|
2000
|
|
|
Enpresa biak Hego Amerikan ondo kokatuta daudenez, izugarria izango da munduko alde horretan izango den negozioa. Eta
|
mundu
hori da enpresa bien funtsezko apustuetako bat.
|
|
|
Ezin naiteke bat etorri giza eskubideak errespetatzen ez dituen mundu batetik datorren ekimen batekin. Pertsonarekiko oinarrizko errespetuak kontuan ez hartzeak baliogabe tzen du
|
mundu
horrengandik etor daitekeen edozein ekimen.
|
|
|
Kultur munduan sorkuntza inprobisatuaren lekua oraindik ez da behar bezainbeste errekonozitu,
|
munduan
horretaz zer dagoen ere ez da ezagutzen. Sorkuntza inprobisatua kulturbide unibertsal bat izan da, gaur egungo kulturetan ez du beharbada proiekzio handirik, baina ez dugu horregatik akonplejatuta sentitu behar, agian aukera bat da, arazo bat baino gehiago.
|
|
|
Autoreak ez duela existitzen esaten dute, onomatopeia mordo bat daukala, joste lan asko baina originaltasun gutxi; sozialki liturgikoa dela baina ez errelebantea, komunikabide izateko batere onarpenik ez duena... Bat batekotasunaren adituak dabiltzan
|
mundu
horretan bat bateko bertsogintza gizarte honetan zer den eta nolako barne prozesuak dituen adierazten asmatzen badugu, ondorengo 20 urteetan ahozko literaturaren gairik preziatuena mundu mailan bertsolaritza izango litzatekeela. Zeren gaur egun, 40ko urteetan Balkanetan egindako grabazioetatik ateratzen dituzte ondorioak, edo Afrikako ez dakit zer triburekin berdin.
|
|
|
Behin Tolosako Abesbatza Lehiaketa sendotuta zegoela, antzerki munduan zerbait egitea proposatu zidaten,
|
mundu
horretan aritua nintzelako. Lehen urtetik dudan oroimena zera da:
|
|
|
Manhattan ikus 4.2, eta Speed gauak ikus 2.2, esaterako). Gainera, oso gertutik deskribatzen digu
|
mundu
hori bertan aurki daitekeen samurtasun eta adiskidetasunaren berri emanez. Honela, irakurle batzuentzat urruna eta ezezaguna den mundu horrekiko hurbiltasuna sentiaraztea lortzen du.
|
|
|
Gainera, oso gertutik deskribatzen digu mundu hori bertan aurki daitekeen samurtasun eta adiskidetasunaren berri emanez. Honela, irakurle batzuentzat urruna eta ezezaguna den
|
mundu
horrekiko hurbiltasuna sentiaraztea lortzen du.
|
|
|
Arestian aipatu bezala, fikziozko istorioak kontatzea da eleberrigintzaren oinarria; hots, fikziozko munduak sortzea. Baina, fikziozko istorio hori geureganatu ahal izateko, eleberritik at ezaguna dugun errealitateaz baliatu behar dugu, eleberrian eskaintzen zaigun
|
mundu
hori irudikatu ahal izateko: idazleak utziriko hutsuneak betetzeko, aipaturiko erreferentzia ezagunak irudikatzeko,...
|
|
|
Laburbilduz, niretzako hauek dira eleberrigintza honen ezaugarri nabarmenak: alegiazko mundu batez aritu arren,
|
mundu
horren oinarrietan bada beti zientziarekin zerikusia duen zerbait. (Olasagasti:
|
|
|
Baina, bestalde, nik uste dut aldaketa handia dagoela, Beluna Jazz en agertzen zen amets
|
mundu
hori, mundu surrealista hori, azken lanean nahiko mugatua dagoelako." (Benito, Jon: Gara I)
|
|
|
Gainera, eleberri honetan" Sentimendu hitza funtsezkoa da, gertakizun guztien gidaria" (A.A.A.: Pergola 66) Hiru gazte hauen bidez, ikasleen
|
mundu
horren berri eman nahi izan du, eta zehazki, gazteen gaueko irteeren berri. Beraz, bizitzaren gertuko plano bat eskaintzen zaigu:
|
|
|
Norberaren ideiaren eraikuntzarekin batera, beste prozesu bat gertatzen dagarapenean. Bere buruarekiko ideiarekin batera, gizakumea ingurunearen eta, bereziki,
|
mundu
horretako objektuen barne errepresentazio bat eginez doa.
|
|
|
egun haietan.
|
Mundu
hori dena dago oso sakon Leturia-ren barrenean, berenahas mahas guztiarekin: konprometitu egin behar da, erabaki egin behar da munduhonetan zer egin gura duzun, zer izan gura duzun; zure erabakian dago zer izangozaren, etab. Bistan da, momentu hartan erabaki hori ezin zitekeela formula,, erabakiezazu aberriaren alde zer egin gura duzun edo ez duzun?.
|
|
|
Lehia eta norgehiagoka, numero, etekin eta irabazien gizartean bizi gara, nahi edonahi ez.
