|
2000
|
|
|
Lehen
|
Mundu
Gerrarako soldadu hartu bazuten ere, pleuresia gaitzak salbatu zuen. Gerratea amaitzean hurbildu zen lehenaldikotz Kanbora, biriketako gaitza zuen anaiari bisita egitera, Lapurdiko herriska ospetsua zen-eta bere urberotegi eta osategiei esker.
|
|
|
1916ko uztailaren 2an inauguratu zen Donostiako Hipodromoa eta Donostiako Hipodromo Elkartearen agindupean gelditu zen. I.go
|
Mundu
Gerra zela-eta, Clemenceauk zaldi lasterketak debekatu zituen. Horregatik, atzerriko zaldi jabeek Donostian hipodromo berri bat zegoela jakitean, bertara hurbiltzea erabaki zuten.
|
|
|
Ez zuten 1973ko udazkeneko petrolioaren krisialdia aurreikusten, krisialdiak ekarri zuen prezio gorakada aurreikusten ez zuten bezalaxe, eta horrek ondorio oso larri eta sakona izan zuen siderurgia arlo guztian. II.
|
Mundu
Gerra amaitu zenetik etengabeko hazkundea izan zuen altzairu gordinaren kontsumo orokorrak erabateko geldialdia izan zuen mendebaldeko herrialdeetan.
|
|
|
Beste erdia, iheslarien babesten eta frankisten kontra aritu zen. II.
|
Mundu
Gerran berdin, petenisten alde batzuk, erresistentziakoen alde bertzeak. Maddalena, tarteko, herriaren eta euskararen aldeko militantea izan zen.
|
|
|
Eta EEBBetako hiritarrek izan duten lehendakari karismatikoenetakoa dela dio. Izan ere, miresle asko izan zituen JFK k, zela bere gaztetasunagatik, bigarren
|
mundu
gerran agertutako ausardiagatik, antikomunista amorratua izateagatik, estatubatuarrek maite duten famili irudia bere bakezaletasuna bezain ondo saltzen jakin zuelako, zeukan erakarpen magnetikoagatik, edota politiko baten arrakastan telebistak izan dezakeen eraginaz ohartzen aintzindarietakoa izan zelako. Baina jende arrunta bereganatzeaz gain, Ava Gardner edota Marlene Dietrich bezalako emakumeak ere konkistatu zituela...
|
|
|
Marilyn Monroeren heriotzarena ez aipatzeagatik. Baina arerioak ere bazituen, bere agintaldi laburrean Cochinos badiako porrotean, ia Hirugarren
|
Mundu
Gerra batean eta Vietnamgo gerran bere herria sartu zuen gizonak. Eta etsai horiek ez ziren nolanahikoak izango, duela 37 urte hil baitzuten tiroz Dallasen, eta oraindik garbi jakiteke baikaude nor zegoen hilketa haren atzean:
|
|
|
Pentsa zer diren bi: gero
|
Mundu
Gerra ezagutu nuen. Gogoratzen naiz nola arratsalde batean hasi ziren su kanpaiak jotzen, eta nola baserri bateko andrea hasi zen negarrez," gerra berriro"!
|
|
|
Gogoratzen naiz nola arratsalde batean hasi ziren su kanpaiak jotzen, eta nola baserri bateko andrea hasi zen negarrez," gerra berriro"! Jende asko hil zen Saran Lehenengo
|
Mundu
Gerran, akaso 80 mutil, frontera joanak; eta jendeak ez zeukan gerrarako gogorik.
|
|
|
BIGARREN
|
Mundu
Gerra eta gero bere sorreran izan eta mende erdi pasatxo kristau demokraten internazionalean egon ondoren, PPk EAJ erakunde horretatik kanporatzea lortu du, erakundeko estatutuak aldatzeko zenbait trikimailu egin ondoren. Txikiaren historiak, argudioak eta printzipioak, handiaren indarraren aurrean gutxi balio dutela adierazten du jel tzaleentzat horren mingarria den gertaerak.
|
|
|
Marionetaren mundua zabaltzea, ezagutzera ematea du helburu. II.
|
Mundu
Gerran 10 urteko etena izan zuen. 1988 urte ingurua arte Ekialdeko herrialdeen estiloa edo egitura zuen.
|
|
|
Montoiak eleberri honetan garai historiko jakin batera garamatza. Izan ere, I.
|
Mundu
Gerrako lubakietako egoera irudikatzen zaigu. Honela, Frantziaren armadara gerratean parte hartzera joan behar izan zuten euskaldunetariko bat dugu eleberri honen protagonista:
|
|
|
Bezperan, La petite Girondek, 1872ko apirilaren 7ansortua, bere azken alea zabaldu zuen. Orduan, iragana erabat ahaztu behar izan zen, batez ere Bigarren
|
Mundu
Gerraren garaian martxan jarraitu zuten egunkariak alboratuz.Garai hartan Sud Ouest bi aldeetatik idatzitako zatar paperezko orri bakarraz osaturikzegoen, eta beraren banaketak (76.500 ale) ez zuen Bordeleko hiri aglomerazioa gainditzen. Mende erdi bat geroago, Sud Ouest lehen planoko hedabide bilakatu da.
|
|
|
Lehen eta bigarren
|
mundu
gerren tartean hasitako deskolonizazio prozesuari dagokio hirugarren globalizazioa. Iparraldean, lehen iraultza sozialistak emandakoSobiet Batasuna baldintzatuz, eredu fordistak emandako ongizatearen gizartea da.Hirugarren munduko herrietan nazio askapenerako gatazken bitartez, independentzia politiko berriak lortu ziren.
