|
2001
|
|
|
izenen deklinatze femeninoa, izena bera ondoriozmaskulinoa delarik (artzaina, artzaintsa demagun). Hori, eta gehiago dena, generorik ez
|
duen
hizkuntza bat gizonez, gizakiz eta gizartez hanpatu da (guztiak, giz, errotik hazitako neologismoak), frantsesaren zein espainolaren eraginez. Aregehiago, Iparraldeko mintzalariek. Hegoaldeko anaiak?
|
|
|
Arthur Schnitzler idazle austriarrak zioen moduan, elebidunak aukerakoa
|
du
hizkuntza baten zein bestearen erabilera; aitzitik elebakarrak, ez baitu berean hitz egin beharraz gainera, besteak berera ekartzea beste aukerarik, eta halakoetan elebidunarena, aukera baino, derrigorrezko jokabidea gertatzen da. Halatan, begi bistakoak dira egoera batetik zein bestetik datozen ondorio psikologikoak, komunikatzaileak, administratiboak, politikoak, elkarbizitza justiziazko batekin zerikusia dutenak guztiak ere?, eta nago errealitate horri behar bezalako zentzuz ez begiratzeak kalte asko dakarkiola gure arteko komunikatu ezinari.
|
|
|
Nola esplikatu, bestela, euskara ikastea, guraso erdaldunek haurrak ikastolara bidaltzea? Arrazoi horiengatik ez bada ezin daiteke ulertu horren interes eta etekin gutxi
|
duen
hizkuntza bat ikastea. Ondorio hark premisa edo aurrebaldintza hau behar du, arrazoimenak funtzionatzen duen herrian bederen, ezta?
|
|
|
Bestetik, norbanakoari hizkuntza bat jakiteak berari buruzko irudi positiboagoa eman diezaioke. Gainera, frogatua dagoela ematen
|
du
hizkuntza baten ezagupenak beste hizkuntza batzuenak ere erraztu egiten dituela. Nire esperientziak hala esaten dit.
|
|
2002
|
|
|
Argi esan behar dugu: euskarak ez
|
du
hizkuntza baten garapenerako kritikoaden muga hori oraindik era egokian gainditu:, bide horretan abiatu bazen ere?, eta horixe da jatorrizko arrazoia zerengatik gaur egun ez den erabiltzen euskarahainbeste nola espero genezakeen. Euskarak gure beste hizkuntzek ibili dutenbidetik kilometro batzuk baditu egiteke, eta hor datza arazoa.
|
|
2004
|
|
|
hain zuzen, euskarazko gaitasun eskasaren azken arrazoia ez baita euskara ikasten jo eta su aritu den euskaldun berriaren bizkar dagoen erantzukizuna, baizik eta euskaldun berri horri sarritan euskara erabiltzeko ukatu zaion aukera. Erabilera aukera urria
|
duen
hizkuntza bat ikasi izana larrutik ordaindu behar izan dute euskaldun berri anitzek. Hala ere, ordea, sehaskatik bertatik zetorkion ahozko mintzairaren ondarea kultura alorrera moldatzeko nekerik hartu ez duen euskaldun zahar ez gutxik ez du inolako lotsarik izaten hitz deitoragarriok jaurtikitzeko:
|
|
|
Hizkuntzaren sorburuak eta gaitasun senak agortzen direlarik, hiztun herriaren zerumuga goibeldu egiten da. Barne garapeneko berritze dinamikaren osasuna omen
|
dugu
hizkuntza baten kemen zantzurik adierazkorrena: –Galduaz doa hiztun euskaldunaren sortzeko ahalmena, dio Koldo Zuazok?, galduaz hizkuntzarekin jolasteko eta gozatzeko gaitasuna, eta hori galtzen denean, hizkuntza bera dago galbidean.
|
|
|
Bizitzaren ohiko jarduera esparruetan sustraipen eta garapen maila egokia edukitzeko, euskal hiztun elebidunaren komunikazio premiak erdararen pareko erraztasun egokitasunaz egikaritzeko, gure hizkuntzaren errepertorio gaitasunak orotarikoa izan behar du. Litekeena ote da, izan ere, kultura hizkuntzaren garapen ezaugarriak ez
|
dituen
hizkuntza bat orotariko hizketa jardunetarako trebatua izatea. Juan Garziaren esanei bagagozkie, ez.
|
|
|
Hezkuntza barrutitik kanpoko gizarte bizitzan balio komunikatiborik ez
|
duen
hizkuntza batentzat itxurazko aterabidea al da Josu Sierrak gomendatzen digun hau. Itxurazkoa izango da agian ikuspegi didaktikoaren aldetik, baina hizkuntza erabileraren gakoak ez daude azken batean prozedura pedagogikoen egokitasunean.
|
|
2005
|
|
|
Jakin badakigu, eguneroko praktikak erakusten duelako eta atzerriko espezialistek behin eta berriro esan digutelako, elebidun orekatuaren eredu hori gutxitan lortzen dela gizartean, ehuneko ehun. Ele biko hiztun gehienek errazago egiten dute hizkuntza batean bestean baino, edota trebetasun batzuk landuagoak
|
dituzte
hizkuntza batean eta beste trebetasun batzuetan beste hizkuntzan errazago manejatzen dira. Hori izan ohi da arau nagusia.
