|
2000
|
|
|
Hasieran Enbata garaia aipatu duzu.
|
Mundu
haren ezberdinak ote zineten zuek?
|
|
|
Lehen
|
Mundu
Gerrarako soldadu hartu bazuten ere, pleuresia gaitzak salbatu zuen. Gerratea amaitzean hurbildu zen lehenaldikotz Kanbora, biriketako gaitza zuen anaiari bisita egitera, Lapurdiko herriska ospetsua zen-eta bere urberotegi eta osategiei esker.
|
|
|
1916ko uztailaren 2an inauguratu zen Donostiako Hipodromoa eta Donostiako Hipodromo Elkartearen agindupean gelditu zen. I.go
|
Mundu
Gerra zela-eta, Clemenceauk zaldi lasterketak debekatu zituen. Horregatik, atzerriko zaldi jabeek Donostian hipodromo berri bat zegoela jakitean, bertara hurbiltzea erabaki zuten.
|
|
|
Barreraren beste aldean dagoena ez dakit zer neurritan dagoen geure esku.
|
Mundu
guztiak gauza bera esaten du: irakurzaletasuna bultzatu behar da.
|
|
|
Eta hara non," Erick eta erresuma magikoa" bost finalisten artean hautatu zuten.
|
Mundu
mailan dagoen saririk handienetakoa dugu AITED 2000, telebistan edo multimedia arloan zabaltzen diren heziketa egitasmoak saritzeko. AITED Association International des Televisions d' Éducation et de Decouverte delakoak, bere egoitza Parisen duela, bost kontinentetako telebista kate andana ditu kide, esaterako, Estatu Batuak, Kanada, Brasil, Argentina, Mexico, Frantzia, Britainia Handia, Japonia, Korea, Zeelanda Berria, Maroko, Tunisia eta Senegalekoak.
|
|
|
Ez zuten 1973ko udazkeneko petrolioaren krisialdia aurreikusten, krisialdiak ekarri zuen prezio gorakada aurreikusten ez zuten bezalaxe, eta horrek ondorio oso larri eta sakona izan zuen siderurgia arlo guztian. II.
|
Mundu
Gerra amaitu zenetik etengabeko hazkundea izan zuen altzairu gordinaren kontsumo orokorrak erabateko geldialdia izan zuen mendebaldeko herrialdeetan.
|
|
|
Beste erdia, iheslarien babesten eta frankisten kontra aritu zen. II.
|
Mundu
Gerran berdin, petenisten alde batzuk, erresistentziakoen alde bertzeak. Maddalena, tarteko, herriaren eta euskararen aldeko militantea izan zen.
|
|
|
Komunikabideen globalizazioarekin batera eta, neurri handi batean, honen eraginez, lokalizazioa ere gertatu da.
|
Mundu
zabalekoaz jakin dugunean, hurbilekoaz ere piztu zaigu. Eta maiz bi joerak kontrajarri izan diren arren, sintesia ere iritsi da.
|
|
|
Zergak eta denak han ordaintzen ditugu, ezta?
|
Mundu
honetan alferrik daudenak nortasun agiri eta mugak dira. Karnetean askotan ez dakigu abizena ere autentikoa daukagun...
|
|
|
Zer esan nahi du normaltzeak?
|
Mundu
guztia den bezala izan behar dugula, amerikanoa, esaten duten bezala. Proiektu bezala, nik nahiago dut beste produktu bat, beste bizikera eta beste literatura, ez normalizatua"
|
|
|
Marilyn Monroeren heriotzarena ez aipatzeagatik. Baina arerioak ere bazituen, bere agintaldi laburrean Cochinos badiako porrotean, ia Hirugarren
|
Mundu
Gerra batean eta Vietnamgo gerran bere herria sartu zuen gizonak. Eta etsai horiek ez ziren nolanahikoak izango, duela 37 urte hil baitzuten tiroz Dallasen, eta oraindik garbi jakiteke baikaude nor zegoen hilketa haren atzean:
|
|
|
Emakumeen
|
Mundu
Martxak bortxakeria mota guztien aurkako benetako babesa ere aldarrikatzen du. Horregatik, emakumeak eta neskatoak kontrolatzeko xedea duten edozein eratako aginte politiko, erlijioso, ekonomiko edo kultural gaitzesteko eta haien oinarrizko eskubideak bortxatzen dituen erregimen oro salatzeko eskatzen diete giza eskubideen alde daudela adierazten duten gobernu guztiei.
|
|
|
Pentsa zer diren bi: gero
|
Mundu
Gerra ezagutu nuen. Gogoratzen naiz nola arratsalde batean hasi ziren su kanpaiak jotzen, eta nola baserri bateko andrea hasi zen negarrez," gerra berriro"!
|
|
|
Gogoratzen naiz nola arratsalde batean hasi ziren su kanpaiak jotzen, eta nola baserri bateko andrea hasi zen negarrez," gerra berriro"! Jende asko hil zen Saran Lehenengo
|
Mundu
Gerran, akaso 80 mutil, frontera joanak; eta jendeak ez zeukan gerrarako gogorik.
|
|
|
Hipotesi bat zen, baina ez baikortasun itsu batez hartzeko modukoa.
|
Mundu
hau aspaldiko urtetatik ezagutzen dugu eta bere gorabeheren ezagule gara. Izaera hertsikoa da, ez ditu berrikuntzak aise onartzen.