|
Mundu
horretatik bazter geldituz gero, gurea hizkuntza autista izango da. Badagaraia, beraz, ekonomia esparrua ere euskalduntzen hasteko.
|
|
|
Proiektuaren denborak mundu batean existitu behar du, espazioenpirikoan. Denbora molde honek zulatu egiten du
|
mundu
hori, iraganeko ezerezeraetengabe igaroaraziz. Askatasunaren denbora ez da mundu horren suntsitzea baizik; eta mundu erreal suntsigarririk ez balego, denbora hori ez litzateke ezer, ez legokehalako denborarik.
|
|
|
Denbora molde honek zulatu egiten du mundu hori, iraganeko ezerezeraetengabe igaroaraziz. Askatasunaren denbora ez da
|
mundu
horren suntsitzea baizik; eta mundu erreal suntsigarririk ez balego, denbora hori ez litzateke ezer, ez legokehalako denborarik. Beraz, baden denbora espazio erreal edo mundu espazial bateanenpirikoki existitzen den zerbait da.
|
|
|
Bai, zergatik ez ba? Bestela,
|
mundu
hori desberdina balitz, aitatxok eta amatxok esango zidaten, pentsatzen zuen umeak bere baitarako, posizio fetalean etzanik.
|
|
|
Eta libertateak ere bere matematika dik, eta matematika hori ez duk numero bakarrerat mugatzen... Eta numeroen
|
mundu
horretan bakoitzak bere inportantzia dik, zeren numero bakoitza izan baitaiteke zurrunbilo baten sorleku edo ustekabeko pintzelada batena. Eta munduaren kontzepzione berri honetan eta magiarekin zerikusirik ez duten numeroen errealitate horretan —zeren eta ni ez bainaiz Ficino edo Pico della Mirandolaren eskolakoa eta ez baitut aritmologia mistiko misteriotsurik sinesten—, goia eta behea eta koadroaren alde guztiak mugimenduak lotzen ditik... eta arestian aipatu numeroen zurrunbiloek lotzen ditiztek.
|
|
|
—Hik ez duk, beraz,
|
mundu
horretan sinesten...
|
|
|
—Mundu Zaharra ahantzi nahi baduk, hoa, bai, itsasoaren bertzalderat, non baitago Mundu Berria, baina jakik ezen bertze
|
mundu
horretarat hoanean, arestian utziari beha paratuko haizela, zeren gizonak berezkoa baitu duenarekin gogara ez egoitea eta deusekin ere ez kontentatzea —ihardetsi zidan kapitainak, bizitzaren liburuan irakurtzen ohituak.
|
|
|
Baina ez zegoen segur. " Nik ez dut seguratzen ezen bertze
|
mundu
hori hor dagoela, baina ezta ez dagoela ere, zeren eta izena duen guztia zerbait bada...", erraiten zuen, bi iritzi haien artean erabaki ezinik, bai baina ez, ez baina bai... nahiz eta sineste ez sinestearen balantzak sineste alderat egin zuen bere bizitzaren azkenean, modu itsu hartan...
|
|
|
Ai, Inkisizionerik gabeko
|
mundu
horretan bageunde, jaun André, guk ere atsegin osoz erran ahal genezan, Mignonekin batean: C’est magnifique!
|
|
|
Poema hori irakurrita, nor ausart liteke negar egiten, nor jar liteke malkoa idazten? Gizaki bakarra dago
|
munduan
hori irakurrita malkoa errebindika dezakeena: beste poeta bat.
|
|
2001
|
|
|
" zientzian irabaziko diegu, militarki, ekonomian...". Ezkertiar erradikalen
|
mundu
horretan ere garaipenean sinesten zen: mugimendu antikolonialistak, Maiatzaren 68a, Italia eta Ingalaterrako kontuak eta, jakina, hemen ere frankismoaren aurkako azken urteetan baikortasun handia bizi zen.
|
|
|
GKEetan dabiltzan askok alderdietan eta bere sinesmena galdu du, baina hala ere beren ekarpena egin nahi du eta horregatik egiten da solidaritatea. Ez dut esango
|
mundu
horretan denak gari garbia direnik, baina asko bai.
|
|
|
oso ondo ezagutzen duten munduak batu ditu bertakoak historikoki, itsasoa, behar adina ikertu gabeko gaia izan bada ere. Euskal Herriak hain berezko duen
|
mundu
horren urruntasunaz berbetan, Joserra Bilbao bermeotarrak eman zuen ikuspuntua aurtengo Mendebaldeko jardunaldietan. Noiz eta, Gotzon Garatek euskara zuzenaz eta hainbeste urtetan euskal baserrietan bildutakoaz ziharduela, itsasoko munduaz galdetu ziotelarik, Garatek baserrikoarekin bakarrik lan eskerga bazeukala esan zuela.
|
|
|
EHkoei eskatzen diet ausartak izatea erabakiak hartzeko. Ez badute ETA konbentzitzen, jarrera hori hartu behar dute behintzat, bestela,
|
mundu
horretan jende askok beste jarrera hartuko du. Gu ez gara Euskal Herriko ezker bakarra, eta ezkerreko jende horrekin lan egiteko prest gaude eta egongo gara, baina ETArekiko jarrera garbi harturik.