|
|
|
Hori dela-eta lexiko eta morfologiako elementu batzuk aztertu ostean, ondokoa proposatu zuen: penintsularen hegoaldean euskararekin zer ikusirik
|
zuen
hizkuntza bat hitz egingo zela, baina lurralde honek ele hau galduko zuela iberizazio prozesuaren ondorioz, eta beraz, bata desagertuz zihoan heinean, bestea ezarri zela, berezitasun batekin: bi hizkuntzen arteko kontaktuaren ondorioz, iberierak, euskararen itxuradun mintzaira horren hainbat elementu linguistiko onartuko zituela.
|
|
2006
|
|
|
Baina euskararen ezgaitasuna frogatzeko Unamuno-k beti hartzen duen bidea txirotasun lexikalarena izaten da: gaur arte, Unamuno-ren adibideak izaten dira gehienak, gure lagun espainolek bilera guztietan atera ohi dizkigutenak, euskarak ments omen dituen kontzeptu kulturalen kasuak296 Honek zerikusirik ez
|
du
hizkuntza bat eranskaria edo malgukaria izatearekin, baina Unamuno-k beti esplizitatzen duen arrazoia hau da. Hots, ez hizkuntzaren egitamuarena, baizik historiarena.
|
|
|
Hamar milioi hiztun
|
dituen
hizkuntza batek, beraz, lor dezake domeinu propio bat Interneteko panoraman. Katalanek, nortasun arrazoiaz gain, hizkuntzaren inguruan eskolak, egunkariak, telebista kanalak, liburuak dituztela aipatu zuten, eta Internetek ere garrantzi berezia hartzen duela nabarmendu zuten ICANN erakundearen aurrean.
|
|
|
Bidezkoa da pentsatzea aukera horren arrazoia linguistikoa, kulturala eta esfortzuaren ekonomiarena izango dela. Latinoamerikatik edo Magrebetik datozenak, beharbada, nahiko lan
|
badute
hizkuntza bat ikasten beren" bizimodua konplikatu gabe", bi hizkuntza berri ikasi beharrean.
|
|
2007
|
|
|
Bestalde, haurren kale erabilera nahikoa handia zen (%34). Orduko gizarte arauaren arabera euskara hauJakina da dakitenen artean baino ezin
|
dutela
hizkuntza batean hitz egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo dakiten euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen.
|
|
|
Jakina da dakitenen artean baino ezin
|
dutela
hizkuntza batean hitz egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo dakiten euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen.
|
|
|
Etxean urtetan bidalitako eta jasotako bertsoak biltzeari ekin zion; eta bertso berri gehiago ere idatzi zituen. Ordurako Uruguaiko senideek ulertzen ez
|
zuten
hizkuntza batean bertsogintzaren lehen pausoetan entzun zuten behiak ere aspaldian joanak ziren, Euskal Herrira begira idazten du. Montevideoko, 25 de Mayoko, Aizkolari proba 25 de Mayo n.
|
|
|
Kontrakoa ere posible da. Graziadio Isaia Ascolik, 1873an, Europan inork atzemana ez
|
zuen
hizkuntza bat deskribatu zuen lehenbizikoz: frankoproventzala edo arpitaniera, frantsesetik eta okzitanieratik bereizia.
|
|
2008
|
|
|
Katalanaren berreskurapenean eskolak jokatu duen eta jokatzeko duen papera izan zuen aztergai. Gaztearen sozializazio eremuan hezkuntzak gaur egun oso pisu handia duela adierazi zuen eta, beraz, nahiz eta XXI. mendean eskolak bakarrik ez
|
duen
hizkuntza bat salbatuko, eskolarik gabe hizkuntza batek ez duela aurrera egingo esan zuen. Katalunian eskolaren bidez hizkuntza gaitasuna izugarri zabaldu dela adierazi zuen, baina horrek ez duela automatikoki ikasleen arteko erabilera informalean katalanaren alde egin.
|
|
|
Dena dela, pasa den historia da, harremanek neurri batean gaiztotuta segitzen dute eta denborak sendatuko ditu, baina ez da logikoa gaur egun egiten ari garena. Ez da bideragarria Iñakik esan duen moduan 600.000 hiztun
|
dituen
hizkuntza batean gauza bera egiten edukitzea hainbeste jende. Informazio bera ematen dute Azkoitian Diario Vascok, Hitzak eta Maxixatzenek.
|
|
|
Horretan berebiziko garrantzia duten bi faktoreak hitz hurrenkera eta morfologia dira. Hurrenkera libreko hizkuntzek eta flexio aberatseko hizkuntzek zailtasun gehigarria dakarte hurrenkera finko eta flexio sinplea
|
duen
hizkuntza batekin itzulpenak egin nahi direnean.
|
|
|
Nadiarekin gogoratu nintzen. Lau bat urte lehenago, leku horretan bertan adiskide baten zain nengoela, estali zizkidan bere bi eskuekin begiak eta miazkatu zidan belarriaren gingila, nik ulertzen ez
|
nuen
hizkuntza batean lizunak ziruditen hitzak errepikatzen zizkidan bitartean. Lau urte generamatzan, beraz, elkarrekin eta orduan bezain misteriotsu, orduan bezain maitagarri izaten jarraitzen zuen.