|
|
|
BIGARREN
|
Mundu
Gerra eta gero bere sorreran izan eta mende erdi pasatxo kristau demokraten internazionalean egon ondoren, PPk EAJ erakunde horretatik kanporatzea lortu du, erakundeko estatutuak aldatzeko zenbait trikimailu egin ondoren. Txikiaren historiak, argudioak eta printzipioak, handiaren indarraren aurrean gutxi balio dutela adierazten du jel tzaleentzat horren mingarria den gertaerak.
|
|
|
Portugalek badu sekulako literatura, eta sekula saririk jaso gabea.
|
Mundu
guztiak esaten zuen egunen batean portugaldar bati emango ziotela, eta haien artean gaur egun nor da obrarik luzeenetakoa eta prestigiorik handienetakoa duena. Saramago.
|
|
|
|
Mundu
mailan nola ikusten da bertsolaritza?
|
|
|
Marionetaren mundua zabaltzea, ezagutzera ematea du helburu. II.
|
Mundu
Gerran 10 urteko etena izan zuen. 1988 urte ingurua arte Ekialdeko herrialdeen estiloa edo egitura zuen.
|
|
|
Tolosan 1983an sortu genuen jaialdia eta handik gutxira egin ginen UNIMAko bazkide.
|
Mundu
osoan, 70 herrialdetako 10.000 bazkide inguru izango gara. Espainiako erakundeari dagokionez, 1985ean birsortu zen eta 270 kide dira guztira.
|
|
|
Susako kritikoak(" Narrazioak", Susa, 1989, 23 alea, 8 or.) zera dio liburu honetako gaiei buruz: "
|
Mundu
ederrak eraikitzen laguntzekoa da hizkera hori (sirenak, marinel zaharra, geltoki desertuak, printzesak, e.a.) bai, egunekotik nahikoa urrun dagoen heinean." (9 or.) Iñigo Kaminok ere(" Joseba Sarrionandia. Narrazioak", Argia, I, 4 or) bide beretik jotzen du:
|
|
|
Montoiak eleberri honetan garai historiko jakin batera garamatza. Izan ere, I.
|
Mundu
Gerrako lubakietako egoera irudikatzen zaigu. Honela, Frantziaren armadara gerratean parte hartzera joan behar izan zuten euskaldunetariko bat dugu eleberri honen protagonista:
|
|
|
Gainera, bi plano hauetariko bakoitzean mundu manikeoak aurkezten dizkigu, nahiz eta bi munduen arteko zubia egiten duten pertsonaia eta gertaera ugari ere badiren.
|
Mundu
ezberdin hauetara gerturatzeko fokalizazioa darabil, batik bat kanpo fokalizazioa. Are gehiago, ondoren zehaztuko dugun bezala, mundu bakoitzari bere kokaleku jakina ezarriko dio:
|
|
|
Esate baterako, Lapurdiko Biltzarrari idatzi zion gomendiozko gutun hartan zioen: ?
|
Mundu
hau bada bere oinean badago, mantentzen bada, legeak egiten badira, nori bere zuzena begiratzen bazaio, jakintasuna, eta eskolak irakasten, eta ikasten badira, eta guztien gainetik baldin salbatzen bagara; ontasun eta fagore hauk guztiak heldu zaizkigu mintzotik eta hitz egitetik?.
|
|
|
Ikasketak gazteleraz egin zituen euskalduna izanik, helvetiar konstituzioa ezagutzeak iratzartu ninduen eta hortik bihurtu nintzen euskaltzale.
|
Mundu
hau bakoitzak beretik osatu behar duela iruditzen zaidalako.
|
|
|
Hori zen Antonio Tovar hizkuntzalariaren iritzia ere, La lucha de lenguas en la Península Ibérica liburuan zioenez: ?
|
Mundu
moderno batean bitarteko modernoak beharrezko dira (eskola, goi mailako heziketak, irratia, telebista eta abar) horiek gorde dezatekelako hizkuntzaren iraupena?.
|
|
|
En su carta de recomendación a dichas juntas, entre otras cosas viene a expresar: ?
|
Mundu
hau bada bere oinean badago, mantentzen bada, legeak egiten badira, nori bere zuzena begiratzen bazaio, jakintasuna, eta eskolak irakasten, eta ikasten badira, eta guztien gainetik baldin salbatzen bagara; ontasun eta fagore hauk guztiak heldu zaizkigu mintzotik eta hitz egitetik? (Si este mundo se asienta en sus bases, y se mantiene, si crea sus leyes, respetando el derecho de cada uno, si se enseña y se aprende la sabiduría y conocimientos, y si en fin conseguimos la salvación, todos estos bienes y favores nos vienen del lenguaje y de la palabra).
|
|
|
|
Mundu
guztiacdaqui bada; ardao puscabatedanac, taendemascerbaitguei jagoedanac, errazoiaillundu, goguaalegueretu, odolaberotu, taluxurijarensuba viztueraguitendavenaEuscal errijetaco... (48).
