|
2000
|
|
|
Eta ez naiz harritzen, bere buruari bueltak emateko, daukan diskurtso antolatua edukitzeko eta hizketarako
|
duen
gaitasuna kontutan harturik. Duela urte dexentetatik hona ordaindu egiten diote gainera, komentarista eta artikulugile izateagatik.
|
|
|
bikoteen arteko adar-jotzeak, gaizki ulertuak, jelosiak, gorrotoa, maitasuna, adiskidetasuna Askotan harreman horiek pertsonaien ilusio iturri bakarra izango dira. Honela, ilusioaren beharra dela-eta, askotan gizakiek gure buruari iruzur egiteko
|
dugun
gaitasuna islatuko da, eta batzuetan ilusio horien bilaketan pertsonaiak erotu ere egingo dira. Haatik, harremanak joko modura irudikatzen ditu, eta hainbat huskeria besterik ez diruditenak pertsonaia batzuentzat hil ala bizikoak bihurtuko dira.
|
|
|
eratzen joan den bestelako euskal oinarri eta ikuspegiko komunikazio ehunak enpresa txiki gutxi batzuetan, eta, bereziki, komunikabide publikoetan etaekimen sozialak bultzatutako proiektuetan du oinarria. Bestalde, euskal instituzioekegoera hau araupetu eta moldatzeko
|
duten
gaitasuna oso ezberdina da Ipar eta HegoEuskal Herrian: hutsaren hurrengoa Iparraldean, eta Hegoaldean, berriz, txikia izanagatik ere, behar bezala garatu gabea.
|
|
|
Izan ere, Lowen ek azpimarratzenduen bezala: . Osasun mentala, gizabanakoak bere ekintza eta portaeran erabatinplikatzeko
|
duen
gaitasuna dela esanez defini daiteke. Horrek egoera jakinbatzuetan ekintzak geldiarazteko gaitasuna berdina dakar halaber.
|
|
|
Inguruko egoeraz jabetzen ez bagara, gure irudia ez daaberatsa izango, nahasia baizik. Hala izanik, beharren zikloa betetzeko zailtasunakizango ditugu eta, ondorioz, autorregulaziorako
|
dugun
gaitasuna etenik geratukoda. Perls ek horrela ikusten du autorregulazioa:
|
|
|
Edozein lurzorutan eta edozein substratutan haz daiteke, baina arruntena kareharrien gainean aurkitzea da; lurzoru harritsu eta drenaje handiko malda gogor eta eguzkitsuetan hedatzen dira artadiak, bestelako basorik gara ezin daitekeen lekuetan alegia. Artadiak, eremu harritsuak kolonizatzeko
|
duen
gaitasunarekin batera, lurzorua babestu eta aberastu egiten du, lurpeko mikrobio, onddo eta animaliek artadiko orbela deskonposatzean lurzorua eratuz baitoa. Artadi kantauriarreko espezie nagusia artea dugu; hosto iraunkorrekoa, erraz ezagut daiteke hostoen gainalde berde ilun eta azpialde zurixkagatik.
|
|
|
Zuhaitz honek sustraietatik ale berriak garatzeko
|
duen
gaitasuna apartekoa da; honi esker, sarritan moztu edo erretako ameztietan erraz hedatzen dira ale berriak, sastrakadi itxiak eratuz. Kasu hauetan lurzorua erabat estaltzen da ametz landarez, eta denborarekin zurtoin batzuk nagusituz doaz, oihanaren garapena bultzatuz.
|
|
|
kulturaren erabilpenaren aurrean gaude, hots, Estatuak gorpuzten duen erabilpenaren aurrean, besteak beste, hezkuntza sistema kontrolpean duelako?; eta hau guztiz garrantzitsua da, gizarte kohesioa sustatzen baitu. Alde horretatik, ikur nazionalak eta kultura nazionala (literatura, historia?) pertsonen bizitzaren parte izanarazteko eskolak
|
duen
gaitasuna azpimarratu behar da, maila pribatu edota lokalaren eta maila publikoa edota, nazionalaren, arteko bereizketa apurtzen baitu.
|
|
|
K. L. idazle gazteak paperetik jasotzen ditu begiak; jendea adi dago, idazleak komunikatzeko
|
duen
gaitasun paregabeaz zorabiaturik, bere prosodiaz txunditurik. Ikusminean gozo, sarean leiho, itzal hotzean bero, begi sakonetan dir dir, lasai gozoan eder, idaz  leak irribarre maltzurrez botatzen du:
|
|
|
Antzerki eskolen egoera hobetzen ari dela ematen du. Egiten duten lanaren errekonozimenduak klandestinitatearen esparrua gainditzen lagundu die eta homologazioa, mailakatzea, bateragarritasuna eta antzerkia unibertsitateko karrera izatea bilatu behar da gaur egun. Talde profesionalak, erakunde publikoak eta ikus entzunezko komunikabideak jabetuta daude beharrak asetzeko adina aktore prestatzeko
|
duten
gaitasunaz eta ez litzateke txarra bide honetatik esfortzuak bateratzea eta, era berean, antzerki amateurrari bere esparrua errespetatuta, haien osagarri edo unibertsitate eta antzerki eskolen eremuan zirkuitu propioa izatea.
|
|
|
Neutraltasunaren ideiaren arabera orduan, estatuak bere jokabidean ezin du bataren gailentasuna edota gutxiagotasuna aditzera eman bere baliabideak hara zuzenduz, horrela jokatuz gero gizabanakoen bizimodu onaren ikuskeren gain eragina izango bailuke. Halako portaera bat onartezina izango litzateke ikuspuntu liberal batetik, ez bailuke errespetatuko gizakien autodeterminazio ahalmena, nork bere aldetik bizimodu ona aukeratzeko
|
duen
gaitasuna, alegia.
|
|
|
1.Gure biharko gizartea, gaurkoa baino gehiago, informazioaren gizartea izango da. Etorkizunean, neurri handi batean, gure bizitzaren kalitatea une aproposetan informazio egokia gureganatzeko
|
dugun
gaitasunaren arabera erabakiko da. Informazioaren kopurua gero eta handiagoa bada ere eta informazio iturriak gero eta anitzagoak izan arren, gure beharrak gero eta zehatzagoak eta espezialagoak ere badiBiblinleka ra.
|
|
|
Hortik, beraz, espazioa eta denbora modu a priori metafisikoen bidez maneiatzeko ahaleginen aurkako vienarren erasoak. Hortaz, metafisika, egiaztagarritasun irizpidea aplikatzeko
|
zuen
gaitasun eza zela-eta, ezagutzaren gortean inolako merezimendurik gabe betetzen zuen lekutik bidali behar zen. Edo metafisikoak filosofo zientzialariaren arauak onartzen zituen edo bistatik desagertzen zen edo esoterismoaren esparruan murgiltzen zen bestelako asmorik gabe, ezagutza filosofikoak ez baitu, norbaiten aurrean agertzeko modu berezirik, ezta egiak ere.
