|
2000
|
|
|
Beste gauza bat da erabaki hori formalki hartzearena eta publikoki adieraztea. Hori beste kontu bat da, zeren garai batean Txiki Benegasek esan ohi
|
zuen
bezala «si algun dia toman la decision de dejarlo, habra que ver como se viste el muñeco». Kasu honetan, badirudi erabakiaren eszenifikazioa ETAk prozesu politikoaren garapenari lotu diola, eta, beraz, eskema hori aldatzen ez den neurrian, erakunde armatuaren desagerpena inkognita baten munduan mantenduko da.
|
|
|
Euskara berreskuratzeko prozesuan, euskalduntzeak zuen garrantziaz hasiera hasieratik jabeturik, gau eskolen sortzaileetariko bat izan zen Laspiur. Hasierako irakasle haiek egin ohi
|
zuten
bezala, eskolak emateaz gain, didaktikarako materiala prestatzen ere lan handia egin zuen. Imanol Laspiurrek bere eskolak emateko erabilitako baliabide eta materialen nolakotasuna begiratuz gero, euskarak azken hamarkadetan izandako gorabehera eta eboluzioa ikus daiteke neurri handi batean:
|
|
|
Nahiz eta komedia bat ez den, umorez zipriztintzen dute, sentimentalismo errazetik alde eginez. Behar
|
duen
bezala hunkitzen du, musikaren bidez, hain justu. Gertaldi bereziki inarrosleak ditu, hala nola, pianoan norgehiagoka dutenekoa, protagonistak lehorreratu nahi duenekoa (ez lehorreko mundua ezagutzeko, itsasoa lurretik ikustea nolakoa den jakiteko baizik) eta jaistera ausartzen denekoa.
|
|
|
Ez ote da historiaren mito batzuk erortzeaz nekaturik, betiko historia zentralistaren eta histori mugiezin baten erreferente sinbolikoa behar dugulako? , beste muturra behar
|
bagenu
bezala. Guztiak dena jakitea eskura dugula sinistaraziz, ezerk esplikazio eta argibiderik ez duela sinistuko bagenu bezala.
|
|
|
Gizartea nahiko aldakor badela eta, oraina aski mugikor badela eta gure mundu sinbolikoari ez mugitzeko eskatuko balitzaio bezala. Gaurko egunari langarik jartzea onartzen ez dugunean, historia histerikoki itxi nahi
|
bagenu
bezala
|
|
|
Honakoa adierazi zuen bilduma honetaz mintzatzean Edorta Jimenezek: " Ohi duen irudimen oparoa eta hizkuntzaren erabilpen preziosista galdu gabe, inoiz baino narratzaileago ageri zaigu, kontakizuna mendean hartuz eta harekin nahi
|
duen
bezala jostatuz." (Jakin 103)
|
|
|
Honekin guztiarekin ikusi ahal
|
dugun
bezala, egunek jarrera bat islatzen dute, ez egunaren erreferentzia bera.
|
|
|
Gatazkei dagokienez, beharrezkoa da taldeen barneko gatazkak eta taldeen artekogatazkak bereiztea, Psikologia Sozialak eta Soziologiak egin ohi
|
duten
bezala.
|
|
|
hitza darabilte hori adierazteko, objektibotasunari eta zuzentasunari traba ipintzen diena. Eta hizkimizkia, hein batez, Europako juduek yiddishez esan ohi
|
duten
bezala, arrazismoaren parekoa da. Norberak ez daki hizkimizkia nora joango den, zertan amaituko den, eta ezin da jada berriz lortu.
|
|
|
Irrati idazkuntzak argia behar du izan (soinu aldetik informazio jarioak izan behar
|
duen
bezala), kondizio berezitan jasotzen den mezuaren laburtasuna dela-eta. Irratitik mintzatzeko orduan, ezinbestekoa da klartasuna, baita klartasun teknikoa ere.
|
|
|
Lan honen xedea Estatu espainiarraren hezkuntza sistema nazionalaren sorrera aztertzea da, nazio identitate espainiarraren aldetik ezinbesteko erreferentzia izango dela uste baitugu, espainiar nazioaren eraikitzearekin bat ez datozen, edo etorriko ez diren? beste nazio proiektuentzako nahitaezkoa izan behar
|
duen
bezala, hezkuntza sistemak ezarritako mugak eragiten duen neurrian eta gainditzeko edota egokitzeko premia eskatuko lukeen aldetik. Helburua aipaturikoa izanik, hezkuntza sistema frantsesera hurbiltzeko asmoa ere badugu; alde batetik, beste batzuen artean, hezkuntza sistema nazional espainiarrak eredu gisa hartu izan duelako, neurri handi batean bederen; eta, bestetik, Euskal Herriari begira, espainiarrak Hegoaldean bezala, sistema frantsesak Iparraldean izan duen eragin nabarmenengatik1 Azken finean, laburbilduz, ondoko hau dugu XIX. mendeak eman zuen eskema nagusia:
|
|
|
Ihesean bezala ibili ginen, horixe! Beste bostak atzetik
|
bagenitu
bezala, je, je. Honezkero pentsatuko dute istripua izan eta bertan geratu garela seko...
