|
2000
|
|
|
Eta erraiten zenidan: " Ez al zaizu iduritzen, Joanes, ezen erregeren egite hura bere boterea erakusteko modu bat zela, zeren erdi hilik zegoena piztu baitzen, eta zeren halatan eman behar
|
baitzuen
Jainkoaren iduria, zeina leku guztietan dagoen?"
|
|
|
Ahantzia nuen nik, ordea, ezen Alain Coup d’Œil en Frantzia berezi hartan Alain Coup d’Œil bera
|
genuela
Jainko eta errege, eta berari zegokiola, ondorez, azken baldintasunen ezartzea. Eta orduan erran zidan:
|
|
|
Izan ere, Kristo gizon guztien salbatzerat etorri zen, eta, horregatik, pobre jaio bazen ere, aberatsena ere bada pobreena bezainbat, errege magoena eta artzainena, gurea eta haiena. Baina mundu honetan bakoitzak bere maila eta bere gradua du, eta bakoitzak bere mailatik adoratu beharra
|
du
Jainkoa: aberatsek beren aberastasunetik eta pobreek beren pobretasunetik...
|
|
2001
|
|
|
Mendebaldeko gizartean badakigu ekaitzak ez
|
dituela
jainkoen izaera aldakorrak sortzen, badakigu Lurra borobila dela, Eguzkia izar bat eta Ilargia gure satelite naturala, badakigu grabitatearen legeak mantentzen gaituela lurrari itsatsita (zentzurik fisikoenean bederen) eta badakigu izarrak ez daudela sabai erraldoi beltzean zintzilik. Alegia, gero eta gehiago ezagutzen eta ulertzen dugula gure inguruan gertatzen dena.
|
|
|
Alabaina, nobelaren garapenean hainbesteko garrantzia izan zuten planteiamendu estetiko eta filosofikoak irauli ahala, dagoeneko XIX. mende amaieran bertan, erlatibismo filosofikoaren ildotik, Literaturan eta Artean" begiaren diktaduratik" (ik. Ernst H. Gombrich) ikuspuntu desberdinen garrantziara pasako gara11 Henry James() idazle iparramerikarrak bere nobelei egindako hitzaurreetan aldarrikatu zuenez, idazleak kontakizun duenaren aurrean kokagune bat, ikuspuntu bat, hartu behar zuen, ordurako ezinezkoa baitzen nobelagintza dezimononikoan narratzaileak
|
zuen
Jainko lekua sinestu eta defendatzea.
|
|
|
Charles Darwinen sasoian uste zen munduak 6.000 urte
|
zituela
Jainkoak sortu zuenetik, Adan eta Evaren ondorengo belaunaldi ia guztiak erregistraturik baitzeuden. Charles Darwinek 300 mila urtetara luzatu zuen denbora hori.
|
|
|
Badoazke lasai Josetxu eta Txantxo Miamira. Han nonbait, urruti behintzat, edukiko ahal
|
ditu
Jainko urrikaltsuak!
|
|
|
Jainko bila dabilela esan daiteke. noski, Orixeren antzera, nahi
|
lukeen
Jainko hori ez baitu ezagutzen eta zalantzarik gabe aitortzen. Nolabait ere ezagutzen du, ordea, Pascalen hura (eta barka besterena baldin bada, Pascalena izan beharrean) egia baldin bada:
|
|
2002
|
|
|
Eta brankak elkarren parean zirela, bi biek lortuko zuketen menturaz garaipena, Kloantok bi ahurrak itsasorantza luzatuta askatu ez balitu arrenak, bere agintzariak entzuteko otoi eginez jainkoei: . Nik urratzen dudan itsaso zabalaren agintea
|
duzuen
jainkook, atseginez eskainiko dizuet hondartza honetan zuen aldareen aurrean zezen zuri distiratsua, hitz ematen dut, eta uhin kresaltsuetara jaurtiko ditut honen erraiak opari gisa, eta uholdeka isuriko dut ardoa?. Hau esan eta sakonean, uhinen azpian, Nereida abestalde osoa entzun zen, eta Forko, eta Panopea birjina; eta Portuno jainkoak berak, bere esku eskergaz bultzatu zuen estropadan eta Noto edo hegodun gezia baino zaluago doa hegaz lehorrerantz, portu barruan desagertuz.
|
|
|
Gero asaben gaitzak, boterezaletasunak, oztopatu zituen asmo horiek eta zorigaiztoko borroka sortu zen hortik, nahiko hasiera lasaia izan bazen ere. Bikiak zirenez eta adinaren begiruneak ezin bereizketarik egin zezakeenez, Romulok Palatium eta Remok Aventinum mendixka hartu zuten leku sakratu bezala augurioak ezagutzeko, leku haiek euren babespean
|
zituzten
jainkoek aukera zezaten augurioen bitartez zeinek emango zion herri berriari izena eta zeinek aginduko zuen eraiketaren ondoren.
|
|
|
Eta kito. Bai baitirudi hauts zuri horrek beste maitalerik onartzen ez
|
duen
jainko jeloskorra gordetzen duela bere baitan. Eta nik ere maitale zaharra ahaztu eta heroina egin ninan maitale berri, paradisu artifizial hartan.
|
|
|
–ihardetsi zion amak– Sara baino zuhurragoa uste hindudan... Ez al dakin, bada, hortxe
|
ditugula
Jainkoaren manamenduak, eta legea beti izan dela lege, mundua mundu denetik?
|
|
2003
|
|
|
herri orok daukala Jainkoa bere erara gurtzeko eskubidea, eta Jainkoak ez zuela inongo herririk bereizi. Eta batzuek Itun Zaharreko Kondaira idatzia izan duten arren judutarrak Moisesena dela uste den Tora delakoa, edota musulmanak Mahomarena dela dioten Korana, kasu, euskaldunak bezala hizkuntza ezagutzen ez zuten beste herriek ere
|
bazutela
Jainkoarekin eginiko Ituna, aldian behin egiten zituzten jatorrizko ospakizunen liturgiatik sortutako ahozko literaturan gorde izan dena. Are gehiago, azkarrago konektatu omen zuten herri hauek Ebanjelioaren espirituarekin Ituna idatzia zutenak baino.