|
|
2001
|
|
|
Enpresa elektriko honen burtsako balioa, adituen esanetan, bere benetako balioaren oso azpitik egon da eta, beraz, bide handia du egiteko. Batzuen ustez, Iberdrolak
|
badu
gaitasuna proiektu berriak bultzatzeko eta horien buru izateko, eta ez, Endesaren operazioan bezala, beste enpresa handi baten helburu gisa soilik agertzeko. Beste batzuen ustetan, berriz, epe laburrean edo ertainean, Europako edo Amerikako enpresaren batek zurga dezake hartaz jabetzeko operazio oldarkor baten bidez.
|
|
|
Euskal Herrian aspaldi ez dugula estralurtarren arrastorik aurkitzen. Bertoko zuzendariak, mutanteen antzera,
|
duten
gaitasun apartekoak beste zeregin (genero) batzuetarako erabiltzen dituzte. Zientzi fikzioa erabat baztertu dute azken hamarkadan eta erditu dituzten film edota labur gutxiak, egun oso estimatuak dira.
|
|
|
Klandestinoek sinesten dute zuzen ari direla,
|
badute
gaitasuna aparatua eta ekintzak mantentzeko, badute herri sostengua. Seguru asko, gaitasun eta gogo horien arrazoiak bilatu behar dira sineste ideologiko eta portaeretan, eta ez koiunturako analisi politikoetan.
|
|
|
Erabakiak ez du inor harritu, eta Batasunaren mugak bere modu gordinenean agertu ditu. Orain ikusteko dago Aralarrek jarduera politikorako
|
duen
gaitasuna eta ezker abertzalearen baitan lor dezakeen sostengua norainokoak diren. Hori ikusteko adierazle ugari izango dira egunerokotasunean, baina hauteskundeetakoa izango da neurgailurik esanguratsuena.
|
|
|
Zuzentzeko eta moralizatzeko, kontsumoaren munduan etikaren espiritua sortzeko
|
duten
gaitasun handiaz ohartzen hasi behar dute kontsumitzaileek.
|
|
|
Neguan, eguzki gutxiago izaten denez, gutxitu egiten da bitamina baliatzeko gorputzak
|
duen
gaitasuna, kaltzioa eta fosforoa zurgatzea erregulatzen dituena.
|
|
|
Edonola ere, gaur egun irakurleak gutxieneko ezagutza linguistikoak izanbehar dituela azpimarratzen ari dira ikertzaile batzuk (Perez Basanta, 1995): estrategia kognitiboen ustezko erabilera hori irakurleak
|
duen
gaitasun linguistikoarenaraberakoa izango da. Inferentzia estrategiak, esaterako, abian jarriko ditu, baldineta, lexikoaren gutxieneko ezagutza edukita, hitzak automatikoki ezagutzen baditu.Honela, bada, hiztegi murritza eta joskeraren ezagutza eskasa duten irakurleekezingo dute hitz ezezagunen esanahia atera, nahiz estrategia horietan trebatuak izan2.
|
|
|
Baina nola heldu, aldi berean ikas prozesuaren sorburu eta jomuga, objektu eta baliabide, ardatz eta gurpil, euskarrieta eragile den autonomiaren zertasun konplexu honi? Nola heldu ikasle bakoitzakhain berezko
|
duen
gaitasunari. Niri kosta egin zait behintzat.
|
|
|
Heziketa prozesu guztietan bezala, hizkuntza ikasteko prozesuan ere parte hartzaileen gaitasuna, jakintza eta jarrera aldatuz joango dira. Ikas prozesuan ikasleekzenbait etapa igaroko dituzte, eta, etapa bakoitzean, hasierako egoeratik abiaturik (etapa bakoitza hasterakoan
|
dituzten
gaitasun, jakintza eta jarreretatik) xedeegoerara heldu dute (etaparen amaierarako lortu behar diren gaitasun, jakintza eta jarreretara). Etapa horietako bakoitzari, maila?
|
|
|
Hala ere, arriskua dago: gustura egonda,
|
duen
gaitasunarekin konformatzea gerta daiteke, eta dituen hutsuneak gainditzeko adorea gal dezake. Oso garrantzitsua da, beraz, komunikazioan hizkuntzaren zuzentasunak eta egokitasunakbeharko duten garrantziaz ikasleak ohartaraztea, eta falta duten azkeneko jauziariekiteko motibatzea.
|
|
|
Baina orientazio komunikatzailea ez da gure testuinguruan bereziki agertzen, zeren orientazio mota horri dagozkion aldagaiakorientazio integratzaileari dagozkionekin batera agertzen dira, bi horiekbereiztu gabe edo integratuz. Horren arrazoia izan liteke beste bigarrenhizkuntza batzuek atzerriko jendearekin komunikatzeko balio dutela etaeuskarak ez
|
duela
gaitasun hori, Euskal Herritik kanpo hitz egiten ez delako. Hau da, modu horretan baieztatzen da, zeharka bada ere, 2H atzerritarren eta 2H ukipenezkoen ezberdintasuna garrantzitsua dela:
|
|
|
Pesoa finkaturik egonen balitz nahiz eta gero presio debaluatzaile handiagoa jasan, Mexikok maileguz hartu lituzke atzerritar monetak truke merkatuan, bere kanpo zorraren zerbitzurako, bere kanpo zorra handituko lukeen eragiketa eginez; edo gero eta prezio baxuagoan saldu lituzke bere etxeko baliabideak, horrela, bere kanpo zorraren hazkundea jasanez. Hortaz, alternatiba gauzagarria izan barik, dolarren kontra pesoa flotatzen uztea, Mexikok bere kanpo zorra garapen ekonomikorako
|
duen
gaitasuna ahulduz soilik ordain dezakeela onartzea da. Bere kanpo zorra zerbitzatuta edukiz, Mexiko oraingoz pesotan lehen bezain zordunduta egonen da dolarren kontrako pesoaren debalua zioa dela kausaeta, beraz, bere zorra interesak barne konstante edukitzea rren, soil soilik, lehen bezainbeste barne baliabide topatu ditu.
|
|
|
Azterketa klinikoetan, UPRIMA erekzio disfuntzio organikoa, psikogenikoa edo mistoa duten gizonei eman zitzaien. Sendagaiaren eraginkortasuna koitoa errazteko erekzio sendo bat sortzeko
|
duen
gaitasunaren arabera ebaluatu zen. Gaixoak eta haren emazte edo lagun sentimentalek ebaluatu zuten eraginkortasuna”.
|
|
|
Orain, Torontoko Unibertsitateko ikertzaile talde batek ondorioztatu du karbohidrato gutxiko dietek eta elikagai koipetsuek garunaren funtzioa kalte dezaketela denborarekin. Arratoiekin egindako zenbait esperimentutan, zientzialariek jakin dute gantz ugariko dietek murriztu egiten dutela animaliek zeregin berriak ikasteko
|
duten
gaitasuna. Dieta estandarra hartu zuen beste arratoi talde batekin alderatuta, animalia horiek emaitza okerragoa izan zuten zenbait memoria eta ikaskuntza testetan.
