2000
|
|
Bat etorri behar
|
dugu
herriek euren artean lotura txikiak zituztela esatean; Estatuen artean harremanik ez. Gerla zen herriok gerturatzeko bide bakarra, elkar hiltzeko tenorean zirenean.
|
|
Bat etorri behar dugu herriek euren artean lotura txikiak
|
zituztela
esatean; Estatuen artean harremanik ez. Gerla zen herriok gerturatzeko bide bakarra, elkar hiltzeko tenorean zirenean.
|
|
Aldi horretara darama Legeen izpiritua ren egileak aubane eta ontzi hondoraketa eskubide burugabekoen jatorria. Gizakiek, hala dio berak, zera uste
|
zuten
: atzerritarrak, zuzenbide zibileko loturarik gabekoak izan eta ez zitzaiela inolako justizia edo erruki mailarik ere zor.
|
|
Herri bakoitzaren ondasun higiezinak, usu, euren biztanleek eduki ohi
|
dituzte
. Orain arte, Estatu gehienek izan dituzte lege batzuk, horien xedea atzerritarrek bertako lurrak eskuratzetik aldentzea zela, jabearen izateak ematen baitie horiei zinezko balioa; aberastasun mota hori, beren beregi dagokio Estatu bakoitzari.
|
|
Higigarriak, ostera, hala dirua, nola balioko, kanbio letrak, banku zein konpainien akzioak, ontziak, merkatugaiak oro, mundu osoari dagozkio, mundua baita horretan Estatu bakarra eta horren kide gizarte guztiak dira. Efektu higigarri gehien
|
dituen
herria da aberatsena. Estatu bakoitzak eskuratzen ditu horiek, tartean dituela bere ekoizkinen salerosketa, manufakturen ekoizketa, industria eta merkatarien aurkikuntzak eta mentura bera ere bai.
|
|
Efektu higigarri gehien dituen herria da aberatsena. Estatu bakoitzak eskuratzen ditu horiek, tartean
|
dituela
bere ekoizkinen salerosketa, manufakturen ekoizketa, industria eta merkatarien aurkikuntzak eta mentura bera ere bai.
|
|
Antzinako Erregimenean, norbanako pribilegiodun eta pribilegiogabekoen arteko bereizketa, leinuzkoen eta arrunten arteko horrek
|
bazituen
, ondasunen ikuspegitik, sailkapen ugari, gaur egun desagertu eta berriro biztuko ez direnak.
|
|
Kontratuak eta oinordetzak dira nork berea ez
|
duena
eskuratzeko eta jada norberarena den hori eskualdatzeko modu nagusiak.
|
|
Gizakiek askatasunez jardun behar
|
dute
intereseko zaien orori buruz. Premiek gerturatzen dituzte; kontratuak biderkatu egiten dira, euren premiak beste.
|
|
Miletan entzun ohi da, lege kontuetan dihardutenen artean bederen, Frantziako Kode Zibilaren oihartzuna. Egun ez
|
dugu
Europako lurretan inor aurkituko, legeari emana eta horren ospea aitortzen ez duena. Unibertsitate guztietako Lege Fakultate eta Eskolak, Auzitegiak, abokatuak nahiz legelarien lanbideak... oro dira Kode Zibil haren lorratz eta segidakoak.
|
|
Miletan entzun ohi da, lege kontuetan dihardutenen artean bederen, Frantziako Kode Zibilaren oihartzuna. Egun ez dugu Europako lurretan inor aurkituko, legeari emana eta horren ospea aitortzen ez
|
duena
. Unibertsitate guztietako Lege Fakultate eta Eskolak, Auzitegiak, abokatuak nahiz legelarien lanbideak... oro dira Kode Zibil haren lorratz eta segidakoak.
|
|
Besteak beste, Kode Zibilean
|
ditugu
garai honetako lege euskarri nagusiak eta oinarri gorenak, segurtasun juridiko delakoaren adierazmolderik bikainenak. Hitz batez esateko, antolamendu juridikoaren bizkarrezurrik osoenak.
|
|
Jatorria
|
du
horrek Frantziako Iraultzan. Orduko saio eta ahaleginak aipatu behar dira, beraz, ordukoek baldintzatzen baitituzte egungo hauek, urte luzeetan baldintzatu dituzten modu berean.
|
|
Esan legez, Frantziako Iraultza
|
dugu
aitzindari dema horietan. Hantxe gorpuztu zen, historian lehendabizikoz eta modu sistematiko batez, zuzenbidearen arlo bakoitzeko arauak batera jarri eta kodetuta aldarrika eta argitaratzea.
|
|
Orduantxe gorpuzten da Europako herrietan Kode Zibilaren lerrakera eta ikuskera hori, Britainiako Uharteetako Common Law pentsamoldearen aurrean. Lehenak zimentarria
|
du
lege idatzian. Bigarrenak, aldiz, jurisprudentzia jarraituan, ohitura eta ekitatean.