|
|
|
Lehena, instituzionalizatze mailan duguna. Hain zuzen, bigarren
|
mundu
gerraren ondoren eta Estatu Batuen hegemoniaren menpean, mundukoharreman ekonomikoak arautu nahi zituzten erakundeak sortu ziren (GATT, FMI, MB, G), eta, asmo berberekin, baita harreman juridiko politikoakarautzekoak ere (NBE, NATO).
|
|
|
Bestalde, abantaila ekonomikoak eskuratzeko, gizarte laguntzaren alorrean Frantses estatuan Espainiarrean baino aukera zabalagoa izaki, edota osasungintzari dagokionez gizarte segurantza frantsesaren menpeizateko, bi nazionalitateak izatea onuragarri suertatzen da. Are gehiago garai batean, XX. mendeko historia lazgarria kontuan harturik, gerrak mugaren alde bietara bainaez aldi berean, suertatu baitziren bata bestearen ondotik, hasi jadanik XIX. mendeko karlistadekin, eta Algeriako gerra arte, bi
|
Mundu
Gerrak eta Espainiakoa tarteanizaki. Orduan nazionalitate bikoitza izatea bizirik irauteko pasaporte suerta zitekeen, armetara deitua izatean, ondoko estatuko nazionalitatearen aitzakitan, herritikmugitu gabe gerra ez egiteko aukera ematen baitzuen.
|
|
|
Nazio estatuaren eredu hori gradualki bermatu zen mundu zabalean, etaInperio Espainol edo Portugesak Ameriketan, Otomanoak edota Austriar Hungariarrak Europan edota, Bigarren
|
Mundu
Gerraren osteko Kolonialismoek aukera emanzuten estatu askoren sorrerarako, nazioak bailiren (esate baterako, gaur egun diren192 estatuetatik hogeita hamahiru (33) beste estatuetako parte ziren mende honenhasieran, eta ehun eta hamabi (112) estatu kolonialen menpean bizi ziren; ikus Valencia 2000). Zentzu honetan, demokrazia eta kontsentsuan oinarriturik ere, gehienimitatu izan zen Nazio Estatuaren ereduaren alorra, ez da izan herri subiranotasunaren eredua, Estatuaren eraikuntzarena baizik, askotan, Estatu horiek heterogeneoak izanik ere, Nazioa ahazturik.
|
|
|
Lehen
|
Mundu
Gerraren osteak herri europarren autodeterminazioa eta nazionalitateen arazoa agerraraztea ere ekarri zuen. Esate baterako, HansburgotarrenInperioaren desagerpenarekin, Europako erdiguneko mapa osoa aldatu zen, nazio estatu berrien agerpena ekarriz.
|
|
|
II.
|
Mundu
Gerraren ostean, Nazio Batuen Karta izenpetu zen 1945ean SanFrantziskon, bertan gizakien eta herrien eskubideak agertu eta onartu zirelarik. Hainzuzen ere, 55 artikuluak, eskubide berdinen eta herrien autodeterminazioarenerrespetua?
|
|
|
Gainera, mundu mailan, era batera edo bestera kulturkidetzarekin lotuta daudengatazkak, uste dugun baino maizagoak dira; eta askotan, suntsikorrak (Brogan1990). Esate baterako, II.
|
Mundu
Gerratik gatazka etniko garrantzitsua jasan izanduten herriak, munduan daudenetariko erdiak dira. Era berean, ordutik hona gertatu diren gerretan hildakoen %80 estatuen barneko gatazketan gertatu dira (Russett& Starr 1989).
|
|
|
– Informazio teoriaren ondoan, komunikazio teoria eta teknologiaren sorrera etalehen garapena, bigarren
|
mundu
gerra inguruan gertatu zen. Baina behin halasortu ondoren, diziplina guztietan txertatu da eta gaur egungo zientziagintzaberriaren faktoreen artean (kanpo, barne eta kanpo+ barne faktore edoezaugarri moduan) kokatzen da, gorago esan bezala.
|
|
|
– Alde batetik, kanpo ezaugarriak deitzen direnak daude, orduko krisialdi sozio historiko politikoarekin zerikusi dutenak, zientziagintzan eragina duten neurrian; adibidez, azkeneko
|
mundu
gerra, mundu deskolonizazioa, etab. Hauen ondorioenartean daude, adibidez, hizkuntz ukipenezko egoeraren zabalkundea mundu osora, ukipen egoera tradizionalen ondoan berriak ere sortuz; baita orokorki zein partikularki hartutako hizkuntzak, beharrezko aztergai bihurtzea gizarte zientzietan; horrela uler daiteke hizkuntzaren inguruan eraikitzen diren zenbait diziplina berriren sorrera:... psikolinguistika, soziolinguistika, etnolinguistika, psikosoziolinguistika, edo hizkuntzaren filosofia, soziologia, politika, pedagogia, eta abar.Antzeko zerbait esan daiteke komu nikazioari buruz, zeren eta informazio etakomunikazio teoriak garai horretan hasten baitira beharrezko erreferentziakizaten, baita edozein gizarte zientzietan ere.