|
|
|
Bat albaitari ofiziala azterketa egin behar du hil aurretik eta ondoren. Haragiak hiltzeko eta giza kontsumorako
|
duen
gaitasuna albaitaritzako ikuskapenaren bidez egiaztatzen da. Produktuak ez du inolako aldaketarik izan behar, nahiz eta onartu egin behar diren hil aurretik gertatutako lesio traumatikoak edo malformazio edo alterazio lokalizatuak, baldin eta zehazten bada ez dutela untxi kanala edo giza kontsumorako edo osasunerako egokiak ez diren edo arriskutsuak ez diren hondakinak.
|
|
|
Beraz, kolesterol maila altua duten pertsonek, onura horiek lortzeko, oskolari eusten dion arroz integrala aukeratu dute.Arroz azalaren ezaugarri berezi bat silizio edukia da. Mikroelementu horrek atentzioa eman du hezur materialaren sintesirako eta eraketarako behar diren zelulak estimulatzeko
|
duen
gaitasunagatik eta kartilaginazko ehunen funtsezko substantzia eratzeko duen rolagatik, beharrezkoa baita kartilagoa eta elastina eratzeko (ehun kartilaginosoei beren propietate uzkurkorrak eta elastikoak ematen dizkieten proteinak). Silizioak eragin erabilgarria du hezurraren eraketan, eta, beraz, komeni da haustura baten ondoren, batez ere adineko pertsonengan, hezurraren orbaintze prozesua motela denean.
|
|
|
“Identifikaziorako neurriek ingurumenaren eta osasunaren babes maila handia bermatzen dute, eta etiketatze sistema egoki baterako bidea prestatzen dute”, adierazi zuen Margot Wallstrom Europako Ingurumen komisarioak. “Egia esan, kostu bat dago ekoizleentzat eta merkataritzarentzat, baina jokoan dagoena iritzi publikoaren artean konfiantza sortzeko
|
dugun
gaitasuna da”, gehitu zuen. Araudiak eskatzen du, gainera, GEOetatik abiatuta egiten diren produktuak halakotzat identifikatu behar direla, baita GEO horiek ez badituzte ere elaborazio prozesuaren ondoren.
|
|
|
Hala ere, enterobakterio patogeno batzuk gai dira 8 egunetik 4 gradura bitarteko ohiko azalerei itsatsita bizirik irauteko, %35 eta %70 bitarteko hezetasun erlatiboekin. Datu horiek arrisku berezikotzat jotzen dute mikroorganismoek ohiko desinfektatzaileen ekintzari atxikitzeko eta aurre egiteko
|
duten
gaitasuna. Hala ere, azaldu dugun bezala, desinfekzioari dagokionez, funtsean bakterioen kasuan aplika daiteke, eta baliteke, neurri batean, lizunentzat ere erabiltzea.
|
|
|
Ildo horretan, hainbat ikerketa zientifikok erakutsi dute esne hartzituek zeregin garrantzitsua izan dezaketela bularreko haurraren eta haur txikiaren beherako akutuen prebentzioan, eta, gainera, beherakoaren sintomak eta iraupena murrizten lagun dezakete.Beherako akutuaren prebentzioan funtsezkoa da hesteetako mikrobioen oreka hobetzea, eta, horretarako, egunero esne hartzituak (jogurta eta beste produktu batzuk) hartzen dira, immunitate erantzuna eta funtzio gastrointestinala hobetzen laguntzen duten probiotikoetatik abiatuta. Oro har, onartzen da probiotikoak mikroorganismo biziak direla, traktu gastrointestinaletik igarotzean bizirik irauten dutenak, eta, behar adina irentsiz gero, eragin onuragarriak dituztela horiek kontsumitzen dituztenen osasunean, ohiko nutrizio efektuetatik haratago, batez ere hesteetako mikrobio balantzea hobetzen laguntzeko
|
duten
gaitasunagatik. Era berean, mikroorganismo biziekin hartzitutako esneak kontsumituz gero, mantenugaiak hobeto irensten, digestioa egiten eta xurgatzen dira, eta, hala, haurraren nutrizio egoera hobetzen da.
|
|
|
Hispacoop en (Kontsumitzaile eta Erabiltzaileen Kooperatiben Espainiako Konfederazioa) ekimena, 2001eko apirilean jaio zen Osasun eta Kontsumo Ministerioarekin lankidetzan. Ricardo Oleaga argitalpenaren zuzendariak azaldu zuen geografia mugarik gabe berehalako sarbidea izateak eta jakintza alor anitzeko taldeak elikagaien segurtasunean garrantzi soziala duten gaien aurrean erantzuteko
|
duen
gaitasun azkarrak informazioa emateko helburuak betetzen laguntzen dutela, baina kontsumitzaileei prestakuntza egokia emanez. Elikagaien segurtasunari buruzko informazioaren beste adibide bat jatorri deiturak (DO) dira, kontsumitzaile askok kalitatearen sinonimotzat jotzen dituztenak.
|
|
|
Ikuspuntu horretatik, interesgarria da esne zentralera iristen den esnea ahalik eta baldintzarik onenetan iristea, hau da, kutsadura txikienarekin. Zenbat eta mikroorganismo gehiago izan, orduan eta ezegonkorragoa da esnea, karga ionikoa handitu egiten baita, eta horrek mugatu egiten du esnearen proteinek (kaseinak) disoluzioan irauteko
|
duten
gaitasuna. Horrek bakarrik eragin dezake esneak tratamendu termikoari eustea eta giza kontsumorako ez erabiltzea.
|
|
|
Niklas Luhman soziologi funtzionalistaren arabera (1990), inguratzen gaituen munduaren konplexutasun gai gutxi ba  tzuetara murrizten duen mekanismo psikosozial bat baizik ez da iritzi publikoa, eta iritzi publiko horrek ez ditu zainak afera publikoen gaineko eztabaida arrazional sozializatuan errotzen, baizik eta haien gaineko arreta publikoa moldatzea eta zehaztea helburu duen komunikazio politikoan sortzen dira. Luhmanen arabera, komunikazio publiko horren jatorrian sistema politikoa bera dagoen arren (izan ere, guztiz funtzionala da sistema politikorako gaien" murrizte" hori, herritarren interesak biltzeaz gainera, haien arreta ere biltzen baitu), tresna pribilejiatuak dira hedabideak publizitaterako
|
duten
gaitasunagatik. Zentzu horretan, okerrik gabe esan dezakegu hedabideek arazoen konplexutasuna murrizteko funtzioa bete dutela, bake prozesua eta euskal gatazkaren konponbidea" nazionalismoa versus demokrazia" gaira bildu eta murriztu dutelako.
|
|
|
Hizkuntza batek balio ere komunikatzeko
|
duen
gaitasunaren tamainan balio du. Ez dute, beraz, hizkuntza guztiek berdin balio, ez dute ahalmen berdina.
