|
2000
|
|
|
Euskal Herrian eta Irlandan kokaturik daude, bere esperientzian oinarritu baita liburuak idazteko. Baina, islatu nahi
|
duen
errealitate horri fantasia erantsi diola nabarmena da.
|
|
|
Zer axola niri zientzia, jende hori egon, badago, bai, eta kitulis. Ezin
|
dugu
errealitate hori ezkutatu.
|
|
2001
|
|
|
Zeren errealitatea ez baita mezu huts. Artistak errealitatea adierazten duenean bere poemetan ez
|
du
errealitate hori kutxa huts bateko haizea bezala agertzen, joera eta helburu moral zein politiko batekin ari da, irakurleak bere helburuak atera ditzan (Litvak, 1988, 26).
|
|
|
...o beste zerbitzu eskaintzaile batzuek eman behar dituzten albora utzita; hau da, demanda jaso duen bidai agentziak ezin dio uko egin eskainitakoa baino maila apalagoko zerbitzuak ematearen erantzukizunari eta horren aurrean aitzakia moduan esan eskainitako produktu turistikoan izan diren akatsak Kubak ¿ bidaia Kubara egin baitzen ¿ bizi duen gabezia egoera orokorrak eragin dituela; mundu guztiak
|
du
errealitate horren berri eta herrialde haren egoeraren ondorio da, baina horrek ez du esan nahi gabezia horiek turistek ere jasan behar dituztenik, eskaintzan horrelakorik jasotzen ez bada.
|
|
2002
|
|
|
Adierazle sistema batek egoera soziolinguistikoarenberri zehatza eta jarraia eman du, aztergai
|
dugun
errealitate horren sail garrantzitsuenetan. Horrela, egoeraren berri eman ez ezik, horren bilakaera ere hartuko du kontuan.
|
|
2003
|
|
|
Problema latza dugu hor. Agintariek eta politikoek orobat ez
|
dute
errealitate hori bere gordintasunean onartu nahi, estatuaren egungo ereduak arazoa azalaraziko duelako eta alderdiei elektoralki porrot itzela ekarriko liekeelako. Eskuinak nahiz ezkerrak, Frantziako egungo estatua deszentralizatzeko beharra aipatzen badute, bertako errealitatearen eta Europako errealitatearen arabera, ez dute inolako arrakasta politikorik izanen hauteskundeetan.
|
|
2007
|
|
|
Esan dezakegu, beraz, oinarrizko" euskal hizkuntz komunitate" bat egon badagoela eta, zentzu honetan, hezkuntzak nahitaez egin behar
|
duela
errealitate horri buruzko hausnarketa, horretarako gu jarraian orain arte azaldutako hainbat ideiez baliatuko garelarik. Kontua da, hasteko, egoki dirudiela euskal nortasun sozio-kulturalari espresuki erantzungo dion hezkuntza baten beharra aldarrikatzea:
|
|
2009
|
|
|
Horrek guztiak nobela bat dela ahantzaraziko zuen beldur nintzen, azaldu du Etxenikek. Lan horretan beretik asko jarri duela azaldu du, lanik intimo eta pertsonalena da, ez naiz inoiz hainbeste hurbildu hemen
|
dugun
errealitate horretara.
|
|
2011
|
|
|
Lurrak berriztatu dezakeena baino baliabide gehiago kontsumitzen ari gara (heren bat gehiago, hain zuzen), eta xurga dezakeena baino hondakin gehiago irentsarazi nahian ari gara (aldaketa klimatikoa eraginez, besteak beste). Gizarte aberatsok
|
badugu
errealitate hori ezkutatzeko modurik, kalteok bi modutara inorenganatuz: espazioan, sistemaren periferiara bidaliz; denboran, etorkizuneko belaunaldien lepotik biziz.
|
|
2012
|
|
|
%13, 9koa zen 1991 urtean eta %13, 5ekoa 20 urte geroago (%3, 3ko hazkunde erlatiboa). Hedabideen kontsumoari dagokionez, ez
|
dugu
errealitate hori sakon aztertzeko betarik izan, baina ditugun datu partzialei jaramon eginda, pentsa daiteke euskararen erabilera ziurrenik jaitsi egin dela hedabideen kontsumoa bere osoan hartuta.
|
|
2016
|
|
|
Gizakiak errealitatea ezagutuko badu, eragin egin behar
|
du
errealitate horretan, eta, horretarako, errealitate hori manipulatu eta eraldatu egin behar du. Haurtxoak objektuak erabili eta ukitu egin behar ditu, zeren horrelaxe ezagutuko baititu.