|
|
|
Zinemaren
|
munduan
hori arlo guztietan gertatzen da. Egun, antzezteko gai ez diren hainbat pertsonaia ezagunekin egin dezakezu topo, ez dira aktoreak baina telebistan irudia da garrantzitsuena.
|
|
|
Batek daki, halakoen egiatasuna norainokoa den, jakin dakiguna da katua eta saguaren arteko joko latz honetan behin eta berriro errepikatzen direla antzerako argudio eta egoerak, eta euskal gizartean bizi den gatazkak, gorabeherak gorabehera, bere horretan dirauela azken 40 urteetan. Aurkariak, izan hauek armatuak ala ez, polizialki garaitu daitezke,
|
munduan
horren adibide ugari dago; gatazka politikoa gainditzea, ordea, beste kontu bat da, eta konponbide baten aldeko benetako urratsak norabide horretara bideratu lirateke, horretarako elkarrizketa balore garrantzitsuena bihurtuz.
|
|
|
Interesatzen zaizuna kredituak betetzea da, eta horretarako praktikak egin behar dituzu. Gero, oso zaila da zerbait aurkitzea, eta behin urteak joan direnean berriro hastea,
|
mundu
horretan sartzea, kosta egiten da". Hala ere, berak ziur daki nahi duenak urrunetik, nahiz fakultatetik, nahiz etxetik ere, ikasketak gaindi ditzakeela:
|
|
|
Hala, Asier Hormazak, Patxi Barcok eta nik Reduced Shakespeare taldea gaur egun New Yorken arrakasta handiarekin antzezten ari den ikuskizunaren eskubideak erostea erabaki genuen, «Biblia osoa (gutxi gorabehera)» lanarenak, alegia. Orduan otu zitzaigun gure taldetxoa sortzea, batez ere ekoizpenaren
|
mundu
horretan sartuta produktuaren gaineko kontrol gehiago eduki ahal izateko eta, beraz, egin nahi duguna gure modura egiteko. Diru laguntza bat ere jaso dugu eta, honenbestez, lehenbailehen muntaiarekin hastea espero dugu.
|
|
|
Ez, inolaz ere. Prestatzera goazen antzezlana ez da sinestunen
|
mundu
horrekiko kritika bat. «Shakespeare osoan» ere autorea umorezko antzerkia egiteko aitzakiatzat erabiltzen zen, clown eta pailazoarena egiteko batez ere.
|
|
|
Escher en lanean logikaren barnean mugitzen gara, ulertu egiten dugu gertatzen dena, mundu biren arteko (barne munduko gauzen eta kanpo munduko kalearen arteko) lotura ulertu egiten da, lehen momentuko ezustea igaro ondoren. Escher ek ulermena jartzen du jokoan, logikak ezinezko
|
mundu
horretan parte hartzen du, eta ulertu egiten da nola den posible mundu desberdinak toki berberean egotea.
|
|
|
Internet ere sartu da adopzio
|
mundu
horretan, tradiziozko organismo ofizialen eta Autonomia Erkidegoek baimenduriko NAEL izeneko erakunde bitartekariekin bat eginez.
|
|
|
Hark dioenez, ez zen tutsien aurkako hutuen ustekabeko mendekua izan, bat batean sortua.
|
Munduan
hori horrela zabaldu bada ere, epaiketan besterik azaltzen da. Sarraskia goitik izan zen antolatua.
|
|
|
Orain, errazagoa da norbaitek zure lana kontuan hartzea. (...) Baina laguntzen du norbaitek zu aurkeztea eta
|
mundu
horretan zehar eramatea. Hor dago, hain zuzen ere, hondarra; askotan, emakumeak argitaletxearen lorontzia gara; ona izanik ere, idazle kuota bihurtzen zara».
|
|
|
Nik ere bai. Ez legoke
|
munduan
hori baino lanpara ederragorik.
|
|
|
Alde horretatik, zenbat eta euskaldunago= are abertzaleago, eta zenbat eta abertzaleago= are independentistago delako ustezko ekuazioak mamituz joango direlakoan, be rek ere, Katalunian bezala, euskara berenganatu beharrean, beren erruz galduriko euskal tren horren kontra jotzen dihardute, euskararen inguruko
|
mundu
hori indarkeria eta aukera politiko estremistekin uztartu nahirik. Desprestigio kanpaina hori, azken buruan, hizkuntzak daukan integrazio indarraren konstatazio amorratua renisla besterik ez da.
|
|
|
Fikziozko euskalgintza horren barruan, badirudi apologetika berrian jausi garela eta euskarazsaltzen digutena, besterik gabe, on dela eta gomendagarria. Halako batean, norbaitek euskara zalantzan jarri eta denok estu eta larri, alegiazko
|
mundu
hori bertan behera joango zaigulakoan. Nire ustez, aldez aurretiko erabakiak dira hartu beharrekoak.
|
|
|
Kasta hereditarioen sortzeak jarraituz gero, eta globalizazioaren presioak kasta hauek sortzen baldin baditu, ez bakarrik EEBBetan, demokrazia zaharretan ere, orduan mundu orwelldarrera joango gara.