|
|
|
Kant bere lehen lanetan Natur Zientziaz interesatu zen gehienbat, eta zahartzaroan ere zientzien garapena arretaz jarraitu zuen. Zientzia modernoak oinarri seguruekin aurrerantz era emankorrean garatzeko
|
zuen
gaitasun hori bera zen harrigarria beretzat. Emaitzetan ikusten da arrazoimenaren eremuko ezagutzek zientziaren ibilbide segurua daramaten.
|
|
|
Gainera, Filosofia oro arrazoimen hutsetik edo esperientziatik abiatzen da. Lehena, propedeutika izan daiteke, hau da, apriorizko ezagutza huts oroz arrazoimenak
|
duen
gaitasuna aztertzen duena eta kritika izena duena; edo arrazoimen hutsaren sistema da (jakintza) eta metafisika izena du. Gero, hau arrazoimenaren erabilera espekulatiboaren Metafisikan (hertsiki Metafisika deitzen dena) eta erabilera praktikoaren Metafisikan sailkatzen da.
|
|
2002
|
|
|
Telesailean egoteak gainera ez dit beste gauza askorako denbora uzten eta hortaz, mementoz, ez dut uste antzerkia egingo dudanik. " Periodistas" en nirekin lanean ari diren beste aktore batzuk ondo asko antolatzen dira mila gauza batera burutzeko, baina nik ez
|
dut
gaitasun hori. Adina, akaso.
|
|
|
Urruntasun hori badago. Nire ustez politikak galdu egin du gizartea mobilizatzeko
|
zuen
gaitasuna. Baina hori ez da politikarekin bakarrik gertatzen, baita beste gauza askorekin ere.
|
|
|
Hiritarren aldetik publizitatearekiko gaitzespen bat dagoela ikusirik, publizitarioek, Patxi Fernandezen esanetan, ezinbesteko bi puntu hartzen dituzte batez ere kontuan horren kontra: " Hartzailearen mementoko gustu edota beharrak ezagutzea eta publizitarioek atentzioa deitzeko
|
duten
gaitasuna. Bietan lehenengoak, hartzailea ondo ezagutzea eskatzen du.
|
|
|
\ Kontrol eta sostengu instituzionalaren dimentsioa: zenbatekoa da euskal hizkuntza komunitateko kideek herriko erakundeetako hizkuntza portaera kontrolatzeko
|
duten
gaitasuna. Zenbatekoa da euskarak eta euskal hizkuntza komunitateak erakunde horietatik jasotzen duten sostengua?
|
|
|
Laginek behar bezala funtzionatzeko
|
duten
gaitasuna, bestelako ekipoetan interferentziak eragin gabe eta horien interferentziak nozitu gabe.
|
|
|
Energiaren gehiegizko ekarpenak sistema inmunologikoak zoldurei aurre egiteko
|
duen
gaitasunean eragina izan dezakeenez, zoldura bidezko eritasun ugariago nozitzeko arriskua dakar obesitateak eta, gainera (jarduera inmunologikoarekin loturik egon ohi diren) gaitz kardiobaskularren aurrean ahulago agertzen dira pertsona lodiak.
|
|
|
Oinarrizko Graduan zortzi urterekin sartu nahi
|
duenari
gaitasun proba bat gaindiaraziko dio kontserbatorioak.
|
|
|
Jarrera positiboak bizirik irauteko bide gisa ikertzen jarraitu zuen Frankl ek eta logoterapia hitza asmatu zuen, metodo terapeutiko bat, sendatzeko elementu gisa gizaki orok positibo pentsatu, hitz egin eta bere buruari hitz egiteko
|
duen
gaitasuna erabiltzen duena.
|
|
|
Horrek guztiak finantza baliabide asko eskatzen ditu eta, erdigune kooperatiboaren menpean, periferia kapitalista baten diseinua eta eraketa dakartza (kapital inbertsio zuzenek eta, joint venture" esperientziek osatutako periferia kapitalista, alegia). Horrek zalantzak pizten ditu ekonomia sozialarenesparruan, zeinaren bereizgarrietako bat lurralde jakin batek, bere kabuz etabere sustraietan oinarrituz, garatzeko
|
duen
gaitasun propioa baita.
|
|
|
Datu horiek guztiek gauza bat erakusten digute: goi mailako ikasketetanedozein irakasgai euskaraz jarraitzeko ikasleek
|
duten
gaitasuna, unibertsitateakirakasgai hori euskaraz ematekoa baino askoz handiagoa da. Beraz, definiturikohizkuntza politika aurrera eramateko, nahitaezkoa da irakasleen prestakuntza, etaegokitze prozesu horrek ahalegin ekonomiko eta pertsonal handia eskatuko du.
|
|
|
Euskal Herriak behar zuen euskarazko irakaskuntzan aritzeko irakasleak prestatzeko asmoarekin sortu zen. Orduan Irakasle Eskolatik ateratzen ziren andereñoek ez
|
zuten
gaitasunik euskaraz irakasteko.Aldi berean, Goierrin ere beste esperientzia bat izan zen irakasleak euskararenirakaskuntzan prestatzeko. –
|
|
|
Horrez gain, eta ikasleak lortu behar
|
dituen
gaitasunekin jarraituz, Long etaPorter (1985) autoreek bi faktore eragile aurkitu zituzten bigarren hizkuntzaren (ingelesa) irakaskuntzan: gelako egitura parte hartzailea eta bigarren hizkuntzagaratzeko ikasleak egiten dituen jarduerak.
|
|
|
gaiaren bueltan, didaktikara aplikatzeko egin diren lanakugariak dira. Ugariak izan dira, halaber, generoen aniztasunaren aurrean igorleakgaratu behar
|
dituen
gaitasunak definitzeko egindako lanak (Dolz, Pasquier etaBronckart, 1993). Hona hemen autoreok zerrendatzen dituzten lau gaitasunak:
|
|
|
3 GAITASUNA eta TESTUINGURU SOZIOKULTURALA: Bere eskura
|
dituen
gaitasunak hainbat egoera eta betebeharren testuinguruan erabiltzenditu.
|
|
|
EAJren hastapenetan aurreneko urratsak norabide honetan eman baldin baziren ere, Sabino Arana hil eta gero gauzatu eta sendotu zen euskal abertzaletasunaren interklasismoa. Ikusten denez, Euskal Herriko kasuan berriz ere baieztatzenda nazionalismoari buruzko beste ikerkuntzek aurkitu dutena; alegia, ideologianazionalistak gizartearen edozein alorretan sartzeko izan ohi
|
duen
gaitasuna. Esanbezala, interes sozial desberdinen arteko nahasketa eta lehiaren ondorioetariko batinmobilismo ideologikoaren eta pragmatismo eta malgutasunaren arteko oreka izanda.