|
|
|
Zer indarra ez
|
du
Jainkoaren hitzak! Hasiera liburuan errana da, Jainkoaren hitzak dituela egin, eginak diren guztiak, zerua ta lurra, horko izar, argi, arrain, xori, landare, abere guztiak, eta gizon emazteak berak ere.
|
|
|
XIX. mende hasierako krisialdi orokorrean praktika mota horiek guztiek ugaltzera jo zuten. Baina gainerako lapurreta moduak gizaki artean gertatzen badira, beste
|
hau
Jainkoari egiten zaion ebastea da. Herritarren eta apaizen artean honako hitzarmena egina balego  bezala da:
|
|
|
bat batean, eta era ezin esanguratsuagoan, predikariak bizkarra ematea entzuleei. Horrela egiten zuen Palaciosek sermoiaren erdian, beren okerrak zuzentzen ez
|
bazituzten
Jainkoak ere bizkarra emango ziela ulertzera emanez entzule izutuei. Aresok ere erabili zituen antzeko taktikak, une larrietan bereziki, 1837an Frantziara iritsi zenean bezala.
|
|
|
Diotimaren arabera maitasuna ez da ez itsusi ez gaizto, Sokratesek bere hitzaldiaren hasieran zioen bezala, eder eta itsusi, on eta gaiztoaren arteko zerbait baizik, iritzi zuzena jakintza eta ezjakintasunaren arteko zerbait den modu berberan. Faltan dituen ezaugarri horien ondorioz ezin
|
du
jainko izan, nahiz eta ez izan izaki hilkorra ere, bion arteko zerbait baizik: jeinua (daimon) da eta mundu material eta espiritualaren arteko lotura lanak betetzen ditu.
|
|
|
Nik lehenik nola hitz egin behar dudan esan nahi dut, eta gero hitz egin. Aurretik hitz egin duten guztiek, nik uste, ez
|
dute
jainkoa goretsi, jainkoak dakarzkien mesedeengatik gizakiak zoriondu baizik, nolakoa izanik egin dituen opari horiek ez du inork esan. Modu zuzen bakarra dago ordea edozeri bu195 ruzko edozein gorespen egiteko:
|
|
|
4, 5, 6 Gizakiak
|
duen
Jainkoaren itxuratze horrek ezagutarazten digu zer den haren izaera, zer haren erlijioa, eta zertan duen oinarri haren lege lehenak: haste hastekoa da Jainkoaren itxuran heztea, eta bizitza eta zoriontasuna izan behar duen on gorena edukitzeko gai izatea; erlijioa bera ere bai, horixe baita haren lege guztien bilketa eta bizitza horretara daramaten argia eta bidea baino ez dena; eta, azkenez, lege nagusia, erlijioaren espirituak, on goren hori bilatzeko eta maitatzeko agindua ematen diona, hara joan behar baitu bere indar guztiekin, espirituz eta bihotzez, bi biok osatuak baitira on hartaz jabetzeko.
|
|
|
Bitzuok dira, kontrajarriak baino, elkarren osagarri eta banaezinak. Lege guztiak batuketa baten partaide dira, eta batuketa eta sistema oro biltzaile horrek oinarria eta gailurra
|
du
Jainkoak sorturiko Kreazioan. Horra lege guztien araugarritasuna eta aginpidearen sustrairik sakonena.3
|
|
2004
|
|
|
Zerbait horri esker lor dezakegu mota orokorreko aprioriko ezagutza.Kanten fdosofia morala ere bere filosofia teorikoari iotuta dago. Kanten aburnz, guremoraltasunaren baldintza beharrezkoa delako
|
dugu
Jainkoaren existentziaren uste justifikatua. Sistemaren organismoak (gizakiak, animaiiak, landareak, etab.) dira Kantek deituriko, izadiaren helburuak?
|
|
|
Dakigun legez, Hegclek gogor eraso zion ikuspegi horri, noski, sentimendua onartzen ez zueiako.ahulegia iruditzen zitzaiolako baizik Jainkoarcnganako bidcan. Jainkoaren ezagutzan ezindela arrazoia alde batera utzi pentsatzen zuen Hegdek.Baina Schleiermachcrrek cz
|
zuen
Jainkoa ezagutu nahi, sentitu baino. Erlijioarenmuina ez zen, bere iritziz, pentsatzea edo ekitea, sentitzea eta hizitzea baizik.
|
|
|
–Hori ere egin zezakeat, seme! Izan ere, arbitro guztien arbitroa
|
duk
Jainkoa, eta haren borondatea irabaziz gero, auskalo...!
|
|
|
Horregatikazpimarratzen du Heinek alderdi hau. Moses Mendelssohn-ek 1785ean Jainkoari buruz idatzitako liburuan kritikatzen zuen" Kant orosuntsitzailea", bereziki" froga tzen"
|
zuelako
Jainkoaren ezagutza ezinezkoa dela. " Jainkoa ez da Nitaz at dagoen izakia, Nigan dagoen pentsamendu soila baizik.
|
|
|
Descartesek buruan
|
duen
Jainkoak, bada, balio du ez inor bekatutik salbatzeko edo zigortzeko, baizik eta munduaren ezagueraren oinarria izateko; eta ez dira kontuan izango hemen fedea sustatzeko oso garrantzitsuak izan zitezkeen beste zenbait ezaugarri, elizak beti gogoan zituenak. Horregatik, hemen, Jainkoaren eginbeharra izango da Ni pentsatzailea, ideiak dituena, oraindik bere barrukotasunetik irten ezin duena, kanpoko munduarekin uztartzea, eta ideien euskarria dela ez ezik, baita euren artean ordena, hierarkizazioa, badagoela erakustea ere.
|
|
|
Eta natura perfektua bada bere osotasunean eta baita bere zatietan ere, zer egiten du hor txertatuta gizabanako akastunak? Esan dugu gizakia inperfektua izateak ezin
|
zuela
Jainkoaren inperfekzioa ekarri, baina gizakia naturaren zati eginez, al dugu hemen esan gizakia akastuna bada, natura akastuna dela. Egia esan, Jainkoari dagokionez badago funtsezko ezberdintasun bat arazoa konponerrazagoa bihurtzen duena, gizakia ezin delako, inondik ere, Jainkoaren zatia izan.
