaragarrizko hori darabil hemen ere, noski. Baina eskutitz hauetan mundu berri bat deskubritu duela iruditzen zait, eta harrigarria da zer nolako ausardiaz jokatu duen, eta zeinen ondo asmatu duen
|
mundu
berri hori eraikitzen.
|
|
|
Zoaz Elpidesen iratzarraraztera, buhame negarroi baten gisa jargia zikin horren gainetik altxaraziz, Zitziko ministroaren polizia gizonek sumatu eta arrastatu aitzin. Anartean, Egunero utz iezadazu
|
munduko
berrien tituluak irakur ditzadan. Atenan ez genuen horrelakorik oizu, eta jakitekoak, minuturo, ahorik aho bazebiltzan, egiatik zurrumurru eta alderantziz; gogoratzen?
|
|
|
Laga dezagun, ordea, momentu batez, Euskal Herria. Goethe, esan bezala, Alemania tradizionaletik ihesi etorri zen Italiara,"
|
mundu
berri" gosez. Eta, esan bezala berriro, Erromako atzerritarren kanposantu protestantean agiantzatu zion bere buruari momentu batean azkeneko atseden hobia.
|
|
|
Bera da orain, aitak atzerritarrenkanposantuan behiala amestutako bakean, bisitarion bisitak hartzen dituena, hainbat izen ilustre ren laguntasunean. Kanposantutxo txukun hau, metroko Piramide estazio ondoan, oroipen literarioz betea, bidaiarien museo edo eskola bat bezala da, XIX. mende erromantikoa nola hasi den eztanda batekin
|
mundu
berri bila ikus/ ikasteko hilobion historietan. Erromako trafikotik bi pausora, isiltasunean ordu batzuk pasatzeko ideala.
|
|
|
Zer zebiltzan hauek denak —poetak, pintoreak—, sortetxea utzi eta Hegoaldeko bide guztietan zehar bidazti, beren idealen aberria ren bila baino? Etxetik urrun, hemen aurkitu dute beren azkeneko atsedenaren lekua,"
|
mundu
berrira" ezin arribatuak. Bidaiariak dira atsedenean.
|
|
|
" Aitaren etxea" definitiboki galduta, etxe bila zebilen XIX. mendea —bigarren modernitatea—, besterik ez dira denak, Goethe, Lord Byron, Shelley, Keats, Humboldt, literato bidaiari handiak. Erregimen Zaharrautzi eta
|
mundu
berri bila. Goetheren etxe museotik berehalaxe, Via Corson bertan, Shelleyk hantxe idatzi zituela Prometheus Unbound eta The Cenci, jakinarazten da batean, poeta hori askatasun borrokaren heroitzat omenduz.
|
|
|
Victor Hugo
|
mundu
berri bila dabilen XIX. mende hori da. XIX. mendeko gure momentu historiko gurutzealakizan du beste eta bestelako komentaristarik ere.
|
|
2004
|
|
|
Espainian Movistarrek eskaintzen du zerbitzu hau eta hilabetero hiru euro ordainduta, egunero 2.000 karaktereko kapitulu bat jasotzen du erabiltzaileak. Las Indias Electronicas enpresa arduratzen da Movistarrentzako i nobelak sortzeaz eta teknologia berriak sortzen ari diren
|
mundu
berria dute gehienek hizpide. Besteak beste, Javier Lorente eta Diana Gutierrezen eleberriak eta Suso del Toro idazle galegoaren ipuin laburrak eskura daitezke.
|
|
|
Krisialdian, aldatu aginean, eta usnatu egiten zen
|
mundu
berri baten atarian zegoen Euskal Herriaz idatzi zuen Mikel Zaratek. Haurgintza minetan zegoela ikusten zuen berak.
|
|
|
Geureagora itzuliz, Ekidazu mundu mitiko horrek, abertzale eta ez abertzaleek aldaketa guztiak posible zirela uste zuten utopien atariko aro malenkoniatsu hura du oinarritzat.
|
Mundu
berria erditze aurreko egoeraren pertzepzioa ez baitzen beti baikorra aldiko idazle askoren artean: " Dena apurtu eta ezin ezer berririk aurkitu.
|
|
|
Espainiarrek,
|
mundu
berrira iritsi zirenean, fede katolikoa zabaldu zuten lur haietan. Orduz gero, zurezko santu txikien zizel lana da herrialdeko arte preziatuenetakoa.
|
|
|
Internet: aukeraz beteriko
|
mundu
berria bai, baina arriskuz josirikoa ere bai
|
|
|
Horratx, ordea: mindurak mindura, darabilgun euskararen gaitasun mailak geure
|
munduaren
berri jasotzeko eta emateko balio ez baldin badigu, ez du ezer askorik balioko. Zer egin, beraz?
|
|
|
Izan ere, oro har eta salbuespenak salbu, hizkuntza trebetasun horiek banaka ote dabiltza elkarrekiko eragin osagarrian edo kengarrian? Bakoitza bere eskuko balebil, euskal hiztunak bere
|
munduaren
berri emateko orduan ez luke eragozpenik izango, eta ahozko hizkeran trebe dabilen euskaldunak kode jakin horretatik bakarrik eraikiko luke bere munduari dagokion diskurtsoa. Horretarako, ordea, adierazi behar duen gizarte kulturaren mugak ahozko kulturaren barrutira errenditu behar.
|
|
|
1789ko iraultzaren ondorioak ikusi ondoren, iraultza liberalaren
|
mundu
berriaren beldurpean, euskal nortasunari buruz gogoetak berrausnartu ziren eta tradizionalismoaren paradigmak indartu egin ziren edo indarberrituz, elizgizonen eraginez, azaleratu bai behintzat.