|
|
|
Egin berri diren baieztapenak ukatzeak edo bestelako portaerarik erakusteak, muturreko ondorio bikoitz baten arriskua dakar (Melucci, 2001): gaur egun norbanakoari eskaintzen zaizkion aukera kopuruak pertsona batek aukeratzeko
|
duen
gaitasuna baino handiagoa direnez, ez gaitasun horrek eta aukerak galtzen diren sentsazioak sindrome patologikoak sor ditzake (depresio endogenoa). Beste muturreko egoera bat, aukera guztiei aurre egiteko portaeratik eratortzen da, nartzisismoa kasu.
|
|
|
Iritzi publikoa zelan eratzen den azaltzen du autore horrek, eta bere teoriaren oinarrian hauxe dago: pertsonak boterearen iritziak bere egiteko
|
duen
gaitasun aparta, izugarria.
|
|
|
Gizakiak komunikatzeko
|
duen
gaitasun moduan ulertuta, zeinu sistema legez onartuta, hizkuntza behar beharrezko tresna da bere buruaz berba egiteko, bere arauak ezartzeko eta bere jarraipena segurtatzeko.
|
|
|
Gizakiak dauzkan gaitasunak dira, mezua eratzen edo konposatzen parte hartzen dutenak, batez ere zentzuaren sorkuntzan. Gaitasun linguistikoa gizakiak mintzaira eratzeko
|
duen
gaitasuna da; gaitasun paralinguistikoak hiztunak erabiltzen dituen tonuak eta jario erritmoak besarkatzen ditu. Aurrez aurreko komunikazioan mezuak entzun eta ikusi egiten dira, aurrez aurreko komunikazioan ez du hizkuntzak bakarrik komunikatzen; eta nola aurrez aurrekoan, hala eskaintzen duten diskurtsoan.
|
|
|
Komunikazioa, modu orokorrean hartuta, mezuak igortzea eta hartzea da. Baina mintzakide guztiek ez
|
dute
gaitasun bera komunikatzeko, ez dituzte ahalmen linguistiko eta extralinguistiko berberak. Hizkuntzaren ikasketa eta erabilera munduari signifikatua aitortzearen parte garrantzitsua da.
|
|
|
Osasun Sailak eta INCk ikerketa zientifikoen urratsera atera behar izan zuten. Azken hilabeteetan, zalantzan jarri zuten mamografiek bizitzak salbatzeko eta mastektomiak edo senoak erauzteko
|
duten
gaitasuna. Ikerketen artean, polemikoena Lancet aldizkarian Danimarkako ikerketei buruz argitaratutakoa izan zen.
|
|
|
Horretarako, kontuan hartu behar dira, elikagai jakin batzuek kontsumitzailearen osasunerako berehalako ondorioak ez ezik, kontsumitzailearentzat eta haren ondorengoentzat epe laburrean eta luzean izan ditzaketen ondorio kaltegarriak, ondorio toxiko metagarriak eta kontsumitzaile talde jakin batzuek elikagai edo elikagai kategoria batekiko izan dezaketen sentikortasuna ere. Bestalde, eta elikagai batek giza kontsumorako
|
duen
gaitasunari dagokionez, kontuan hartuko dira elikagaiak kontsumitzeko produktu gisa duen onargarritasunarekin zerikusia duten alderdiak, bai eta elikagaiak izan dezakeen narriadura, deskonposizioa edo kutsadura ere. Elikagai egokia ez da segurua Elikagai bat aplikatzen ahal zaion berariazko araudiarekin bat etortzeak ez du esan nahi produktua segurua denik, baina bai haren kaltegabetasuna eta merkaturatzeko gaitasuna.
|
|
|
Oraindik gaztea da, baina ezinbesteko komunikazio bide eta funtsezko informazio iturri bihurtu da. 2001eko krisiak Esan liteke 2001 urtean probatu zela Espainiako osasun agintariek kontsumitzaileak babesteko
|
zuten
gaitasuna, izan ziren elikagai eta osasun krisien ondorioz. Iaz behi zoroak, sukar aftosoa, zerri izurria, legionella kasuak, bentzopirenoa uxuoliotan eta hemodialisi zerbitzuko heriotzak izan ziren nagusi.
|
|
|
Paleontologiak, fosilen azterketak, bere tresnak ere eskaintzen ditu. Eta, azken batean, biologia molekularra, DNA zaharra aztertzeko
|
duen
gaitasunarekin, funtsezko tresna bihurtu da gaixotasunen historia naturala ulertzeko. Hala, bada, azken urteotan asko aldatu da giza gaixotasun infekzioso larri eta hilgarrienetako biren jatorria zuen eskema tradizionala —sifilia eta tuberkulosia— Errazagoa da sifilia Europan egotea Kolon Ameriketatik itzuli aurretik, eta, aldiz, ia seguru dago indigena amerikarrek tuberkulosia izan zutela europarrekin harremanetan jarri aurretik.
|
|
|
Zenbait elikagaitan (arrainak, hazi olioak, fruitu lehorrak) dagoen omega 3 motako poliinsaturatutako gantzak, aurrekoak ez bezala, babes efektua eragiten du, odolaren biskositatea, kolesterol totala eta odoleko triglizeridoak murrizten baititu; hala, tronboak sortzeko arriskua murrizten da, eta gantz monoinsaturatua, horren eragile nagusia oliba olioa baita (akatean eta intxaurretan ere). Antioxidatzaileak, aliatu ahaltsuak… Era berean, antioxidatzaile ugari dituzten elikagaien kontsumoa handitu behar da: bitamina, bitamina, A probitamina, zinka, selenioa eta konposatu fitokimikoak (batez ere landare elikagaietan); izan ere, ikerketa ildo berrienek berretsi egiten dute substantzia horiek gantz partikulen oxidazioa eta, ondoren, odol hodietako paretetan metaketa murrizteko edo eragozteko
|
duten
gaitasuna. Karbohidratoak.
|
|
|
Alde horretatik, azpimarratu zuen beharrezkoa dela “kalitatezko zerbitzuak zabaltzen jarraitzea, behar dituzten milioi pertsonengana iritsi arte. Finantza baliabideak are gehiago handitu behar ditugu pobreziaren gaixotasunei aurre egiteko” esan zuen zuzendari nagusiak, eta gaineratu zuen “herrialdeek xurgatzeko
|
duten
gaitasunak nabarmen gainditzen duela emaileen gaitasuna”. Brundtlandek lau urte daramatza OMEren buru, eta onartu zuen “mundua osasun arazo konplexuz beteta dagoela” eta zuzentzen duen organismoak ezin duela bakarrik konpondu.