|
|
|
Haren esku luzeak ukitzen ari nintzen, izenik eman gabe nolanahi ere, ez bainuen hankarik sartu nahi, belarrian zerbait beroa eta lirdinga sentitu nuenean: mingainarekin gingila miazkatzen zidan, nik ulertzen ez
|
nuen
hizkuntza batean lizunak ziruditen hitzak errepikatzen zizkidan bitartean. Haren eskuak askatu eta begiak irekitzea lortu nuenerako, ingurukoak begira nituen hunkiturik, hunkigarriak izaten baitira betiere geltoki eta aireportuetan ematen diren bikoteen arteko besarkada itogarri eta luze horiek.
|
|
|
Ezagutzen ez
|
duzun
hizkuntza bati buruz esan zitekeen gauzarik ederrena zela hura bururatu zitzaidan, altxor baten mapa.
|
|
|
Zergatik da hain zaila dirudien hizkuntza gero eta gehiago eskatzea Espainian? Alfabetoa desberdina
|
duen
hizkuntza bat, mendebaldekoaren aurkako idazkera eskuinetik ezkerrera, atzeraka irakurtzen diren liburuekin… eta, hala ere, gero eta espainiar gehiago daude arabiera ikastearen alde. Arrazoiak, alde batetik, gure herrialdeko immigrazioaren fenomenoan bilatu behar dira; izan ere, immigrazio horrek gero eta biztanleria arabiar gehiago eragin du gure hirietan, eta biztanleria hori, gaztelaniaren ezagutzarik gabe, hainbat sektorek zaindu behar dute, hala nola osasungintzak, hezkuntzak edo gizarte arretak.
|
|
|
Herritarren eta agintarien babesa behar
|
ditu
hizkuntza batek irauteko, baita diru baliabideak ere, baina garrantzitsuena, agian, sentiberatasun edo kontzientzia publikoa sortzea da, Crystalen esanetan; galtzeko zorian dauden hizkuntzekiko sentiberatasuna. «Ez dut ezagutzen munduaren etorkizunagatik kezkatzen ez den inor.
|
|
|
Sgoil Ghaidhlig Ghlaschu. Edo eraikineko korridoreetan barrena murgildu arte, non ingelesaz bestelako doinua
|
duen
hizkuntza bat nabarmentzen den.
|
|
|
nahi bezala, ahal bezala edo behar bezala. Nik bizi nahi
|
nuke
hizkuntza bat naturalki nola egiten den eta halaxe: ez nahi bezala(" iritzira"), ez ahal bezala(" ezinean") eta ez behar bezala(" zuzen"), baizik eta bestela.
|
|
|
ba al dago autoktonoen eta etorkinen arteko komunikazio kanalik bertako hizkuntzak ikasten motibatzeko eta, batez ere, ikaskuntza horri zentzua emateko? Zeren, zeinek ikasi nahi
|
du
hizkuntza bat gero badu erabili?
|
|
2009
|
|
|
Hizkuntzen funtzio lehena izaki komunikazioa, erabat onesten dut ezagutzen ez
|
dudan
hizkuntza bat ulergarri egingo didan edozein laguntza. Eta hau diot gai labainkorrean sartu aurretik ondo bustitzeko.
|
|
|
Galdetegi honi erantzuten ari dira lankideak ezagutzen duten hizkuntza bakoitzerako, eta sistemak automatikoki jartzen dio dagokion kodea aitortutako gaitasunari. Hortik aurrera nahikoa da alderatzea gaitasun horiek lanpostuaren eskakizunarekin jakiteko ea pertsona horrek
|
baduen
hizkuntzaren batean defizitik (lauki gorria) ala ez (lauki berdea).
|
|
|
zer iritzi dute ikasleek eskolan hizkuntzak ikasteko bizi izan duten prozesuari buruz? Motibazio desberdinak al
|
dituzte
hizkuntza bat edo beste ikasteko orduan. Euskarari garrantzi handiagoa ematen dioten ereduetan ikasi duten pertsonek besteek baino gehiago sentitzen al dute hizkuntza hori nortasun zeinu gisa?
|
|
|
/// Auzi jartzaileentzat, prozedura luzea eta garestia zen. Euliek euren abokatuak zituzten-eta, epaileen aurrean jende gehienak, eta beharbada euliek eurek ere ulertzen ez
|
zuten
hizkuntza batean aritzen ziren. 39 13 00
|
|
|
Ematen duen informazioa eta ikuspuntuak ugariak eta desberdinak izan arren, bada sakoneko gai bat etengabe azaleratzen dena; izenburuan bertan ageri zaigu: nork
|
du
hizkuntza bat arautzeko autoritatea. Ez da erraz konpontzeko moduko kontua:
|
|
|
Oinak zapata handiegietan sartzeko asmorik gabe, baderitzot nolabaiteko kutsu errealistaren falta sumatzen zaiola. Gai serioetarako balio omen ez
|
zuen
hizkuntza baten jabe izatetik bizitasunik gabeko hizkuntza administratibo baten jabe izatera pasatu gara. Lagunartekotasun gabezi hori konpontzen ez badugu, kondenatuta dago maite dugun hizkuntza.
|
|
|
Ez dakigu. Nik uste
|
dut
hizkuntzaren bat bazutela.