|
|
|
Neolitikoa izan da gizadiaren historian iraultzarik handiena. Neolitikoaz gero,
|
munduko
gerra gehienak, nola edo hala, konkistako gerra modura sailka daitezkeeladeritzot. Antropologoek diotenez, gerraren fenomenoa betikoa izan da; baina gerraegiteko moduek aldaketa handiak ezagutu dituzte.
|
|
|
Irratiak bi gertaera bizi izan zituen mugarri periodo honetan: irratsaio baten emanaldia eta II.
|
Mundu
Gerra. Bi gudaldik markatzen dute irratiaren historia.
|
|
|
Orson Welles gaztea
|
Munduen
Gerra antzezlana uhinetaratzen (1938)
|
|
|
1938ko urriaren 30ean CBS irrati kateak?
|
Munduen
gerra, izeneko irratsaioa transmititu zuen.
|
|
|
Bestalde, II.
|
Mundu
Gerrak irratiaren beste ezaugarri bat jarri zuen agerian: irratibidea egokia izan zitekeen jendearen animoak eta pentsamenduak aldatzeko edo berrindartzeko.
|
|
|
Dena den, zerbitzua komerzializatzeko garaia ez zen iritsi 1907 urtera arte. Lehenbiziko
|
Mundu
Gerraz geroztik Marconik uhin laburren gainean ikertzen jardun zuen, 1937an hil zen arte.
|
|
|
Frantzian, Lehen
|
Mundu
Gerraren ostean, telefoniaren aurrerakuntzak telegrafiaren esparruari atxikiago joan ziren irrati hedapenaren alorrari baino;, gainera, helburu militarrak eta distantzia handitara egindako komunikazio partikularrak ziren helburu nagusiak Compagnie Générale de TSF bezalako enpresa handientzat? (Albert, 1982, 30).
|
|
|
II.
|
Mundu
Gerra amaituta metal eskaria areagotzean, Karrantzako minerala Alemania, Belgika eta Ingalaterrara bidaltzen hasi zen. Horretarako, gurdietan jaisten zen Lanestosako El Polvorin auzoraino eta handik Limpias herriraino garraiatzen zen, ondoren itsasontzietan kargatzeko.
|
|
|
Oro har, iragan mendearen bukaeran eta mende honen lehen hamarkadetan etxeak eraikitzea Amerikatik itzulitako indianoen esku egon zen. Karrantzan, Amerikarako emigrazioa oso nabaria izan zen, Gerra Zibilak eta Bigarren
|
Mundu
Gerrak horren bukaera markatu zuten arte bederen. Amerikatik itzulitako aberats berriek, atzerrian lortutako estatusaren adierazgarri ziren etxebizitza dotoreak eraiki zituzten beren jaioterrietan.
|
|
|
1936 urteko Gerra Zibila arte bainuetxe gisara funtzionatu zuen; ordutik aurrera ospitale bilakatu zen, errepublikanoena lehenik eta nazionalena ondoren, eta gerra bukatutakoan egoera negargarrian gelditu zen. Ospea berreskuratzeko saioak egin ziren arren, II.
|
Mundu
Gerran erbesteratutakoen aterpe bihurtu zen, Hitlerren aurka borrokatzen zuten frantsesena lehenegoz, eta alemanena ondoren. Gero, 1952 urtera arte itxita egon zen eta urte horretan bainuetxea Aita Palotinoen ordena italiarrari utzi zitzaion.
|
|
|
2) Kanpo jardueraren bultzada eta garapen nabarmenak: 1910eko hamarkadaren bigarren erdian eta 1920ko hamarkadaren hasieran aurrerapauso handiak eman ziren kanpo jarduera mailan, Lehen
|
Mundu
Gerraren eta gerraren ondoko gertaeren eraginez. Buruzagi nazionalistak kanpora jotzeko beharraz jabetu ziren; horrek ahalegin teorikoak ekarri zituen berekin, eta ahalegin horiek zenbait ekimenetan islatu ziren.
|
|
|
Ikuspuntu politikotik egiten ziren atzerriratuen aldizkarietara itzuliz, II.
|
Mundu
Gerra ondorengo hauen eklosioa, Iparraldean bezala, Estatu frantses osoan bizi izan zen. Adibidez, 1945 urteaz gero Euzko Deya berriz ere kaleratu zen.
|
|
|
Nolanahi ere, nahiz eta iniziatiba hauek eta beste batzuk izan, II.
|
Mundu
Gerraren bukaera arte, atzerri bezala definitu ezin daitekeen marko soziologiko horretan, ez da egongo bi aldeetako intelektualen arteko benetako kolaborazio esturik eta elkarlanik. Horren ondorioz, Hegoaldetik heldu ziren iheslariek, aurretik Iparraldean egiten ari zen lan kulturala indartuko dute.
|
|
|
Hau 1937an sortu zen, mimeografia sistemaren bidez, eta haren bederatzi orrialdeetan gaztelaniaz eta ingelesez idatzitako testuak jasotzen ziren. Geroago, II.
|
Mundu
Gerraren garaian, 1940 urtetik 1944ra, Hackneyn antzeko ekimen bat burutu zen, Amistad goiburupean. Proiektuaren eragileak" Basque Children’s Committee" eta Molly Garrett izan ziren, eta lortu zuten arrakastaren ondorioz, Londresera igaro zen argitaratzera.
|
|
|
|
Mundu
Gerrak eta Europako inbasio alemaniarrak, naziek eragindako pertsekuzioak zirela medio, orain arte aztertu dugun egoera zeharo aldatu zuten. Frantziako okupazioarekin, Francorengandik ihes egiten ari zirenek berriz ere arriskuan ikusi zituzten beren bizitzak, naziek harrapatzen zituzten erbesteratuak Penintsulara bidaltzen baitzituzten.
