|
2000
|
|
|
Azterketa honen arabera, Italiarekin batera, Espainiako Estatua da datozen urteotan giza kapital gehien galduko duen herrialdea. 2050ean
|
munduko
estaturik zaharrena izango da, eta batez besteko adina 54,3 urtekoa izango da, hau da, munduko batez bestekoa baino 16 urte altuagoa. Zenbait adituk dioenez, hemendik 2025 urtera bitartean Europak 35 milioi biztanle galduko ditu eta 159 milioi langile gehiago ditu egungo lan egiturari eutsi ahal izateko.
|
|
|
Ricardo k emandako irakaspenak, banku monetak oraingoz bere garapen modernoa lortu ez zuen epealdi batean, ondorengo gertakarien bilakaeren bidez baieztatuakizan dira. Gaur egun,
|
munduko
estatu guztietan, inolako salbuespenik gabe, monetanazionalak balioen edozein patroitatik deslotuta daude. Ordainketa nazionaletan etanazioarteko ordainketetan ez urrea ez zilarra ez daude zirkulazioan.
|
|
|
Nolabait esateko, informazio katean hedabideak gatibu geratzen dira sarri askotan albiste agentzia handien atzaparretan. Eta hau hirugarren
|
munduko
estatuek dakite ongi asko.
|
|
2002
|
|
|
Berean artikulatzen diren kontzeptuek, modu batez, zenbait irakasle katalanen proposamenak gogoratzen dizkidate. Hau da,
|
munduko
estaturik gabeko nazioen autodeterminazio eskubidea edo subiranotasuna artikulatzeko modua planteatzen du. Bere proposamenaren bidean egingo den gogoetak ikuspuntu kontzeptual eta perspektiba zabalago bat izatera eramango gaitu.
|
|
2003
|
|
|
KORAPILO estu bat askatzeko itxaropenez bilduko dira Munduko Merkataritza Erakundearen gerizpean
|
munduko
estatu guztiak Mexikoko Cancun hiri turistikoan. Eta merezi du arazo hori hurbilxeagotik ezagutzea.
|
|
|
|
Munduko
estatu askotan normalizatua dagoen hizkuntza.
|
|
|
Edo euskaraz: . Gizalegea baztertuz geroz,
|
munduko
estatu guztiak ohoindegi eta lapur zilo handi batzuk besterik ez dira?.
|
|
|
Hirugarrenik, eta, zer egin zuen bada Frantziak,
|
munduko
estatu nazioen eredu izan ondoan. Frantziak ere, aski zalaparta erabili ondoan haatik, bere inperioaren mugak, orduan erraiten zen bezala,. Dunkerquetik Tamanrassetera?
|
|
|
Logika horrek berorrek
|
mundu
estatu baterantz eramango ote gaituen eta gauregungo estatu nazioek iraungo ote duten, hori da gaur egun politologoen kezkanagusienetarik bat. Ignacio Ayestaran filosofoak, adibidez, hauxe utzi digu idatzirik (2001:
|
|
|
|
Mundu
estatuaren aukerak gutxitzen dira, eskualde hauek [Europar Batasuna etamunduan sortzen ari diren gisa horretako makroeskualdeak] haien interesak babesten ahalegintzen baitira, beste eskualdeen kaltetan. (...) globalizazio prozesuaaldaketak eragiten ari da munduko egituraketa politikoan, baina eragin horrek hainbat aldaera ditu lekuen arabera, tokian tokiko baldintzekin batzean.
|
|
|
(...) globalizazio prozesuaaldaketak eragiten ari da munduko egituraketa politikoan, baina eragin horrek hainbat aldaera ditu lekuen arabera, tokian tokiko baldintzekin batzean. Ez dago, beraz, joera finkorik, ez
|
mundu
estatu baterantz, ez nazio estatuen amaiera ziurrerantz, ezaipatzen diren beste aukera batzuetarantz.
|
|
|
Nolanahi dela,
|
mundu
estaturantz joan ala ez, kontua da gaur egun indarreanden logika suntsigarria dela eta logika hori mundua jasangarritasunaren muturreraeramaten ari dela13 Esanikoa egia dela frogatze aldera, aipa ditzadan azken hileotanplazaratu diren albiste batzuk. Antartikako glaziarrak, adibidez, arinegi ari ei diraurtzen.