|
|
Beste lurralde batzuetan, are agerikoagoak, bi sistemok lurralde batean bizi baitira, albokide eta auzoko. Ameriketan, berbarako, Quebec
|
dugu
horren erakusgarri, hantxe gertatzen baita historia juridikoaren bitasunik erabatekoena (Common Law sistema juridikoa ingeles hizkuntzaz, eta Zuzenbide Zibila frantsesaz).
|
|
Izan ere, Frantziako Kode Zibila zerbait bada, aurreko erregimen politikoaren lege haustura da. Monarkia frantziarraren legerian
|
du
testu berriak etete puntua. Haustura, etete horretarako lanabesak dira Portalisek bere hitzaldi sonatuan —orrialdeotara barneratzen den horretan— laburbildu eta azaltzen dituen oinarriak.
|
|
Haustura, etete horretarako lanabesak dira Portalisek bere hitzaldi sonatuan —orrialdeotara barneratzen den horretan— laburbildu eta azaltzen dituen oinarriak. Oinarri horiek egunerokoak
|
ditugu
aldiotan ere eta edozein legelarirentzat ezinbestekoak, lege jorraketa arruntean nahiz goi mailako ikerketan.
|
|
Hari luze horren matazak korapilatu egiten dira, behin eta berriro, XIX. eta XX. mendeetan, lekukotza nabarmenak
|
baititugu
aurretiaz esandako horien inguruan12.
|
|
Beude, zernahi gisaz ere, bi sistemen arteko ezaugarri nagusiak. Bata, Code Civil delakoarena, giza arrazoimen eta adimenean sustraitua, abstraktu eta orokorra, jabetza eskubide erabatekoena nonahi zabaldu nahi
|
duena
. Etxeko gobernua ere, aita familiakoari aitortzen dio, eta oinordetza gorabeheretan legezko tokamenak agintzen ditu seme alaba guztientzat.
|
|
Portalisen testua filosofia juridikoaren eta lege positiboaren bide erdian
|
dugu
. Aukera batzuk eskaintzen ditu, hortaz, berori euskaratzeko orduan.
|
|
Gure kasuan, bestelako horri ekin diogu langintza honetan. Hurrekotasuna bilatu dugu eta euskara batua gidari izan zaigu, Euskaltzaindiak azken urteotan hobetsi dituen hiztegi batua eta egokiera sintaktikoak ere jasoak
|
ditugula
.
|
|
Horrexegatik ez ditugu onartu, lege arrazoien artean, heriotza zibila —naturalaren antzekoa— eta ezkontide batek bestea salatzeko moduko delituak. Ez dugu zuzen ikusi dibortzioak onargarriagoa izan behar
|
duenik
, beste garai batean banantzeak ziren bezainbestekoak, behinik behin.
|
|
Horretarako sustraiak jarriak
|
zituen
Frantziako Iraultzak. Konstituzioa, lege politikoak eta ororen gainetik ere, 1789 urteko Gizaki eta Herritar Eskubideen Adierazpena (Declaration des droits de l’homme et du citoyen).
|
|
Horretarako sustraiak jarriak zituen Frantziako Iraultzak. Konstituzioa, lege politikoak eta ororen gainetik ere, 1789 urteko Gizaki eta Herritar Eskubideen Adierazpena (Declaration des droits de l’homme et
|
du
citoyen). Gizabanakoa, ordu arte menpeko genuena, herritar gertatu eta herritar bati dagozkion eskubideen jabe egin.
|
|
Konstituzioa, lege politikoak eta ororen gainetik ere, 1789 urteko Gizaki eta Herritar Eskubideen Adierazpena (Declaration des droits de l’homme et du citoyen). Gizabanakoa, ordu arte menpeko
|
genuena
, herritar gertatu eta herritar bati dagozkion eskubideen jabe egin. Eskubide politikoena, batik bat.
|
|
Zer egin behar
|
du
legegileak. Horren legeak ezin hutsgabekoak izan, noraino eta jasanezinak suertatzeraino hartzaile dituzten gizakientzat.
|
|
Zer egin behar du legegileak? Horren legeak ezin hutsgabekoak izan, noraino eta jasanezinak suertatzeraino hartzaile
|
dituzten
gizakientzat. Herriaren ordezkotza du legegileak; hortaz, herri horren ohiturak, aiurria, egoera politikoa eta erlijiosoa ezagutu behar ditu.
|
|
Horren legeak ezin hutsgabekoak izan, noraino eta jasanezinak suertatzeraino hartzaile dituzten gizakientzat. Herriaren ordezkotza
|
du
legegileak; hortaz, herri horren ohiturak, aiurria, egoera politikoa eta erlijiosoa ezagutu behar ditu.