|
|
|
kanpainan parte hartu nahi duten prestakuntza zentroetarako ekipamendu informatikoko lau eskakizunen artean, “Internet Information Server” 4.0 bertsioan edo bertsio berriagoan instalatuta duen web zerbitzari bat eta “Windows 98” edo “Windows 2000” sistema eragile gisa duten beste ordenagailu batzuk eduki behar dira, guztiak Microsoftenak. Elkarte horren arabera, “Gobernuak elementu distortsionatzaile bat sartu du “Interneten sartzeko sistema eragile egokien “softwarearen”, Interneterako aplikazioen eta bere aukeren erabileraren” esparruan egon behar
|
duen
gaitasun legitimoan”. Eragin negatiboa AIko lehendakari Víctor Domingoren iritziz, kanpaina honen bidez, Zientziak eta Teknologiak “eragin negatiboa du” lehiakortasunean; izan ere, baztertu egiten ditu helburu berak dituzten sistema eragileak eta aplikazioak fabrikatzen dituzten “software” konpainiak.
|
|
|
Nahiz eta gaitz horiek ez izan maiztasun handikoak, Josep Tomás doktoreak, Bartzelonako Vall d’Hebrón Ospitaleko Psikiatria Psikiatriak, esan zuenez, Josep Tomás doktoreak esan zuenez, «tratamendua konplexua da», esan zuen Josep Tomás doktoreak, eta halaxe adierazi du, Josep Tomás doktoreak esan zuenez. Nahaste psikotikoak asaldura larriak dira haurrak ingurunean harreman afektibo eta emozionala izateko
|
duen
gaitasunean. Gaixotasun horien sintometako batzuk isolamendua, ingurunearekiko inplikazio falta edo hizkuntzaren alterazioak dira.
|
|
|
Pairamen horrek beste patologia batzuenak baino eragin handiagoa du psikologian eta gizartean. Hori dela eta, ikerketa egin duten psikologo taldeak, medikuntzako hamar profesionalen laguntzarekin, minaren kontrola eta gaixotasunari aurre egiteko estrategiei buruzko desberdintasun psikologikoak ebaluatu nahi izan zituzten, bai eta bi taldeen artean, Lehen Hezkuntzakoa eta Espezializatuarena ere, nork bere buruari eragiteko
|
duen
gaitasuna. Pazienteen arteko desberdintasunak Espainian aitzindaria den ikerketaren ondorio garrantzitsuenetako bat da gaitza lehen aldiz haurdunalditik bertatik maneiatzeko trebetasunak irakastea garrantzitsua dela.
|
|
|
Zortzi horiei aminoazido esentzialak deitzen zaie, eta horietako bakar bat falta bada, da sintetizatu aminoazido hori behar duen proteinarik. Proteina jakin baten balio edo kalitate biologikoa funtsezko aminoazido guztiak emateko
|
duen
gaitasunaren araberakoa da, eta organismoan sor daitezkeen proteinen kantitatea adierazten du, gramotan, elikagaien bidez hartutako gramo bat proteinatik abiatuta. Oinarrizko aminoazidoen multzoa animalia jatorriko proteinetan baino ez dago, eta horiek ugariak dira haragietan, arrainetan, hegaztietan, arrautzetan eta, oro har, esnekietan.
|
|
|
2002ko Munduko Baliabideen gaztelaniazko argitalpenaren arabera. Planetaren gida globalak, zeinaren aurkezpen testuak José María Aznar baitakartza, datuek eta esperientzia praktikoak argi erakusten dute naturak ondasunak eta zerbitzuak sortzeko
|
duen
gaitasuna txikitzen ari dela, baina eskaera globalak hazten jarraitzen duela. Ekosistemek sortutako oinarrizko ondasunen kontsumoa aleak, haragiak, arraina eta zura «nabarmen hazi da azken lau hamarkadetan, eta hori egiten jarraituko du munduko ekonomiak zabaldu eta biztanleria hazi ahala», azpimarratu du Enrique Iglesias Garapenerako Banku Interamerikarreko presidenteak.
|
|
|
Eraginkortasun handia lortzen du etxebizitzen zaratak xurgatzeko eta intsonorizatzeko. Eduardo Torroja Eraikuntza Zientzien Institutuak, Ikerketa Zientifikoen, Zientziaren eta Ikerketaren Kontseilu Gorenaren (CSIC) mende dagoenak, egindako azterlan baten arabera, haren propietate akustikoak zigilatzeko
|
duen
gaitasunari zor zaizkio batez ere, aireko zaratarekiko isolamenduan oso emaitza onak ematen baititu. Poliuretanoa 1950eko hamarkadan hasi zen erabiltzen.
|
|
|
Bost andui Nahi den txertoa lortzeko bi oztopo daude. Nagusia birusak mutatzeko
|
duen
gaitasun harrigarria da, eta, horri esker, erraz saihesten du garaitu lukeen antigorputzaren ekintza. Bartzelonako azken konferentziako aurkikuntza handienetako bat hau izan zen:
|
|
|
Panpetako belarra ez bezala (bere zakil altuekin edozein behatzaileren arreta erakartzen du), karkexa itxura diskretua du, eta haren presentzia ez da nabaritzen haren ezaugarriak ezagutzen ez dituen ororentzat. Baina klimara egokitzeko
|
duen
gaitasunari esker, hezeguneetako espezie tradizionalen etsai beldurgarri bihurtu da, eta horiek igeri bidean daude. Aizpuruak, Aldundiko teknikariak, espezie aloktonoen hedapenaren adibide gisa, akazia faltsua aipatzen du robinia pseudoakazia, gero eta mendietako txoko gehiago hartzen baititu.
|
|
|
Mikel Olaizola jaunak ahaztu egin du berak ere, adostasunera iristekoaren aldekoa den aldetik(?), eta Azpeitiko Udalarekin adostasuna lortu nahian dabilen aldetik(?), lagun hurkoarentzat ezinbestekotzat jotzen dituen ezaugarri horiek, berak ere, bete egin behar dituela. Mikel Olaizola jaunak idatzitakoa idatzi eta gero, lagun hurkoari bereak eta asto beltzarenak esan eta gero, irakurleak ez du zalantza izpirik izango Mikel Olaizola jaunak harreman egokietarako
|
duen
gaitasuna hutsaren hurrengoa dela. Mikel Olaizolak besteen buruan bartza ikusten du eta ez norberarenean zorria.
|
|
|
Horretaz jardutea ez litzateke alfer lana. Baina nire kezka da, lan horiek eginik ere, Euskaltzaindiak
|
baduen
gaitasun aski gizarteak eskatzen dionari erantzuteko. Ongi eta garaiz erantzuteko, jakina.
|
|
|
Horretaz estatistikarik ez badut ere, 70 eta 80ko hamarkadetan euskara ikasten saiatu baina bukatzeke utzi zuten koadrila kideak, lagunak eta ezagunak hain ugariak izanik, euskalduntze jardunean gabezia handia dela ez dut zalantza izpirik; ikasle horiek bidean jasotakoa, espero zuten uzta narotik urrun gelditu zitzaien: frustrazioa, ustez hizkuntza ikasteko
|
zuten
gaitasun ezagatik eta euskalduna izateko asmo zapuztuagatik; baita ikasten emandako hamaika ordu eta gastatutako diruen inbertsio ustelagatik ere. Zer dela-eta, hainbat porrot?