|
|
|
Engainatu egin zenuen eta kito. Gizonek titi parea behar
|
dugun
bezala, emakumeek buru pixka bat nahi dute, eta zure inteligentzia, Legg, aspaldi ito zen zerbezatan".
|
|
|
Baina dena dela, supituan isildu nintzen egongela hartara sartu eta, lurrean jesarrita, itxura zaharreko gizon hura aurkitu nuenean. Begiak zabal zabalik zituen, niri begira, jainko baten agerpena espero
|
duenak
bezala.
|
|
|
Napolitarra bizkor mintzatzen zen, eta osabak piano, piano erraiten zion eta eni beha paratzen zen, ez dakit nik napolitarrari ulertzeko nituen zailtasunen berri zekielako, edo nihaur izan nintekeelako osabak berak izan zitzakeen zailtasunen desenkusa ezin hobea. Eta, hala, konbertsazione hartan sarturik geundela, ostaturat iritsi, hirurak mahai batean jarri; osabak, otorduetan ohi
|
zuen
bezala, Arkimedes bere alboan etzanarazi; eta osabak berak deitu zion ostalersari.
|
|
|
Bigarrenean, berriz, goizetik, osaba Joanikotek jaso zuen dukearen mirespena, osabak bere esperimentuen berri eman zionean, jakinarazten ziola nola oilaloka bat zuen, lau ahate arrautza txitatu zizkiona, bertze nonbait erran dizudan bezala, eta nola oiloak eta ahattoek elkar ongi hartzen zuten, oiloak ahattoak bere kumetzat
|
balitu
bezala, eta ahattoek oiloa amatzat; gero, dukea bere studiorat zeramala, bertze esperimentu haren berri eman zion —ohol luze batetik erortzerat uzten zuen brontzezko bolarena—, eta segidan fosilak eta erromatarren denborako monedak erakutsi zizkion, hamaika gogoetaren artean, dukea aho zabalik uzten zuela; eta, osabaren studiotik jalgi eta eskaileretan beheiti gindoazela, dukeak galdetu... " Eta ba al duzu bertzerik?" Eta osabak ihardetsi zion:
|
|
|
Eta nik neure bideari ekin nion eta bidean aitzina noa egun ere: iragan nuen udaberria, iragan nituen uda eta udazkena, eta orain neguan nago... baina, neguan nagoen arren eta adinberdea joan zitzaidan arren, zeren adinzahar bainaiz, ene hitza ez da biluzia, baina hostoz josia, gorputzaren negua hitzaren udaberriaz jantzi eta estali nahi
|
banu
bezala, eta neguaren gorputza udaberriaren hitzaz...
|
|
|
Egun haietarik batean, ordea, irri egin beharrean ohi
|
zuen
bezala, herensugearena aditu bezain fite, sutan jarri zen. Eta hartu zuen soka ezin luzeago hura, muturretarik batean gako bat zuena eta zuhaitzen igaiteko erabiltzen zuena; bildu zituen hiruzpalau morroi eta bizpahiru neskame, eta guztiok joan ginen Pagabasoko leizerat.
|
|
|
Gero, igan zen osaba arestian seinalatu zuhaitzerat, ohi
|
zuen
bezala, urtxintxa baino bizkorrago eta fitezago; eskatu zuen sokaburu gakoduna, eseki zuen gakoa adarretik, laxatu genuen guk soka luze hura... eta sokak zuloan beheiti egiten zuela, bele bat jalgi zen bertatik karranka.
|
|
|
Bakarrik nindoan, bai, eta arrai nindoan, eta are arraiago eta alegerago jarri nintzen hiriko kanpai guztiak baterat jotzen hasi zirenean, dilin dalan, dilin dalan, haiek ere ene libertate ospatu nahi
|
balute
bezala, eta ene felizitatea aldarrikatu eta zabaldu, lau haizeetarat, zeruko mintzoaz... Eta ene bihotza ere bertze kanpai bat zen jada, bertzeekin batean jotzen ari zena, din dan, din dan, ene alegrantzia eta ene bizipoza adierazi nahi ziona mundu osoari.
|
|
|
Gero, bere disertazione hura erran bakarrean laburbildu nahi
|
balu
bezala, erantsi zuen:
|
|
|
Eta zer izan zen, bada, haren keinua, noiz eta ezpainak hurbildu bainizkion, hark ere bere ezpainak hurbiltzen zizkidala, nahiz eta musu hura ez zen bere osoan biribildu...? Halarik ere, ezinezkoa iduritzen zitzaidan arren, behin eta berriro etortzen zitzaidan bururat hil edo biziko galdera hura, burmuinetan iltzaturik
|
banu
bezala: egia ote zen, bada, anaiak errana...?