|
|
Horren legeak ezin hutsgabekoak izan, noraino eta jasanezinak suertatzeraino hartzaile dituzten gizakientzat. Herriaren ordezkotza du legegileak; hortaz, herri horren ohiturak, aiurria, egoera politikoa eta erlijiosoa ezagutu behar
|
ditu
.
|
|
Ez dezagun ahantz hurrengo puntua. Kontua ez da, oro har, dibortzioa ona den jakitea, baizik eta noraino den komenigarria, legeek hertsitzeko
|
duten
ahalmenaz baliaturik, berez aske den zerbait horretan eskua sartzea, batez ere, aintzat hartzen bada halako autuetan bihotzak eta sentimenduek dituzten pisua eta garrantzia.
|
|
Ez dezagun ahantz hurrengo puntua. Kontua ez da, oro har, dibortzioa ona den jakitea, baizik eta noraino den komenigarria, legeek hertsitzeko duten ahalmenaz baliaturik, berez aske den zerbait horretan eskua sartzea, batez ere, aintzat hartzen bada halako autuetan bihotzak eta sentimenduek
|
dituzten
pisua eta garrantzia.
|
|
Heldutasun gutxiko gizarte batean, ezkontzari ez zaio jaramonik egiten, espeziea ugaltzeko ezpada, herri berri batek hasteko eta gehitzeko premia
|
duelako
.
|
|
Gizaki tolesgabe eta trauskilei ez zaie neketsu izaten seme alaba anitz izatea; aitzitik, hainbaten ezean, beldur dira horiek, ea nahikoak
|
dituzten
; bide beretik ere, eskandalurik gabe ikusi ohi da nola doan andrazkoa eskurik esku eta besorik beso, senar batengandik beste batengana; ume ahul eta gaixoen babesgabekeria ahalbideratzen da; ezkontzeko gaitasuna ukatzen zaie norbanako batzuei, horiek, euren adina dela eta, izadiaren egitekoentzat aproposenak ez direnean. Ezkontza lege politiko batzuek arautzen dute, ez lege zibil eta naturalek.
|
|
Orduan da dibortziorako ahalmena debekatua edo utzia, kasuan kasu, hala herri bakoitzak
|
dituen
ohitura eta ideietara, nola andrazkoei eman behar zaien askatasun luze edo laburraren iritzira; hala senarrak nagusigo handiagoa edo txikiagoa izatera, nola etxeko gobernua hertsitu edo zabaltzeko interesetara; hala ogasunen berdintasunera, nola ondasun banaketa larregikoa saihesteko gogoetara.
|
|
Erlijio katolikoa Frantzian nagusi izan den bitartean, erlijio erakundeak zibilekoekin batera estekaturik egon diren bitartean, ezinezkoa zen lege zibilek ezkontzaren hautsezintasuna adieraztea, erlijioaren legeak gauza bera egiten ez
|
zuen bitartean
. Izan ere, erlijioaren legea Estatuarena zen eta beharrena baita gizakiak gobernatzen dituzten oinarriak batera ibiltzea.
|
|
Gure artean dibortzioa debekatu behar ez
|
dugulako
ustetan jardun dugu; bestela, gure legeak ere ageri agerian leudeke berori baimentzen duten kultuen aurka; orobat, ezin daitezke inola ere behartu kultu horietako gizakiak erlijioarena baino ezkon estekadura lazgarriago batez.
|
|
Legeak dibortziorako ahalmena uzten die herritar guztiei, dibortzioaren aurkako iritzia
|
duten
senar emazteak ukitu gabe. Lege hori, gure erregimenaren ondorioa eta emaitza da, alegia, Frantziako egoera politiko eta erlijiosoaren ekarri zuzenekoa.
|
|
Ezkontzaren betierekotasunerako gogoak, izadiarena berarena dela ere, ezinbestean dakar grinak geldiarazteko muga; modu horretan, legeek
|
dute
, eduki ere, halako indar eta boterea, kontraturik santuena nahikeriaren edo iraungabekeriaren joko hutsa izan ez dadin; areago oraindik, inon dagoen eskuerarik indartsuena ere berea dute legeek, kontratu hori grina zital baten harat honat lotsagarrien objektua izan ez dadin.
|
|
Ezkontzaren betierekotasunerako gogoak, izadiarena berarena dela ere, ezinbestean dakar grinak geldiarazteko muga; modu horretan, legeek dute, eduki ere, halako indar eta boterea, kontraturik santuena nahikeriaren edo iraungabekeriaren joko hutsa izan ez dadin; areago oraindik, inon dagoen eskuerarik indartsuena ere berea
|
dute
legeek, kontratu hori grina zital baten harat honat lotsagarrien objektua izan ez dadin.
|
|
Berba batez esateko, egintza mingarri askorengatik. Horietako bat ere ez da larria; horien metaketak, berriz, beroriek pairatu behar
|
dituen
ezkontidearentzat, nahigabe eta sufrikario izugarriak.