|
|
2004
|
|
|
`Egin dezagun teoriazaleek egiten ez dutena', pentsatu genuen, `kopia dezagun suitzar baten edo belgikar baten eguneroko bizimodua'. Eta hala,
|
munduko
estatu eleanitzen ereduak ikertu ditugu arretaz, gero hortik Espainiako Estaturako proposamenak ateraz. Orain arte, Euskal Herriko edo Kataluniako politikariek bazekiten Suitzan hizkuntza bat baino gehiago dagoela, baina suitzar zigilu bat sekula ikusi gabeak ziren".
|
|
|
Ba ote da munduan italieraz ari ez den idazle italiarrik?
|
Mundua
Estatu egitura nazionaletan eraturik dagoela gogoan hartuta, hizkuntzaren eragina ageri zaigu, modu erabakigarrian ageri ere, literatura jakin baten etorkia eta izaera zein den ezaugarritzeko orduan.
|
|
|
Horrek ez du esan nahiko noski, halabeharren halabeharrez edo, bi irizpideak osagarriak izan ezin direnik inoiz eta inon. Hala eta guztiz ere, ondo baino hobeki dakigu, egitez,
|
munduko
Estatu guztietan hizkuntza politikaren irizpide bat gailentzen dela. Balizko errotak gai honetan ere ez du irinik ematen.
|
|
2005
|
|
|
Iazko abenduko tsunamiak gehienbat txiroak hil zituen, lurralde behartsuetan. Katrinak
|
munduko
estaturik boteretsuenean deskargatu zuen bere indarra eta askok egin dute antzerako galdera txikia: nola da posible?
|
|
|
Hau da, AEBek munduaren hegemonia osoa lortu nahi dute beraien ekintzek erakutsi duten bezala, hau lortzeko, edozein erresistentzia suntsitu beharra daukate, eta suntsipen hau aurrera eramateko, biolentzia erabiliko da. Horrela, Chomskyk dio. Ciertamente Estados Unidos tratará de destruirlos?,
|
munduko
estatu den honek biolentoki jokatuko duela edo jokatzen ari dela jakitera emanez.
|
|
2006
|
|
|
Haurren
|
Mundu
Estatua
|
|
|
“Haurren osasunak eta ongizateak gaur egun eta etorkizunean kezkatzen bagaitu, lan egin behar dugu emakumeek eta neskek hezkuntza lortzeko, kudeaketa publikoan parte hartzeko, autonomia ekonomikoa lortzeko eta indarkeriaren eta diskriminazioaren aurkako babesa jasotzeko aukera berdinak izan ditzaten”, dio Veneman ek. Generoen arteko berdintasunerako ibilbide orria 2007ko Haurren
|
Mundu
Estatuak zazpi gertaera garrantzitsu aurkezten ditu generoen arteko berdintasunerako bidean: Hezkuntza:
|
|
|
Diskurtso light bat badago, jeneralean abertzaleen aurka ustiatzen dena, Estatua pasea dagoela, iraganekoa dela. Dagoeneko
|
munduan
Estaturik ez balego bezala hitz egiten dizute, edo egiazko arazoa honezkero Estatua ez balitz legez. Hori, bere moduan, ez da erabat gezurra; eta, beste modu batean, erabat gezurra, eta gezurra baino okerrago.
|
|
2007
|
|
|
Gu
|
mundua
Estatu pila batekin ikustera gaude ohituak, eta arriskua dago Hegel-en historia unibertsala ehunka Volksgeistez osaturiko orkestra gisa imajinatzekoa, izpiritu unibertsalak zuzendua (gutxienez Estatuak adina instrumenturekin), Volksgeist bakoitza orkestrako zuzendari bera izateko amorratzen. Ez dago halakorik.
|
|
|
Ez dago halakorik. Hegel-en egunetan eta
|
munduan
Estatuak gutxi ziren, eta berak zinez historia unibertsalean historikotzat aintzat hartzen zituenak, beharbada bospasei baino ez ziren. Baina oso garbi ere ez dago, Volksgeistek nola interbenitzen duten historia unibertsalean.
|
|
|
1950 arte,
|
munduko
estatu gehienek Espainiako erregimena isolatu zuten, bai diplomaziaren aldetik (NBEk enbaxadoreak erretiratzea onartu zuen), baita laguntza ekonomikoen aldetik ere (hain zuzen, Marshall planetik kanpo utzi zuten). Jarrera orokor horien ondoan merezi du Domingo Peron-en salbuespena gogoratzea, zeren eta Argentinak Francori eman laguntzari esker arindu baitzen elikagaien gabezia handia.
|
|
2008
|
|
|
Zesio atomoen oszilazioak markatzen ditu
|
munduko
estatu guztien denbora ofizialak. Europan, adibidez, erloju atomikoen sare batek egiten du lan hori.