|
|
2017
|
|
|
%28 ereduan zegoen eta %19 A ereduan. Aurrerapen handitzat jo ahal
|
dugu
errealitate hori, kontuan izanda ikasturtean atzerritar umeen erdia A ereduan matrikulatuta zegoela. Baina ikasle guztiak hartuta, ereduan Haur Hezkuntzan %76 egon da ikasturtean, Lehen Hezkuntzan %71 eta DBHn %60 Datuek adierazten dute, beraz, alde handia dagoela oraindik autoktonoen eta atzerritarren jokaeraren artean seme alabek eskolan euskara ikasteari dagokionez; atzerritar umeak hein txikiagoan daude eskolatuta ereduan, eta gehiago A eta ereduetan (eta G ereduan Nafarroan), ume autoktonoak baino.
|
|
|
Edozein modutan ere, argi dago gure hezkuntza sistema klase aldagaiak zeharkatuta dagoela. Uste
|
dut
errealitate hori herrigintzaren arloan arreta gutxiegi jasotzen ari dela, ziur asko bereziki arantzatsua gertatzen delako, baina ezin izango da betiko ekidin. Gure buruari galdetu ahal diogu, halaber, gaia noraino interesatzen zaien gobernatzen gaituzten politikariei.
|
|
2018
|
|
|
Gure hizkuntzaren kasuan, hemendik hamarraldi batzuetara gutxiengo izango dira erdaldun peto petoak, baina, hala ere, gehiengo izango dira gaztelania lehen hizkuntza izango dutenak. Ausardia behar
|
dugu
errealitate hori ezagutu ondoren, onartzeko, bestela ez baitugu hizkuntza aurrerabidean jarriko. Erronka transbertsaletan, motibazioa aipatu behar.
|
|
|
–hirugarren plano aldaketa?. Jakin bagenekien haren senarra mekanikaria zena, gu lako behargina, azken finean, eta beti pentsatu genuen Nerek ez
|
zuela
errealitate hori inoiz jasan eta gugan hartzen zuela mendekua. Ez dakit etxean harremanak zelakoak ote ziren, baina beti pentsatu genuen senar langilea azpiratzeko gai ez zelako jokatzen zuela hain zikoitz gurekin.
|
|
|
Euskarazko kulturaren kontsumoaz ari garelarik, ezin
|
dugu
errealitate hori bistatik galdu.
|
|
2019
|
|
|
Izaro Arroitak ere, bere doktorego tesian adierazten duen moduan," oro har euskal literaturaren eklektikotasuna nabarmendu den arren, errealismorako bira orokor bat ikusi dute euskal literatura kritikariek; Euskal Herriko errealitate historiko politikoaz idazteko joera orokor bat" (2015: 25). Beraz, esan bezala, oso errealismo ezberdinak garatzen joan dira euskal autoreak eta kasuz kasu aztertu litzateke autore bakoitzak adierazi nahi
|
duen
errealitate hori zer nolako errealismo motan sartzen den, azken batean sailkapenen funtzio esplikatzaileak ez baititzake egileen erregistro eta estiloen barietateak prototipoen arabera desitxuratu.
|
|
|
transfoboa dena, baizik eta ingurua, gizartea, herria? ez agian zuzenean, agian inkapazitateagatik, edo ezezagutzagatik, baina azken batean ez
|
genuela
errealitate hori ulertu, eta ez ulertze horrek ere eragin bat izan zuela Moiorengan. Guregan jarri genuen ardura nolabait, eta horren aurreko erantzuna izan zen beste herri bat sortu behar dugula, beste gizarte bat, beste inguru bat behintzat, horrelako gauzak berriro ez pasatzeko.
|
|
|
Subjektuari, bere burua berretsi nahian hasten denean, ezinbestekoa zaio bera mugatzen eta ukatzen duen Bestea: bere burua iristeko, beharrezkoa
|
du
errealitate hori, bera ez den errealitate hori. Horregatik, gizonaren bizitza sekula ez da betetasuna eta atsedena:
|
|
|
Baina ez du galdu, hor dago, esku ahur irekian, zimurtua, denbora guztian bilatzen eta ukitzen ibili balitz bezala, galtzeko beldurrez edo, eta halaxe izan da, izan ere, Raimundo Silva horretaz gogoratzen ez den arren. ...o zen, lehen asmatu duena ez bezalakoa, eta dauden aukeren zerrenda aztertzen ari denean gogora etortzen zaio, eta absurdoa da ordura arte gogora etorri ez izana, ez dakiela ezer Maria Sararen bizitza partikularrari buruz, ezkondua, alarguna, ezkongabea edo dibortziatua ote den, seme alabarik duen, bere gurasoekin bizi ote den edo bietako batekin bakarrik, edo bietako inorekin ez, eta ezagutzen ez
|
duen
errealitate hori mehatxagarri bihurtzen da, zenbait aste direla inolako tinkotasunik gabeko hondarrezko zoru gainean eraiki ametsezko arkitekturak eta esperantza ergela inarrosi eta jausi egiten ditu, Eman dezagun zenbakia markatu eta gizonezko ahots batek esaten didala ezin duela telefonoa hartu, ohean dagoela, baina esan dezadan nik zer nahi dudan, mandaturik utzi nahi ote dudan, edo galdetu ed...