|
Mundu
horretan ez da Anaia Handia bezalako nazioz gaindiko anaiarik izango, ezta Insog bezalako kredo ofizialik ere. Baina Barne Alderdia bezalakoa izango da, hau da:
|
|
|
Platonen ustetan pertsonen mundua kosmosaren parte da,
|
mundu
horrek, ordea, badu berezitasun bat; pertsonak bere baitan kosmosa errepikatu eta laburbiltzen du: burua pertsonaren alde jainkotiarra da, pertsonaren gorputz eta arimaren arteko bereizkuntzak kosmosaren gorputz eta arimaren bereizkuntza errepikatzen du...
|
|
|
Honez gero, mundu sentikorraren osaerari buruzko oinarrizkoena esan dugu, baina gauza bat azpimarratzea falta zaigu: sentikorraren arbuiatzailea dela esaten bada ere, Platonek mundu sentikorra eder eta hoberena dela, eta mundu hartatik kanpora ezer ez dagoela baieztatzen du erabat7 Aipatu ditugun beste munduak mundu sentikorraren barru barruko osagaiak direla esan nahi du honek,
|
mundu
hori antolatu eta zeharkatzen duten zainak eta odola; baina ez (aspertu arte defendatu den moduan) mundu sentikorrarekiko arrotzak. Azken finean, mundu sentikorraren edertasuna simetria eta proportzio kontua da, eta hauek nozio matematikoak izanik ezinbestean mundu sentikorretik matematikaranzko igortze bat dago.
|
|
|
Hala ere, ikusi dugu judizioen aniztasunean ere batasuna bila daitekeela. Hor, ordea, ez dugu objektuen ezagutza baliodunik lortuko, ideien goiko
|
mundu
horretan sentsuekiko lotura galtzen baita. Hala ere, batasun proiektatu bat, teleologikoa, eskaintzen digute ideiek, gure ezagutzari norabide sistematikoa ematen diona.
|
|
|
Gau eskoletan euskara xarmanki ikasi zuenak ez zuen nahikoa belarririk, hautematen zuenaren bereganatzeko, liseritzeko eta ondorioz ihardukitzeko.
|
Mundu
hori ez zuen nehoiz endelegatuko. Hargatik deus ez bailitzan, Henryk gero esplikatzen zion, lau haurrideek, handikapik jasan gabe, situazio politak erdietsi zituztela, estatuko funtzio publiko ezberdinetan, zein jendarmerian, zein irakaskuntzan, zein erizaintzan.
|
|
2002
|
|
|
38ko sukarra izanagatik eszenan egon beharra duzu, eta delikatuaren itxura egin, emakume fina agertu, nahiz eta zu barrutik kamioilariaren pare sentitzen zaren! Maila emozionalean ere,
|
mundu
horretan izugarri sufritzen da. Inbidia asko dago.
|
|
|
Inoiz ez dut amaren presiorik sentitu. Amak esaten zidan inoiz ikusten banuen niretzat
|
mundu
hori gehiegi zela, edo beste zerbait egin nahi nuela lasai uzteko. Horri esker egunean egunekoa egiten saiatu naiz, pentsatu gabe profesional izatera iritsi behar nuela.
|
|
|
Ikasturteko lehendabiziko egunean, sorpresa polita izango dute Nereak eta Maitanek, beren ikasgelan bi mutil berri ikusterakoan, eta haiek ezagutzeko ahaleginetan hasiko dira. Itxura batean, Isuskorekin harremanetan jartzeko arazo berezirik ez dute izango, izaera nahasgarria bezain erakargarria duen mutil ausarta baita; baina Iban beste kupel bateko sagardoa izaki, oso isila, eta nesketako bat lehen unetik atsegin gertatu bazaio ere, bere lotsa gainditu ordez, nahiago du hark ordenagailuen munduan buru belarri aritzea,
|
mundu
horretan edozein gauza egiteko gai den hacker horietakoa baita. Hala ere, oso harreman berezia sortuko da lauren artean, batik bat ustekabeko misterio batean murgiltzea egokitzen zaienetik.
|
|
|
(Algarak denen artean). Baina gai hau benetan serioa dela esango nuke, igoal beste ARGIA edo LARRUN batean jorratzeko; alegia, zergatik eta nola ailegatu ginen euskaltzaletasun
|
mundu
horretara. Ni politikoki ez nintzen sekula iritsi, beste bat izan zen nire bidea.
|
|
|
Alderdi Sozialista nik asko maite izan dut eta berataz ikerketak egiten segitzen dut, eta esan behar da euskal nazionalismoaz ideia nahiko motza zuela. Eta ezkertiarrok garai hartan
|
mundu
horrekin gure kontuak argitu genituen. Gero gainera beste mundu bat ezagutu baduzu, askoz hobeto.