|
|
Legeek euren eskuetan dagoen oro egiten dute ezkontzetan desbideraketa eta gaitzespenak saihesteko, horiek konponezinak baitaitezke; kontratuegileei den askatasunik zabalena ekartzen diete; kontratuari ere publizitate itzela; gurasoen adostasuna eskatzen dute, adostasun hori hartzen dutelako, gurasoen arretak moldatua eta sentimendurik hunkigarrienek ukitua, beste edozein zuhurtziaren gainetik. Neurri horiek gorabehera, legeek ez
|
badute
euren objektua betetzen, ez dira eurak salagarritzat hartu behar, gizateriaren ahulezia berezkoak baino.
|
|
Bateraezintasun horren alegazioa egingo dute berori betetzen ez
|
duten
guztiek. Kontraturik nagusi eta jasoenak ez du ezelako egiturarik izango eta begirunea ere ez zaio zor izango; ohitura onak etengabe urratuko dituzte legeek.
|
|
Bateraezintasun horren alegazioa egingo dute berori betetzen ez duten guztiek. Kontraturik nagusi eta jasoenak ez
|
du
ezelako egiturarik izango eta begirunea ere ez zaio zor izango; ohitura onak etengabe urratuko dituzte legeek.
|
|
Elkarte arruntetan nork bere izenean egiten ditu itunak, interes ilun eta pribatuen gainean eta norberaren ondasunen ararteko gisa. Ezkontzan norberak ez
|
du
itunik egiten norberaren izenean, beste batzuen izenean baizik; norberak zin egiten du familia berriaren babesle izatea, familia berri horri emango baitizkio zer guztiak. Estatuarengatik, gizateriaren elkarte orokorrarengatik egiten du itun norberak ere.
|
|
Elkarrekiko adostasunak ezin
|
du
, aurrekoaren indarrez, ezkontza desegin, beste elkarterik desegin dezakeen moduan.
|
|
Senar emazteak ez al dira elkartu zorion nahiz zoritxarrerako? Elkar abandonatu behar al dute elkarri laguntzeko betebeharra
|
dutenean
–Betebeharrak losintxa eta plazerrekin bukatu al dira?
|
|
Ezkontide baten ajeak direla eta, hura errefusatzeko baimena nahi izatea, besterik gabe, nola ulertu? Aje eta min horiek ez al
|
dukete
jatorria ezkontzan bertan. Nola, beraz, dibortziorako arrazoi zentzuduna izan?
|
|
Izadiak beti bereiztu ditu gizakiak sentimenduaz eta adimenaz. Berak nahi
|
du
, bide beretik ere, bi sexuen arteko batuketak erakar ditzakeen betebeharrak adimenak eta sentimenduak zuzenaraztea.
|
|
Senideak erraz har daitezke amodio edo gorrotoaren susmagarritzat, alderdi bata nahiz bestearen aurka: joko horretan zein interes eduki eta horiek eragin bizia
|
dute
euren interesen gainean. Gutxitan gordetzen dituzte horiek, taldetxoek arinki askatzen dituzten negozioetan, halako ganora edo arreta, hain zuzen ere, moralak agintzen dituenak ohitura arloetan.
|
|
Gutxitan gordetzen dituzte horiek, taldetxoek arinki askatzen dituzten negozioetan, halako ganora edo arreta, hain zuzen ere, moralak agintzen dituenak ohitura arloetan. Aspaldikoa da eta bizitzak hala erakutsia, dibortzio baterako adiskideak eta aliatuak batuta ere, horiek ez
|
dutela
osterantzekorik egiten beste batzuek idatzi agiriak sinatu eta gertatu den ororen gainean ezjakinarena baino.
|
|
Dibortzioa eskuratu duen ezkontideak gorde behar
|
ditu
, moduan, ezkontza kontratuan itundutako abantailak. Arrazoi sustraidunak tartean direla erdietsi zuen hark dibortzioa; ordutik hona, haren egintzak, ordura arteko gaitzak menderaturik, beraren egoera hori ezerezten dio eta ordaindu beharreko kalte handiak ere egiten.
|
|
Uste osoz uste
|
dugu
, onestasun publikoaren izenean, dibortzio eta bigarren ezkontzaren artean denbora tarterik ere behar beharrezkoa dela.
|
|
Hartara, halakorik egiteko itxura ematen badute ere, funtsean, ez dute besterik egiten lege naturalaren gogoa gizartearen premiei egokitzea baino. Lege positibo horiek dira, bestalde ere, aintzat hartu dutenak senar emazteek elkarri agindutako uste horretan
|
duela
ezkontzak erroa eta sustraia. Bada, arauzko ezkontza, moldeaz eta zuzenbideaz burutua, bakarra da seme alabak legeztatzeko bidean.