|
|
|
Bigarren
|
Mundu
Gerra bukatuz gero, euskal atzerriratu asko eta asko, Penintsulara itzuli ezinik, Iparraldean helbideratu ziren. Hor frankismoaren aurkako nukleoak sortuz joan ziren, hein batean Iparraldeko kultur munduan integratuz.
|
|
|
16 zk. (1981), 70 Historia Saileko berrikuntza (UEU) (Orain eta Hemen). 16 zk. (1981), 70 Hirugarren
|
mundu
gerra (Orain eta Hemen). 16 zk. (1981), 73 Eusko Jaurlaritza eta euskal aldizkariak (Orain eta Hemen).
|
|
|
PEREZ BILBAO, Antonio Arrantzaren hauzia. 11 zk. (1979), 111 Euskal krisia. 23 zk. (1982), 6 (Itz.: Gotzon Nazabal). Bi
|
munduen arteko
gerra. 63 zk. (1991), 33 (Itz.: Andoni Sarriegi). Latinamerika.
|
|
|
7 zk. (1978), 86" Metropoli" Moskun (Orain eta Hemen). 9 zk. (1979), 90 Hirugarren
|
mundu
gerra (Orain eta Hemen). 16 zk. (1981), 73 Alemania berria Europa berrian. 58 zk. (1990), 7 Golkoko krisia. 63 zk. (1991), 11 (Itz.:
|
|
|
Estatu mugak (Orain eta Hemen). 17/ 18 zk. (1981), 156 Kondairaren itzulinguruak. 66 zk. (1991), 99 Bi
|
munduen arteko
gerra. 63 zk. (1991), 33 (Itz.: Andoni Sarriegi). Latinamerika.
|
|
|
Lehenengo eta behin, historia ekonomikoari buruzko bere idazkiak, lehen
|
mundu
gerra gertatu baino arinago, Otto Bauer eta Max Adler austromarxista ezagunek gomendatzen zituzten. Geroago, gerran zehar, Neurath sozialismoarekin identifikatu zen estuago.
|
|
|
Kongresuaren arrakastak, bost urte arinagoko datuei zegokienez, ikusmoldearen igoera kuantitatibo eta kualitatiboa erakusten zuen. 1939ra arte beste lau kongresu gehiago antolatu zituzten —Kopenhage 1936, Paris 1937, Cambridge (Ingalaterra) 1938 eta Cambridge (EEBB) 1939—,
|
mundu
gerrak dena bukatutzat eman arte. Viktor Kraftek dioen bezala," Vienako Zirkulua nazioarteko mugimendu filosofiko bihurtu zen horrela:
|
|
|
(Lehen
|
Mundu
Gerran Wittgensteinek idatzi zuen egunkariari atxikirik dago testu hau, gaztelaniazko edizioan, Alianza argitaletxean).
|
|
|
Urte honetan matematikari buruzko klaseak eman zituen, Alan Turing ikaslearekin ezbaika. Bigarren
|
Mundu
Gerraren hasiera.
|
|
|
Bere hitzak entzunda, beti bi mundutan zatiturik zebilela ikusten dugu: alde batetik, bere jaioterrian, Vienan, eta bestetik, bere adopzio lurraldean, Ingalaterran (gogora dezagun Wittgensteinen bizitza eta bihotza ere bi
|
mundu
gerratan mugitu zirela: lehenengoan, kasu, bere lagun mina David Pinsent ek —berari eskainita dago Tractatus Logico Philosophicus liburua— ingelesekin egin zuen gerra, eta Wittgensteinek Austria Hungariarekin:
|
|
|
Pentsalari anglosaxoniarrek, baita neopositibistek ere, ahaztu egin zuten berezitasun hori, Russellek kontatutako pasadizo batean ailegatu zaigun moduan. Lehenengo
|
Mundu
Gerra hasi baino lehenago, Wittgenstein eta Russellek harreman estua zutenez, noizbehinka hizketan goizaldera arte jarduten zuten Russellen gelan. Halako batean, Wittgenstein joan zen gauerdian Russellen bila eta austriarra hor geratu zen, epe luze batean, ezer esan gabe, bueltaka eta bueltaka.
|
|
|
Gure aita CNTkoa zen, bidenabar esateko.
|
Munduko
gerra guztietan eta historian zehar beti berdin gertatzen da: gizonezkoak gerrara eta abenturara joaten dira; eta emakumeek, zahar edo gazte, egin behar izaten dute haurren kargu, etxearen eta erretagoardiaren arduradun.
|
|
|
Gizartea aspertuta zegoen, eskema zaharrekin gogaituta, Bigarren
|
Mundu
Gerraren ondoren indartutako eskemekin. Ikasleen artean abiatutako mugimendua gizarte osora hedatzen joan zen, kutsatzen.
|
|
2001
|
|
|
Bordele Akitania erregioko eta Gironda eskualdeko hiriburua da. Iragan mendeko
|
Mundu
Gerra bien aitzinetik ere harreman estuak zituzten hiri honek eta euskaldunek. Erromanizazio garaian Bordelen euskara mintzatzen zen ustea aski sendoa da.
|
|
|
Girondan eta honen inguruko beste euskualdetan finkatutako eskualdunak ez ziren gutxi. Alta, bada, II.