|
|
|
Barrua erabat jota daukala somatzen du, gaitza erraietaraino sartua duela. «Olga»ren egilea, drogaren munduak dauzkan miseriak, eta bere kontakizuneko neskak bezala,
|
mundu
horren barruan nor izateagatik ahaleginak eta bi egin dituzten asko ezagutu dituen pertsona da. Maria Dolors Salat i Torras, Vidal i Barraquer Fundazioan Psikologian diplomatua den emakume hau, 35 urtez osasun laguntzaile tekniko bezala lanean aritua da.
|
|
|
Behe kanpamenduan jende ezberdina ezagutu, eta hor sortu zitzaizkidan aukerak 1999an Everestera joateko proiektu batean sartzeko. Horrela sartu nintzen
|
mundu
horretan. Behe kanpamenduetan jende asko ezagutzen da, hemen ere bai, eta aukerak ateratzen dira.
|
|
|
Eta kontra jartzen badira... baboarena egina izango dugu berriro. Baina
|
mundu
horretan gauzen berraztertze bat gertatuko den konfidantza daukat. Honek ordea denon artean joko arau berdinak adostea ekarri behar du berekin, eta honetan ere betikoan gaude.
|
|
|
Polizi eleberria izan ez arren, Speed gauak eleberriak intriga dosi handiak ditu, hilketa bat argitzen baita bertan. Euskal irakurleen artean, batez ere gazteen artean, izandako arrakastak haietako asko Jimenezek marraztutako mundutik oso hurbil sentitu direla erakusten du, landa giroko euskal eleberri gehienetan ukatu egiten baitzitzaien
|
mundu
hori. Iratxe Gutierrezen aburuz (2000:
|
|
|
Azken finean, liburuaren bi parteak bakardadearen eta halabeharraren inguruan egituratuak dira, eta aberastasun polifoniko ohigabea duen mundu literarioa erakusten digute; eta
|
mundu
horrek, erregistro estilistiko anitz bere eginez (Obabako biztanleen ahozko erregistroa dela, bigarren parteko narratzaile [ar] en erregistro jasoagoa dela) bizitzari eta idazteko egitateari berari buruzko gogoeta agertzen digu. Autoreak literaturaren eta bizitzaren arteko mugak hausnartzen ditu, eta gogorarazi egiten digu pertsonaia kixotesko bihurtu nahi ez badugu, arriskutsua dela fikzioetan itsu itsuan sinestea.
|
|
|
Uher eta iluna da eleberrian islatzen den mundua, uher eta zirraragarriak
|
mundu
horretako sentimendu eta gertakariak. Baina autoreak trebezia eta arintasun deskriptiboz jakin du haiek kontatzen.
|
|
|
Batez ere kanpo presiorik ematen ez bada; etajakina da orain arte industria munduak ez duela transmititu presio hori, egunerokokomunikazio giroari dagokionez behintzat. Horrexegatik, hain zuzen ere, Mondragon Unibertsitateak, enpresarekin hain lotura estuak dituen erakundeak, aitortubehar dio bere buruari profesional euskaldunak sortzen dituen heinean enpresa
|
mundu
horretan hizkuntza normalizazioaren aitzindaritza ere bereganatzen aridela, eta, honenbestez, konplexurik gabe, bide horren aldeko apustua egin, garaibatean Eskoriatzako Irakasle Eskolak irakaskuntza munduan egin zuen antzera.
|
|
|
Borrokahoriek kognitiboak eta politikoak2 dira era bereiztezinean; borroka sinbolikoetanagente sozialek beren irudikapenaren ezarpena bilatzen dute, berentzako mesedegarrienak izan daitezkeen errealitate sozialaren elaborazioaren printzipioak ezarrinahi baitituzte arau legitimo modura. Borroka kognitiboaren xedea mundu sozialaren zentzuaren ezagutza legitimoa inposatzeko autoritatearen onarpena lortzeaizaten da,
|
mundu
horren oraingo esanahia eta baita etorkizuneko norabidea erekontuan hartuz. Zeregin horretan, kultur produkzioaren arloek, izatez helburupolitikoetara orientaturik ez badaude ere?
|
|
|
Informazioaren inguruan mugitzen ari diren enpresa horiek guztiak, borroka politiko, ekonomiko eta ideologikoen atzaparretan erori dira. Enpresen kontzentrazioa inon argia eta paradigmatikoa baldin bada, informazioaren
|
mundu
horretan da. Informazio enpresak gero eta gehiago izan arren, hezkuntza enpresak gero eta ugariagoak izan arren, entretenimendu enpresak nonahi agertu arren, horien jabetza gero eta esku gutxiagotan daude.
|
|
|
Zilegi da publizitatearen aurrean publizitatea besterik ez aurkitzea; baina, zilegi bekigu, arren, publizitatearen azpian beste mundu bat deskubritzen ahalegintzea, saiatzea. Iragarkigintza
|
mundu
horren azpian munduaren kontzepzio partikular eta kolektiboak aurkitzea ere bidezkoa da.
|
|
|
Hizkuntzatzat hartzen dugun hori, azken finean, munduaz dugun kontzeptzio bat da, baita
|
mundu
horretan aktuatzeko dugun jarrera eta portaera ere.