|
|
|
Denok dugu estilo berezia, baina lanbide bihurtzen dugunean agertzen dira arriskuak; sentiberatasun artistiko gehiegi ez duen batek baliteke ez asmatzea bere estiloari fidel izaten eta kanpoko giroak zuzentzea. Nik nahiago
|
dut
hizkuntza batean adierazi nahi dudana adierazten jakitea, hizkuntza asko jakin eta zerbait tinko adierazten ez jakitea baino. Estiloa izateak ez du esan nahi mugitzen joan ezin zaitezkeenik, baina aldakuntza kalitatean izaten da, ez forman.
|
|
|
Elebakartasunaren aldekoak izan ohi dira elebitasun pasiboari muzin egiten diotenak, mutur batetik bezala bestetik: elebakartasun indartsuan eroso daudenak alde batetik, eta gaur egun mendetasun egoera bizi
|
duen
hizkuntza baten biziberritzea elebakartasunaren bidetik ikusten dutenak, bestetik, bi biek errezeloz begiratzen diete trebetasun pasiboak bultzatu eta gizartean gutxieneko helburu moduan zabaltzeko estrategiei. Euskararen sustapena arrakastatsua eta iraunkorra izan dadin, ordea, 30? 55 urte bitarteko herritarren %42 erdaldun elebakar multzo hori euskarara erakartzeko estrategia errealistak behar dira, berehala gainera.
|
|
|
Datu horiek argi erakusten dutenez, ordea, soilik hezkuntzaren bidez ezin da; edo beste hitzetan esanda, ahal izan, neurri (bikain) bateraino ahal da, ez ordea gehiago. Izan ere, gure gizartearen luze zabalean nagusiki hezkuntzaren bidez egindako berreuskalduntze prozesuak era honetako mugak baititu ezinbestean, eta gizarte bizitzan presentzia minoritarioa
|
duen
hizkuntza baten erabilera areagotzea ezin baita bete betean egin goizetik gauera edo belaunaldi batetik bestera. Horregatik diogu normala dela ezagutzaren eta erabileraren artean aldea izatea.
|
|
|
Horrela, bada, historiaren zenbait unetan mespretxua jaso izanak, euskarari gertatu zaion bezala? ez
|
du
hizkuntza bat besteak baino" onago" bihurtzen, eta, era berean, hizkuntza bat ez da besteak baino" gaiztoago" bihurtzen historian menderatzaileek baliaturiko hizkuntza izateagatik, gaztelaniarekin gure artean gertatu den bezala. Hizkuntzak, berez, ez dira diskriminatzaileak ez zapaltzaileak.
|
|
|
Oreka hori aurkitzea da gakoa, eta horretan datza etorkizuneko giltzarria. Zentzu horretan ulertu behar da hizkuntzen batuketa, hizkuntza aniztasunak berezko baldintza
|
baitu
hizkuntza bat bera ere itolarrian ez jartzea edo behar beste airerik gabe ez uztea.
|
|
|
Hala ere, ezin arroztasun sentsazioa gainetik kendu: menderatzen ez
|
duzun
hizkuntza batean irakurtzeak eragiten duen urruntasunaren irudipen bertsua sentitzen nuen nik euskaraz irakurtzerakoan, eta, aldian aldian, antzeko segurtasun faltak harrapatzen nau oraindik ere, batez ere (izen handiko egileen) testu ilunekin, hermetismo handikoekin. Bai, aitor dut:
|
|
2010
|
|
|
• Hizkuntza ezagutzeko derrigortasuna: herritar guztiei edo funtzio publikoan lan zehatza
|
dutenei
hizkuntza bat ezagutzeko derrigortasuna ezartzen zaie.
|
|
|
• aipagarria da euskara bezalako hizkuntza minorizatu batetaz hitz egiterakoan, horren leku nabarmena izatea bestelako gizarte egoera bat bizi
|
duen
hizkuntza batek, hizkuntza nazionalak, hau da gaztelaniak.
|
|
|
1.Euskara, Euskal herriaren berezko hizkuntza, gaztelaniarekin batean hizkuntza ofiziala izango da Euskadin. Bertako biztanle guztiek
|
dute
hizkuntza bata zein bestea jakiteko eta erabiltzeko eskubidea. 2.Euskal Autonomia Erkidegoaren amankomuneko Erakundeek, leku batetik besterako desberdintasun soziolinguistikoak kontuan izanik, hizkuntza bien erabilera garantizatuko dute, beren izaera ofiziala arautuz eta beren ezaguera ziurtatzeko behar diren neurri guztiak hartuz eta bideratuz.
|
|
|
Ez dabil zeharo oker halakorik dioena: eguneroko jardun arruntaren zenbatekoak eta garrantzi aparta
|
du
hizkuntza baten osasun diagnostikoa eratzerakoan. Baina zuzen zuzen ere ez dabil, soziolinguistikazko inkesta datuak alboratzerakoan.
|
|
|
Nola ulertu behar da, preseski, EAEko hizkuntza ofizialtasun bikoitza? Zer ondorio praktiko
|
ditu
hizkuntza bat (euskara zein gaztelania) ofizial izateak. Itxuraz Kanadatik etorritako definizio bide pragmatiko (jadanik klasiko) ari heltzen bazaio, A hizkuntza ofiziala da baldin eta soilik baldin:
|
|
|
Itzulpen hutsak ezin
|
du
hizkuntza batetik besterako aldea gainditu —ezberdintasun historiko kulturalak ez dira baliokideak—, eta, horrexegatik, hizkuntza berri bat ikasteak ikuspuntu berri bat eskuratzea dakar. Horren lekuko dira, ere, Kanten haritik Cassirerrek idatzitako hitzok:
|
|
|
Mary Annek bezala, ni idazle izatea nahi luke Donaldek. Nire memoriala ikusi zuenean haserretu egin zen pittin bat nirekin" inork ulertu ezin
|
zuen
hizkuntza batean zegoelako". Mary Annek belaunarekin jo du, eta ez du gaiarekin jarraitu.