|
|
|
Kontuan izanda Descartesen helburua dela mundu naturalaren azalpen razional eta zientifikoa bermatzea, naturaz gaindikoaren ezaugarriak
|
dituen
Jainko horrengandik mundu fisikorako jaitsiera nahikoa korapilatsua izango da. Ez da makala izango hor eman den jauzia!
|
|
|
Ez da ahaztu behar, hasteko, Jainkoari buruz orain arte kontuan hartu duen hipotesi bakarrean bera iruzurtitzat jotzen zuela eta ikuspegi hau ez datorrela larregi bat berak buruan
|
duen
Jainkoaren ideiarekin. Are gehiago, Descartesek beharrezkoa du modu batean edo bestean Jainko iruzurtiaren hipotesi hori baliogabetzea, gero Jainkoaz hausnarketa egin ahal izateko.
|
|
|
Orobat esan zezakeen etikaz. Eta nolabait esan egin zuen farisauei zorrotz adierazi zienean larunbata (orduko agindurik nagusietako bat) gizakiarentzat egina
|
zuela
Jainkoak, eta ez gizakia larunbatarentzat (Markos 2, 27). Izan ere, gizakiarentzat ona dena izan behar du helburu eta jomuga aginduak.
|
|
|
Horiek guztiak irakurrita eta berrirakurrita nekez antzeman daiteke Jainko transzendente baten irudia. Aipatu testu eta testuinguruen arabera, Wittgensteinek hizpide
|
duen
Jainkoak areago dirudi baztertu ezinezko erreferentzia kultural eta argumental bat errealitate transzendente bat baino. Wittgensteinen Jainkoa mundu logikoaren sustengu (autodisoluzio?) ontologiko bat bailitzan agertzen zaigu, munduaren (hizkuntzaren, gertakarien, esperientziaren) mugak zedarritzen dituen errealitate immanentea, munduari eta hizkuntzari (bizitzari) oinarri eta zentzu ematen dion errealitate immanentea.
|
|
2005
|
|
|
Gure haur denboran entzuten genuen" deabrua sar balakio"," deabruak eraman dezala"," leher egin dezala" eta horrelako. Deabruari zitzaion eskatzen gaizkia egitea, nahiz otoitz horrek ez
|
zuen
Jainkoari eginik baino efikazitate gehiago, deabruari egina izana gatik!
|
|
|
Hark ere estatu graziaren beharra bazuen! Elizako buruzagien erabakiz, zenbat eta zenbat apez eta kargudun ez
|
du
Jainkoak lagundu behar izan, delako grazia horretaz Elizako historian barna, itxura guzien arabera ez baitziren batere, emana izan zitzaioten lanarentzat eginak.
|
|
|
Amodioa ez den pundutik, ez da gehiago batasunik. Amodiorik ez den pundutik, gizonak bereizia
|
du
Jainkoak bat egina. De facto dibortziatuak dira eta ez daitezke senar emazteak ifernuan bizitzera kondena lur honetan.
|
|
|
" Zuek guziz onak izan zaitezte, zeruko aita guziz ona den bezala." (Mt 5,48) Hori erranez Testamentu Zaharra beretzeaz besterik ez zuen egiten Jesusek: " Izan saindu, ni Jauna,
|
zuen
Jainko saindua bainaiz." (Lb 19,1)". Saindu hitz hori lehen jinarentzat bali dela erakusteko bezala," amodiorekin behatu zion" (Mk 10,21) aberats gazteari erran zion:
|
|
|
Baina ez da hala gertatzen bertuteari iraunkortasunez hori berezko zaiolako, ezpada arrazoimen zuzenak, bertutea beti bidelagun duen horrek, batzuk moderaziora behartzen dituelako eta beste batzuk, aldiz, ahalik eta urrunen joatera behartzen dituelako. Hartara, ezin
|
dugu
Jainkoa gehiegi gurtu. Ez da sineskeria Jainkoa gehiegi gurtzea, okerretara gurtzea baizik.
|
|
|
4 Arrotzek, nonahitik etorrita ere, hebertarren legeen mendeko izan ez eta legezkoa
|
zuten
Jainkoa gurtzea Jerusalemgo tenpluan eta sakrifizioak eskaini, israeldarrentzat gordetako lekutik at, eurentzat jarritako toki berezi eta bakanduan. 1 Erregeak Vulgatan horren ordaina delarik 3 Erregeak 8, 41; 2 Makabearrak 3, 35; Joan 12, 20; Eginak 8, 27 Ez Eliseok Naaman siriarrari, ez Jonasek ninibitarrei, ez Danielek Nabukodonosorri, ezta beste igarleek Tirokoei, moabitarrei edota egiptoarrei ere, ez zieten egundo esan Moisesen legea onetsi behar zutela ezinbestean.
|
|
|
Muinak inarrosiko ditiat: bata ez
|
duzu
jainkoaz besterik zerbitzatuko eta bigarrena ez duzu hilen. Biak abantxu larrantzi ditiat sarjentu asto harengatik!
|
|
2006
|
|
|
ez dagokiola gizakumeari giltzarria
|
duten
Jainkoen epaia:
|
|
|
Munduaren xede bakarra Jainkoa gorestea da, hautaturiko kristaua ez da existitzen Jainkoaren handitasuna munduan areagotzeko baizik, dagokion heinean bere prezeptuak betez. Nolanahi ere, kristauek obra soziala egin dezaten nahi
|
du
Jainkoak, bizitza sozialaren egitura prezeptu horietara egokitu eta helburu haren arabera antolatu dadin nahi baitu. Kalbinistaren lan soziala munduan in majorem Dei gloriam soil soilik egiten da.
|
|
|
Adorno k, ostera, traszendentzian bilatuko du deskantsua eta babesa. Moralari dagokionez, ezer exijitzen ez
|
duen
Jainko baten alde agertuko da; beldurrik eragingo ez duen Jainkoa. Horkheimer ek ere klabe erlijiosoan formulatu zuen bere esperantza:
|
|
|
Ebanjelio kutsua du horrek, Mateoren liburukoa. " Utzi haurrei niregana etortzen, ez galarazi, horrelakoek
|
baitute
Jainkoa errege. Benetan diotsuet:
|
|
|
Bizitza zoriontsua, jaiak, ospakizunak, poesia lehiaketak, opariak, oturuntzak, abegitasun erakuspenak..., dena ez zen pakea eta elkar hartzea jainkozkoen artean: aristokratikoak izanik, bortxa eta gerra maite
|
zuten
jainko andere homerikoek. Hori nabarmena da jainko eta jainkosek beren artean dauzkaten borroka eta liskarretan, edo, giza abereen gerratan esku hartzen dutenean.