|
|
|
Orain egingo dugun bigarren irakurketa hori lehena bezain garrantzitsua da, sarritan bazterrean uzten bada ere. Komunikazioaren bigarren irakurketa horretan, komunikatzea ez da bakarrik informazioaren igorpena gauzatzea, ezpada harreman sare batean esku hartzea ere, munduaren definizioa eraikitzeko eta
|
mundu
horretan nork bere lekua aurkitzeko eta finkatzeko. Beraz, ikuspuntu horretatik begiratuta, komunikazioak mundu komun bat modelatzea dakar.
|
|
|
Hedabideek inguruko gertakari batzuk aukeratzen dituzte albiste izateko, hedabideek eredu sozial batzuen apologia egiten dute, hedabideek mundu bat erakusten dute. Hedabideek erakusten duten
|
mundu
horretan makrogaiek eta testuartekotasunek durunditasun semantikoak sortzen dituzte. Hedabideek erakusten duten mundu horrek birdefinitu egiten du Mundua, birsemantizatu egiten du, munduari esanahi jakin bat eransten dio.
|
|
|
Hedabideek erakusten duten mundu horretan makrogaiek eta testuartekotasunek durunditasun semantikoak sortzen dituzte. Hedabideek erakusten duten
|
mundu
horrek birdefinitu egiten du Mundua, birsemantizatu egiten du, munduari esanahi jakin bat eransten dio. Jardueran sortzen duten soberakin signifikatzailea dela medio, hedabideek imajinazio soziala kontrolatzen dute, eta, bide batez, ekintza soziala eta aldaketa soziala bera ere kontrola ditzakete.
|
|
|
Orain erreferentea ez da mundu hurbila, urrunekoa baino; orain erreferentea mundu kontrolaezina da, mundu besarkagaitza da. Eta
|
mundu
horretan, agindua, eusmena eta hunkimena dira nagusi.
|
|
|
antolamendu egiturek “gogor maskulinizatuta” jarraitzen dute, eta “gizonek botere postuei eusteko joera dute”. Amparo Moraleda, Espainiarako eta Portugalerako IBMko lehendakaria, eta Ana Patricia Botín, Banestoren buru dena, oso salbuespen garrantzitsuak dira, eta baliteke gizonezko
|
mundu
horretan sartzeko gaitasuna izatea. Hala ere, emakumearen ikusezintasuna nabarmena da presentzia handiena duten sektoreetan ere.
|
|
|
Prebentziorako ahalegin masiborik egiten ez bada, munduan 300 milioi diabetiko egon daitezke hemendik 2025era, OMEren arabera.
|
Mundu
horrek urtean lau milioi heriotza ebaluatzen ditu, diabetesak eragindakoak.
|
|
|
Eta altxorrak harrotasunez arbuiatu. Baina beste munduan, lagunak bizi ziren
|
mundu
horretan, errealitatean, dardarak eta zorabioak hartzen zuen; ez zen bere ametsak salbatzeko gauza.
|
|
|
Erantzun nion: " Boeing edo concorde bat erregalatu didan, alabatxo, beste
|
mundu
horretan merkeagoak izango ditun-eta..."
|
|
|
Gertakari bakoitza, baita batere garrantzirik gabea dirudiena ere, mundu bat da, eta pieza desberdin asko biltzen dira gertakari deitzen diogun
|
mundu
horretan. Guk ezin dugu hori nola den deskribatu baino, hori da gure ofizioa.
|
|
|
Eta ez duzu askoz gehiago jakin nahi, bestela gaizki pasatuko zenuke, ez duzu gogoeta ilunetan burua puskatzeko gogorik, kausa galduen alde joka  tzeko zure joerak galdu egiten zaitu-eta. Ez zara inolaz ere trapitxeroarekin identifikatzen, beldurra diozu drogaren
|
mundu
horri. Hil  tzailearen eta haren mundua ere ikaragarria gertatu zaizu brastakoan.
|
|
|
hautsi guztia, eta aurkitu beste
|
mundu
hori,
|
|
|
Edo zergatik uste duzu daramazkizula zuk itxura horiek, ez baldin bada besteengandik bereizteko eta zu ere, zure lagun guztiekin batera, helduen aurrean hor zaudela baieztatzeko ez bada? Guk erakusten dizugun
|
mundu
horretan zuen tokia aurkitzeko ez bada?
|
|
2003
|
|
|
«Euskal arimaren, euskal estiloaren bilatzailea izan da», dio Urbeltzek, «baina jendeak gaizki ulertu du; Historiaurretik honako gure kultura erreibindikatzeak ez du esan nahi jendeak kobazulora itzuli behar duenik». Oteizaren ustez, gainera, Historiaurreko
|
mundu
hori ez zen hain mundu urruna, Santimamiñetik 18.000 urtek bereizten gaituztela zioen, eta hori 100 urteko 180 amona besterik ez direla. Eta esan bezala, ez zuen hara itzultzeko asmorik agertzen, kultura hori munduan gure kokapena lortzeko oinarritzat hartzeko beharra baizik.