|
|
|
Eta isildu egin zen eta zorrotz behatu zidan, bere kemen guztia behako hartarat bildu nahi
|
balu
bezala. Eta erran zidan:
|
|
|
Zeren berak bezalakoek eta errege faltsuaren leinukoek bai, arima ezin handiagoa eta ezin nobleagoa baitute, eta guk nafar bentzutuok, aldiz, ezin tipiagoa... Erran nahi
|
balu
bezala ezen indiarren parekoak garela, eta Espainiako indiarrak garela, zeren eta indiarrek ez baitute arimarik, eta guk kasik ez!
|
|
|
Eta jaiki nintzen, eta bat batean argi izpi batzuk iragazi ziren hostoen artetik ustekabean... eta argiak eztanda egin zuen basoan eta eztanda egin zuen hosto haietan... eta milaka eta milaka gar ikusi nituen hosto haien lekuan —horiak eta gorriak, moreak eta okreak—, berant gabe erortzerat zihoazèn hosto haiek, bizitzaren azken dardaran eta bizitzaren azken hatsean, goiti nahi
|
balute
bezala, gero eta goitiago, suaren istanteko hegaldian betiko...
|
|
|
Eta zein arrai eta alegera jarri nintzen hura etorri zenean, eta nola besarkatu nuen behin eta berriro... eta berriro eta berriro, besarkada haien bidez egiaztatu nahi
|
banu
bezala ezen ez nengoela amets batean sartua...!
|
|
|
...ar izan genuen, ezta zenbatetan sentitu izan nintzen ahiturik eta anu eginik ere, zeren zuhaurk ere imajina baitezakezu, hango ibai-adar lohitsuetan eta hango baso amarauntsuetan, ni neure hanka herrenarekin arrastaka, behin baino gehiagotan biluz eta ortuz, ez aldatzeko atorrarik eta ez etzateko oherik, atsekabearen bide meharrean gaitz eta penos, deserosotasuna eta gabetasuna egunorozko bisitari
|
bagenitu
bezala, eskuak eta oinazpiak maskurturik eta ikorzirinez josirik... Nik ez dakit nola atera ginen handik bizirik, ez bada zeren Probidentziak gidaturik eta indarturik baikindoazen, hain izan baitzen neurriz kanpokoa gure gorputzen soportua eta jasana, eta ez bada zeren neure ondoan bainuen Goruki, zeinak, nola baitzen oihanean jaioa eta oihanean bizia, beti baitzekien, baita zalantzarik edo ondikorik handienen erdian ere, norat jo, eta zeinak beti baitzuen aterabideren bat korapilo bakoitzeko.
|
|
|
Egun hartan, adio egiterakoan, eskua luzatu beharrean, ohi
|
zuen
bezala, musu eman niezaion, aldiz, besoetarik atxiki eta musu eman zidan kopetaren erdian.
|
|
|
Eta handik gutirat Rosa erraiten hasi zen ezen hiltzerat zihoala, baina hura ere ez zidan deiadarka erran, baina eztiki, bere herstura eta asaldura guztiak eztitasun handi batez gozatu eta ematu nahi
|
balitu
bezala.
|
|
|
Eta Akilesek begiak zabaldu eta mihiaz ferekatu zuen muturra, Noek Ararat mendian libraturikako erbi bikotea gogoan
|
balu
bezala... Eta, Akilesi beha, irri egin zuen osabak, zeina bat batean eneganat xuxendu baitzen, ezin seriosago, erraiten zidala:
|
|
|
Eta zeren baitzirudien, halaber, ezen jende haien merituak eta ohoreak menbro galduen eta orbainen neurrikoak zirela, mutilazioneak eta zauriak harrotasunaren eta gizonezkotasunaren froga gezurtaezintzat
|
balituzte
bezala...
|
|
|
Izan ere, haren erretzeko modu hura ez zen soil ke hartze eta ke jaurtikitze bat, mintzatzeko modu bat ere bazen. Zeren, noiz eta haserre baitzegoen, hodei tipi zurrunbilotsu bat egozten baitzuen ahotik, bere nahigabearen adierazteko; edo, aitzinean zuenari aurpegirat xuxen egozten zion, baldin hark haserrarazi bazuen, ke artean estali nahi
|
balu
bezala eta bere baitarik desagerrarazi; aldiz, noiz eta bertzeen arreta piztu nahi baitzuen, kokotsa jaso, ezpainak bildu, eta kezko eraztunak biribiltzen zituen, gero eta zabalago egiten zirenak beren gorako bidean.