|
|
Isilpeko eragozpena, ustekabeko gertaera,... horrek desegiten du haien aurrearreta; horretan, alabaina, guraria, itxura eta ezkontzaren izena saritzen dira; gutxiago ederresten da seme alabak zer diren, guraso horiek euren ondorengoentzat
|
duten
gogoa eta nahia baino.
|
|
Zuzenbide erkidearen indarra apartera eraman eta uste ohi da ezkontide baten onustea nahikoa dela ezkontza horretatik sorturiko seme alabak legeztatzeko. Juriskontsulto zahar batzuek, haatik, argudiatu zuten seme alaba horiek legezkoak izan behar
|
zutela
ezkontide batekiko eta ezlegezko bestearekiko; nolanahi ere, iritzi hori bazter utzi da, gizakien egoera banaezina baita. Zalantzan izanez gero, hobe da legezkotasunaren alde jokatzea.
|
|
Auzitan dago ezkontzak aurreko seme alabak legeztatu behar
|
dituen
. Ingalaterrako legeek ez dute, osteko ezkontza dela eta, legeztatze hori onartzen; egia esan, legeztatze horri mesfidantzaz begiratzen diote, ohituretan askakeria zabaldu eta familietan ordena ezabatzeko modukoa bailitzan.
|
|
Auzitan dago ezkontzak aurreko seme alabak legeztatu behar dituen. Ingalaterrako legeek ez
|
dute
, osteko ezkontza dela eta, legeztatze hori onartzen; egia esan, legeztatze horri mesfidantzaz begiratzen diote, ohituretan askakeria zabaldu eta familietan ordena ezabatzeko modukoa bailitzan. Frantzian, bestela ere, ekitate naturalari egin zaio so, seme alaben mesederako.
|
|
Ez, beraz, Estatu arrazoi horri, interes orokorraren menpean jartzen baitu horrek den dena. Gure legeen ustetan, senar emazte horiek, hain zuzen ere, ezlegezko tratuetan ibili ondoren ezkondu direnek, betidanik izan dute gogoa ezkontza erazko batez lotzeko; uste
|
dute
ezkontza beti egin dela, gogoz eta desiraz, seme alaben jaiotzetik bertatik eta ekitate fikzio batez, ezkontzari indar atzera eragingarria ematen diote.
|
|
Ezkontzatik at sorturiko seme alaben egoera zehaztugabea da, neurri gehiagoaz zein gutxiagoaz. Zuzenbide presuntziorik ez dago haren alde, eta egintza ilunetan
|
du
jatorria, horien froga ere ezina dela sarritan. Geroko ezkontzaren bidezko legeztatzea zela eta, izaki misteriotsuak eta ezkutuenak zetozen, itxurakeriazko eskabideak tartean, familien baretasuna aztoratzera.
|
|
Desabantaila horiek aurretiaz bazter daitezke, baldin eta legeak geroko ezkontzaren bitarteko legeztatze hori zabaltzen ez
|
badu
seme alaba legezkotzat aitortu izan direnengana baino.
|
|
Legeak deus ezartzen ez
|
badu
, eta berak berresten ez duen elkarketa batetik etorri badira seme alabak, ezinbestekoa da seme alaba horiek, eskubideok eskatu ahal izateko, euren gurasoen aldetik halakotzat aitortuak izatea. Bestela izatera, emakumeen ohorea, batuketen bakea eta herritarren onura arriskuan leudeke etengabe.
|
|
Legeak deus ezartzen ez badu, eta berak berresten ez
|
duen
elkarketa batetik etorri badira seme alabak, ezinbestekoa da seme alaba horiek, eskubideok eskatu ahal izateko, euren gurasoen aldetik halakotzat aitortuak izatea. Bestela izatera, emakumeen ohorea, batuketen bakea eta herritarren onura arriskuan leudeke etengabe.
|
|
Okerretara ibiliko litzateke, egoera zibil autuetan, kriminal gaietan lekukoen frogak
|
duen
erabiltzeko erraztasuna bere horretan onartuko balitz.
|
|
Krimen gaiaren esparruan, legea, lekukoen froga onartu ezean, zigortu nahi
|
duen
krimena bera ezagutzeko ezinean legoke; krimenetan idatzizkoa zeharka baino ez baitago eta hori ere, gutxitan eta bakarka; hala ere, egitate hutsak ezin daitezke frogatu lekukoen bitartez ez bada. Lekukoen frogari ematen zaion harrera, krimen horien ikerketa eta epaiketan, premiatik bertatik dator.
|
|
Legeak bere gogoa erakusten du gizakien egoera zibila agiri publikoetan idazteko; norbanakoekin ez ezik, familiekin ere arduratzen da nagusiki. Beraren egoeran zirikatua izan daitekeen horretan, norbanako baten zori ilunak indar gutxiago
|
du
legearentzat gizarteak berak izan dezakeena baino, lekukotza gezurrezko batzuen bitartez familia batengana bil baitaitezke familiako ez diren zalantzazko gizaki batzuk.