|
|
|
Defentsiba hutsean marrazturiko estrategiak proposamen politikoa behar du eraginkorra izateko, eta dagoneko
|
mundu
horrek ezin du proposamen sinesgarririk plazaratu borroka armatua indarrean dagoen bitartean, indarrak biltzeko urrats xinpleenak ere erabat indargabetzen baititu (eta indarrak bildu gabe nola izan eraginkor?). Benetan aingura astuna dute txorkatilari lotua.
|
|
|
Herrietan bulegoak ireki ahala, baserriz baserri hasi nintzen bisitatzen, bezeroak egiteko. Hala sartu nintzen
|
mundu
horretan buru belarri. Nekazarien sindikatuak sortzen ere jardun nuen lanean.
|
|
|
Dena den, mundu honek bere hautua egin du: batetik iragan urteko irailean esan zuten planak, euren minimo historikoak biltzen zituelarik, balio zezakeela nazio egituratzean sakontzeko eta, beraz, orain
|
mundu
horrek ezezkoa emango balio, bereei ondo azaldu lieke zergatik orduan bai eta orain ez. Eraman dezagun egoera hau Kataluniara eta demagun han norbaitek, posizio abertzaleenetik esatea halako plan bat ez dela bideragarria Ipar Kataluniatik eta Alacanteraino bozkatua izateko ahalmena egon arte, eta gainera beste norbait horren atzetik tiroka ari dela.
|
|
|
Orain asko hitz egiten da horretaz. Niri zaila egiten zait gure euskal
|
munduan
horren oihartzuna neurtzea.
|
|
|
Txirritaren bizitza ondo ezagutzen zuen, haren bertsoak, xelebrekeriak eta pasadizoak... Aitonarekin umetan pasatu nituen une on haietan sortu zitzaidan zaletasuna, ez kantatzeko,
|
mundu
hori zitzaidan erakargarri.
|
|
|
|
Mundu
horretan nola bereizten da zein den diseinatzaile ona. Denak balio du?
|
|
|
Ez horixe! Lizardik gipuzkeraz idazten dau, dakizunez; baina, ganera, olerkaria da, eta eder
|
mundu
hori hitz egokiz, urriz eta hautatuz azaltzen deusku. Ondo landutako hizkera dotore eta" garbi" zehatza darabil.
|
|
|
Dena den, sexua gure barne barneko
|
mundu
horren parte da.
|
|
|
Eta aginte publikoa eliteen esku zegoen heinean, historiografia ere esparru horretan azaltzen zen. Herritar apalak
|
mundu
horretatik kanpo geratzen ziren. XIX. mendetik baina, herritarrek parte hartze gero eta handiagoa izango zuten politika publikoan.
|
|
|
Euskarazko historiografia aztertzeko orduan landuko dugun bigarren ardatza, historiak, genero espezializatu gisa, izandako bilakaera da. Hots, historia, gainerako diziplinak bezala, garai eta lurralde desberdinetan nola garatu den kontuan izango dugu, ondoren euskarazko historiografia
|
mundu
horretan nola kokatzen den ikertzeko. Bereziki Euskal Herriaren inguruan eta hari buruz hizkuntza desberdinetan garatu den historiografia segituko dugu, haren baitan kontestualizatzeko euskarazko produkzioa.
|
|
|
Informazioarekin batera mirespena eragin behar zaio irakurleari, datuekin batera jakinduria pixka bat, gertaerekin batera emozioa ere haren bihotzean itsatsi. Egunkari bat bertako langileek antolatutako mundu bat da, eta irakurleak leku bat aurkitu behar du
|
mundu
horretan, leku atsegina, zirraragarria, egunero zerbait aberasgarria eskainiko dion mundua. Ikus entzunezkoen ondoan hedabide isila da egunkaria, isilik barneratzen dena, lagunartean hitz egiteko gero eta gutxiago balio duena; gero eta gehiago telebistan ikusitakoaz mintzo gara, beraz, egunkarien zeregina mamia osatzea da, pisua eranstea arinkeriaz betetako ikuspegiari.
|
|
|
Eta mundua aitzina doa, ustez kontzientzia garbi duzula. Ez al dakizu engoitik
|
mundu
horren partaide izanez, erantzukizunaren zati handi bat daukazula bihotzean zure lurretan nahiz lur horietarik kanpo, zurea defendatzeko hil  ketak agitzen diren bakoitzean?
|
|
|
Pauso batzuk,
|
mundu
horretan bakarrik ibiltzeko gauza nintzen, uaaoo!
|
|
|
katolizismo estuak, zorro  tzak, giza kontzientziak eta jokabideak hurbiletik kontrola  tzen, itotzen, jarraitzen zuen. Bidaia honek, beraz, ez gaitu hain urrunera ere eramaten, eta gaur egungo gazte askori zeharo arrotza egiten bazaie ere
|
mundu
hori, ez zaie, ez, hain ezezaguna egingo beren gurasoei edo, gutxienez, aitona amonei. Â" Bekatu" kontzeptua beren hiztegi, pentsamolde eta kontzientzietatik zeharo desterratu duten belaunaldi berriek nekez irudika dezakete nolakoa zen nozio horrek goitik behera bizkarrezurtutako jendearen bizimodua. Horregatik," arima" edota" heriotza" ri buruzko diskurtso publikoak ia desagertu diren garai honetan, bidaia honekin horietaz pentsatzea herritar guztien eguneroko eginkizuna zen sasoietan murgildu nahi nituzke irakurleak.