|
|
|
" Jaso nuen zure gutuna, zeinak zure asmoen berri eman baitzidan, eta jaso dut, halaber, gure zerbitzu sekeretuen informazinoa, zuri eta zure familiari buruzkoa". Aitak besagainak goratu eta begiak zabaldu zitian, galdetu nahi
|
balu
bezala: " Eta...?" Eta erregeordeak bertze irri bat eskaini, eta erran zioan:
|
|
|
Eta, orduan, aitona Nikolas mintzatu zen, kementsu, hitzak ongi artikulatzen zituela, mihiaz bertze artikulazione guztiak, erreumaren ondorez, gero eta desartikulatuagoak zituen arren, erakutsi nahi
|
balu
bezala ezen, hitza eta mihia zituen artean, zerbait zela eta bazuela jauregi hartan zer erranik:
|
|
|
Eta aitonaren begiek dir dir egin zuten, esperantza dir dir hartarik mintzatu nahi
|
balu
bezala... eta erlikia eskuan hartu eta aitonak musu eman zion, eta egun osoan eman zion musu, baina ikusi zuenean ezen guztia alferrikakoa zela, leihotik egotzi zuen, erraiten zuela:
|
|
|
Mattinek irri egin zuen eta, ohi
|
zuen
bezala birikak haizatzen zituela eta bu larra kanporatzen, erran zuen:
|
|
|
—Eiheratik iragan ura ez da, ordea, eiherarat itzultzen... eta gaztigatu nizun hori bere mementuan —ihardetsi zidan amak hoztasunez; gero, gauzak bere tokian ipini nahi
|
balitu
bezala, erran zidan—: Eta jakizu ezen zure osabak auzi honetan galdu duena ez dela deus nik galdu dudanaren aldean.
|
|
|
Eta, pipa ahorat eramaiteko eta kea irensteko pausa luze bat egiten zuela, hala mintzatu zitzaidan ondotik, ke irentsi berria ahotik egozteaz baterat, ohi
|
zuen
bezala:
|
|
|
Ezagutu ditut kleriko katoliko onak, orobat protestantak, eta ezagutu ditut, halaber, kleriko gaixtoak, baita diruzaleak ere... ahantzi gabe zure ahotik aditu nuen kasua: Zuberoako kalvindar harena, Mathalasen denboran ezagutu zenuena, zeinaz erran baitzenidan ezen, ministroa ez ezik, prestamista ere zela, hain abariziosa eta hain eskulaburra, non koberatzen baitzien bere bezeroei, interesetan, %10a, Kalvinek ezarri zuen %5eko mugaren gainetik... neurri harekin frogatu nahi
|
balu
bezala ezen Kalvin bera baino bi aldiz kalbindarragoa zela. Eta herriska hartako apeza ere ez zitzaigun hagitzez hobea gertatu...
|
|
|
Eta, nola buruan ez bainuen bertze egiteko hura baizen, eta nola, ondorez, ezin baztertu bainituen neure pentsuetarik portuak eta portuetako tabernak eta neskatxak, hala joan zitzaizkidan bortz sei urte haiek gisa hartan, plazer haien ehizan, neskatxak eta jan edana trabailu eta festa
|
banitu
bezala, orain kandelak eta kandelak pizten, zeren eta kandelen iraupenaren arabera neurtzen baitzuten neskatxa haiek plazerraren denbora, eta orain zurrutari emanez, garagarraren mamatik haragiaren mamirat, zenbatenaz bianda haien jaleago, hainbatenaz gurago eta zaleago...
|
|
|
Eta zeren, neure bide hartan barrena, lehenbizian batik bat, deliberatu bainintzen, denbora galdua reskatatu nahi
|
banu
bezala, neure buruarekin franko eta liberal izaiterat, ardi bat banintz bezala, goizeko guti jana —zeren eta ordu arte abstinentziak eta barauak izan bainituen arau— arratsaldeko betealdiaz berdin zezakeena. Eta hala abiatu nintzen, neure bakardadetik ihesi, bertze gorputz batzuen bila, zeren arau haiek hesiz hesi eta herstegiz herstegi inguratu izan baitzuten urte luzeetan ene kontzientzia eta nik hesietarik harat egin beharra nuen, ez itotzeko.
|
|
|
Neure burua gorrotatzen hasia nintzen: ohartun nintzen zerbait gorde behar
|
banu
bezala jokatzen ari nintzela, ondikotz, deus gordetzekorik ez nuelarik. Zigarro bat piztu nuen.
|
|
|
Astiki astiki, zakurren bat edo katuren bat izutu nahi ez
|
duzunean
bezala, nire eskuak grabagailua piztu eta libreta bildu zuen mahai gainetik.
|
|
|
Norbaitengandik xehetasun eskeren bat espero
|
balu
bezala egin zuen etena. Charlyk, ordea, estatua bat zirudien, Jainko gupidagabe batek bekatu ezezagun batengatik gatzitua.
|
|
|
Ahoa ireki nuen zerbait azaldu nahian, baina haiek beren hautuan segitu zuten, nitaz bai, baina hor ez banintz bezala. Mantso mantso, denbora kezkarik ez
|
balute
bezala, inguratzen hasi zitzaizkidan.
|
|
|
Itsasontzi batean zegoen, eta kanoien aho zuloak zituen amets hark laino bakar. Joan nintzaionean, soldadu on batek beti egin behar
|
lukeen
bezala firmetu zitzaidan. Gero, ametsen logika falta etengabearen poderioz, etxe batean sartu ginen aita eta biok.