|
|
|
bakarrik bizi diren pertsonak, pisua elkarbanatzen duten lagunak, guraso bakarreko familiak... Egungo etxebizitza parkeak ez
|
du
errealitate hori islatzen, eta eraikitzen diren etxe berriek ere inertzia horri jarraitzen diote, hau da, familia tradizionalak
|
|
2020
|
|
|
Ez da dokumentaletan eta liburuetan soilik existitzen den zerbait, egiazkoa da, eta munduan zehar 200 milioi emakume baino gehiago dira ondorio hori sufritu dutenak. Nire testigantzarekin jendea hurbildu nahi
|
dut
errealitate horretara.
|
|
|
Eta zuk presio fiskala altxatzen baduzu, segun non eta zelan, zerga gutxiago batuta gera zaitezke azkenean. Ni ados nago presio fiskala handitzearekin, baina kontuan eduki behar
|
dugu
errealitate hori".
|
|
2021
|
|
|
" Pandemia tarteko, gure herrian familia bat baino gehiago poztu da sanpedroak ohi bezala ez ospatzeaz, egoera ekonomiko oso txarra dutelako, edo esan behar diete seme alabei ez dutela sosik zinera joateko... Antzezlana ikustean, nahi
|
dut
errealitate hori bizi duen umea identifikatuta sentitzea, eta alboan duenak, lagunarekin enpatia izatea".
|
|
|
Idazleak berak
|
badu
errealitate horren ebidentzia:
|
|
2022
|
|
|
Subjektuari, bere burua berretsi nahian hasten denean, ezinbestekoa zaio bera mugatzen eta ukatzen duen Bestea: bere burua iristeko, beharrezkoa
|
du
errealitate hori, bera ez den errealitate hori. Horregatik, gizonaren bizitza sekula ez da betetasuna eta atsedena:
|
|
|
Ezaguna
|
zuen
errealitate hori zinemagileak; ordura arte, bere filmak sortzeko traba ugari gainditu behar izan zituen. Eta egoera ez zen ezberdina izan 2009an Teherango indie musika klandestinoari buruzko Inork ez ditu katu persiarrak ezagutzen ondu zuenean ere —Zinemaldian erakutsi zuten hori ere, Zabaltegi sailean— Haren ondotik, eta, agintarien jazarpena zela eta, erbestera jo zuen.
|
|
|
Errealitate soziologikoak erakusten digu Kanadan zenbait nazio daudela (Langlois, 2018), eta horregatik erabiltzen da gero eta gehiago federalismo multinazional edo plurinazional terminoa Kanadako egoera deskribatzeko (Kanadako Gobernuarteko Arazoetarako Idazkaritza, 2017). Nolanahi ere, eragile politiko askok ez
|
dute
errealitate hori kontuan hartzen, eta, ezinbestean, horrek Quebeceko biztanleriaren parte handi bat erakunde politikoekin pozik ez egotea eragiten du. 1990eko hamarkadaren hasieran eztabaida konstituzional sutsuak izan ziren garaian, Maude Barlowk eta Bruce Campbellek honako hau adierazi duten konbentzimendu osoz:
|
|
2023
|
|
|
Historikoki, adibidez, artzapezpikutzaren agiri batek egiaztatzen du Mañeru «herri erabat euskalduna» zela XVIII. mendean; 2008ko ikerketa soziolinguistiko baten arabera, herritarren bi herenak eremu mistoan sartzearen aldekoak ziren, eta, gazteen artean, ia %90; hezkuntza alorrean, Garesko ikastetxe publikoan diren Mañeruko ikasleen %64 ereduan matrikulatua daude, eta, azken lau ikasturteetan, joera hori handitzen ari da. Hori guztia aintzat harturik, hautetsi guztiek uste
|
dute
errealitate horrek «legediaren babesa» behar duela eta hizkuntza eskubideak zabaltzeko eskaerak ez diola inori kalterik egiten.
|
|
|
Aukera ematen dute aurrean
|
duzun
errealitate horri ihes egiteko, tarte batez. Pandemia garaian anitzek bilatu zuten liburuetan behar zuten ihesbidea, baina bertze batzuei kontrakoa gertatu zitzaien:
|