|
|
|
|
Mundu
guztiacdaqui, bada, ardao puscabat edanac, taend emascerbait
|
|
|
Bezperan, La petite Girondek, 1872ko apirilaren 7ansortua, bere azken alea zabaldu zuen. Orduan, iragana erabat ahaztu behar izan zen, batez ere Bigarren
|
Mundu
Gerraren garaian martxan jarraitu zuten egunkariak alboratuz.Garai hartan Sud Ouest bi aldeetatik idatzitako zatar paperezko orri bakarraz osaturikzegoen, eta beraren banaketak (76.500 ale) ez zuen Bordeleko hiri aglomerazioa gainditzen. Mende erdi bat geroago, Sud Ouest lehen planoko hedabide bilakatu da.
|
|
|
Albiste gutxi dira Garan euskaraz EuskalHerriarekin harreman zuzena ez dutenak.
|
Mundu
zabala barik, etxe barrua daerreferente nagusia euskaraz jarduterakoan.
|
|
|
Hizkuntzari buruzkoetatik aparte, euskaraz aritzean, Deiak Euskal Herriari buruzhitz egiten du modu esklusiboan.
|
Mundu
zabalaren errepresentazio mediatikoa erdarahutsez egiten da Deian. Euskarazko albisteek ez dute loturarik etxez kanpokomunduarekin, eta eragina Euskal Herrian dute huts hutsean.
|
|
|
a.
|
Mundu
sekuentzia:
|
|
|
e.
|
Mundu
sekuentzia:
|
|
|
|
Mundu
berriaren aurrean nazionalismoak egin behar duen egokitzapen horretan, pentsamenduaren baitan ematen ari diren joerak eta korronteak aztertu behar ditugu. Gaur egungo filosofia, jite juridiko?
|
|
|
konstituzionalismoaren ildokotzat hartu behar. Aitzitik, lehenengo
|
Mundu
Gerrarenondoren idatziriko zenbait konstituzioren antzera, estatuko egituraren berri ematendigute; baina ez dute balio, estatuaren aurrean giza eskubideen defentsa behar adinabermatu ahal izateko.
|
|
|
Oinarri ikaragarri hauetan, nekazaritzan eta meatzaritzan ezarritako mundukoekonomia dugu, zeinean kafea, kotoia, azukrea, kakaoa, urrea eta zilarra ustiatzeko, lan bortxatua eta produkzio esklabista erabili zituzten.
|
Mundu
mailako ustiakuntzahorretan oinarriturik, hiru gizalditan zehar, Espainiak, Frantziak, Portugalek, Britainia Handiak eta Herbehereek beren hizkuntza, kultura, erlijioa eta baloreakezarri zituzten mundu mailan. Eta hemen dugu Kapitalismoaren mendiaren magala; gaur egungo gizateria eta gaur egungo izatea baldintzatzen duten benetako oinarri ekonomiko, sozial, politiko, kultural, linguistiko, erlijioso eta etikoa.
|
|
|
Bestalde, abantaila ekonomikoak eskuratzeko, gizarte laguntzaren alorrean Frantses estatuan Espainiarrean baino aukera zabalagoa izaki, edota osasungintzari dagokionez gizarte segurantza frantsesaren menpeizateko, bi nazionalitateak izatea onuragarri suertatzen da. Are gehiago garai batean, XX. mendeko historia lazgarria kontuan harturik, gerrak mugaren alde bietara bainaez aldi berean, suertatu baitziren bata bestearen ondotik, hasi jadanik XIX. mendeko karlistadekin, eta Algeriako gerra arte, bi
|
Mundu
Gerrak eta Espainiakoa tarteanizaki. Orduan nazionalitate bikoitza izatea bizirik irauteko pasaporte suerta zitekeen, armetara deitua izatean, ondoko estatuko nazionalitatearen aitzakitan, herritikmugitu gabe gerra ez egiteko aukera ematen baitzuen.
|
|
|
Logika berberari jarraituz, nazioarteari begira, politika ekonomiko kontserbadoreak, ekonomia irekia? delako ideala azaleko xede modura aurkeztu badu ere, baiGATT izenekoa (General Agreement on Tariffs and Trade Merkataritzaren etaMugasarien gaineko Ituna), bai
|
Mundu
Merkataritzako Erakundea (MME)? 1995an lehenengoari txanda hartu ziona, ondasun eta zerbitzuen nazioartekomerkataritza arautzen ibili dira.
|
|
|
Nazio estatuaren eredu hori gradualki bermatu zen mundu zabalean, etaInperio Espainol edo Portugesak Ameriketan, Otomanoak edota Austriar Hungariarrak Europan edota, Bigarren
|
Mundu
Gerraren osteko Kolonialismoek aukera emanzuten estatu askoren sorrerarako, nazioak bailiren (esate baterako, gaur egun diren192 estatuetatik hogeita hamahiru (33) beste estatuetako parte ziren mende honenhasieran, eta ehun eta hamabi (112) estatu kolonialen menpean bizi ziren; ikus Valencia 2000). Zentzu honetan, demokrazia eta kontsentsuan oinarriturik ere, gehienimitatu izan zen Nazio Estatuaren ereduaren alorra, ez da izan herri subiranotasunaren eredua, Estatuaren eraikuntzarena baizik, askotan, Estatu horiek heterogeneoak izanik ere, Nazioa ahazturik.
|
|
|
Lehen
|
Mundu
Gerraren osteak herri europarren autodeterminazioa eta nazionalitateen arazoa agerraraztea ere ekarri zuen. Esate baterako, HansburgotarrenInperioaren desagerpenarekin, Europako erdiguneko mapa osoa aldatu zen, nazio estatu berrien agerpena ekarriz.