|
|
|
Munduko herrialde aurreratuetan betiko galdu dira nazio identitateak; hala nola, Frantzian edo Erresuma Batuan. Orobat, galera berbera jasan dute
|
munduko
estatu behartsuetan kokaturik dauden hainbat etniak eta naziok. Ekonomiaren faktoreak badu eragina, noski, eragin zuzena gainera, nazio beregainen bilakaeran; haatik, kolonizazio etnokulturala jasan duen gurea bezalako herri batean faktore ekonomikoaren hobekuntzak nazio menderatzailearen eraikuntza dakar, berez eta besterik gabe.
|
|
|
Zer gertatzen da herri honetan, hori eta horrenbestez, berez osagarriak izan litezkeen egitasmo etnokulturalak eta politiko juridikoak,
|
munduko
estatu nazional demokratikoetan, ez, haatik, nazio estatu inperialisten kasuan, hezurmamitu diren bezala, gurean ere nazio eraikuntzaren bi alderdi horiek batera ez uztartzeko?
|
|
|
1960 urte aldera erabiltzen hasi zen globalizazio hitza beste adiera zabalago batekin. Garai horietan estatuaren barne eta kanpo arazoak bereizten ziren baina
|
munduko
estatuen arteko interdependentzia aurrera zihoan. Estatu sozialistaren kolapsoaren ostean, eta kapitalismoaren indarraren sendotzearekin batera, globalizazioaren kontzientzia publikoa izugarri handitu zen.
|
|
|
Elgorriaren aurkako txerto estaldura handiagoa dago, aurrerapenak egin dira amatik semera GIBa ez transmititzeko, eta Saharaz hegoaldeko herrialde askotan ugaritu egin da amagandiko edoskitze esklusiboa. Hala ere," Haurren
|
Munduko
Estatua 2008", Haurrentzako Nazio Batuen Funtsak urtero argitaratzen duen txosten garrantzitsuena, zaintza ez jaistera bultzatzen du: bost urtetik beherako 26.000 haur hiltzen dira egunero munduan.
|
|
|
Haren iritziz, datorren astean Nazio Batuen Batzar Nagusiaren bilera hastea esparru egokia izan liteke gobernuek premiazko erreformak egiteko konpromisoa har dezaten, adingabeen eskubideak babesteko. Ia
|
munduko
estatu guztiek berretsi dute 18 urte baino gutxiago dituzten pertsonei heriotza zigorra jartzeko debekua bermatzen duten itunak. Ildo horretatik, batzuk, hala nola Estatu Batuak eta Txina, aurrera egin dute adingabeentzako heriotza zigorra debekatzera eta justiziak kolektibo horri ematen dion babesa indartzera.
|
|
|
CFC gasen isurketa gutxitu bada ere, alta, gora egin dute haiek ordezkatu zuten HCFC gasen isurketa. Gas horien isurketa murrizketa areagotzeko konpromisoa hitzartu zuten iaz, ildo horretan,
|
munduko
estatu nagusiek. Kopenhagen (Danimarka) heldu den urtean klima aldaketaren kontra egitekoa den nazioarteko konferentzian konpromiso irmoagoa hartzea espero da.
|
|
2009
|
|
|
Oraingoz bai, baina horrek ez du esan nahi aurrera begira baztertu behar denik.
|
Munduko
estatu aurreratuenetan bi polo egoten dira, ezkerra eta eskuina. Euskal Herrian, bi polo horietaz gain, nazio ikuspegiak zatitzen gaitu, baina zergatik ez da egongo ezkerreko erreferente abertzale indartsu bat gurean?
|
|
|
gure agiantza edo aspirazio bat da, gaurko gure(?) kontzientzien esijentzia bat, ez gehiago. Giza duintasunaren sinesmenak oinarri razional razionalik ez du (horrekin ez da esaten irrazionala edo absurdoa izan behar duenik), bere egiazko oinarri guztia
|
munduko
Estatuen biltzar baten deklarazio bat itun antzekoa eta ekibokoa da.
|
|
|
Geroztik, osoko batzar gehien gehienetan izan zuten euskaltzainek exonomastika proposamenez eztabaidatu eta erabaki beharra: kontinenteak, geografia izenak,
|
munduko
estatu eta hiriburuak, hizkuntza ofizialak, Espainia Frantzietako eskualdeak, Euskal Herriaren auzo eskualdeetako herri izenak, Espainiako Erresumako autonomia erkidegoak, probintziak eta probintzia hiriburuak, Europako eskualde historiko politiko nagusiak, Europako hiri nagusiak, mundu zabaleko uharteak, santutegiko izenak, Greziako eta Erromako pertsonaia mitologikoak, antzinateko hirien euskar... Onomastika batzordeak Euskara Batuko batzordearen bidez batzarrari proposatutako izendegi ugariak Euskaltzaindiaren arauen artean daude geroztik.