|
|
|
Eman lezake, Tifoiren aurka eta Diganteen aurka borrokaturik, ikasitakoa denen aurrean erakutsi nahi duela Zeusek; eman lezake sortu duen makineria eraginkorra dela frogatu nahi
|
duela
jainko eta andereen begietara.
|
|
|
Zentzu horretan, interesgarria da azpimarratzea Zeus dela hilkorrekin harreman zuzena ez
|
duen
jainko bakarra: hilkorrei aginduren bat eman behar dienean Iris, Amets, Zurrumurru edo beste edozein mezulari bidaltzen die13, axolatuko ez balitz bezala, hilkorrekiko harremanak kutsatuko balu bezala.
|
|
|
Aparte eserita, ez baita kezkatzen eta asaldatzen: egiazki uste
|
du
jainko hilezkorren artean gorenena (apustoj) dela indarrean (kaptei) eta oldarrean (senei) (Homero, Iliada, XV, 105).
|
|
|
Uste
|
baitu
jainko hilezkorren artean egiazki dela gorenena (aristoj) indarrean (katei) eta oldarrean (sSenet.) (Homero, Iliada, XV, 108).
|
|
2007
|
|
|
Jesusek ihardesten dio: ez othe darotzut erran, ezen sinhesten balinbaduzu, ikhusiren
|
duzula
Jainkoaren indar ospetsua?
|
|
|
Hots, harira etorriz, hitz hauek jarri ditu Dawkinsek Einsteinen ahotan: . Ez
|
dut
Jainko pertsonal batengan sinesten; eta ez dut neure irizpide hau sekula ukatu. Hain zuzen, argiro azaldu dut ideia bera behin eta berriz.
|
|
|
Edo deus ere ezin
|
dute
jainkoek, edo ahal dute. Bada, ezin badute, zertarako zabiltza erreguka?
|
|
|
nahiz eta hori batik bat eta berbaitan determina zezakeena erabat kanpora utzi dugun»). Ezagutza analogikoak ez
|
du
Jainkoa berbaitan determinatzen, baizik eta haren munduarekiko edo gurekiko erreferentzian bakarrik «eta ez daukagu gehiagoren beharrik», erabakitzen du Kant-ek.
|
|
|
Horko jendeek beren lagunak eri direlarik arboletarik zintzilikatzen dituzte, zoriek jan ditzaten. Diote, hobe
|
dutela
Jainkoaren aingeruen baz  ka bezala finitu, lurreko har zikinen janari baino; zakurrak erien hiltzeko hezten dituzten bertze bat bada haren ondoan. Hor, diote eri direnek oinaze sobera jasan lezaketela bertzela eta hobe dutela sufritu baino mila aldiz hil; bertze irla multzo baten ondotik duzu Milka.
|
|
|
Ta onoko au: " Argituko aal
|
ditu
Jainkoak guztion begiak, gure izkuntzaren onerako". Itz auetan dago Mitxelenak Olabide’ri egin dion kritikarik zorrotzena.
|
|
|
haren lekuan egitura logikoa (logos) lehenetsi zen; diskurtso adierazle eta frogagarria bilatzen zen342 Diferentzia hori egiten du Aristotelesek, esaterako, Miletoko Tales aurkezten duenean: ez
|
zituen
jainko andereen mitoak narratzen eta demostrazioak erabiliz hitz egiten zuen343.
|
|
2008
|
|
|
Emaitza Kreazioa zen, Genesiak deskribatzen zuen bezala, eta bederatzi eszenatan banatua. Eszena nagusia Adamen Kreazioa zen; bizitza sortzeko ahalmena
|
duen
Jainkoaren eskua ez zen gai berria artean, baina ordura arte inoiz ez zen horrelako indarrez adierazi. Ia ia elkar ukitzen duten hatzen irudia ikono unibertsala da gaur egun.
|
|
|
–Gutxi, asko? zer dira hitz horiek, ordea, gugandik guztia nahi
|
duen
Jainkoarentzat. Ona izatea ez baita nahikoa Jainkoaren begietarako, zeren Jainkoak onak baino hobeak nahi baikaitu, baita hobeak baino hobeak ere?
|
|
|
Mistikoa zen, haren olerkien bidez Euskal Herria eta Jainkoa aldarrikatu nahi zuelako. Uste
|
zuelako
Jainkoa eta Euskal Herria batuz, mendez mendeko bizia izango zuela bere aberriak. Herrizalea zen, penaz ikusten zuelako Donibane Lohizune sorterriak euskarari bizkarra nola ematen zion.
|
|
|
–Gutxi, asko... zer dira hitz horiek, ordea, gugandik guztia nahi
|
duen
Jainkoarentzat. Ona izatea ez baita nahikoa Jainkoaren begietarako, zeren Jainkoak onak baino hobeak nahi baikaitu, baita hobeak baino hobeak ere...
|
|
|
Komunikatzeko bi era izan litezke (edo, librekitxo pentsatzera jarrita, komunikatzeko era bat izan liteke" ja (ki) tea"). Jainkoa maite
|
zutenek
Jainkoa jan egiten zuten komunioan, eta pertsona bat itsutuki maite duenak hura jateko gogoa izan ohi du maiz eta hari zerbait jateko gogoa maizago. Baina inportanteena honako hau da:
|
|
|
Asmatu duenean soka tira bat dutela hor antolatua, besteak beste meza denboran, izugarrizko hasarrea jeusten zaio bihotzera. Bere baitan erabakia du zer moldez behar
|
dituen
Jainkoaren izenean gaztigatu.
|
|
2009
|
|
|
Jainkoaren hitzik ez eta arrazoimenaren argirik ezean, bihotzera jotzen du berriro, maitasunera: " Zoritxarrez, ez
|
du
Jainkoak hitz egiten; baina behartiak hitz egiten didate haren ordez, edo Hark hauen ahoaz. Maite deia da berena, eta Jainkoak berak deitzen nauela iruditzen zait, zergatik garbiro ikusi ez arren.