|
|
|
Esate baterako, HansburgotarrenInperioaren desagerpenarekin, Europako erdiguneko mapa osoa aldatu zen, nazio estatu berrien agerpena ekarriz. Hala ere, gutxiengo egoeran zeuden herrien arazoaskok bere hartan jarraitu zuten, horietariko batzuk Bigarren
|
Mundu
Gerrarensorrera aitzakia eta beste batzuk gerra horren biktima izan zirelarik.
|
|
|
II.
|
Mundu
Gerraren ostean, Nazio Batuen Karta izenpetu zen 1945ean SanFrantziskon, bertan gizakien eta herrien eskubideak agertu eta onartu zirelarik. Hainzuzen ere, 55 artikuluak, eskubide berdinen eta herrien autodeterminazioarenerrespetua?
|
|
|
|
Mundu
garaikide honetan, gutxiengoen azterketak ondoko bi arazoak planteiatzen ditu: alde batetik, giza eskubideei dagokienez, talde horiekiko diskriminazioa eta opresioa, talde etniko batekiko taldekidetzagatik.
|
|
|
Gainera, mundu mailan, era batera edo bestera kulturkidetzarekin lotuta daudengatazkak, uste dugun baino maizagoak dira; eta askotan, suntsikorrak (Brogan1990). Esate baterako, II.
|
Mundu
Gerratik gatazka etniko garrantzitsua jasan izanduten herriak, munduan daudenetariko erdiak dira. Era berean, ordutik hona gertatu diren gerretan hildakoen %80 estatuen barneko gatazketan gertatu dira (Russett& Starr 1989).
|
|
|
Data horren inguruan joera berriak agertuz joan ziren gizarte zientzien etajokaera zientzien eremuan, Estatu Batuetan batez ere. Bigarren
|
Mundu
Gerrarenostean zentzu zabalago batean aztertzen ziren arazoak, eta ikuspegi holistiko batberreskuratu zen. Ordura arte ikuspegi indibidual batean zentratu ziren jokaerarenzientziak, Europan jaioa izan arren Estatu Batuetan garapen handia izan zuenPsikoanalisiaren eraginez.
|
|
|
Institutu hau ikerketa, formakuntza, tratamendu eta kontsulta zentroa izan zen, eta garaiko zientzialariospetsuek parte hartu zuten bertan. 1921ean sexologiaren lehenengo nazioartekokongresua egin zen eta handik Sexu Erreformarako
|
Mundu
Liga sortu zen.Erakunde honek bere ordezkaritza izan zuen Espainia errepublikarrean OinarriZientifikoen arabera eraturiko Sexu Erreformarako Espainar Ligan. Hemen goi mailako zientzialariek eta profesionalek parte hartu zuten, horien artean GregorioMarañon ek.
|
|
|
|
Mundu
berria sortzen ahalegindu da gure adiskidea eta horrek etena ekarri du.Etena, ez iraganarekin berarekin, iraganeko kontsentsu suntsitzailearekin baizik.Txillardegik behin eta berriro salatu du orain arteko kontsentsu integratzaile horrenarriskua eta behin eta berriro azaldu ditu disentsuko jarrerak, gure kontzientzien barnean ezarri nahi zen kontsentsu hori bere artikulu latzekin arrakalatuz eta ... Hitz batez, etena ekarri du, eta aurreko egoerarekiko etena aldarrikatu du, eten horretan parte hartzera deituz.
|
|
|
Nire ustez, fedea, ala fedearen antzeko hori, ez dugu ez herrigintzan ez kulturgintzan nahastubehar.
|
Mundu
honetakoa ez den erregetzak, nekez argituko digu hemengoa nolaantolatu behar dugun. Naturaren aurrean gure naturaren indarrekin buruz buru biluzikaurkitzen gara.
|
|
|
Erne.
|
Mundu
osoan balioen berriztapena egiten ari dela jakiteak, ez digueuskaldunei gure lana premiazkoa dela adierazi besterik egiten. Orain arteko gurebalioen errebisioa egin behar dugu, zaharrak baliogabetuta geratu zaizkigulako.Gaurko euskal genoma behar dugu, ez aspaldikoa.
|
|
|
Apenas daukaberak zer aukeratu handirik.
|
Mundu
honetan bakoitza bere aukera baldin bada, ordea, esan dugunez, zer da, azken finean, gizakia. Ezer ez da!
|
|
|
egun haietan.
|
Mundu
hori dena dago oso sakon Leturia-ren barrenean, berenahas mahas guztiarekin: konprometitu egin behar da, erabaki egin behar da munduhonetan zer egin gura duzun, zer izan gura duzun; zure erabakian dago zer izangozaren, etab. Bistan da, momentu hartan erabaki hori ezin zitekeela formula,, erabakiezazu aberriaren alde zer egin gura duzun edo ez duzun?.
|
|
|
Lehia eta norgehiagoka, numero, etekin eta irabazien gizartean bizi gara, nahi edonahi ez.
|
Mundu
horretatik bazter geldituz gero, gurea hizkuntza autista izango da. Badagaraia, beraz, ekonomia esparrua ere euskalduntzen hasteko.