|
|
|
Beno... nahi
|
duzuen
bezala. Zer moduz eskolan?
|
|
|
Isilik, zalantzan nengoen, norbaitek gauza haien guztien esanahia noiz argituko zain egongo banintz bezala; eserita, hankak zintzilik, eskuak mahai gainean tinkatuta nituela, norbaitek asmakizun izugarri hura zuzentzea itxaro
|
banu
bezala.
|
|
|
Ezin dut ukatu: Patxirengana kafetegira jai  tsi naizenean urduri samar nindoan, baina han anaia batekin elkartu behar
|
banu
bezala sentitu naiz (beharbada besterik izango zen Rubenekin egon berria ez banintz).
|
|
|
Baina batez ere, zaindu heure burua, kontu egin hire gorputzari eta hire autoestimuari. Eta gero, azken batean eskerrak eman behar
|
banitu
bezala, eransten zidan: Gainera, zorte ona izan dun krisialdi hau udan gerta  tzean.
|
|
|
Goizean zehar, jendea zinez artega eta bere onetik aterea ikusi dut, opor hasiera honetan oraindik ere urtean zeharreko egonezina kendu ezinik
|
balute
bezala; hain urrunera etorririk, azken segundoa ere aprobetxatu nahi luketela ematen du. Nik, ordea, neure buruarekin badut aski lan, bai, eta ez dut gehiago nahaspilatu nahi izan.
|
|
|
Bidailagunek inkontzienteki zoruan utzi dituzte beren fardelak, telegramak zioena beraientzat ere balitz bezala, edo, begirunez, nire erreakzioaren esperoan egon behar
|
balute
bezala. Baina ni, doi bat bakartu, papera zabar askatu, eta gainetik ikusmiratu ondotik, nire aldarteak eta tonuak nabarmentzen ez zuten berria eman diet:
|
|
|
Ez dakit zer pentsatu: gizon hori hasiera beretik egin zitzaidan susmagarria (haren ezinegona, haren galderak, gau eta egun eguzkitako betaurrekoak eta soil soilik epaiketarako eranzten duen sonbreirua jantzirik eramatea, bere burua etengabe ezkutatu nahi
|
balu
bezala nahiz eta gisa horretan nabarmendu besterik egin ez, fiskala izateko erakutsi zuen grina, biboteordea probatzearena, pistola eramaten dutenen keinu ezaguna...). Baina berriro diot, Mexikoraino egin nahi duen bidaiari susmo txarra hartu arren, ez dakit zer pentsatu.
|
|
|
Urrezko abarra, I bol., 239 orr.15 Zentzugabekeria hutsa da hemen Frazerrek irudikatu izana herri hauek naturaren prozesuaren guztiz ideia faltsua (ia erotua)
|
balute
bezala, fenomenoen interpretazio berezi bat besterik ez baitute. Hau da, idatziko balute, naturaren beren ezaguera eta gurea ez lirateke, funtsean, desberdinak izango.
|
|
|
– Ondo, ondo, nahi
|
duan
bezala. Goraintziak behiei, ardiei eta ahuntzei, neuk ez ditiat aspaldi ikusi eta.
|
|
|
Trafiko urriko errepidea zen Angiozartik Bergarara bitartekoa. Paraje ederren ikusmira eskaintzen zuen eta horretarako zurezko banku egokiak zeuden errepide ertzean txukun apailatuak, baina nik horretaz ohartu gabe egin nuen bidea, inguruko errealitatetik urruntzen ninduen lilura itsugarri batek bereganatua
|
banindu
bezala. Normalean horrelako xehetasunetan erreparatzea maite banuen ere, orduko hartan ez nintzen, haren ondotik pasatzearakoan, errepide ertzeko San Kristobal –belarriko minaren kontrako santua eta txoferren zaindaria– han zegoenik ohartu ere egin.
|
|
|
Barrez, begiak itxita eta zakila ukitu ere egin gabe, hazia isuri nuen, gogotik isuri ere, luzaz eta oparo, zeru urdin garbia neure hazitan blai utzi nahi
|
banu
bezala.
|
|
|
Agian hiriko moda zen. Agian berak ere lortu zuen txaketa beltz halakoxe bat, nahi
|
zuen
bezala ez aperzibituan pasatzeko.
|
|
|
Neskak bostekoa eman zion Xani: hala nola, ofizio lagunak izanik, negozioren bat arrañatu berri
|
balute
bezala; Iharrak berriz, jaiki gabe, eskua jasoz baina kontaktua, menturaz, ebitatuz: " Ez adiorik", despeditu zuen.
|
|
2001
|
|
|
" Milaka pertsona, beee esan beharrean gooool esaten". Bakoitzak ahal
|
duen
bezala hustutzen du bere barrua. Nik uste Pio Baroja konfunditu egin zela, baina hala eta guztiz gogokoa dut!
|
|
|
Probatu ditugu beste perkusio tresnak, baina erabat desberdinak dira. Gainera txalapartak beste balio antropologiko bat dauka, herri honen adierazgarria da, berezia, ez guk asmatua, kanpoan batzuk uste
|
duten
bezala", dio Igorrek.