|
|
|
Eskalea atzetik etorri eta aitonari lepotik heldu zion,, egin dezagun borroka, hala nahi
|
du
jainkoak?. Aitonak kolpe batez eskalearen besarkada askatu eta ez zuela berarekin borroka egingo esan zion, ahotsa altxatu gabe.
|
|
|
Kristaua gerran bizi da, eta bere kausari bihotz osoz emana. Giza bizitzak zentzurik ez
|
du
Jainkoaren soldaduska hori ez bada: –Si la vida no tuviera por fin dar gloria a Dios, sería despreciable, más aún:
|
|
|
4, 2). Are, Descartesek elkarlotu egin
|
nahi
bazituen Jainkoaren existentziaren eta arimaren hilezkortasunaren frogak, biak filosofiaren fundamentutzat ezartzeko, Humerentzat alderantziz, the doctrine of the immateriality, simplicity, and indivisibility of a thinking substance is a true atheism?. Humeri asko zor dio Kantek, eta hala darrai berak ere metafisika dogmatikoa (kartesiarra) txikipuskatuz:
|
|
|
–Arkaitz gaiñeko elorri/ bustigei barik urte bi? poema (E, 109 zenb.), agerpeneko lehortearen legendaren haritik, gerraosteko Euskal Herri Estatuak bezala Elizak gaitzetsi, aliatuek abandonatuaren irudi bat da(, uraren billa erro kixkurrak/ alperrik mindu ebazan?), inork munduan ongi nahi ez
|
duenean
Jainkoak errukiz begiratua:
|
|
|
Esan nahi baita, bizi honetan heriotzaren ondoko patuari begira behar dela bizi, zigor ikaragarrien beldurrez. (Platonek Hiriaren zerbitzuan nahi
|
zituen
Jainkoak, eta infernua ere. Eta Nietzscheren esanean kristautasuna ez da besterik herriarentzako platonismoa baino).
|
|
|
Eta ulertzen da: gizakia ezin da izan gizakia, hots, ezin da bere buruaren egilea libre izan, nolakoa izan behar
|
duen
Jainkoak diktatzen badio. Kristautasuna, Eliza, etab., gizakia eta gizartearen estekadurak baino ez dira hortaz(, je ne connais qu, une Église:
|
|
|
Hobeto ezagutzen dugun Heladen, K. a. VI. mendean halaber (Budaren garai berean hortaz, eta erlijio juduak ere Babiloniako desterruan bere forma landatua lortzen zuen tertzio bertsuan) Xenofanes honela trufatzen zen bere herrikide ez filosofoak erasiatuz: . Hilkorrek uste
|
dute
jainkoak jaio egin direla,/ eta haien jantzi, ahots eta gorputza dutela? (fragm.
|
|
|
Gizarte primitibo txikietatik handiagoak sortuz joan ahala (botere batek bortxaz elkartzera behartuak gehienetan, edo truke komertzialek harremanduak), jainkoteria nabar hori guztia harremanduz, nahastuz, elkartuz joan da herriak eta jendeak bezalaxe. Jatorrian zerikusirik ez
|
zuten
Jainkoak ahaide bilakatu dira, eta berez elkarrekin zerikusirik ez zuten mitoekaz ikaragarri bat nahas mahastu da. Kaos horretan ordena pixka bat sortzeko, Jainkoen artean familiako erlazioak asmatu dira (Jainko lokal hau eta zerikusirik ez zuen beste hura orain anai arrebak edo senar emazteak dira; edo batek besteari lekua kendu dio, baina mitoaren zati bat gorde), Jainko guztien gizarte bat edo familia bat, nahiko kaotikoa.
|
|
|
irakurtzeko gai izan zirèn bi emakumek auskalo zer idatz ziezaioketen elkarri, ez zuen jakin ere egin nahi! ...zeba Ernestinak inoiz eman ziòn irakaspena?. Jendea estutzen baduzu, jendeak estutuko zaitu??, erdibidea bilatzera bultzatu zuena, bide estutik ihesi, eskrupuluak ez zituen jada garai bateko etsai?, bi emakumeei elkarri idazten utziz baina elkar ikusten ez; hala, bada, Maria Bibiana lasai zegoen, ahizparen eta Txaroren arteko bitartekaritzak maila bateko arazoak (moralak) zekarzkion arren, ez ote
|
zuen
Jainkoak, beste ikuspuntu batetik, jardun hartarako aukeratu. Zeren, baldin eta gauzak bere bidetik ateratzen baziren, bera hantxe egongo baitzen, balizko okerrak zuzentzeko eta berbideratzeko prest?, baina ez zegoen lasai; atea zaintzen egon behar izateak, gainera, baita Adaren barre txikiek ere, tentsio puntu bat erantsi behar zioten bere nerbio sistemari; afalordua ere gainean zuten?; esan nahi baita Maria Bibianak askoz arrazoi gehiago zituela lasai ez egoteko lasai egoteko baino:
|
|
|
Horrek erantzun bakarra du: zuk ez
|
duzu
Jainkoa adiskide min konfiantza osokotzat hartzen, eta hartu zenuke noizbait?
|
|
|
haren kanonizazio prozesuan hirurogeita hamar hegaldi baino gehiago erregistratuak zeuden behinik behin! Hala, bada, mutilak, badakizue orain zer ondorio
|
dituen
Jainkoaren lagun izateak eta hari debozioz otoitz egiteak, Aitaren eta Semearen eta Espiritu Santuaren izenean, amen.