|
|
|
Ordainketa nazionaletan etanazioarteko ordainketetan ez urrea ez zilarra ez daude zirkulazioan.
|
Mundu
osokomonetek, leku guztietan banku monetak direnek, eduki guztia galdu dute, eta ez diragehiago metal preziatu gisa bihurgarriak izaten. Ekonomia nazionalaren barnean, urreaeta zilarra merkantzia bilakatu dira beste edozein merkantzia gisa.
|
|
|
Orain dela mendebatetik edo, autoreek onartzen dute gordailu bankuak (edo banku bigarrendarrak) eremoneta sortzaileak direla.
|
Mundu
osoan zehar, moneta eskripturalak, gordailubankuek emititua denak, moneta finantzarioaren, banku zentralek emititua, lekuahartu du.
|
|
|
Bukatzeko, frankotiratzaile edo freelancer ak ere aipatu behar ditugu.
|
Mundu
lehiakor batean bizi garenez gero, irratigintzan eta beste komunikabideetan ere islatzen da libretik doan kazetariaren figura, azken urteotan beren kasa lan egiten duten eta independenteak diren kazetariak gero eta gehiago izanik. Batzuek nahiago izaten dute beren kabuz irrati erreportaiak, albisteak eta abar egitea, irrati jakin edo konkretu baten menpean egotea baino.
|
|
|
World Wide Web edo
|
Mundu
Zabaleko Sarean audioa jasotzeko programeria orokortu ahala, informatika tresnen prezioa ere beheraka joan da, gero eta jende gehiagoren eskuetara helduz. Estandarrek gero eta RAM memoria gehiago eskatzen dute; halaber, mikroprozesatzaile arinagoak, eta programak eta dokumentu multimediatikoak gordetzeko gauza diren tresna egokiagoak.
|
|
|
Interneten World Wide Web(
|
Mundu
Zabaleko Sarea) deritzon sarea dugu, hipertestua, audioa eta irudiak garraiatzea posibilitatzen duena. Sareen Sarea deitu ohi dena, Interneten dauden eta egin daitezkeen zerbitzuetariko hedatuena da.
|
|
|
Sareen Sarea deitu ohi dena, Interneten dauden eta egin daitezkeen zerbitzuetariko hedatuena da. Estatistikek
|
Mundu
Zabaleko Sarean zehar nabigatzen %75 ematen dela dioskute, beste %25 posta elektronikoa eta FTP edo fitxeroak ekartzen edo igortzen egiten delarik. Datu hori kontuan hartuta, Sareak ateak zabaltzen dizkie ziber irratigunei, nabigatzaileen informazio egarria asetzeko.
|
|
|
Irrati hedatzaileak kontuan izan behar ditu, soinua Sarean ipintzeko dauden molde desberdinak.
|
Mundu
Zabaleko Sareak hiru aukera ematen dizkigu audioa agertzeko orduan:
|
|
|
Irratiak bi gertaera bizi izan zituen mugarri periodo honetan: irratsaio baten emanaldia eta II.
|
Mundu
Gerra. Bi gudaldik markatzen dute irratiaren historia.
|
|
|
Bestalde, II.
|
Mundu
Gerrak irratiaren beste ezaugarri bat jarri zuen agerian: irratibidea egokia izan zitekeen jendearen animoak eta pentsamenduak aldatzeko edo berrindartzeko.
|
|
|
Dena den, zerbitzua komerzializatzeko garaia ez zen iritsi 1907 urtera arte. Lehenbiziko
|
Mundu
Gerraz geroztik Marconik uhin laburren gainean ikertzen jardun zuen, 1937an hil zen arte.
|
|
|
Frantzian, Lehen
|
Mundu
Gerraren ostean, telefoniaren aurrerakuntzak telegrafiaren esparruari atxikiago joan ziren irrati hedapenaren alorrari baino;, gainera, helburu militarrak eta distantzia handitara egindako komunikazio partikularrak ziren helburu nagusiak Compagnie Générale de TSF bezalako enpresa handientzat? (Albert, 1982, 30).
|
|
|
Sarerako sarrerak kontrolatzeko sistemari dagokionez ere, ziber irratilariek aukera asko eta handiak dituzte estatistikak lortzeko, zer nolako ikustaldiak egiten diren, nondik egiten diren eta zenbat artxibo jaisten diren jakiteko.
|
Mundu
analogikoan soziologoek egiten ohi dituzten azterketak eta zundaketak ez daude faltan Interneten software edo programeriari esker. Horra hor Analog, Access Watch eta gainerako analisi erremintak gure berezoez informaturik egoteko, eta horrela estrategiak markatu ahal izateko, entzuleria fideltzeko edo norabide berrietan zundatzeko.
|
|
|
Irratilariek baliabide onak dituzte
|
Mundu
Zabaleko Sarean (WWW) notiziei buruzko datu berriak eta lekukotasunak lortzeko. Ekai informatiboak ikertzen eta iturriak bilatzen, bilatzaile eta meta bilatzaileekin hasi ohi da irratiko berriemailea.
|
|
|
II.
|
Mundu
Gerra amaituta metal eskaria areagotzean, Karrantzako minerala Alemania, Belgika eta Ingalaterrara bidaltzen hasi zen. Horretarako, gurdietan jaisten zen Lanestosako El Polvorin auzoraino eta handik Limpias herriraino garraiatzen zen, ondoren itsasontzietan kargatzeko.