|
|
2003
|
|
|
EHUko udako ikastaroen baitan antzerkiak
|
dituen
gaitasun terapeutikoak aztertu zituzten. Javier Alman antzerki zuzendariak teatroterapia saio bat eskaini zuen.
|
|
|
Emankortasun handieneko ekosistema naturaltzat hartzen dira, materia organikoa produzitzeko
|
duten
gaitasunagatik.
|
|
|
Hau da, arkitekturaren balioak lotura du ingurune naturala eraldatzeko gizakiak
|
duen
gaitasunarekin polis aren beharren menpe jartzeko, non arrazonamendu politikoak, kulturalak eta sozialak sortzen diren.
|
|
|
Lehenengo biak bihotzerako osasungarriak dira odolean kolesterola murrizteko
|
duten
gaitasuna dela-eta; horrela, turroi gogorrak egokiagoak dira beste gozoki edo pastel batzuk baino kolesterol maila altua duten kontsumitzaileentzat.
|
|
|
Hala ere, zoruaren legak
|
bazituen
gaitasunak natura babestu eta landa eremuko lurraldeak antolatu eta era jasangarrian erabiltzeko. Horrela, alde baliotsuakbabesteko bi tresna zeuden:
|
|
|
UEUren beraren historia gogoratu eta Landagoien etxearen egokitasuna aipatu zuen. Haren hitzetan, euskarak gai orotara sartzeko
|
duen
gaitasuna frogatu zuten Baionako Eus kal Asteek, eta, aldi berean, UEUk bazter guztietako euskaldunak elkartu zituenez, euskalkien arteko diferentziak azaleratu zituen eta, ondorioz, euskararen eta euskaldunen batasunera jo beharra agerian geratu zen UEUren aurreko ekitaldietan. UEUk, gainera, irakasle eta ikasleen arteko harremanak sendotzen zituen eta ikerketen, tesien eta abarren erakusleku zen.
|
|
|
Gaur egungo araudiak 60tik 1.500 eurora bitarteko zehapenak aurreikusten ditu lagun egiteko animaliak ez erroldatzeagatik, bide publikoan libreki defenda ditzaten uzteagatik edo tratu txarren ondorioz 15.025,30 eurora irits daiteke. Bestalde, Kataluniako Udalak proposatu du Udaltzaingoak animalien kontrolari dagokionez
|
duen
gaitasuna handitzea, barrutiz barruti “txip” gehiago irakurtzeko, eta poltsikoko agenda elektronikoa jartzea, “kalean dabiltzan txakurrak eta katuak erroldatuta dauden ala ez egiaztatzeko”.
|
|
|
Neurrizko garagardoa hartuz gero, organismoak kanpoko eragileen aurrean erreakzionatzeko
|
duen
gaitasuna hobetu egin daiteke, eta leukozitoen eta linfozitoen hazkundean eragin dezake, bereziki emakumeengan. Hala adierazten du “Garagardoaren kontsumo neurritsua.
|
|
|
Izan ere, arau hauek ez betetzeak zehapenak izan ditzake. Hala ere, azterketa hau egin duten zientzialari espainiarrek oso zaila da publizitatea eraginkortasunez kontrolatzea, zenbait faktoreren eragin konbinatuari esker, hala nola, publizitate materialaren bolumen handia, ikuskapen prozeduren ahultasuna, zehapen mekanismo burokratiko konplexuak edo laborategi batzuek beren iragarkiak faltsutzea ez leporatzeko irudimen nahikoarekin idazteko
|
duten
gaitasuna. Teorian, informazio engainagarri hori ez litzateke inola ere eman behar, industriak berak baztertu egiten baitu jardunbide egokien kodean.
|
|
|
Interes sanitarioko substantziak Horien guztien artean, gaur egun interes berezia merezi dute Lactobacillus helveticusek eta esnean hazi ondoren lortutako produktu hartzituek. Mikroorganismo hori aztertzeko eta erabiltzeko arrazoi eta interes nagusia esnearen proteinen hidrolisi entzimatikoak metatutako ACE peptido inhibitzaileak sortzeko
|
duen
gaitasunari zor zaio. Beste era batera esanda, esnea hartzitzean, kaseinak (esnearen proteinak) ‘hautsi’ egiten dira, eta organikoki oso aktiboak diren zati txikiak askatzen dira.
|
|
|
Era berean, mikroorganismo batzuek mikrobioen aurkako substantziak sortzeko gaitasuna dute, hala nola bakterio laktiko asko. Alderdi horrek mugatu egiten du patogenoak elikagaia ugaltzeko eta aldatzeko
|
duen
gaitasuna. Horren ondorioz, patogenoen hazkundea inhibituta ikusteaz gain, haien presentzia ere murriztu egiten da kuantitatiboki.
|
|
|
– Haurdunaldian eta edoskitzaroan ez da gayuba kontsumitu behar, ez baitakigu ondorio kaltegarririk izango duen. – Giltzurrunen funtzioa gainestimulatzeko
|
duen
gaitasunagatik giltzurrun eritasuna izanez gero, kontraindikatuta dago. – Tanino asko dituenez, dosi handitan hartzeak mukosak narrita ditzake, eta are gehiago urdail delikatua dutenek, gastritisa edo ultzera gastroduodenala badute.
|
|
|
Gaixotasunak zortzi pertsona hil ditu dagoeneko, eta ehun baino gehiago ditu ospitalean. Osasunerako Mundu Erakundeak (OME) “mundu mehatxutzat” jotzen du, kutsatzeko
|
duen
gaitasunagatik. Oraindik ez da baieztatu Frankfurteko mediku bakartua pneumoniak jota dagoen, baina Espainiako, Italiako, Suitzako, Austriako, Frantziako, Belgikako eta Erresuma Batuko osasun arduradunek neurriak hartu dituzte aireportu nagusietan Asiatik datozen bidaiarien osasun egoera kontrolatzeko.
|
|
|
Mikroorganismoak ezabatzea Irradiazioa, dosi egokietan, mikroorganismoak kentzeko gai da Duela 50 urte baino gehiagotik frogatu dute irradiazioa, dosi egokietan, mikroorganismoak kentzeko gai dela. Ekintza suntsitzaile horren oinarria da gamma erradiazioen energiak material genetikoaren egitura aldatzeko
|
duen
gaitasuna, bai eta zelulen biderketa eta jarduera mekanismoak ere. Aldi berean, irradiazioa zelularen oxidazio prozesuekin lotuta dago, eta prozesu hori bera mikrobioak suntsitzeko mekanismo oso ahaltsua da.