|
|
Bigarrenik ere, esan behar da krimen baten ikerketan
|
badugula
aspaldikoa ez den egitatea, berba batez esateko, gure begipean dagoena. Egitate eginberrien froga naturala lekukoena da.
|
|
Emazteak ezin
|
du
beste egoitzarik izan senarrarena baino. Horrek dena administratzen du, dena ikuskatzen.
|
|
Horrek dena administratzen du, dena ikuskatzen. Senarraren administrazioak, haatik, zuhurra behar
|
du
izan eta ikuskaketak, mugatua; senarraren eraginak zabalago jokatu behar du babesean aginpidean baino; indartsuena da ahulena defendatu eta sostengatu behar duena. Emazteen gaineko aginpide mugagabeak, eskualde batzuetan dagoen modukoak, nazioari eta legeen gozotasunari muzin egingo lieke.
|
|
Horrek dena administratzen du, dena ikuskatzen. Senarraren administrazioak, haatik, zuhurra behar du izan eta ikuskaketak, mugatua; senarraren eraginak zabalago jokatu behar
|
du
babesean aginpidean baino; indartsuena da ahulena defendatu eta sostengatu behar duena. Emazteen gaineko aginpide mugagabeak, eskualde batzuetan dagoen modukoak, nazioari eta legeen gozotasunari muzin egingo lieke.
|
|
Horrek dena administratzen du, dena ikuskatzen. Senarraren administrazioak, haatik, zuhurra behar du izan eta ikuskaketak, mugatua; senarraren eraginak zabalago jokatu behar du babesean aginpidean baino; indartsuena da ahulena defendatu eta sostengatu behar
|
duena
. Emazteen gaineko aginpide mugagabeak, eskualde batzuetan dagoen modukoak, nazioari eta legeen gozotasunari muzin egingo lieke.
|
|
Emazteen gaineko aginpide mugagabeak, eskualde batzuetan dagoen modukoak, nazioari eta legeen gozotasunari muzin egingo lieke.
|
Baditugu
, sexu ahularengan, berrikeriak eta arinkeriak; dohainak dira horiek, eta ordena baztertu eta lotsa galtzeko egintzak eragin gabe, saihets dezagun horien kontrako zehazpenik, askatasun politikoarekin bateraezina izango bailitzateke halakoa.
|
|
Seme alabak aitaren meneko dira; horrek, aldiz, ez dio besteri men egin behar izadiaren ahotsari baino, horixe baita mintzorik gozoen eta samurrena. Horren izenak batzen ditu amodioa, duintasuna eta boterea; horren magistraturak, erlijioaren ikuspegitik gurasoen errukia deitua izan denak, ez
|
du
bestelako larderiarik onartzen, ezpada bihotz desbideratua damuaren baitara ekartzen duena. Bide horretatik bertatik, ez da horren xedea zigorra ezartzea, barkamena merezi izatea baino.
|
|
Horren iraupen eta zereginak zehaztu ditugu, herri zibilizatuetan erkide diren erregelen arabera. Tutoreak
|
du
pertsona eta ondasunen ardura; familiak bere baitan hautatu behar du hori, behar beharrezkoa baita zinezko gogoa, pertsonaren ondasunak gorde eta heziketa eta osasuna jagoteko, ohore eta atxikimendu osoz. Ezin, beraz, arrazoirik eta formarik gabe eskualdatu bere artapean dagoen ondarea; tentuaz administratu eta fideltasunaz kudeatu beharra du; kontularia da, administratzailea bezainbestekoa; bere jokabidearen erantzulea; kaltea ere ezin sortu, horren konponketa gauzatu gabe.
|
|
Horren iraupen eta zereginak zehaztu ditugu, herri zibilizatuetan erkide diren erregelen arabera. Tutoreak du pertsona eta ondasunen ardura; familiak bere baitan hautatu behar
|
du
hori, behar beharrezkoa baita zinezko gogoa, pertsonaren ondasunak gorde eta heziketa eta osasuna jagoteko, ohore eta atxikimendu osoz. Ezin, beraz, arrazoirik eta formarik gabe eskualdatu bere artapean dagoen ondarea; tentuaz administratu eta fideltasunaz kudeatu beharra du; kontularia da, administratzailea bezainbestekoa; bere jokabidearen erantzulea; kaltea ere ezin sortu, horren konponketa gauzatu gabe.
|
|
Tutoreak du pertsona eta ondasunen ardura; familiak bere baitan hautatu behar du hori, behar beharrezkoa baita zinezko gogoa, pertsonaren ondasunak gorde eta heziketa eta osasuna jagoteko, ohore eta atxikimendu osoz. Ezin, beraz, arrazoirik eta formarik gabe eskualdatu bere artapean dagoen ondarea; tentuaz administratu eta fideltasunaz kudeatu beharra
|
du
; kontularia da, administratzailea bezainbestekoa; bere jokabidearen erantzulea; kaltea ere ezin sortu, horren konponketa gauzatu gabe. Horra hor tutoretza guztien teoria.