|
|
|
Harri eta herri independentismo komunista zen, haizeak eraman ezin
|
zuen
hizkuntza batean; Haur besoetakoa degenerazio sexuala zitekeen, lengoaiarik ederrenean kontatua; 100 metro boterearen kontrako hil ala biziko enfrentamendua, eleberriaren egitura objektibitate bila bortxaturik; Zergatik bai, euskal umeen ahozko euskara literatura egina; Etiopia, Bilbo eta euskal herria basamortu legez imajinatua. Ortografia ez zen segurua, hizkuntzak arnasa hartzeko hatxea beharrezkoa zela soilik, eta bakoitzak bere euskara sortzeko eskubidea erabiltzen zuen, gramatika ere emendatzeko dahirra baitzuen idazleak.
|
|
2011
|
|
|
Testu generoa eta sekuentzia didaktikoa hizkuntzek interakzio sozio diskurtsiboan funtzionatzen badute, hala ikasten direla ere ondorioztatu daiteke genevako ikerlarien lanetatik (Bronckart, 1996). eta hau lehen hizkuntza ikasi nahiz bigarren guztiak. Bestalde, hizkuntzak ikastea haietan sortu eta garatu diren testuerak, testu moldeak eskuratzea izango da, testuetan mintzatzen baikara, ahoz zein idatziz (Larringan, 2009). egia da testu horietan hizkuntza bakoitzak bere gramatika edo sistema formala erakusten duela, berezia, eta hori ere ikasi beharrekoa dela hizkuntza bat mintzatzeko, baina gramatikak soilik ez
|
du
hizkuntza baten erabilera posible egiten (Idiazabal, 2008). gramatika eta testuen arteko loturak eta elkarreraginak nola gauzatzen diren jakitea, hizkuntzen didaktikaren oinarrian dagoen ezagutza da, eta haien ikasketarako baliabiderik emankorrena testu generoa izango litzateke (dolz & gagnon, 2008). Testu generoetan formaltasun diskurtsibo eta gramatikalak biltzen dira, nolabaiteko egonkortasuna dute, eta hizkuntza ezberdinetan antzeko egiturak erakusten dituzte.
|
|
|
Baina egia da txiste batzuek grazia gehiago
|
dutela
hizkuntza batean, bestean baino, hitzengatik; mimika, berriz, unibertsala da, ez delako itzultzen, zeinuen hizkuntzarekin gertatzen den bezala.
|
|
|
Ez dago argumentu logikorik, zientifikorik esan nahi da, hizkuntza baten adierazpide (beraz, pentsamendu bide ere bai) balioak sinbolo edo identitate balioak baino garrantzitsuagoak direla baieztatzeko. Balio guzti horiek
|
ditu
hizkuntza batek berarekin, norbanakoarengan eta taldean (hizkuntza erkidegoan) ere bai. Hori hizkuntza izatearen baitan dago.
|
|
|
Unescoren (Arriskuan diren munduko hizkuntzen atlasa, 2010) arabera, hizkuntza bat galtzen da haren hiztunak akitzen direnean, eta hizkuntza erabiltzeari uzten diotenean, oro har zabalduago dagoen eta hiztun komunitate indartsuagoa
|
duen
hizkuntza batekin ordezkatuta?. Iñaki Petxarroman,. Mundu bat galzorian?, Berria,.
|
|
|
–Kontuan eduki behar
|
dugu
hizkuntza bat mehatxupean jartzen duten neurri politikoak, izatez eta egitez, hiztunen kontrako politikak direla aldez edo moldez, zeren eta asimilazio estrategia oso baten parte baitira. Erasoaren jomugan ez dago hizkuntza bakarrik?
|
|
|
Ideia honek liburu honetan zehar behin baino gehiagotan atera den ondorio batera garamatza berriro ere: murgilketa bidezko irakaskuntzak arrakastaz lortzen du ikasleek etxekoan jasotakoa ez
|
duten
hizkuntza bat ikastea. Baina hori lortzeko orduan, eskolaz kanpo hizkuntza horrek dauzkan presentzia eta erabilera hedatua izateak ere garrantzia handia daukala dirudi.
|
|
2012
|
|
|
Horrek Damroschek proposatzen duen bigarren definiziora garamatza. Ikusi dugunez, literatura lanek zerbait galdu ohi
|
dute
hizkuntza batetik beste batera pasatzean, baina baita zerbait irabazi ere. Irabazitakoa galdutakoa baino gehiago denean bihur daiteke literatura lan bat munduko literatura:
|
|
|
Ahozko komunikazioa hitz eginez mezuak transmititzea eta trukatzea da. Bi edo pertsona gehiagoren artean ezartzen da, igorleak eta hartzaileak ondo ulertu behar
|
duten
hizkuntza bat (kodea) erabiliz.
|
|
|
Eta non dago muga? Zenbat hiztun behar
|
ditu
hizkuntza batek biziraungo badu. Badirudi, 100.000 dela muga; hori baino gutxiagorekin akabo.