|
|
|
Gizakiak bere harreman indibidualak zein kolektiboak garatzeko eta bideratzeko beharrezkoa duen tresna kognitibo eta azaltzaile nagusia da hizkuntza, giza eta gizarte harremanetarako eta komunikaziorako erremintarik behinena. Gizakiak eta gizarteak hizkuntzaren beharra dute mundu erreala ezagutzeko, eta
|
mundu
horri buruz eztabaidatzeko. Â Hizkuntza ez da beste tresnaren bat, da Tresna. Nazioaren eraikuntzan tresna kognitibo eta azaltzailea falta baldin bazaigu, hankamotz gabiltzala esango nuke.
|
|
|
Produktu mediatu elebiduna (erabat diglosikoa gaur  koz) sagar transgenikoa da, hazi antzua du. Jakina denez, Â" hedabideen mundu zabalak, delako mass mediaren sorta mardulak, gizateriaren zabaldi oso osoa bereganatzen du48"; eta,
|
mundu
horretan ere, guk geure bidea eraiki dugu, altxor handiagoei begira dagoena; baina hor da, hankamotz oraingoz.
|
|
|
Esparru egituragaitza izan da orain  arte, oso kontuan hartzeko moduko saiakerak egon badiren arren. Lekeitioko zinema festibala izan liteke, agian, ahaleginen
|
mundu
horren ispilurik ederren eta interesgarriena. Â Zorionez, ez da bakarra:
|
|
|
|
Mundu
horretan lehiatzea tokatu zaigu, eta lehiatu  behar. Euskara eta euskalduna biziko badira, produktu kultural masibo horiei aurre egin eta proposamen auto zentratuak garatu behar ditugu.
|
|
|
Batzuk beste batzuk baino gehiago, hori bai. Gipuzkoako Kultura kontuez arduratuko den Imanol Agoteri aitortu behar zaio urte asko eman dituela
|
mundu
horretan, eta aitortu behar zaio, baita ere, euskaraz badakiela, herri honen ondare eta altxor kultural nagusiena omen den euskara menderatzen duela. Verasateguik ez dakit badakien ala ez, baina ziur nago Ramon Rabanerak ez duela faktore hori kritikotzat jo euskalduna zen Sancristoval ordezkatzeko (ze mania, aizue," V" a erabiltzeko, Arabako kultura diputatuek!).
|
|
|
Aitzitik, Jainkoaren nahia izan da bi sexuak ezkontzaren bidez batu eta batasun horretatik gizakiak jaiotzea. Behin jaio eta gero, gizakiok aurre egin behar diote beharrizan anitzez beteriko munduari;
|
mundu
horretan, gurasoen laguntza ezinbestekoa da urte luzeetan. Horrelaxe ezarri ditu, beraz, Jainkoak ezkontzaren eta jaiotzaren lotura biak, eta hori kontuan izanik aztertu behar dira bi biok arautzen dituzten legeen oinarriak.
|
|
|
Horrela balitz, zientziaren filosofia zain legoke beti, zientziaren emaitzen zain, ondoren ‘ez dakigun zer edo zer’ egin ahal izateko, zientzialariak askotan eta gizarteak gehienetan egoki ulertzen ez duten ‘zer edo zer’ hori. Beraz, erraz galde diezaiokegu geure buruari zientziaren
|
mundu
horretan filosofiak zertaz diharduen. Ala ez da nahikoa, beharbada, zientziarekin berarekin?
|
|
2004
|
|
|
Beste edozein lanbidetan bezala buru belarri murgildu nintzateke horrelako zerbaitetan hasiz gero. Filmetako musika egitekotan guztiz sartu nintzateke
|
mundu
horretan eta momentuz ez da nire asmoa. Arlo horretan sartuz gero, ikasi egin nuke eta gero nire lekutxoa egin.
|
|
|
Arlo horretan sartuz gero, ikasi egin nuke eta gero nire lekutxoa egin. Izan ere,
|
mundu
horretan diharduen jendea hain dago sartua arlo horretan ia sektore guztia bereganatua duela.
|
|
|
Istorio osoa Estepanek kontatzen du, eta beti bere ikuspuntutik. Gizon hori bere munduan bizi da, eta
|
mundu
hori nolabait zuritu egiten du.
|
|
|
Izan ere, New York zen argazkilaritzaren erdigunea, eta han zegoen aukerarik gehien aldizkarietan lan egiteko, eta
|
mundu
horretako artistak ezagutzeko. Hemen ez zegoen horrelako ezer.
|
|
|
Hormak eta frontoi denak pintatuta zeuden, bertsolariek gobernuaren kontra kantatzen zuten...
|
Mundu
hori argazkitan jasotzen saiatu nintzen. Jendearen egonezina azaldu nuen.
|
|
|
Argazkiren bat egin dut, baina ez naiz
|
mundu
horretan sartu. Orain ari naiz argazkilaritza digitalean ezinbestekoak diren gauzak ikasten.
|