|
Mundu
Gerraren ondotik finkatu ziren gaur egungo euskaldunak edota haien oinordekoak. Zuberotar, baxenabartar edo lapurtarrez gain, gaineratiko eskualdetako euskaldun ugari heldu zen Bordelera.
|
|
|
Euskaldun askoren oroimenean dago" Gernika Batailoia" k Girondako eremuetan libratu zuen gudua. 1945eko apirilean" Gainte de Graves" bataila gogoangarria da II.
|
Munduko
Gerrako bataila artean. Bordelen oroitarri bat dago eskualdunen ohoretan.
|
|
|
Depresioaren garaiak etorri ziren, faxismoak... eta ezkerrean ere sekulako depresioa sortu zen. Bigarren
|
Mundu
Gerraren ondoren hiruzpalau frontetan baikortasun handia sortu zen eta pentsatu zen kapitalismoa gainditu edo aldatu zitekeela. Ongizatearen Estatuaren bidez poliki poliki kapitalismoa aldatuko zuela uste zuen sozialdemokraziak eta beraiek deitzen zuten kapitalismo sozial horren oinarriak guztiz desberdinak izango zirela.
|
|
|
Anton Garitanok euskaratu du" Berlin Alexanderplatz", Alfred Doblin idazle alemaniarrak 1929an plazaratu zuen nobela ospetsua. Iragan mendean Europa odolustu zuten bi
|
mundu
gerren artean girotua dago eleberria, eta garai hartan Alemaniako hiriburua zen Berlinen kokatua, hain zuzen. Franz Biberkopf behartsuaren istorioa kontatzen zaigu, bereziki, bertan.
|
|
|
Euskal gerrillarien historia, 1936ko gerra galdu, Bigarren
|
Mundu
Gerran borrokan jarraitu eta 60ko hamarkada arte. Egin zituzten ekintzak kontatzen ditut.
|
|
|
La guerrilla vasca()". Gaur arte historialariek bazterrera utzia izan den historia, hau da, Euskadiko Gerrillarien Elkartearena, zeinek apenas laguntzarik eta baliabiderik gabe hogei urte luzez borrokatu zuen faszismoaren, nazismoaren eta Francoren diktaduraren aurka, 1936ko gerran, Bigarren
|
Mundu
Gerran eta gerora ere. Borroka desorekatu hori aurrera eraman zuten gizon eta emakumeen gerrillari bizitza eta jasan behar izan zuten jazarpena ezagutu ahal dira Mikel Rodriguezek Txalaparta argitaletxean plazaratu duen lan honen bitartez.
|
|
|
Hiru egunez Seattle guztiz harturik eduki zuten ehunka poliziak eta Guardia Nazionaleko soldaduk, kolkoa bete arma zutela, eta erantzun bortitza eman zieten ehunka pertsona atxilotuz eta beste hainbeste zaurituz. Aipatzekoa da hiriak bere lehen etxeratze agindua bizi izan zuela II.
|
Mundu
Gerraz geroztik.
|
|
|
Steinerrek badu arrazoirik «Lear erregea»ri uko egiteko. Hogeita bi urte zituela, II.
|
Mundu
Gerra betean, bere guraso musikariekin batera, Terezineko kontzentrazio esparrura eraman zuten. Esaten zutenez, Hitlerrek juduentzako hiri bat eraiki zuen Praga iparraldean gerraz babesteko:
|
|
|
Jesus Etxezarraga ez da sarritan argitaratzen duten idazle horietakoa, antza denez, baina behin animatuz gero «Sugearen tristura» bezalako ipuin bildumak eskaintzen dizkigu, protagonistatzat basamortuko urre trukatzaileak, erregina beltzak, zigor luzeko presoak, samurai zaharrak, Derio bisitatzera datorren erbesteko melkita, Etxahunen ahate migrariak,
|
Mundu
Gerraren ondoren Arratia aldera etorritako alemaniarrak, gudari hilen itzalak, erromatarren legioen entseinak edota Bilbo aldean bizitzen gelditutako gailego hori bezalakoak, «Sugearen tristura» beti gogoan dutenak. Oro har, xarma darie Jesus Etxezarragak Pamiela argitaletxearen eskutik plazaratu dituen ipuin hauei.
|
|
|
Bigarren
|
Mundu
Gerraren ondoren Agirrek 1937an zuen eragina berreskuratu zuela aipatu da hainbatetan. Honela, Irujok protagonismoa galdu zuen, Kontseiluak eta erakunde hark prestaturiko autonomia estatutuak bezala.
|
|
|
1914\. I.
|
Mundu
Gerraren hasiera.
|
|
|
Ikasketa handiak egiteko garaia orduko, jesuiten unibertsitatera zuzendu zen, amaren gogoa betez. Kaliforniako Santa Klara Unibertsitatean ari zen kazetaritza ikasten Bigarren
|
Mundu
Gerra lehertu zenean. Honek ikasketak etenarazi zizkion.
|
|
|
Bere esportaziorako grina ez da oraingotxea. I
|
Mundu
Gerran urre gorrizko garaia bizi izan zuen borrokan zeuden herrialdeei bagoiak salduz. Ulertzekoa denez, enpresa honek era guztietako gorabeherak izan ditu bere ibilbide luzean.