|
|
|
Oro har, iragan mendearen bukaeran eta mende honen lehen hamarkadetan etxeak eraikitzea Amerikatik itzulitako indianoen esku egon zen. Karrantzan, Amerikarako emigrazioa oso nabaria izan zen, Gerra Zibilak eta Bigarren
|
Mundu
Gerrak horren bukaera markatu zuten arte bederen. Amerikatik itzulitako aberats berriek, atzerrian lortutako estatusaren adierazgarri ziren etxebizitza dotoreak eraiki zituzten beren jaioterrietan.
|
|
|
1936 urteko Gerra Zibila arte bainuetxe gisara funtzionatu zuen; ordutik aurrera ospitale bilakatu zen, errepublikanoena lehenik eta nazionalena ondoren, eta gerra bukatutakoan egoera negargarrian gelditu zen. Ospea berreskuratzeko saioak egin ziren arren, II.
|
Mundu
Gerran erbesteratutakoen aterpe bihurtu zen, Hitlerren aurka borrokatzen zuten frantsesena lehenegoz, eta alemanena ondoren. Gero, 1952 urtera arte itxita egon zen eta urte horretan bainuetxea Aita Palotinoen ordena italiarrari utzi zitzaion.
|
|
|
amaren ahotsa, aitarena, eta arrotzagoak ziren beste hiru edo lau ahots, eta makina bat pi pi pi... kadentzia terapeutikoz, eta algarak.
|
Mundu
berrira sartzea (edo irtetea) ez zitzaion hain arraroa egin. Ez zen heste eta sustraien mundutik hainbeste desberdintzen:
|
|
|
Ez nuen plazerrik nahi.
|
Mundu
guztia nire antzera sentitzea nahi nuke: Terek guztiaren berri izatea, eta Txemak ere bai, eta denek.
|
|
|
—Mundu Berrirat etorri eta
|
Mundu
Zaharra ikusi... gizonak gizonen oinpean!
|
|
|
Baina zertaz harritzen naiz...? Izan ere, higitu nintzen lehorretik itsasorat eta itsasotik lehorrerat, higitu nintzen
|
Mundu
Zaharretik Berrirat eta Berritik Zaharrerat, eta higitzearen higitzeaz higatu nintzen guztiz.
|
|
|
Eta don Venancioren diruari esker nintzen libre, eta Piarres Oihartzabal kapitainak zuèn diruari esker abiatu nintzen, halako batean, Cartegena de Indiastik zetozèn zazpi galeoi haietarik batean,
|
Mundu
Berritik Mundu Zaharrerat, nola hamasei bat urte lehenago egin bainuen Mundu Zaharretik Mundu Berrirat, Antonio eta Joxe lagun nituela, zeren akabatu baitzen ene Indietako aldia, oren gaitz bati eta bertze ehuni itzuri ondoren.
|
|
|
Eta don Venancioren diruari esker nintzen libre, eta Piarres Oihartzabal kapitainak zuèn diruari esker abiatu nintzen, halako batean, Cartegena de Indiastik zetozèn zazpi galeoi haietarik batean, Mundu Berritik
|
Mundu
Zaharrerat, nola hamasei bat urte lehenago egin bainuen Mundu Zaharretik Mundu Berrirat, Antonio eta Joxe lagun nituela, zeren akabatu baitzen ene Indietako aldia, oren gaitz bati eta bertze ehuni itzuri ondoren.
|
|
|
Eta don Venancioren diruari esker nintzen libre, eta Piarres Oihartzabal kapitainak zuèn diruari esker abiatu nintzen, halako batean, Cartegena de Indiastik zetozèn zazpi galeoi haietarik batean, Mundu Berritik Mundu Zaharrerat, nola hamasei bat urte lehenago egin bainuen
|
Mundu
Zaharretik Mundu Berrirat, Antonio eta Joxe lagun nituela, zeren akabatu baitzen ene Indietako aldia, oren gaitz bati eta bertze ehuni itzuri ondoren.
|
|
|
Eta don Venancioren diruari esker nintzen libre, eta Piarres Oihartzabal kapitainak zuèn diruari esker abiatu nintzen, halako batean, Cartegena de Indiastik zetozèn zazpi galeoi haietarik batean, Mundu Berritik Mundu Zaharrerat, nola hamasei bat urte lehenago egin bainuen Mundu Zaharretik
|
Mundu
Berrirat, Antonio eta Joxe lagun nituela, zeren akabatu baitzen ene Indietako aldia, oren gaitz bati eta bertze ehuni itzuri ondoren.
|
|
|
Baina hemen ere hitzak eta hitzen itzalak nahasten zaizkigu, zeren eta zenbatetan ez ote nuen ikusi
|
Mundu
Berria eta Mundu Zaharra zuhaitzaren eta huntzaren eredurat, halako moldez, non erran baitzitekeen ezen Mundu Zaharraren huntzak inguratzen zuela Mundu Berriaren zuhaitza, eta kentzeko guztia kentzen eta edoskitzen ziola anitzetan, harik eta iharturik uzten zuen arte?