|
|
|
zerarekin gertatuak gehiago baitzirudien madarikazio bat, edo zigor bat, beste ezer baino; Maria Bibianak, beraz, lur bat behar zuen, edo portu bat. Maria Bibianak ongi uler zitzakeen Jainkoak egiptoarrei igorritako izurriak, baina zergatik igorri zien beste izurri hura orbetarrei, orbetarrak kristau zintzo zirenean??, non lehorreratu izan zezan; Domingok eskaini zionak, baina, ez zuen asetzen, lurretik ere ezer gutxi baitzuen lur hark: ez baitzen lurra ere, ezpada airezko lurra, airezko lurra baita fantasiaren magala, airezko lurra irudimenaren hegala; Maria Bibianak, ordea, lurrezko lur bat behar zuen une hartan, errealitateari errealitatearekin erantzungo ziona, ez den haizearen eskutik autoengainuaren sasi argietara ihes egin gabe, jada ez
|
baitzuen
Jainkoaren borondatearekin aski, are gutxiago Jainkoaren borondateak Jainkoaren madarikazio zigorrei leku egin zienetik; eta hala ere, hala eta guztiz ere?, Maria Bibianak ez zion bere buruari iruzur merkerik egin nahi; horregatik, bazekien arren etxea gainera erortzera zihoakiola, katastrofearen gorabeherak jakin nahi izan zituen: teilatuaren neurria jakin nahi zuen, hormena eta kontrahormena, habeena eta gapirioena; esan nahi baita, Jainkoaren zigorraren berri ez ezik, zigorraren xehetasunak ere jakin nahi zituela:
|
|
|
–Ez
|
zuela
Jainkoagan sinesten, esan zion Adak, uzkur, Domingoren erreakzioaren beldur balitz bezala.
|
|
|
konfesatzen eta komulgatzen ez zuen arren, mezatara ere gero eta bakanagotan?, inoiz baino gehiago hitz egiten baitzuen Harekin, berak irudikatutako elkarrizketetan, maiteminetik biraora eta biraotik maiteminera, Jainkoagan zuèn sinesmena, edo sinesteko modua, hobeto? erabat aldatu balitzaio bezala, Damasok esan zionetik han Madrilen ez
|
zuela
Jainkoagan sinesten; berari ere jarrera hura nagusitzen baitzitzaion batzuetan, Jainkoa ukatzera zeramana: nola adostu eta bateragarri egin, bada, Jainko onaren irudia, gizon emakumeen eta haurren, batez ere haurren?
|
|
|
Jainkoa baino perfektuagoa, eta Jainkoa baino gehiago alegia? eta horregatik bota
|
zituela
Jainkoak Luzifer eta bere deabruak infernura, harrokeriagatik. Eta, bukatzeko, aholku bat eman zidan, geroztik ipartzat hartu eta betetzen ahalegindu naizena, hobeto edo okerrago:
|
|
|
...a beste arazo bat izan zen?, orfeoian ez beste abesbatzetan lehen izarra izatea egokitu zitzaiolako, ausaz; egia zen egun guztiak ez zituela berdinak, bistan da, baina egia zen, halaber, musikak, airezko gorputza zuen neurrian, airean igeri jartzen zuela, lurreko txikikerietatik eta jendearen liskarretatik urruti; musika zuen arteen artea, musika zuen bere eguneroko miserien kontsolagarria, musika
|
zuen
Jainkoaganako bidea, eta musikak ez zion artean huts egin; baina aurkaria ere. Gemma Lertxundi, prima donna nolabaiteko baten papera jokatzen hasi zenean, gauzak guztiz aldatu zitzaizkion Adari, musikari bakarrik erreparatu beharrean, garai batean bezala, aurkariaren kantaerari erraparatzen baitzion, barruan beste sentimendu bat nagusitzen zitzaiola:
|
|
|
marraztu ere, marraztu zitzaion irri etsi bat, halako batean, eguzki gorria sartu berria zen?, bere fedearen artesiak erakusten zituena: zinez ote
|
zuen
Jainkoa bere alde?; non geratzen zitzaion askatasuna, testuinguru hartan?; ez al zion, bada, bidaiari ekin aske izateko asmotan, askatasuna behingoz bizi eta askatasunak bizi zezan?; bazirudien, aldiz, askatasuna jantzi bat bezalakoa zela eta Adak ez zuela neurrikoa aukeratu, hiru edo lau taila handiagoko modeloa baizik, gorputzaren kontra tolestu eta zimurtzen zitzaiona; eta, hala ere, hala eta ...
|
|
|
Eta, hain zuzen, horrexek bilakatzen du bizitza bikain eta liluragarri: ez
|
duenez
Jainkoak emaniko zentzurik, geure esku dago bizitza nahi adina helburuz eta esanahiz hornitzea.
|
|
|
Egia bada ere giza talde ia guztiek asmatu dutela kontsolatzeko eta poza adierazteko bide erlijiosoren bat, bistan da bide horiek oso desberdinak eta arbitrarioak direla, eta gurean nagusi den erlijioa bederen, psikiatrek azpimarratu dutenez, erokeria mota zenbaitekin arras estu dagoela loturik: zikin jaio gara Adamen bekatuaren ondorioz, ezin kitatuzko zor bat
|
dugu
Jainkoarengana, Jainkoaren seme gizon eginak bere burua sakrifikatu zuen gu asko maite gaituelako...
|
|
|
Barkamena eskatzera eta barkamena eskaintzera dei egin nahi dugu. Ez da inola ere gure asmoa geure burua besteen epaile jartzekoa; alderantziz, iraganeko nahiz oraingo geure mugak aitortu nahi
|
ditugu
Jainkoaren aurrean. –Kristoren Gorputz mistikoan batzuk eta besteok batzen gaituen loturagatik badakigu, geure aurrekoen hutsegite eta erruen zama daramagula, nahiz eta erantzukizun pertsonalik izan ez eta Jainkoaren epaia saihestu ez, bera baita bihotzak ezagutzen dituen bakarra?
|
|
|
Tartean, Jainkoaren existentzia onartu egin zuen. Baina hark ez
|
zuen
Jainkoa historian errebelatzen, nahiz eta egunero errezitatzen zituen Bibliako salmoetan hala ageri: –Gandiagak ez du Jainkoarekin historian ezer jakin nahi.
|
|
|
Zer hedadura
|
zuten
jainko horiek?