|
|
|
Baita lorategi mitikoa ere Hesperide ederrena zuhaitzen baratze magikoa zen betiko bizitza ematen zuten urrezko sagarrak. XVI. mendean konkistatzaileak espainiarrek sagarra
|
mundu
berrira zabaldu zuten, eta ehun urte batzuk geroago, Iberoamerikatik, sagarrondoak emigratu egin zuen Ipar Amerikara eta gero Ipar Afrikara eta Australia. Sagarrondoaren jatorri zehatza ez da ezagutzen.
|
|
|
Noizbait utzitakoa orain begien aurrean. josiriko
|
mundu
berri honetan ume txiki baten antzera nabil nora ezean nahita galdurik.
|
|
|
Testu hau
|
mundu
berri bat eraikitzen ari direnentzat da, eta tresna berriak ezagutzeko gonbite bat.
|
|
|
Hemengo berri bakarrik ez diat jakin nahi.
|
Munduko
berri ere jakin nahi diat, eta jendeak hor zehar zer egiten duen". Eta egun horretan periodiko batekin etorri zuan barkura.
|
|
|
Lelo Zaharra ere bai, zenbaitek, jenioa hurbil ez zegoenean. Lehoi tximadun jakintsuak zientzia
|
mundu
berriak abiarazi, eta ikusi ondoren onartu nahi izan ez zituelako.
|
|
|
Lainoak bi gorputzak inguratu eta estali ditu, izara zuri batek legez, eta Mikelek pentsatu du bikotea
|
mundu
berri batean sartuta dagoela orain, biena bakarrik den mundu berri batean. Eta inbidia sentitu du.
|
|
|
Lainoak bi gorputzak inguratu eta estali ditu, izara zuri batek legez, eta Mikelek pentsatu du bikotea mundu berri batean sartuta dagoela orain, biena bakarrik den
|
mundu
berri batean. Eta inbidia sentitu du.
|
|
|
Eta inbidia sentitu du. Zoriontsuak haiek, jendetzatik urrundu eta
|
mundu
berri bat asmatzen dutenak. Batzuetan handitasunez betetako esaldiak asmatzea gustatzen zaio, gero koadernoan idazten dituenak.
|
|
|
Arrazoimen hutsaren kritika gure naturaren muinean sartuta dagoen gaixotasun baterako sendagaia da, alegia, gure aberrira kateatzen gaituen joeraren (herriminaren) aurkakoa da. Gure txokotik irten eta
|
mundu
berriak ezagutzeko irrika da.
|
|
|
Gainera, eta hori dute onena, aplikazioak ere anitzak dira, eta bizitzako, gizarteko espektro ezberdinetan baliatu daitezke. Alegia, mundu digitala
|
mundu
berri bat da, daukagunaren gainean eraikia, daukagunetik eta behar dugunetik. Mundu digitala errealitatea da, errealitatearen gainean eraikitakoa.
|
|
|
Haurtzaroko mundu lasai, bero eta naturala alde batera utzirik, hiri handiaren eta gizarte modernoaren
|
mundu
berria islatzen duten idatziei erreparatuko diegu oraingoan. Nekazal irudi arketipiko euskaldunei hiri irudiak jarraitu zaizkie Erdozaintziren obran, metropoliaren handitasunaz, azkartasunaz eta desgizontzeaz mintzo zaizkigunak.
|
|
|
Hirian idatziriko olerki horiek ez dira bidaia baten kontaketa edo paisaia berri baten deskribapen hutsa, baizik eta
|
mundu
berri eta handi hark poetarengan piztu zuen erreakzio lirikoa. Ez du gehiago gelako bakardadean idazten, ez da iraganeko paisaia baketsuetan babesten; kalera irteten da, kale, plaza eta geltokitan ibiltzen da, met roan bidaiatzen du, ikusten duen oro idazten, jendeari begira, jende anonimoaren barne munduan sartu nahian.
|
|
|
Atzerrian, etxetik eta amarengandik urrun idatziriko olerkietan sentipen negatiboak aurkitzen ditugu, aurre ko atalean ikusitakoei guztiz kontrajarriak. Haustura tematikoa rekin batera haustura psikologikoa ere antzematen dahaurtza roaren mundu naturalaren eta hiriaren
|
mundu
berri eta modernoa ren artean, iraganaren oroitzapena ren etaoraina ren errealitatea ren artean. Iraganari bizitza bero, lasai, babestu eta maitasunez beterikoa zegokion.
|
|
|
Hurrengo urteetan Paris handiak bide emango dio poetari tematika berri bat lantzeko,
|
mundu
berriaren eta gizarte berriaren inguruan hausnartzeko. Zarata, jendetza, abiadura, askatasun eza...
|
|
|
Baina etsipen eta ezintasun adierazpen ororen gainetik, mezu baikorra eta itxaropentsua zabaltzen du: " Ahantzi nahi ditut etsipen kantuak/ Herri zapaldu honen intziri nigarrak —dio errepiketan— Esperantza kantatzen ez naiz asperturik!" (NPI, 66 or.). Izan ere, herria zutitzen, iratzartzen, oldartzen ari dela ikusten du, eta borroka horrek Euskal Herri berri bat,
|
mundu
berri bat ekarriko duela ziur da(" Populu bat...", HH, 63 or.;" Itxaropena", BP, 26 or.;" Sinesten dut", NPI, 64 or.). Mundu berri baten itxaropenak iraultza aldarrikatzera darama Erd ozaintzi; iraultza da herriaren irtenbide bakarra. Poesia bu rruka baten elea dela zioen eta berea hala da.
|