|
|
Egoitza zibilak ez
|
du
zerikusirik egoitza politikoarekin. Bata dateke, bestea ere izan gabe; andrazko eta adingabekoek egoitza zibila badute, egoitza politikorik gabe.
|
|
Egoitza zibilak ez du zerikusirik egoitza politikoarekin. Bata dateke, bestea ere izan gabe; andrazko eta adingabekoek egoitza zibila
|
badute
, egoitza politikorik gabe. Azken egoitza mota hori herritartasunaren eskubidetik dator, leku horretan baitauka norberak ere, konstituzio legeek agindutakoa bete eta gero, herritarrari datxezkion eskubide politikoak aurrera eramateko baimena.
|
|
Egoitza zibilean gizabanakoak
|
du
bere negozioen eta aberastasunen lekua, ohiko etxebizitzarena. Absentzia hutsak ez du egoitza hausten.
|
|
Norbera absente egon daiteke beraren edo errepublikaren interesarengatik. Absenteek, batik bat arrazoi publikoak tartean direla, egoera horretan badiraute,
|
badute
eskubide propiorik legeen babeserako: eskubide horiek zehaztu ditugu.
|
|
Zenbait alorretan justiziak egoki erakusten du bere gogoa. Bazkide batek, adibidez, sozietate baten mozkinak banatu nahi
|
ditu
, arriskuak zatitzeke; gogoa eskandalugarria da, eta ez da halako itun batetik kanpo bilatu behar zuzengabekeria, itun horretan bertan gauzatzen baita hori. Badira, alabaina, gauza batzuk, non justizia bera korapilatzen baita bestelako kontuekin, kontu horiek ere jurisprudentziatik kanpokoak direlarik.
|
|
Badira, alabaina, gauza batzuk, non justizia bera korapilatzen baita bestelako kontuekin, kontu horiek ere jurisprudentziatik kanpokoak direlarik. Hari bertsutik, nekazaritzari buruz gizakiak eskuratu dituen ezagupideetan bilatu behar
|
dugu
landatar akuretan jarritako hizpaketa edo itun batzuen justizia edo injustizia, onuragarritasuna edo arriskua. Gure merkataritzako ezagupideek agortu dituzte eztabaida amaigabeak, mailegu korritudun, monopolio edo itsas kontratuetako baldintzen legezkotasuna eta antzeko gaien ingurukoak.
|
|
Dirua balio guztien zeinua da; onura edo fruituak ematen dituen oro eskuratzen du. Zergatik, bada, zeinu baten beharra
|
duenak
, horren erabilera ordaindu ez, premiazko dituen objektu guztien erabilera ordaindu duen modu berberean. Beste gauzen antzera, dirua dohainez, mailegutan, akuran edo salerosian eman daiteke.
|
|
Dirua balio guztien zeinua da; onura edo fruituak ematen dituen oro eskuratzen du. Zergatik, bada, zeinu baten beharra duenak, horren erabilera ordaindu ez, premiazko
|
dituen
objektu guztien erabilera ordaindu duen modu berberean. Beste gauzen antzera, dirua dohainez, mailegutan, akuran edo salerosian eman daiteke.
|
|
Gizartean negozioak aurrera daitezen diruak salneurria behar
|
du
; bestela, ez dira mailegu emaileak izango edo, hobeto esanda, halakoak badira ere, legeen egonkorkeriari mendekua hartuko diote horiek itxurazko itunen bidez, urraketaren arriskua garesti ordainduta. Lukurreriarik itzelenak gertatu dira, korritua debekatu denean.
|
|
Diruaren salneurria zehazten duten harremanak agintaritzatik kanpokoak dira; gobernuek ezin
|
dute
hori zehaztu aginduzko legeen bitartez. Hipoteka kontratuetan eta agiri publikoetan beti onartu ohi da lege korritua.
|
|
Diruak beste gauza guztien salneurria arautzen du, ondasun horiek higigarri nahiz higiezin izan. Salneurri horrek euskarri
|
du
erkaketa, hain zuzen ere, bateko diruaren ugari eta urritasun erlatiboaren eta besteko, salerosian diren objektu edo merkatugaien urritasun edo ugaritasun erlatiboaren artekoa. Ezin halakorik araudietan ezarri.
|
|
Lehena, norbanakoen artean gauzatzen da, norbanako horien elkarrekiko premiak eta bat etortzeak euren arteko betebeharrak batzen dituztela. Bigarrenak, ordea, eginkizun
|
du
nazioak eta herriak hurbiltzea, gizakien arteko gizarte unibertsalaren beharrak betetzea. Merkataritza mota horien eragiketak, ia beti, loturik egon ohi dira administrazio eta politikaren ikuspegi nagusiei.