|
|
|
zoritxarreko zoritxarren aurrean ez baitzegoen, Jainkoaren borondateaz aparte, beste irtenbiderik, antza; hamar hamaika urte zituen arren, ongitxo zekien lezio hura, neska zintzo bezain heldua baitzen adin hartarako, eta apaiz guraso izebek, baita mundu guztiak ere, komodin gisa erabiltzen baitzuten espresio hura –Jainkoaren borondatea–, bizitzak, patuak edo dena delakoak karta txarrak ematen zizkien bakoitzean, bi hitz haiek airean idatziak baleude bezala eta jendeak aire hura baizik arnastuko ez balu bezala, Elizaren agindupeko giro hertsi hartan, amen, amen eta amen; Maria Bibianak patu gaiztoa onartu behar zuen, beraz, baina nekez onartzen zuen... zerarekin gertatuak gehiago baitzirudien madarikazio bat, edo zigor bat, beste ezer baino; Maria Bibianak, beraz, lur bat behar zuen, edo portu bat –Maria Bibianak ongi uler zitzakeen Jainkoak egiptoarrei igorritako izurriak, baina zergatik igorri zien beste izurri hura orbetarrei, orbetarrak kristau zintzo zirenean? –, non lehorreratu izan zezan; Domingok eskaini zionak, baina, ez zuen asetzen, lurretik ere ezer gutxi baitzuen lur hark: ez baitzen lurra ere, ezpada airezko lurra, airezko lurra baita fantasiaren magala, airezko lurra irudimenaren hegala; Maria Bibianak, ordea, lurrezko lur bat behar zuen une hartan, errealitateari errealitatearekin erantzungo ziona, ez den haizearen eskutik autoengainuaren sasi argietara ihes egin gabe, jada ez
|
baitzuen
Jainkoaren borondatearekin aski, are gutxiago Jainkoaren borondateak Jainkoaren madarikazio zigorrei leku egin zienetik; eta hala ere –hala eta guztiz ere–, Maria Bibianak ez zion bere buruari iruzur merkerik egin nahi; horregatik, bazekien arren etxea gainera erortzera zihoakiola, katastrofearen gorabeherak jakin nahi izan zituen: teilatuaren neurria jakin nahi zuen, hormena eta kontrahormena, habeena eta gapirioena; esan nahi baita, Jainkoaren zigorraren berri ez ezik, zigorraren xehetasunak ere jakin nahi zituela:
|
|
|
...te arazo bat izan zen–, orfeoian ez beste abesbatzetan lehen izarra izatea egokitu zitzaiolako, ausaz; egia zen egun guztiak ez zituela berdinak, bistan da, baina egia zen, halaber, musikak, airezko gorputza zuen neurrian, airean igeri jartzen zuela, lurreko txikikerietatik eta jendearen liskarretatik urruti; musika zuen arteen artea, musika zuen bere eguneroko miserien kontsolagarria, musika
|
zuen
Jainkoaganako bidea, eta musikak ez zion artean huts egin; baina aurkaria ere –Gemma Lertxundi– prima donna nolabaiteko baten papera jokatzen hasi zenean, gauzak guztiz aldatu zitzaizkion Adari, musikari bakarrik erreparatu beharrean, garai batean bezala, aurkariaren kantaerari erraparatzen baitzion, barruan beste sentimendu bat nagusitzen zitzaiola: aurkariak huts egiteko irrika, behin edo behin eraman zuena aurkariaren jarrera bera hartzera... saio haietako batean Gemma Lertxundi zangotrabatzera, alegia; nabarmena izan zen, esate baterako, biek ala biek –Adak eta Gemmak– bi ahotsetako konposizio bat abestu behar izan zutenekoa, elkarri zirika –notak segundo hamarren batean luzatuz edo segundo hamarren batean moztuz, edo tonua erarik sumaezinenean igoz edo jaitsiz–, harik eta Adak Gemma pentagramaren bidetik –nolabait esatearren– desbideratzea lortu zuen arte; Adaren poza!; hura, baina, beste poz bat zen, harrokeriak eragindakoa eta ez musikak; Ada, ordea, ezin zen luzaz bere buruarekin gezurretan aritu:
|
|
|
marraztu ere, marraztu zitzaion irri etsi bat, halako batean –eguzki gorria sartu berria zen–, bere fedearen artesiak erakusten zituena: zinez ote
|
zuen
Jainkoa bere alde?; non geratzen zitzaion askatasuna, testuinguru hartan?; ez al zion, bada, bidaiari ekin aske izateko asmotan, askatasuna behingoz bizi eta askatasunak bizi zezan?; bazirudien, aldiz, askatasuna jantzi bat bezalakoa zela eta Adak ez zuela neurrikoa aukeratu, hiru edo lau taila handiagoko modeloa baizik, gorputzaren kontra tolestu eta zimurtzen zitzaiona; eta, hala ere –hala...
|
|
|
–Ez
|
zuela
Jainkoagan sinesten –esan zion Adak, uzkur, Domingoren erreakzioaren beldur balitz bezala.
|
|
|
" urdanga lohi eta lizuna"! – irakurtzeko gai izan zirèn bi emakumek auskalo zer idatz ziezaioketen elkarri, ez zuen jakin ere egin nahi! ...aspena –" Jendea estutzen baduzu, jendeak estutuko zaitu" –, erdibidea bilatzera bultzatu zuena, bide estutik ihesi –eskrupuluak ez zituen jada garai bateko etsai–, bi emakumeei elkarri idazten utziz baina elkar ikusten ez; hala, bada, Maria Bibiana lasai zegoen –ahizparen eta Txaroren arteko bitartekaritzak maila bateko arazoak (moralak) zekarzkion arren, ez ote
|
zuen
Jainkoak, beste ikuspuntu batetik, jardun hartarako aukeratu. Zeren, baldin eta gauzak bere bidetik ateratzen baziren, bera hantxe egongo baitzen, balizko okerrak zuzentzeko eta berbideratzeko prest–, baina ez zegoen lasai; atea zaintzen egon behar izateak, gainera, baita Adaren barre txikiek ere, tentsio puntu bat erantsi behar zioten bere nerbio sistemari; afalordua ere gainean zuten...; esan nahi baita Maria Bibianak askoz arrazoi gehiago zituela lasai ez egoteko lasai egoteko baino:
|
|
|
...zihoan, baita Jainkoa madarikatuz ere... konfesatzen eta komulgatzen ez zuen arren –mezatara ere gero eta bakanagotan–, inoiz baino gehiago hitz egiten baitzuen Harekin, berak irudikatutako elkarrizketetan, maiteminetik biraora eta biraotik maiteminera, Jainkoagan zuèn sinesmena –edo sinesteko modua, hobeto– erabat aldatu balitzaio bezala, Damasok esan zionetik han Madrilen ez
|
zuela
Jainkoagan sinesten; berari ere jarrera hura nagusitzen baitzitzaion batzuetan, Jainkoa ukatzera zeramana: nola adostu eta bateragarri egin, bada, Jainko onaren irudia, gizon emakumeen eta haurren –batez ere haurren– zoritxarreko zoritxarraren erdian, Damasok esan zion bezala?; Domingok, baina, Damasok ez bezala, buru pentsamenduen mugimendu haiek joan etorrikoak izaten zituen, zeren, Jainkoa ukatu ondoren, beti iristen baitzen mementoren bat –itsas haizetik edo ilunabarreko eguzki gorritik esekia egon zitekeena–, zeinean bai baitzirudien ezen ukoa itsas haizearen esku ikusezinetan desegiten zela –Jainkoaren eskuetan, menturaz– edo eguzki goriaren ederrean urtzen –Jainkoaren begian–, denborak ere bere bihurgune sekretuak balitu bezala, non ustez zentzurik ez zuèn barne esperientzia batek aurkako norabidean aurkitzen baitzuen bere zentzua, itzalen dantza argien kontradantzak ezabaturik, izeba Ernestinaren hitzak beti gogoan:
|
|
|
Horrek erantzun bakarra du: zuk ez
|
duzu
Jainkoa adiskide min konfiantza osokotzat hartzen, eta hartu zenuke noizbait...