|
|
|
Logikaz eta fantasiaz oretua eta jantzia. Baina ez norbaitzuek uste
|
duten
bezala, irudimenik gabeko zentzun praktiko, ustel eta tontoa (Adibidez gure industrial handi eta herri gizon ospetsu eta inportanteena). Egun, ikastolek, ez dute geure berezko irudimenik haurrarengan pizten.
|
|
|
Kazetariak ez du prentsa oharrik kontrastatzen, eta beraz, politikariak nahi duenaz eta nahi
|
duen
bezala informatzen du. Garrantzitsua da pertsona horrek zer ezkutatzen duen jakitea.
|
|
|
Eta Dionisio, artzain ona bezala, ardiekin joaten da toki denetara, maiz etxean ahaztuko bazaio ere. Amerikara artzain joan zinen, garai batean beste askok ohi
|
zuten
bezala. Nola hasi zinen artzain lanetan, eta nola iritsi zinen Amerikara?
|
|
|
Etxe ondoko plantanoak horitzen hasiak dira eta hostorik ihartuenak lurrari entregatzen dizkiote haize hegoari hotsa emanez, jubilatuak eta haurrak orbelak kraskatuz jolastu daitezen. Egunsentian tiroren bat entzunen duzu, epel aldera jo nahi duten lehen usoak azaldu direla abisatuz, baina bandadarik ugarienek Europako lautadetan segitzen dute, izotz bezperako azken arta aleak presaka irentsiz, Donostiako itsas bazterrean etxekoandre, zahar eta elbarriek negu aurreko eguzki hondarrak bereganatu nahi
|
dituzten
bezala.
|
|
|
M. ARAMENDI. Gai klabea da, noski, baina hornitze energetikoari dagokionez, komeni da protagonistei buruzko hausnarketaren ohiko ikuspuntua pixka bat aldatzea. Normalean estatuak jotzen ditugu protagonistatzat, gai horrekiko EEBBek jarrera bakarra
|
balute
bezala jardunez. Eta ez, ez da horrela, askotan EEBBetako gobernuak ez dituelako horren handia den herrialde baten interes guztiak ordezkatzen.
|
|
|
Beraz, ur azalean ibiliko da autoa, planeatuz, nahi
|
dugun
bezala kontrolatzea ezinezkoa delako.
|
|
|
Uniforme, galtza eta horrelakoetan, sartu dobladilloa zentimetro batzuk, lehenagoko zaharrek ohi
|
zuten
bezala, berriro ere ateratzeko aukera utzirik.
|
|
|
LU./ ehhh nere nere ustez etxen dena lan denak banatu behar dia eta ez mutilakesaten
|
dun
bezela oaintxe honek esan dun bezela publizitate aurretik ehhh neskaknahi deula kendu lana beaiei ez dieu nai kendu X nik esaten det dena banatzeko eztazeatikan batzuk neskak etxeko lanak dena banatu ezta
|
|
|
Horrela egiteak ere lagunduko dio ikasleari saio horien helburua zein denargitzen, eta aurrean duena irakasle partikularra ez dela hobeto ulertzen. Dena dela, ikaslearen maila dela eta, xede hizkuntza ere erabil daiteke, beti ere ikaslea lasaisentitzen bada, eta esan nahi duena esan nahi
|
duen
bezala esateko gaitasuna badu.
|
|
|
Muriel azaltzen denean, berau ere Felixenmenpe jartzea izango litzateke hariaren bilakaera logikoa; baina ez da honelakorikgertatzen. Muriel autonomoa da, eta bere kabuz sartuko da istorioaren bilbean, ezFelixen ondotik, irakurleak espero
|
duen
bezala, Anttonen aldetik baizik; etaorduan sortuko da benetako triangelua.
|
|
|
Horrela, eta orientazio motibazionalei dagokienez, hauxe da esango dugu: 1) Lagin orokorrean nahiz transmisio kanpainako populazioan ditugun orientazioak berdinak direla, transmisiozkoa izan ezik, izenari eta edukiari dagokionezoro har; 2) orientazio instrumentala ez dela, edukiari dagokionez behintzat, berdinberdina bi laginetan: ...lazioan lan munduarekin soilsoilik lotzen da, eta lagin orokorrean, aldiz, lan munduaz gain, etorkizuneko ikasketekin lotzen da; 3) transmisio kanpainako populazioan transmisioko orientazioberezitua agertzen da; 4) orientazio komunikatzailea ez da bereizirik agertzen, orientazio mota hori definitzen duten itemak orientazio integratzaileari dagozkionitemekin batera agertzen direlarik; eta 5) espero
|
genuen
bezala, literaturatradizionalak aipatzen ez dituen orientazio motibazional berriak aurkitu dira, halanola irabazi pertsonaleko orientazioa.