|
|
|
Badirudi, 100.000 dela muga; hori baino gutxiagorekin akabo. Ematen du 100.000 hiztun
|
dituen
hizkuntza bat salbu dagoela, baina frogek kontrakoa adierazten omen dute.
|
|
|
Erne. Ulertzen ez
|
duzun
hizkuntz batez idazten dizut. Idazten dizut.
|
|
2013
|
|
|
\ Katalanak 9 milioitik gora hiztun ditu. Europan hiztun gehien
|
dituen
hizkuntzetako bat da.
|
|
|
Batzuetan ezer egin gabe irudikatzen ditut biak, eta hori da mingarriena. Biak besarkatuta ikusten ditut eta isiltasunak biltzen ditu euriak bezala, edo ahapeka elkarri zerbait esaten ari dira, besteok ulertu ezin
|
dugun
hizkuntza batean. Beharbada bientzako bakarrik balio duen hizkuntza bat asmatuko zuten, gorputzaren atal bakoitzarentzat izen berri bat, izenlagun zerrenda bat eta aditz bakan batzuk, maitasunaren gorabeherak adierazteko aski.
|
|
|
Biak besarkatuta ikusten ditut eta isiltasunak biltzen ditu euriak bezala, edo ahapeka elkarri zerbait esaten ari dira, besteok ulertu ezin dugun hizkuntza batean. Beharbada bientzako bakarrik balio
|
duen
hizkuntza bat asmatuko zuten, gorputzaren atal bakoitzarentzat izen berri bat, izenlagun zerrenda bat eta aditz bakan batzuk, maitasunaren gorabeherak adierazteko aski. Beharbada ez zegoen entrenatzailearen etxean eta kiroldegiko ariketak bukatzen ariko zen emaztea, hori ere pentsatu dut, luzaketak egiten irudika nezakeen, ondoren dutxa azkar bat hartu eta etxera itzultzeko.
|
|
|
Erdiak italiarrak zirela erabaki zuen, Euskal Herriko itzulia egin eta etxera zihoazenak. Pare bat eserleku aurrerago, sailkatu ezin
|
zuen
hizkuntza batean mintzo zen bikote bat aurkitu zuen. Nik entzun niezaien saiatu zen, baina ez nuen haien mintzairan hitz bakar bat ere atzematerik lortu.
|
|
|
Hori horrela dela ziurtatzeko, asteroko reach edo estaldura 250.000 ikuslekoa3 izan behar dela ere ezarri zuen zerbitzuen 2008ko emakidak. Helburu hori 60.000 hiztun
|
dituen
hizkuntza batean ezarri zuen, edo, mintzatu ez baina ulertzen dutenak gehituta, 90.000 mila lagun biltzen dituen hizkuntza batean (General Register Office for Scotland 2005).
|
|
2014
|
|
|
Esparru zabalagoetara nola zabaldu, hor koska; gugana ez badatoz, euskal kulturara hurbiltzen ez badira, agian guk geuk joan dugu dauden edo egon litezkeen lekuetara. Horretan, Xabier Amurizari entzun diogun arren militantismoak ez
|
duela
hizkuntza bat salbatzen eta agian bere arrazoiak dituen arren, Kulturan eraiki den ia oro garai baten militantismoaren bidez eraiki zen. Horren premia zegoen.
|
|
|
Marinela izateko erabakia hartu eta gero (lehor aldekoak izaki, familiakoak harri eta zur utzi zituelarik), lanbide horretan goren mailaraino iritsi, adin helduago batean hura bertan behera utzi, eta idazteari ekin zion. Idatzi, gainera, arrotz
|
zuen
hizkuntza batean, zeina berandu ikasia baitzuen eta ordura arte lanabes gisa baino ez baitzuen erabili. Hala eta guztiz ere, idazle bezala ere aurrera egin zuen, eta hortik ogibidea atera ez ezik, bere izena narratzaile handien zerrendan sartzeraino ere iritsi zen.
|
|
|
Bere poesiarentzat truke balioa gabe erabilera balioa nahi zuela argi eta garbi azaldu zuen Arestik. sor lanak truke balioaren saretik at gordetzeko norbere borondateak izan dezakeen eragina alboratuz, hizkuntza mailan egin zuen aukerak lagun zekiokeela erants daiteke. Gutxi batzuen hizkuntzan para tuko du bere poesia, arautu eta normalizatu gabeko hizkuntza batean, ama hizkuntza ez
|
zuen
hizkuntza batean, ama hizkuntza hizkuntza arautua eta milioika zenbatzen ziren hiztunez osatzen zenean... Hau guztia, noiz eta, euskara kultur hizkuntza izan ote zitekeen oraindik auzitan jartzen zen garai batean, zapalkuntza
|
|
|
Trukagarria zaie. Zer axola
|
du
hizkuntza bat edo bestea, baldin eta hartan edo honetan esaten duguna gure nazioaren onerako bada. Ez dira Sabino Aranaren garaiko kontuak, bide luzea egin du pentsamendu honek (Izagirre, 2010:
|
|
2015
|
|
|
Gurean, eskaintza osotasuna funtsezkoa da: komunikabide mota guztiak formatu guztietan izan behar
|
ditu
hizkuntza batek esparru mediatikoa normalizaziora iristeko akuilu izan dadin (Moring, 2007), galgarri izan beharrean. Horrekin lotuta, monokultiboa apurtu litzateke, hedabide mota bakoitzean erreferentziala den komunikabide bat baino gehiago izan dezagun.