|
|
|
Espainiaren eskaintza Bestalde, Ana Pastor Espainiako Osasun ministroak Espainiako esperientziak aurkeztu zizkion Kontseiluari, eta Espainiako osasun langileek zehatz mehatz jarraitzen dituzten hamabi protokoloak eskaini zituen portuetan, aireportuetan eta osasun zentroetan, sindromeak eragindako infekzio susmagarriei aurre egiteko. Gainera, Carlos iii.a Osasun Zentroak pneumonia harrapatu izanaren susmagarrien laginak aztertzeko
|
duen
gaitasuna eskaini zuen. Artzainek helmugan bidaiarien kontrol medikoak eta administratiboak egiteko beharra defendatu zuen Kontseiluaren aurrean, nahiz eta, ordu batzuk lehenago, Gro Harlem Brundtland OMEko zuzendari nagusiak irteerakoak baino kaltegarriagotzat jo zituen.
|
|
|
Txostenaren arduradun diren adituek, “Elikagaien osasuna bermatzeko irizpide zientifikoak” izenekoak, ziurtatzen dute elikagaietan mikrobioak detektatzeko analisiak erabilgarriak direla establezimenduetan poluzioaren aurkako borrokan, baina ez dute bermatzen kontsumitzaileen babesa. Alde horretatik, txostenak adibide gisa jartzen du behi kanaletan salmonella detektatzeko analisiek
|
duten
gaitasuna, nahiz eta ez duten zehazten kontsumitzaileak salmonelosia harrapatzeko duen arriskua. Elikagaien higienearen kontroletan ahulguneak ezabatzeko, txostenak elikagaietako patogenoen kontrolak eta elikagaien kutsadurari buruzko datuak erlazionatuko dituen plan bat onartzea proposatzen dio Kongresuari.
|
|
|
Kontuan izan behar dugu, beti, elikadura orekatua eta banakakoa egin behar dugula, pertsona bakoitza desberdina dela, eta guztiok ez ditugu behar berdinak, eta ez dugu zertan murriztu gure dietako zenbait elikagai, osasuntsu bagaude eta nutrizio egoera ona badugu. Koipe txarra da, odoleko kolesterol maila igotzeko
|
duen
gaitasunaren arabera. Koipe hori gantz saturatua da, eta, hala ere, gure eguneroko dietan egon behar du, kantitate egokietan, gehiegi edo gutxiegirik gabe.
|
|
|
Elementu horiek kontsumitzailearen organismoan sar daitezke. Kutsadura mota hori beste arrisku bat da, ekoizpen animaliei ematen zaizkien botika askok gizakiarengan
|
duten
gaitasun farmakologikoa gordetzen baitute produktu eratorriak kontsumitu ondoren. Arrisku faktore hori bereziki garrantzitsua da antibiotikoen kasuan; izan ere, horiekin bizi diren mikroorganismoak haietara ohitu daitezke, baita egokitu ere, eta antibiorresistentziak sor ditzakete.
|
|
|
Fenomeno horrek, gainera, esanahi sakona du gizateriaren historian; izan ere, Marteren aurreko hurbilketa handia Afrikan gizaki modernoek behera egiten duten lehen gizakia agertu zenean gertatu zen, “National Geographic” aldizkariaren laguntzarekin iaz egindako ikerketa genetikoaren arabera. Orduan, Lurra azken Glaziazio Aroa jasaten ari zen, eta horrek mugatu egin zuen lehen gizaki haiek baliabide naturalak elikatzeko edo eskuratzeko
|
zuten
gaitasuna, eta Afrikatik kanpo bultzatu zituen, India, Txina edo Australia bezalako urruneko lekuetara 10.000 eraman zituen bidaia batean. Gizakiak duela 35.000 urte iritsi ziren Europara, eta, seguru asko, Ipar Amerikara, duela 13.000 urte, espezie berriak kolonizatu gabeko azken puntua, Marte zeruan distira bereziz sortu eta 45.000 urtera.
|
|
|
Bitxia bada ere, azken urteotan mundu osoan izan dira krisialdirik handienak herrialde horietan, eta kontrol eskasekin edo ekoizpen kate luzeko urratsen bateko iruzurrekin lotu behar dira. Europan BSE agertzeak, testuinguru horretan, elikagaiek transmititutako gaixotasuntzat hartu behar da, mundu osoan izugarrizko eragina duena, lehen munduko herrialdeek munduko banaketa sare handietara iristeko
|
duten
gaitasunari esker sortua. Gauza bera gertatzen da dioxina bidezko kutsadurarekin, iturri bakarrekoa, 1999an azienda pentsukoa, aste gutxiren buruan kontinente guztietan detektatu zena.
|
|
|
Nola antzematen da haren urritasuna? Defizit larriak, hau da, A bitaminaren dietan luzaroan gabeziak izateak, xeroftalmia eragiten du; begietako lesioak eta ikusmen galera eragiten dira, eta, neurri handi batean, begiak iluntasunera egokitzeko
|
duen
gaitasuna murrizten da. Gabezia garaiz konpontzen ez bada, konjuntiba lehortu egiten da, eta Bitot en puntu zuri batzuk agertzen dira, erretinol dosi egokiak emanez trata daitezkeenak.
|
|
|
Ikerketaren beste hipotesietako bat da hartutako kalte zerebrala duten pertsonen errehabilitazioak integrala izan behar duela, hau da, fisikoa zein neurosiologikoa. Izan ere, horrela bakarrik lor daiteke neuroplastikotasuna deritzona, edo garunak berrantolatzeko
|
duen
gaitasuna, funtzio motorrak, kognitiboak edo portaerazkoak normaltasun maila handiagora edo txikiagora itzul daitezen. Gaur egun, arreta handiagoa jartzen zaio errehabilitazio fisikoari, neurosiologikoari baino; izan ere, horrexek eragiten dio gehien gaixoen garapenari bizitza pertsonalaren, publikoaren eta pribatuaren eremu guztietan.
|
|
|
Lore hori arabiarrek sartua dago Ekialdetik bere izena arabiar “assfar” (horia) arabieratik dator, eta gaur egun gaixotasunetarako erremedioak bilatzen dituzten zientzialari askoren arreta biltzen du. “Laborategi askotan aztertzen ari dira azafraiaren erabilera lipidoen metabolismoa kontrolatzeko, hau da, gaixotasun kardiobaskularretatik babesteko
|
duen
gaitasuna eta zelulen endekapenezko prozesuen aurka ere jarduten duen agente antitumorala”, azaldu du José Antonio Fernándezek, Espainian sortutako azafraiaren ikerketa taldeetako bat zuzentzen duenak. “Ikerketa lerro horiek hor daude, eta urte askoan jarraituko dute”.
|
|
|
Helsinkiko Unibertsitateko IIkka Hanskik, Olivier Gilg ekin batera, honako hau dio: «Leming en zikloak arazo hutsala dirudien arren, herri naturalek zuzentzen dituzten indarrak ulertzeko
|
dugun
gaitasuna egiaztatzeko modu bat da». Gainera, karraskaria denez, oso animalia komunitate sinplea, eredu ona da ekosistema konplexuagoak aztertzeko.
|
|
|
Fagotipia edo birusek bakterioak infektatzeko
|
duten
gaitasuna saiakuntzak egiten ari dira elikadura patogenoak detektatzeko eta, hala badagokio, ezabatzeko.
|