|
|
|
Ondorio onuragarriak jarduera sakon eta errepikakorretan ikusten dira batez ere, baina ez ariketa bakar edo luzeetan. Horregatik guztiagatik, kreatina ezin da inola ere hartu hura erabiltzen duten kirolariek errendimendu maila susmagaitzak lor ditzaten edo ezinezko errekorrak gaindi ditzaten lortzeko gai den substantzia gisa, kirolari askok uste
|
duten
bezala.
|
|
|
8 Maiz jaten du. Gure gorputzak energia behar du, ibilgailuek mugitzeko erregaia behar
|
duten
bezala. Jaikitzean, gau osoa bazkaldu gabe igaro ondoren, gure energia maila oso baxua da, eta gosari ona egitea komeni da.
|
|
|
Bai, Arantxak berak nahi
|
zuen
bezala erabili nahi zuen beti, esan du haserre, sarjentona horrek, baina nik bereak eta asto beltzarenak bota nizkion, ze uste zuen ba horrek, nire Jon horrela maneiatzen lagako niola nik. Tasiok ez daki nola moztu hura.
|
|
|
Lanaren aitzakian. Berak ere egitekoak ez
|
balitu
bezala. Ezer esatera ez da sekula ausartzen ordea, eta laurden gutxi arte edo beti han, zuloan.
|
|
|
Bihotzean nuen min beltza zuzenean paperera bota. Zauri bat gaiztotu eta sendatzeko zornea atera behar
|
duzunean
bezala.
|
|
|
garen Shisha Pangma igotzen eta berak erantzun dit isiltzeko mesedez, zoratuta nagoela, zaharrak garela gu, mendia gauza serioa dela eta zoratuta nagoela eta zahartuta. Neure burua ondo zahartuta ikusten dut, hori bai, baina Rosa gazte gazte dago, hogei urte
|
zituenean
bezala edo hogeita bi urte zituenean bezala. Triste geratu naiz orduan, Shisha Pangma zapaldu nahi dudalako, bertan hiltzen banaiz ere.
|
|
|
garen Shisha Pangma igotzen eta berak erantzun dit isiltzeko mesedez, zoratuta nagoela, zaharrak garela gu, mendia gauza serioa dela eta zoratuta nagoela eta zahartuta. Neure burua ondo zahartuta ikusten dut, hori bai, baina Rosa gazte gazte dago, hogei urte zituenean bezala edo hogeita bi urte
|
zituenean
bezala. Triste geratu naiz orduan, Shisha Pangma zapaldu nahi dudalako, bertan hiltzen banaiz ere.
|
|
|
Jendea borroka ikustera zihoan. Kobrak, burua txut, hortzaka egiten zion kriskitin sugeari; honek, berriz, ahal
|
zuen
bezala begiratzen zuen bere burua eta buztanaz erasotzen zion. Oinezkoak, bidaiariak, poliziak, denak bi sugeei begira, ikusminak harturik.
|
|
|
Gauzak ez ziren berak gogo
|
zuen
bezala joan. Independentzia lortu baino urte bat lehenago, 1946an, abuztuaren 16an, Kalkutan hindutarrak eta musulmanak haserretu eta elkarri burua mozten hasi ziren.
|
|
|
Zinez, dotea deabruak asmatu duen azpijanik bihurriena da. Senargaiarentzat emazte hartzea tresna bat hartzea bezala da, izozgailua, telebisioa edo beste zerbait
|
ukaitea
bezala. Indian 400 milioi miserian bizi dira.
|
|
|
Eta, euskaldunen ekandu antisentimentalak ahaztuz, antropofagia apur batekin besarkatu dugu batak bestea, musua ahoan emanez, mihi bakoitzak beste mihiaren lekua hartu nahirik, lehenago inoiz okerreko ahoan geratu eta mihiek orain zeinek bere lekua errekuperatu nahi
|
balute
bezala.
|
|
|
Bi kolore besterik ez dira izanen, urarena eta elurrarena, urdina eta zuria, baina ezin sailkatuzko konbinazioak eta ñabardurak sortuz. Eguzkiaren efektuak miresgarriak izanen dira izotzen kontra, izotz batzuek kolore morea hartuko dute itsasoaren berdinean, beste batzuk gorritu eginen dira, barru argia
|
balute
bezala.
|
|
|
Eta boga boga marinela marinela joan behar dugu urrutira urrutira ere kantatu zen afalondo hartan. Elurrolde metodikoa izan zen, jausi eta jausi jardun zuen dena eternalki estali nahi
|
balu
bezala, eta gogoratu zuen ilunabar hartan, etxez etxekoan, Mugertza baserriaren atarian kantaturiko seizazpi bertsoetako bat, Zuri nabarra azpiko, gorri ederra gaineko, andrea zure parerik ez da hau plaza hau ondratzeko. Kantarien artean zegoen bera, nahiz eta isilik, eta etxeko beste guztiak atartean zeuden, amama izan ezik.
|
|
|
Oharra mahai gainean jarri zuen eta esku ahurraz zapaldu zuen pare bat aldiz, zimurduraren bat leundu nahi
|
balu
bezala.