|
|
|
Espainiako Erresuma eta Frantziako Errepublikako exonimoak arautu ondoren,
|
munduko
estatu izen, hiriburu eta hizkuntzak normalizatu ditu, baita ere beste izen geografiko asko. Europako herrialde, eskualde eta hiri nagusiak ere burutu ditu, azkena, karaktere zirilikotik latinezko euskal transliterazio araua tartean.
|
|
|
(Irudian: Alfabeto zirilikoa erabiltzen duten
|
munduko
estatuak. Berde ilunez ageri da alfabeto ofizial bakarra denean, eta berde argiz alfabeto ofizialetariko bat denean.
|
|
|
Hala ere, orain ekimen horiek arazo batekin talka egiten dute: hasteko, Espainiako zor publikoak
|
munduko
estatu nagusietako beste jaulkipen askorekin lehiatu du, hala nola Alemaniarekin, Frantziarekin, Erresuma Batuarekin edo Estatu Batuekin. Oro har, gobernu guztiek aurre egiten diote krisi ekonomikoari beren ekonomietan, eta irtenbide bat zorra jaulkitzea izan daiteke beren laguntza planak finantzatzeko.
|
|
|
|
Munduko
estatuen estatu nagusiak estatuburu nagusi berriak baditu. Hori zen atzoko berria.
|
|
|
Gaurtik aurrera, Munduko Gizarte Foroan, autodeterminazio eskubidearen alde egingo duen Herrien eskubide kolektiboen karpa martxan jarriko dute lehen aldiz.
|
Munduko
estaturik gabeko hainbat herritako ordezkaritzekin batera, Euskal Herriak ere presentzia izango du karpan, Askapena, LAB eta ezker abertzaleko hainbat kideren bidez.
|
|
|
Munduarekiko murru bat altxatu nahi izan baitio Israelek Palestinari. Han sortzen eta egiten denarena ez eta interesatzen zaionaren irudia eman nahi izan dio
|
munduari
estatu okupatzaileak. Baina Muguruzak kamera bat sartu du zailtasun handien erdian, eta 70 minutuz, fokupean jarri du Palestina.
|
|
|
hala diote, behinik behin, etorkizunerako prospekzioek.
|
Munduko
Estatu burujabeen laurden bat europarra da. Europako Kontseiluko kide dira 47 Estatu, eta Europako barne mugak zedarritzerakoan kontuan hartzekoak dira, 47 horiezaz gain, Vatikanoa eta Bielorrusia ere.
|
|
|
Euskaltzaindiak orain arte erabaki dituen arauak kontsulta daitezke, besteak beste: "
|
Munduko
estatu izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak" (38)," Santutegiko izen ohikoenak" (66)," Latin eta greziar pertsona izen klasikoak euskaraz emateko irizpideei buruzko erabakia" (76)," Euskal Herria izena" (139)," Antzinateko hirien euskarazko izenak" (147)," Espainia Frantzietako eskualdeen izenak" (151)," Europak...
|
|
2010
|
|
|
Bestelako bideak hartzea posible da. Europako estatuen zor publikoa, hirugarren
|
munduko
estatu zorra bezala, onartezina da, edo gorrotagarria, edo ilegitimoa. Zorrari uko egitea zilegi da.
|
|
|
intsektuek hobe eraikitzen dituzte Estatuak. Izan ere, 1960ko Der Welstaat(
|
Mundu
Estatua) saioan, Staatsbildung edo Estatu eratzearen aipuan, staatsbildende Insekten, hots, intsektu Estatu eratzaileak edo Estatugileak ekartzen ditu hizpidera. Intsektu Estatu eratzaileak ez dira bakarrik animalia taldekoiak, koloniatan multzoka bizi diren kastoreekin eta hegazti batzuekin gertatzen den bezala.
|
|
|
|
Munduko
estaturik arrazistarena da! Eta zuek munduko herririk arrazistarena zarete!
|
|
|
Gaur egun 130 estatuk baino gehiagok parte hartzendute plataforma horretan, nahiz eta izena mantendu. Talde horren helburu nagusiaHirugarren
|
Munduko
estatu gehienak Nazio Batuen Erakundean zein haren agentziaelkartuetan bozketa bloke bezala aurkeztea izan da. Lerrokatu gabeko herrialdeakHirugarren Munduaren nortasun kolektiboa sortzen aritu ziren eta, bereziki G bidez, nazioarteko eszenatokian indar politiko garrantzitsua bihurtu ziren.