|
|
Arlo zibilean, ostera, ondasunak dira pertsegituak, ez norbanakoak, eta hipoteka legeak nahitaezkoak dira. Ondasunetan norberak bete dezakeen segurtasun osoa eman behar
|
dute
legeok. Edu horietako legeak behar dira.
|
|
Okerreko gobernua dator, larregi arautzen denean. Gizakiak beste gizaki batekin harremanetan diharduenean, zuhurra eta zentzuduna behar
|
du
izan; eta bere interesaren alde jokatu, komeni dituen jakinbideak eskuratu eta onuragarri zaiona ez zokoratu. Legearen egitekoa da bestearen iruzurretik babestea; ez, ordea, gure zentzumena erabiltzetik aldentzea.
|
|
Okerreko gobernua dator, larregi arautzen denean. Gizakiak beste gizaki batekin harremanetan diharduenean, zuhurra eta zentzuduna behar du izan; eta bere interesaren alde jokatu, komeni
|
dituen
jakinbideak eskuratu eta onuragarri zaiona ez zokoratu. Legearen egitekoa da bestearen iruzurretik babestea; ez, ordea, gure zentzumena erabiltzetik aldentzea.
|
|
Oinarrian ere
|
badugu
bestelakorik. Tenore horretan, legeak, gizakien makurrak aurretiaz ikusteko edo zuzentzeko dira; halako zintzotasuna, halako tolesbakotasuna erakutsi behar dute.
|
|
Oinarrian ere badugu bestelakorik. Tenore horretan, legeak, gizakien makurrak aurretiaz ikusteko edo zuzentzeko dira; halako zintzotasuna, halako tolesbakotasuna erakutsi behar
|
dute
. Gaitz oro eta norbanakoek gauzatu ditzaketen abusu oro ere aurreikusi behar direlako ideia aintzat hartu behar bada ezinbestean, galdua da dena.
|
|
Formalitate ezeroso eta zuhurgabekeriazkoek kreditua desgogara jartzen dute, iruzurrak baztertu gabe; estutu egiten dute, babesa eman beharrean. Uste ere, uste
|
dugu
gai honetan eman diren aspaldi honetako legeek ez dutela besterik egin gizartearen negozioak geldiaraztea baino, alderdi interesatu guztiak nekarazteko prozedura garestien bidez; horiek guztiek, hipoteka bera babesteko itxurapean, arrisku bizian jarri dute berori. Gure asmoa izan da arlo horretan ere, erregimen zabalago eta zentzudunago batera itzultzea.
|
|
hipoteka erregistro legeen benetako jatorria fiskala da, egintza zibiletan parte hartzea edo erregistroaren legearena den bezalaxe. Fiskoak elkartasun egokia gauza dezake legeriarekin eta beraren interesetara ekarri ordena eta gobernu zuzena; edozelan ere, arreta handiarekin jokatu beharra
|
dugu
; betiere, adi egon behar batuketa horietan, legeriaren edo ordena eta gobernu zuzenaren asmoa beheratua izan ez dadin ogasunaren pean. Erregistroa, kasurako, bada ogasun zein herritarren onura eskuratzeko moduko erakundea:
|
|
Kalte itzela dator, bestaldetik ere, erregistroaren eskubideak, neurrikoak nahiz gehiegizkoak izan, molde eztabaidatsuan batzen direnean. Halakoetan eskubide horien kobraketa uztarturik dago zuzenbidearen arazorik latzenekin eta zerga biltzaileak edo zerga errentariak eskura
|
du
, itun misteriotsu hori dela bide, botererik arriskutsuena. Erregistroaz esan dugun gauza bera esan daiteke hipoteka kodeaz.
|
|
Erakunde horietan, ñabardurak baztertu eta ez ditzagun ugaritu aurreko arreta pisuegiak; batera ditzagun ogasunaren eta legeriaren asmoak. Orain artekoak ongi azaltzen digu gai honetan eskubideen desmasiak zerga kopurua urritu egiten duela eta ogasunak berak ezin
|
duela
herritarra kaltetu, bere burua ere kaltetu gabe.
|
|
Alderantziz, lur goldaketak sustatu eta jabe handiak bultzatu dituzte, eurak eurenez landu ezineko lurrak saltzera. Bi biok ere baliabide errazak eman dizkiete baserritar nekazaleei, hain zuzen ere, besoak aberastasun sortzaile
|
dituztenei
, euren buruak lurren jabe egiteko. Hori gorabehera, ezin izan ditugu ezkutatu legeria sailkatu eta korapilatsu bati loturik egon daitezkeen makur handiak.
|
|
Ezkontza kontratuek leku berezia
|
dute
Kode Zibilaren proiektuan.
|
|
Senar emazteek askatasuna
|
dute
, horren ondorioz, euren arteko itunak egiteko, lege zehatz horri egoki baderitzote.
|