|
|
|
Esan beharrik ere ez dago, planteamendu hau zein urruti dagoen nobelako gertakari guztiak Jainko baten moduan antolatzen zizkigun ohiturazko nobeletako narratzaile orojakilearengandik. Arrazionalismoaren eta positibismoaren itzalean mundua guztiz menderagarria zekusan gizakiari kontamolde tradizionala, lineala, bazegokion, bi
|
mundu
gerrak jasan dituen gizaki etsituak bere existentziatik abiatuz egin dio aurre ulergaitz eta krudela bilakatu zaion munduari.
|
|
|
Baina Frantziako kritika estrukturalista aipatu badugu ere, badira zenbait lan ikuspuntuaren eremu mugatuan aurrekari garrantzitsu gisa har daitezkeenak. Horrela, Bigarren
|
Mundu
Gerraren ondoren, Iparrameriketako Lost Generation eko idazleen obren itzulpen arrakastatsuek kontateknika berriei buruzko ikerlanak eragin zituzten. Ordukoak ditugu, esaterako, C.E.
|
|
|
Gaur egun Paadar familia lurretik baino gehiago turismotik bizi bada ere, oso gogoan dute Laponiaren historia: samiak lurralde bakarti hauetan barrena abiatu zirenekoa, hegoaldeko biztanleek iparralderago joatera behartu zituztenekoa, edo Bigarren
|
Mundu
Gerrak herri osoak suntsitu eta laponiar arkitektura zaharra galdu zenekoa.
|
|
|
Arrazionalismoaren eta positibismoaren itzalean mundua guztiz menderagarria zekusan gizakiari kontamolde tradizionala, lineala? bazegokion, bi
|
mundu
gerrak jasan dituen gizaki etsituak bereexistentziatik abiatuz egin dio aurre, ulergaitz eta krudela bilakatu zaionmunduari.
|
|
|
Bigarren
|
munduko
gerraren ostean perfumegintzak beste zabalkuntza emankor bat izan zuen. Txipredun perfumeetan aldaketak garatu ziren Femme (Rochas 1944) perfumean.
|
|
|
1940an debekua kendu bazuten ere, urte hartan Estatu Batuek munduko produkzio guztiaren %70 inportatu zuten. II.
|
Mundu
Gerran, AEBetako soldaduek kafea hartzen zuten kanpainako errazioetan. 1938an, Nestlé enpresak Nescafé produktua garatu eta Suitzan sartu zuen.
|
|
|
Mende hasierakoa edo dirudien eraikuntza zahar bat da. Lehen
|
Mundu
Gerrako osaketa etxe horien aire bat gordetzen duena oraindik ere. Barrualdera begira dagoen terraza horregatik, edo aurrealdeko aspa moduko apaingarriengatik, ez daki zergatik, baina Tasiori Gary Cooper-en gaztetako film hura gogorarazi izan dio beti, erizain batez maitemintzen zena eta hori dena.
|
|
|
Lorategia osorik ikusten zen handik eta itsasoa ere bai. Hara bidean inork ez zituela ikusi behar eta, lurrera bota zen Marcos teatralki eta, Bigarren
|
Mundu
Gerrako argazkietan bezala, arrastaka egin zuen aurrera pare bat dezimetro. Lurraren usaina Marcosen after shave arekin nahastu zen.
|
|
|
Estatu Batuetan," Ikuspegi Fenomenikoa" edo" Eragin Mugatuen Teoria" (Klapper: 1960) izeneko teoriek hartu zuten aurrekoaren ordea Bigarren
|
Mundu
Gerraren ondoan. Ukatu egin zuen Klapperrek hedabideek, kasu berezi batzuk alde batera utzita, berehalako eragin zuzena izan lezaketenik, eta eragin hura pertsonen aurrejarreren eta haien talde edo gizarte harremanen" agente laguntzailea" baino ez zela adierazi zuen; haren ustez, aurrez dauzkagun iritziak eta jarrerak" sendotzen" dituzte hedabideek eta horixe da, besterik gabe, betetzen duten funtzioa.
|
|
|
Zerbait sortzekotan, neo existentzialismo berria sumatzen da gaur egungo gaietan. Azken finean, Albert Camus eta Jean Paul Sartrek Bigarren
|
Mundu
Gerraren amaieran sentitu zuten hura ez zen oso urruti egongo gaur egun iragartzen ari den Hirugarren Mundu Gerraren hasieran senti daitekeen honetatik. Orduan eta orain ez dira oso ezberdinak absurdoaren sentsazioa, galera sentimendua, gauza berberak berriz ere bizi beharraren fatalitatea eta, azkenik, norberaren errealitate sozial, politiko eta kulturalarekin, nola edo hala, konprometitzeko beharrizana.
|
|
|
Zerbait sortzekotan, neo existentzialismo berria sumatzen da gaur egungo gaietan. Azken finean, Albert Camus eta Jean Paul Sartrek Bigarren Mundu Gerraren amaieran sentitu zuten hura ez zen oso urruti egongo gaur egun iragartzen ari den Hirugarren
|
Mundu
Gerraren hasieran senti daitekeen honetatik. Orduan eta orain ez dira oso ezberdinak absurdoaren sentsazioa, galera sentimendua, gauza berberak berriz ere bizi beharraren fatalitatea eta, azkenik, norberaren errealitate sozial, politiko eta kulturalarekin, nola edo hala, konprometitzeko beharrizana.