|
|
|
Gurean, eskaintza osotasuna funtsezkoa da: komunikabide mota guztiak formatu guztietan izan behar
|
ditu
hizkuntza batek esparru mediatikoa normalizaziora iristeko akuilu izan dadin, galgarri izan beharrean.
|
|
|
Dagoeneko ez didazu ezer galdetzen ulertzen ez
|
duzun
hizkuntza bat entzuten duzunean. Euskaragatik galdetzeari ere utzi diozu.
|
|
|
–Indar politiko, ekonomiko eta kulturalen laguntza
|
duen
hizkuntza bat sartzerakoan, jatorrizko hizkuntza higadura prozesu batetan barrena abiatzen da; eta honek, azkenean, bi hizkuntzen arteko ordezkatze bat dakar beti(...) Hau da, indar erlazio desorekatu batetan elkar ukitzen dutenean, ordezkapena sortzen da.
|
|
|
Testu corpusak behar beharrezkoak dira egoera normalean bizi nahi
|
duen
hizkuntza batentzat, etahala da euskararentzat ere. Baina euskarazko corpus orokorren tamaina oso txikia da beste hizkuntzahandiagoenekin konparatzen badugu.
|
|
|
Ondorenez, gaur egun EAEn daukagun sistema bakarra erabilera elkartua eskatzen duena da.Bi hizkuntzak elkarrekin etorri behar dute dena delako hori baliozkoa, legearen araberakoa izateko.Legeak hain zuzen, norbanakoak ez
|
badu
hizkuntza baten erabilera eskatzen, administrazioek bihizkuntzak baliatu behar dituztela dio. Hori da gaur egun gure legediak agertzen digun sistema bakarra.
|
|
|
Ondorioz, ikertzaileok ingelesa darabilgu gure eguneroko lanean. Horregatik diot euskara bezalako hizkuntza batek, hain hiztun gutxi
|
dituen
hizkuntza batek, oso zaila duela ikerkuntza bezalako mundu batean lekua egitea.
|
|
2016
|
|
|
Han nuen ikasi Aithä estonieraz milesker dela, eta ikusi ere berdin bazitekeela joko bat egiteko, hizkuntzen arteko morfologiari buruz. Elebidunok
|
badugu
hizkuntza batetik bertzerat zubiak egiteko erraztasuna.
|
|
|
2) Gure kasuan, gainera, pediatra euskaraz moldatzeko gai izan ez balitz, semeak ulertzen ez
|
duen
hizkuntza batean ariko litzateke berbaz. Hori bizi izan dut nik umetan, artean gaztelaniarik ez nekiela, pediatrak erdaraz egitean.
|
|
|
Erabilera
|
dugu
hizkuntza bat bizirik dagoela erakusten digun adierazle nagusia eta hizkuntza horren osasunaren neurgailurik behinena. Kontsentsutik gertu dago gaur egun gure artean ideia hori, bai euskalgintzaren eremuan eta baita euskararen egoerari buruzko ikerketan dihardugunon artean ere.
|
|
|
Oraingoan ere egin dut (sare) kideren artean galdeketatxo ez batere zientifiko bat (bestela nola ausartu gai hori hemen hizpide hartzera?) Gutxitan bezalako adostasuna aurkitu dut eta, estatistikoki, «zentzugabe» hitza gailendu da beste guztien artean. Horrez gain, noiztik behar
|
du
hizkuntza batek logo bat. Gustuak gustu, inork ez dio tankerarik ere hartzen, zein izan ote litekeen txantxangorri hori plazaratzeko arrazoi estrategikoa.
|
|
|
Analogia bat eginez, nukleotidoak lau hizki soilik
|
dituen
hizkuntza baten letrak izango lirateke
|
|
|
Literatura nazionala, literatura gutxitua, hizkuntza gutxituan egiten den literatura, hizkuntza nagusian idazten duen beste herri batetik etorri idazlea, herri ezaguturik ez
|
duen
hizkuntza batean idazten duen idazlea, herritik kanpo bizi den bere herriko hizkuntzan idazten duen idazlea, kontzeptu eta egoera horiek guziak indarra hartzen ari dira interesatzen zaigun gaian.
|
|
|
Ezen behar
|
dugu
hizkuntza bat munduratzeko. Latina behar izan genuen Erromaren garaian, eta erabili genuen.
|
|
|
Nolakoak behar dute hiztunek hizkuntza bati bizi indarra emateko? Zer hiztun mota behar
|
du
hizkuntza batek gero eta indartsuagoa izateko. Nolakoak izan behar dira hizkuntza baten tajuzko hiztunak edo berezko hiztunak, alegia, hizkuntza batek bere bereak dituen hiztunak?
|
|
2017
|
|
|
— Motibazio integratiboa: ikasleak benetako interesa
|
du
hizkuntza bat duen komunitatean, harreman estuagoak eskuratzeko ikasi nahi du.
|
|
|
Gu musulmanik nordikoenak gara. Emakumeak ez daude zapalduta.Berreskura daiteke Estonian 400 hiztun
|
dituen
hizkuntza bat? 1920ko hamarkadan, tatarrek alfabeto arabiarra baztertu eta latinoa hartu zuten. Baina, gero, Sobiet Batasunaren garaian, zirilikoa.