|
|
|
Argi eta errime esan zuen, Ustedes están aquí, Bizkaiko itsaso bazterra seinalatuz arbeleko mapan, zuek, Ni igual ez esan nahi
|
balu
bezala.
|
|
|
Baina amaren logelarantz begiratu zuen, zurezko kontraleihoak zabalik baitzeuden, eta kristalaren barrualdean parez pare ikusi zuen ama biluzik, ohearen alboan zutik, eta amak gizon gaztea besarkatzen zuela, gizona ere biluzik eta zutik. Eta ama zangoak zabaldu eta gizonaren sabelean hankalatraba jarri zen, besoak oso gogor atxikita gizonaren bizkar gainean, gizonaren gorputzean trabatu eta itsatsi nahi
|
balu
bezala. Ikuskizuna laburra izan zen, begi irekitzeixte huts bat, baina Goiok indarra galdu zuen besoetan, zangoetan, eta enborra gorantz irristatu zitzaion beso eta zangoen artetik.
|
|
|
Lemazaina geratuko da zeure alboan apur batean, zutaz fidatuko ez balitz bezala. Baina berak ere alde eginen du, eta zeu geratuko zara hor bakarrik, mozkortuta, lemaren jabe, nahi
|
zenuen
bezala.
|
|
|
Otoitzik ez nuen ikasi. Ezpainak mugitzen nituen automatikoki, atzetik bikoizketa egiteko besteren batek etorri behar
|
balu
bezala.
|
|
|
Nostromoak ez du udaren akabera ametitu nahi izango, udagoieneko uda hondarrak ustiatu nahi
|
balitu
bezala.
|
|
|
‘Beti falta da zeozer, ’ esan nuen nik denon tristura sekretuari buruzko ideia formatuak
|
banitu
bezala. ‘Aberatsak ez du osasunik, osasuna duenak ez du argitasunik, burua duenak ez du maitasunik, amodioa duenak ez du dirurik... ’
|
|
|
Eta itsaselefanteak ere ikusiko dira, izotzen artetik, beren buru bizkarren dirdira erakutsiz. Baina iparralderantz doaz denak, han behean lurralde edo uralde apur bat epelagoan zita akordatua
|
balute
bezala.
|
|
|
Zutitzen ahalegindu eta zatikatu zaren sentsazioa izango duzu, zati bakoitzak bizimodu independentea nahi
|
balu
bezala, eta hainbat sasoi hainbat lekutan galduko dira. Eta gogoa igoko zaizu eta ikuspegi garai, epel eta leunetik so egingo diozu haize zuriaren espektakuluari, haizeak elurra bere ohetik astindu, zirimolatan jaso eta, alde batetik bestera daramala, zurrunbilotan eragiten duen artean.
|
|
|
Euri lanbroa da, berdea eta fina, teilatuak zein bebarruak bustitzen. Begien aurrean errezelak
|
banitu
bezala ikusten dut oro: mendi esmeraldak, ezpatak, piratontziak.
|
|
|
Bizilegezko hizkuntza nahi zuen baten filosofiaren ispilua da Mitxelenak alor horietan guztietan jokatu zuen papera, eta Pedro Migel Etxenikek filosofia horixe zuen gogoan Mitxelenaren aipua hizpidera ekarri zuenean ere: " Gure herriak herri artean bere tokia behar
|
duen
bezala, gure hizkuntzak ere berea aurkitu behar du hizkuntza artean...".
|
|
|
" Oroit zaitez ordea euskara ez dela, maiz, oker baldin bada ere? uste
|
dugun
bezala, gure etxeko hizkera, ez gure herrikoa, ezta gure eskualdekoa ere. Gehixeago da euskara, Jaunari eskerrak, eta zorigaiztokoak gu inguruko mendietatik harantz begiak luzatzen ez badakigu.".
|
|
|
" Gure herriak herri artean bere tokia behar
|
duen
bezala, hizkuntzak ere berea aurkitu behar du hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia".
|
|
|
Hizkuntzak elkar bizitzarako tresnak diren heinean, oso gogoan izan genuke gure herriaren elkar bizitzak berdin berdin behar dituela, maila eta premia berdinaz alegia, guztion ekarpena eta autokritika. Gure artean euskara biziago eta indartsuago nahi genukeenok zer egin izan dugun gaizki, eta zer ongi, patxadaz aztertu eta aitortu behar
|
dugun
bezala, euskararen normalkuntza beste inoren eskuetan âbatik bat, abertzaleon eskuetanâ utzi izan dutenek ere ez lukete kontzientzia lasaigarririk ikusi gure autokritikan. Alderantziz, iruditzen zait euskara arrotz begiz  ikusi izan dutenek badutela garaia beren okerraz hausnar egin eta hizkuntz  bizikidetza beren arazoa ere badela onartzeko.
|
|
|
" Gure herriak herri artean bere tokia behar
|
duen
bezala, hizkun  tzak ere berea aurkitu behar du hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia.
|