|
|
|
Gorago adierazi dut, itxura batera, arrazoiketa pragmatikoa egiten zuela Xarritonek gerraren amaieraz, ez baitzuen nazien alderako gaitzespenik ageri, ez eta honen alde jokatzen ari zen Petainen alderako. Handik, euskaldunok ere gogo eta gorputz bizi izan dugun historiatik, bigarren
|
mundu
gerra ere bizi izan baitugu iparreko haurrideengogo gorputzetan, atera genezakeen irakaspena jaulki dut. Ikus dezagun zein zen garai honetan Iparraldean ideologia nagusia.
|
|
|
Aurreko hamarkadan Ipar Euskal Herrian (1933), batez ere, Piarres Lafitteren eskutik" Euskalherrizaleak" elkarteak eta lehen aldikoAintzinaaldizkariak ereindako hazitik datorrena; hainbat puntutan bere burua haren ikasletzat duen Xarriton jaunak historiaren irakaspenez hornitu eta Iparraldearen egoera historikora egokitua. Bestalde, Lafitte Frantziari lotuago ageri zen, bai
|
mundu
gerra baino lehen eta baita mundu gerra bitartean ere Petainen gobernu kolaborazionistak agindutako Frantzia eskualdekatzeko xedean itxaropena izan zueino. Xarr itonek berak aipatua du handik urte askotaraAintzin akogaraian Iratzederren bidez eskuratu zuela Engrazio Aranzadiren La Nacion Vasca, eta honek erakutsi ziola" nazionalismoak" politika bide asko zabal ditzakeela, independentzia ez ezik autonomia mota franko3.
|
|
|
Aurreko hamarkadan Ipar Euskal Herrian (1933), batez ere, Piarres Lafitteren eskutik" Euskalherrizaleak" elkarteak eta lehen aldikoAintzinaaldizkariak ereindako hazitik datorrena; hainbat puntutan bere burua haren ikasletzat duen Xarriton jaunak historiaren irakaspenez hornitu eta Iparraldearen egoera historikora egokitua. Bestalde, Lafitte Frantziari lotuago ageri zen, bai mundu gerra baino lehen eta baita
|
mundu
gerra bitartean ere Petainen gobernu kolaborazionistak agindutako Frantzia eskualdekatzeko xedean itxaropena izan zueino. Xarr itonek berak aipatua du handik urte askotaraAintzin akogaraian Iratzederren bidez eskuratu zuela Engrazio Aranzadiren La Nacion Vasca, eta honek erakutsi ziola" nazionalismoak" politika bide asko zabal ditzakeela, independentzia ez ezik autonomia mota franko3.
|
|
|
Inor ez da izan uzkurragoa atzerrian sartzeko, aurrekaririk gabeko irismen eta neurrien konpromiso eta aliantzak egiten zituen bitartean. Iragan garbi baten nostalgiaren eta etorkizun perfektu baten desioaren artean erdibiturik, pentsamendu estatubatuarra isolazionismo eta konpromisoaren artean mugitu da, II.
|
Mundu
Gerraren bukaeratik interdependentziaren errealitateak nagusitu arren.
|
|
|
Bigarren
|
Mundu
Gerra bukatzear. Italia.
|
|
|
Te beroaz Bigarren
|
Mundu
Gerra hizpide.
|
|
|
" Bigarren
|
Mundu
Gerra
|
|
2002
|
|
|
«Pillars of the Earth»en egileak dagoeneko bere liburuetako 60 milioi ale baino gehiago saldu ditu mundu guztian. Azken urteotan Erdi Aroko katedralak alboratu eta II
|
Mundu
Gerra izan du hizpide bereziki Folletek. Lau nobela kokatu ditu garai horretan, baina, irakurleek hala eskatuta (Folletek berak onartu du hau) «Pillars of the Earth»en bigarren zatia prestatzen ari da.
|
|
|
Itsasoaren gaineko pasealekuari jarraikiz, bi
|
Mundu
Gerretan hildakoei eskainitako monumentuaren aurrean Itsasoaren museoa dago, hiriko interesgarriena. Museo moderno honek era atseginean itsasoaren mundura hurbilduko gaitu, euskaldun eta itsasoaren gaineko harremana jorratuz, hainbat animalia eta tresna erakutsiz, itsasoaren gaineko geologia, meteorologia eta etnografiari buruzko gelak bisitarien argigarri izanik.
|
|
|
Hain ospetsu, filma bat ere egin zela, protagonistatzat On Camillo apaiz kristaua eta Peppone alkate komunista zituelarik. Istorio irrigarrien bidez islatzen du egile antikomunista porrokatu honek Italiako herri txiki batean Bigarren
|
Mundu
Gerra ondorenean izan zitekeen giroa: alde batetik dirudunak, oso gutxi; eta bestetik, gainontzeko guztiak, langileak bezala burgesak, gerratik pobreturik irten direnak.
|
|
|
Ofizialki aitortutako egia da orain, sektoreko enpresetan, lehen 70 edo 80 urteetan, jarduera militarrek hartu zietela gaina zibilei. II.
|
Mundu
Gerraren ostean, bidaiarien garraioaren garapen izugarria tarteko, jarduera zibila gailendu zen, eta, orain," %70 hartzen du munduko industria aeronautikoaren jardunean". Enpresa aeronautikoak argiagoak izango balira, izango genuke jarduera zibilaren eta militarraren benetako ehunekoak jakiteko modua.
|
|
|
Gerrako argazkigintzak Bigarren
|
Mundu
Gerran, Koreakoan eta bereziki Vietnamgoan izan zuen bere jarraipenik bikainena. " Baina jada Golkoko Gerran buelta ematen diote horri, irudien gaineko kontrola ezarriz.