|
|
|
Bestalde, eta talde hitza aipatu dugunez gero, eskubideak norbanakoenak, kolektiboak, lurraldekoak edota berezitutako taldeenak izan daitezke, Kymlicka eta Patten en arabera (2003: 26 in May, 2010: 135). Banaketa honek oraindik ere hainbat gatazka sortzen ditu, izan ere, batzuek ez
|
dute
hizkuntza batek (komunitateak) eskubideak dituela sinesten, lurralde batean eskubideak zehazteak ere asimilazioa ekar lezakeela salatzen dute beste batzuk, eta edonola ere, hizkuntza gutxituak biziberritzeko horietako ezer nahikoa ez dela uste dute beste batzuek, hizkuntzen kasuak guztiz baitira anitzak (Arraiza, 2016).
|
|
|
Analogia bat eginez, nukleotidoak lau hizki soilik
|
dituen
hizkuntza baten letrak izango lirateke (A, C, T eta G), hirukote edo kodonak hizkuntza horretako hitzak (UUC, AUA&), eta proteinak hitz horiekin osatutako esaldiak.
|
|
|
Graxi Idiart begira zegokion, ulertzen ez
|
zuen
hizkuntza batean hitz egin balio bezala.
|
|
|
Eta, bestetik, zalantza politikoak, alegia, eraginkortasunari dagozkionak. Izan ere, euskal herritar gehienek erabiltzen ez
|
duten
hizkuntza bat naziotasunaren oinarrian jartzeak kontraesanak sortzen dizkio nazio egitasmoa demokrazia kontzeptuan oinarritu nahi duen sektoreari.
|
|
|
Berezkoa da, ez kontzientea, inguru hurbilarekin komunikatzeko balioagarri baitzaio, eta inguru hurbila mundu osoa da adin honetan. Horregatik, alferrik izango litzateke Islandiako haur bati galdetzea ea zergatik mintzo den Islandieraz, ea nora doan berrehun mila hiztun" bakarrik"
|
dituen
hizkuntza batekin. Galderak ez du zentzurik, ama hizkuntza eta Giza Hizkuntza(" mundu" osoarena alegia) berberak baitira harentzat.
|
|
|
Bete betean sinesten ditek hori. Eta guri, hots, frantsesaren ospea eta zabalkundea ez
|
duen
hizkuntzen bat mintzatzea dugunoi, arraro xamarra egiten zaiguk hori, baita nahiko desorekatua ere. Katalan, maori, letoniar, islandiar, zulu, txekiar, nepaldar edo siux baten ikuspuntutik zorakeria hutsa duk, zeren guztiak pozik izango baitziren euren hizkuntzek frantsesak duen zabalkuntza eta ospearen laurdena bakarrik lortuko balute.
|
|
2018
|
|
|
" Neuro hizkuntzalarien arabera, egungo elebidun goiztiar batek errazagoa
|
du
hizkuntza batetik bestera pasatzeko gaitasun bidea. Elebitasunak adimena pizten du, harremanak aberasten ditu, honen onurak anitz dira", idatzi du Jean Rene Etxegarai Euskal Elkargoko lehendakariak Kalakañoren aurkezpenean.
|
|
|
Euskaraz egiteko hautuari indartsu eusten diote Ondarroan, eta ahul Bermeon. Zentzuzkoa da; izan ere, transmisioak, gaitasunak eta motibazioak eragin zuzena
|
dute
hizkuntza bat edo bestea aukeratzerakoan.
|
|
|
Hiru eremuk zeharkatzen dute bertsolarien egoera: kulturgileek orokorrean jasaten duten prekarietateak; euskal kulturgileek, behar besteko babesik ez
|
duen
hizkuntza batean ari diren neurrian, jasaten dutenak eta bertsolariek, Gizarte Segurantzak eta ogasunak arte bezala ere sailkatu ez duten diziplina batean ari diren sortzaileek, jasaten dutenak. Euskal artistak lan handia egiten ari dira azken hilabete eta urteotan gai honen inguruan, eta guk ere hor egon behar dugu, lehendabizi gure izaera eta gure garrantzia aitortu daitezen, eta izaera eta garrantzi horren neurriko ordaina eta babesa jaso ditzagun.
|
|
|
Hiztunek nolakoak izan behar dute hizkuntza bati bizi indarra emateko? Zer hiztun mota behar
|
du
hizkuntza batek gero eta indartsuagoa izateko. Nolakoak izan behar dute hizkuntza baten taxuzko hiztunak edo berezko hiztunak, alegia, hizkuntza batek bere bereak dituen hiztunak?
|
|
|
Eta hemendik beste galdera bat sortzen zaigu: Hiztunek nolakoak izan behar
|
dute
hizkuntza bati bizi indarra emateko. Zer hiztun mota behar du hizkuntza batek gero eta indartsuagoa izateko?
|
|
|
Zer hiztun mota behar du hizkuntza batek gero eta indartsuagoa izateko? Nolakoak izan behar
|
dute
hizkuntza baten taxuzko hiztunak edo berezko hiztunak, alegia, hizkuntza batek bere bereak dituen hiztunak?
|
|
|
* Benetan uste ote dugu euskara hau da, 500 mila hiztun oso baino gutxiago
|
duen
hizkuntza bat izan daitekeela aintzat hartzekoa etekin eta hazkunde etengabearen zibilizazio honetan?
|