|
|
|
Baina hemen ere hitzak eta hitzen itzalak nahasten zaizkigu, zeren eta zenbatetan ez ote nuen ikusi Mundu Berria eta
|
Mundu
Zaharra zuhaitzaren eta huntzaren eredurat, halako moldez, non erran baitzitekeen ezen Mundu Zaharraren huntzak inguratzen zuela Mundu Berriaren zuhaitza, eta kentzeko guztia kentzen eta edoskitzen ziola anitzetan, harik eta iharturik uzten zuen arte?
|
|
|
Baina hemen ere hitzak eta hitzen itzalak nahasten zaizkigu, zeren eta zenbatetan ez ote nuen ikusi Mundu Berria eta Mundu Zaharra zuhaitzaren eta huntzaren eredurat, halako moldez, non erran baitzitekeen ezen
|
Mundu
Zaharraren huntzak inguratzen zuela Mundu Berriaren zuhaitza, eta kentzeko guztia kentzen eta edoskitzen ziola anitzetan, harik eta iharturik uzten zuen arte?
|
|
|
Baina hemen ere hitzak eta hitzen itzalak nahasten zaizkigu, zeren eta zenbatetan ez ote nuen ikusi Mundu Berria eta Mundu Zaharra zuhaitzaren eta huntzaren eredurat, halako moldez, non erran baitzitekeen ezen Mundu Zaharraren huntzak inguratzen zuela
|
Mundu
Berriaren zuhaitza, eta kentzeko guztia kentzen eta edoskitzen ziola anitzetan, harik eta iharturik uzten zuen arte?
|
|
|
Eta nork iguriki zezakeen ezen
|
Mundu
Zaharrean deus berririk edirenen nuela, nola ediren bainuen, zeren, Piarres Oihartzabal kapitainak aitzinatu zidan bezala, arras aldaturik ediren bainuen geure ama, nik hain beti berdin eta hain beti bat ezagutu izan nuena?
|
|
|
" Halarik ere, gutun bat skriba diezaioket Villagrandeko dukeari, zergatik ez?, zeren haren eskua, bai, luzea baita, eta zeren dukea zorretan baitago etxegoiendarren leinuarekin"; eta, handik aitzina, hire amak kontatu zidaan nola prometatu zion dukeak zuen aitari ezen markes titulua emanen ziola eta Urbiaingo herria markeserri izendatuko zuela, hire aitak kanoi eta fusilen tratua bete ondoren, baina ezin izan zuela bere hitza bete, zeren, dukea azken urratsa emaiteko puntuan zenean, ahakartu baitzen aldi batez, bertze kontu batzuengatik, erregeren balidoarekin, zeinak ukatu baitzizkion, hartaraz gero, zor zizkion fabore, garazia eta abantail guztiak, aitaren markes titulua tartean. Eta hire amak hura guztia erran zidaan, eta bertze zerbait ere erraiterat zihoakidaan, baina nik ere hartua nian neure erabakia orduko, zeren, hasteko, itsasoa utzi nuenetik bortz hilabete baineramatzan lehorrean, gogait gaixto eginik, halako suertez, non itsasorat berriro itzultzeko asmotan bainengoen, eta zeren aitzakia ezin hobea izan baitzitekeen hura enetzat ere,
|
Mundu
Berria ezagutzeko eta obra on baten egiteko... eta zeren erakutsi nahi bainion neure buruari ezen ez nengoela artean ahiturik, adinean sartua egon arren; eta, hala, arrazoin haiek guztiak buruan nituela, erran nioan hire amari: " Andere Graziana, berorren semea ene semea ere izan zen, borzpasei urtez, Itsasoko Aman izan nuen bitartean, eta nihaur joanen naiz haren bila..."
|
|
|
Eta, Ixaruren notizia ezin tristeagoarekin tristetzen nintzela, nola sentitu nuen berriro ere
|
Mundu
Zaharra Mundu Berrian erroturik, Mathalasen altxamenduaz oroitzen nintzela...!
|
|
|
Eta, Ixaruren notizia ezin tristeagoarekin tristetzen nintzela, nola sentitu nuen berriro ere Mundu Zaharra
|
Mundu
Berrian erroturik, Mathalasen altxamenduaz oroitzen nintzela...!
|
|
|
—Otoitz egin diezaiogun Jainkoari eta ez gaitezen antsia, zeren bere buruaz antsiatzen denak burua galtzen baitu... eta zeren Jainkoaren bideak hertsiak eta meharrak izan baitaitezke, malkarrak eta perilez beteak, baina ez itsuak, eta, halatan, nik ez diat oraino galdu esperantza: Jainko Salbatzaileak Utopiako lurren ikusterat ekarri nindian
|
Mundu
Zaharretik, eta ez diat uste lur haiek ikusi gabe partituko naizela mundualdi honetarik. Zeren Haren probidentziak ez baitu neurririk, eta zeren, itsas lapurren atzaparretarik libratu gintuen bezala, berdintsu eta orobatsu libra baikaitzake trenpe gaixto honetarik...
|
|
|
Eguzkiak euria dagi...?
|
Mundu
errealean ez bederen...!
|
|
|
—Hogei aldiz irakurri diat eta berriro irakurtzen ari nauk. Izan ere,
|
Mundu
Berrirat joan nahi nikek... eta, baldin Jainkoak nahi badu, eta baldin Asisko sainduak laguntzen badit —zeren aitortu behar baitiat ezen Asisko sainduaren dotrinarekin amorosturik nagoela—, honat ekarri nauen bidaiaren ondotik joanen nauk, halatan ezagutu ahal izaiteko Tomas Morok deskribatu zuen lur hura, Utopia deritzana, non gizonen arteko harremanak arras bertzelakoak diren, justizi...