|
|
|
Mendea jaio eta I.
|
Mundu
Gerrara bitarte
|
|
|
Magritte, Masson, Ernst, Mondrian, Chagall eta beste hainbatek Paristik alde egin zuen II.
|
Mundu
Gerran. Picasso, ordea, ez zen rive gaucheko Saint Germain auzotik mugitu.
|
|
|
Konpromiso soziala derrigorrezkoa da. Ez genukeen onartu behar bonba atomikorik egotea, edo Lehen
|
Mundu
Gerran arma kimikoak erabiltzea, edo orain arma biologikoetara iristea. Konpromiso sozial «ezkertiarrak» giza lan hori babestu behar du.
|
|
|
36ko gerra dela eta, Martinen sendi osoak Larresoro herrixka lapurtarrera ihes egin behar izan zuen. Han bizi dira elkarrekin harik eta 1939an II.
|
Mundu
Gerra ankerrak Martin Venezuelara ihes egitera bultzatzen duen arte. Kasualitate bat dela medio, 1944ko abuztuaren 7an tigre bana ehizatu behar dute bi protagonistek, aita semeek.
|
|
|
Politikaren arloari dagokionez, urte horietan sortu ziren Emakume Abertzale Batza (1922) Bilbon, edo Begiraleak (1934) Iparraldean. Espainiako Gerra Zibilak eta Bigarren
|
Mundu
Gerrak, ordea, mugimendu hau guztia eten egin zuten.
|
|
|
II.
|
Mundu
Gerraraino doan tartean. F. Nietzschek defendatu bezala izan ere, haren filosofiak eragin erabakigarria izan baitzuen gure mendearen hasieran eratuz joan ziren planteamenduetan, suntsitu egin behar da gero sortzeko.
|
|
|
M. Bradburyk El mundo moderno lanean (Edhasa, 1990) egiten dituen planteamenduei jarraituko bagenie, esan genuke euskal eleberrigintza XX. mendearen erdialdea arte nagusi izan zen estetika historiko eta ohiturazkoa alde batera utzi eta mende hasierako Modernism haren berrikuntzak bere egiten zituen modernitate osteko eleberrigintza bihurtu zela. Bestela esanda, egun euskal eleberrigintza modernoa esaten diogun horrek, zeina sortu baitzen 1957an lehen lan existentzialistaren eskutik, errealitatean lotura zuzena duela II.
|
Mundu
Gerra osteko proposamen europarrekin, alegia, modernitatearen amaierara hurbiltzen ari den eleberrigintzarekin. Espainian, Katalunian edo Frantzian apurka apurka eman zena (errealismoa; eleberri modernoa:
|
|
|
|
Munduan
gerra izugarriena sortzeko bide bakarra ez dala atomika indarra, esan barri dau gizon zintzo orrek.
|
|
|
Lehen
|
Mundu
Gerraren amaieran sortu zen ideia.
|
|
|
Hona hemen beheraldihorren arrazoiak: jaiotze tasaren beherakada, Lehen
|
Mundu
Gerrako belaunaldihutsak ugaltzeko adinera iristea, hamarkadaren hasierako urteetako gerra egoerabera, eta emigrazioa. Hurrengo hamarkadetan, populazioa hazi egin zen, oro har, baina barnealdea erorialdi demografiko geldiezin batean sartzen hasi zen.
|
|
|
|
Mundu
gerra eta geroko ekonomia frantsesaren oneratzeak eta berrogeitahamarreko eta hirurogeiko hamarkaden hazkunde azkarraren hasierak errazagoegin zuten Ipar Euskal Herrian industria ezartzea. Betiere, tamaina mugatua izanzuen, eskualdeak berez dauzkan oztopo ekonomikoengatik eta botere politikoareneta Frantziako hedapen ekonomikoaren guneetatik urrun zegoelako.
|
|
|
Hogeita hamarreko hamarkadako krisialdiak eta
|
mundu
gerra ez ziren onakizan Ipar Euskal Herriko turismorako; hala ere, gerra ondoren, jarduera horrenoneratze bat gertatu zen; turismoa asko hazi zen hurrengo lau hamarkadetan, nahizeta orientabidez aldatu zen. Lehenbiziko bultzada lehengo turismo aristokratikoaberreskuratzeko ahalegina izan zen, 1954an bere unerik gorenena eraman zuena.Urte hartatik aurrera, klase ertainen turismoak gainditu zuen hura, Europakopopulazioaren sektore askoren errentek gora egiten hastearekin batera, urtehorietako espantsio ekonomikoaren ondorioz.
|
|
|
Etapa honen abiapuntua Espainiako Gerra Zibilak eta II.
|
Mundu
Gerrak ezarritako haustura da. Gainera, Hego Euskal Herrian, ñabardura faxistak zituendiktadura militarraren politikaren norabide ekonomikoen berezitasunek Europakoibilbidetik bereizitako dinamika bat markatu zuten, eta, horren ondorioz, zailtasunekonomiko nabarmenak izanen ziren etapa honetan.
|
|
|
Espainiako Gerra Zibilak eta Bigarren
|
Mundu
Gerrak haustura bat ekarri ziotenEuskal Herriko ekonomiaren dinamikari. Lehenbizikoa, bereziki, aldaketa ugarikogarai baten hasiera bat izan zen, agente ekonomikoak bizi zireneko erakundeenesparruari dagokionez.
|