|
|
|
ongi irabazia zuen, bai, gizonak titulua... haren kanonizazio prozesuan hirurogeita hamar hegaldi baino gehiago erregistratuak zeuden behinik behin! Hala, bada, mutilak, badakizue orain zer ondorio
|
dituen
Jainkoaren lagun izateak eta hari debozioz otoitz egiteak, Aitaren eta Semearen eta Espiritu Santuaren izenean, amen.
|
|
|
Nik perfektuegia izan nahi nuela: Jainkoa baino perfektuagoa, eta Jainkoa baino gehiago alegia... eta horregatik bota
|
zituela
Jainkoak Luzifer eta bere deabruak infernura, harrokeriagatik. Eta, bukatzeko, aholku bat eman zidan, geroztik ipartzat hartu eta betetzen ahalegindu naizena, hobeto edo okerrago:
|
|
|
Gizakiaren autonomia murrizten duelako santutzen du erlijioak oinazea eta bere diskurtsoaren ardatz bihurtzen. Heriotzak
|
du
Jainkoa asmatu izanaren patentea.
|
|
|
Kanaberaz egiten zituzten antigoaleko geziak. Kanaberak behar
|
zukeen
jainko eguzkia zen faraoi jaunaren eskuetan ere: eguzkiak printzak bezala, eskuetako kanabera ere, alde orotara zabaltzen den ahalmen iduri zedin.
|
|
|
Agian, eman dezake niarekin eta subjektuarekin ez duela zerikusi handiegirik. Baina, jada azalduta dago niak epistemologikoki" sortzen"," eraikitzen"
|
duela
Jainkoa. Niak Jainko perfektua ezagutzen du Aro Modernoan Descartesen eskutik.
|
|
|
Navajoen, Uten, Hopien eta Zunien ohiturak argitzen zituzten tokiak herronkan bisitatuko zituzten, nostalgiarik gabe, jalgitzean gero indioen txirotasuna, alkoholari, auherreziari edo suerte txarri egotziz. Ez ziren egundaino populu horien egoera larriaren hobendun sentituko, desjabetasun horren eta beraien okikeriaren artean ez zutelako loturarik egiten, Bob Dylanek sudurkatzen
|
zuen
jainkoa alde zutelako.
|
|
2010
|
|
|
emaztea eta seme alabak hilen dizkio, eritasun larriak igorriko dizkio eta ondasun guziak galaraziko. Jobek, hala ere, tinko eutsiko dio bere fedeari, gertatzen ari zaionak beretako zentzurik ez duen arren, badakielako munduan gertatzen den guziak esanahia
|
duela
Jainkoaren baitan.
|
|
|
halako eran, non horrelako zerbait esan bainion, handik gutxira: . Esan nizun ez
|
nuela
Jainkoagan sinesten, eta orain ez dizut esango, bada, nire aingeru guardakoa zarela ez nire jainkosa. Amanda zara, eta Amanda bezala maite nahi zaitut, ez gehiago ez gutxiago, zure bertuteekin eta zure akatsekin, aski eta sobera dut horrekin??.
|
|
|
Eta, ukondotik heldu eta begietara so egiten zenidala, halaxe esan zenidan bat batean: . Badakit ez
|
duzula
Jainkoagan sinesten, baina zaude lasai, noizbait sinetsiko duzu-eta?. Ezustean harrapatu ninduzun, baina zu ere urduri zeunden:
|
|
|
Zergatik hartu behar nuen neure bizkar gainean ez zegokidàn zama? Kontua ez baitzen ona izan behar nuela eta ehuneko ehunean gainera, baizik eta on izaten ahalegindu behar nuela, eta kontua ez baitzen, Karamazov anaietako baten hitzetan, moralak eta etikak zentzurik ez
|
zutela
Jainkorik izan ezean, baizik eta gizakiak bere neurriaren berri jakin behar zuela, eta handik bideratu bere morala eta bere etika, nahiaren eta ezinaren arteko dialektikan bere mugak onartuz. Jainkoaren balizko existentziaren zama astunegia zen, zinez, gizonarentzat?
|
|
|
hain zegoen misterioaren edertasunarekin liluratuta, bere burua agnostikotzat zuen arren. Aitortu ere egiten zuen, ikuspuntu horretatik, erlijiodun sentitzen zela, baina, Spinozak bezala, ez
|
zuen
Jainko pertsonal batengan sinesten, zeinak sariak eta zigorrak banatzen dituen, edo jendea hilda gero pitzarazten, beldurrak eraikitako irtenbide horiek espiritu ahulen berekoikeriatzat jota. Ulertzen dut Einsteinen emozioa, ni ere hunkitu egiten bainau egunsentiak, baina bakoitza den bezalakoa da, eta nik zer egingo dut, baldin eta eguzkiaren itzalean eskorpioi itsusi bat agertzen bazait, zirkulu distiratsuari puntu beltz lodi bat jartzen diona?
|