|
|
|
—Utopia, hitzak dioen bezala, nehon ez dagoen lurraldea duk, Joanes... baina mapa honek bertzela erakusten dik, eta hortxe zagok,
|
Mundu
Berrian!, eta guk ez diagu etsiko, harat heldu eta geure oinak lur haren gainean ipini arte!
|
|
|
—Itsasoa ezagutu dut, eta itsasotik harat nahi nuke,
|
Mundu
Zaharretik Mundu Berrirat....
|
|
|
—Itsasoa ezagutu dut, eta itsasotik harat nahi nuke, Mundu Zaharretik
|
Mundu
Berrirat....
|
|
|
—Mundu Zaharra ahantzi nahi baduk, hoa, bai, itsasoaren bertzalderat, non baitago
|
Mundu
Berria, baina jakik ezen bertze mundu horretarat hoanean, arestian utziari beha paratuko haizela, zeren gizonak berezkoa baitu duenarekin gogara ez egoitea eta deusekin ere ez kontentatzea —ihardetsi zidan kapitainak, bizitzaren liburuan irakurtzen ohituak.
|
|
|
LIBERTATEA: ...an bertze leku bat, non libertatearen bertze lur bat eskura baitzitekeen, eta lur hura Indietako lurra zen, zeren, baldin egia bazen, Americo Vespuciok erraiten zuen moduan, baita Bartolomé de las Casasek berak ere, ezen hango herriek urrea mesprezatzen eta arbuiatzen zutela, zinez izan behar baitzuten haiek herri libreak; eta zeren, baldin egia bazen, Vasco de Quirogak erraiten zuen moduan, ezen
|
Mundu
Berria berri zela, ez aurkitu berri zutelako, baina guztiz berri zelako bai jendeetan eta bai bertze guztian, halako suertez non beldur handirik gabe segura baitzitekeen ezen jende berri haiek Paradisuan bizi zirela —eta Historiaren urrezko lehen aro hartan, beraz, ez burdinazkoan, nola bizi baikinen gu, geure maliziagatik—, zinez behar baitzuen mundu hark libreago.
|
|
|
Eta, amets hura buruan nuela, Antonio Ibarbiarekin deliberatu bezala, Donostiarat hurbildu nintzaion, nondik abiatu baikinen Sibiliarantz, eta handik
|
Mundu
Berrirantz, galeoi flota batean.
|
|
|
Zeren lehen ere mintzatu bainintzaizun El Dora doz, baina ez zenidan sinetsi. Izan ere, hargatik etorri nintzen ni
|
Mundu
Zaharre tik, bertze bi untzikide lagun nituela...
|
|
|
" Zuhaur zaitugu asasinoa, zalantzarik gabe!" Eta ustezko asasinoa, kontra egin gabe, guztiz damuturik, belaunikatu, eta oihuka hasi zen, barkatzeko eta barkatzeko. "
|
Mundu
honetan aitzinetik dago damutu beharra, ez ondotik, krimenak urkabean baizik ez duenean erremedioa...", ihardetsi zion guardia buruak frantses garbian. Eta asasino ustezkoak jaitsi zuen bere burua, eta nik hats hartu nuen, ohartu nintzenean ezen haren kaltetik ene salbazionea etor zitekeela.
|
|
|
Ez zeukan jada errezelorik bere buruaren geroarekiko, kanpotik zetorkion ia guztiarekiko baizik.
|
Mundu
txiki, urrun baten barnean soilik sentitzen zen babestua, marginaltasuna eta delitua iradoki  tzen zuen atmosfera hartan, hain zuzen ere. Lasai sentitzen zen han, kalean ez bezala.
|
|
|
2) Kanpo jardueraren bultzada eta garapen nabarmenak: 1910eko hamarkadaren bigarren erdian eta 1920ko hamarkadaren hasieran aurrerapauso handiak eman ziren kanpo jarduera mailan, Lehen
|
Mundu
Gerraren eta gerraren ondoko gertaeren eraginez. Buruzagi nazionalistak kanpora jotzeko beharraz jabetu ziren; horrek ahalegin teorikoak ekarri zituen berekin, eta ahalegin horiek zenbait ekimenetan islatu ziren.
|
|
|
Ikuspuntu politikotik egiten ziren atzerriratuen aldizkarietara itzuliz, II.
|
Mundu
Gerra ondorengo hauen eklosioa, Iparraldean bezala, Estatu frantses osoan bizi izan zen. Adibidez, 1945 urteaz gero Euzko Deya berriz ere kaleratu zen.
|
|
|
Nolanahi ere, nahiz eta iniziatiba hauek eta beste batzuk izan, II.
|
Mundu
Gerraren bukaera arte, atzerri bezala definitu ezin daitekeen marko soziologiko horretan, ez da egongo bi aldeetako intelektualen arteko benetako kolaborazio esturik eta elkarlanik. Horren ondorioz, Hegoaldetik heldu ziren iheslariek, aurretik Iparraldean egiten ari zen lan kulturala indartuko dute.
|