|
|
|
Erroman bertan, eta argi eta garbi hormaz inguraturik, Vatikanoa da
|
munduko
Estaturik txikienetako bat, txikiena ez bada. Mendi tontor txiki batean dago.
|
|
|
George Bush presidenteak" Axis of Evil" edo Zitalkeriaren Ardatza kontzeptua ere erabili du. William Blumen ustez, ostera, gaur eguneko
|
munduan
Estatu Batuak eta Israel har daitezke benetako gaiztakeriaren ardaztzat: William Blum, Rogue State:
|
|
|
Nazio estaturen papera lausotzen ari dela esaten da, baina zehaztu beharra dago nola. Francis Fukuyamak," Historiaren amaiera" idatzi ondoren, historia amaitu orduko estatuaren papera formulatu du Estatu eraikuntza deitzen den liburuan.1291
|
Munduko
estatu gehienak enpresa handien eta Estatu Batuen politika inperialaren altzoan mugitzen direnez gero, ez dago dudarik horien kontseilari den Francis Fukuyamak autoritatea duela jakiteko zein ildotatik doan dominazioaren politika. Bada, estatua indartu beharraz idatzi ditu 137 orrialde.
|
|
|
Gizarteak eta kulturak sailkatzeko eta bermatzeko dinamika horretatik at geratu dira amazigak luzaroan, estatu eraikuntzaren eta hizkeren gramatizazioaren sasoian. Gaur egun,
|
mundua
estatutan antolatu denean, hizkuntzak ere estatuen moduan moldatu behar direnean, derrigorrezkoa da izena. Eta alfabetoa, gramatika, hiztegia.
|
|
2011
|
|
|
Batetik, heroina eta kalamua gehitu zitzaizkion kontrolatu beharreko substantzien zerrendari. Bestetik, sinatzaileek konpromisoa hartu zuten kontrolatutako drogak debekatuta zeuden herrialdeetara ez esportatzeko (une hartan AEBak ziren egoera horretan zegoen
|
munduko
estatu bakarra), eta trafiko ez zilegiaren aurkako legeak sortzea edo ez deliberatzeko. Zigor bakartzat, substantzia konfiskatzea aurreikusten zen.
|
|
|
Ez dut egin; ez dut azterketa hori egin, baina inoiz egingo dut, eta badakit zein izango den emaitza.
|
Munduko
estatuetako gardentasun indizearen eta zientzia ekoizpenaren datuak jarriko bagenitu koordenatu sistema batean, berehala ikusiko genuke estuki loturik daudela bi ezaugarri edo aldagai horiek. Beste era batera esanda, gardentasun handiagoa (ustelkeria gutxiago) dagoen herrietan zientzia jarduera gehiago dago, eta alderantziz.
|
|
|
Kalendario zibilean, Estatu moderno guztiek dituzte balio militarren gorazarrerako egun seinaleak, Gobernuen eta askotan Elizen beren presentziarekin ospatzen direnak. Teorian kondenatu egiten den bortxa, praktikan ospatu egiten da (kondenatzen den bortxa beti bestearena izaten da), eta ez dago
|
munduan
Estaturik horixe egiten ez duenik. Azkenean beti bakea bedeinkatuz bukatzen da noski, Virgilioren poesia lausengaritik Obama Bakearen Nobel Sariraino.
|
|
|
Galdera horri erantzuteko, gutxi gorabeherako kopuru bat eman dezakegu, hasteko. Krauss ek dioenez (1992),
|
munduko
estatu guztietan nahiz estatuetako eskualde autonomoetan 250 hizkuntza soilik daude hizkuntza ofizialtzat edo koofizialtzat onartuta. UNESCOk (1998) egindako kalkuluen arabera, eta hertsiki estatuez ari ez den arren, munduan 224 herrialde edo lurralde daude.
|
|
|
Muga auziok
|
munduko
estatu bakan batzuen neurrira eta ziora finkatutakoak dira. Horren ondorioz, milaka etnia eta nazio estatu muga zurrun eta bidegabeen barruko kontzentrazio eremuetan katigatuak geratu dira, herri mintzairen mugak ez baitatoz bat muga politikoekin.
|
|
|
Egitate esanguratsu bat honen guztiaren ingurumarian:
|
munduko
estatu jakin baten ezaugarri nagusia diktadura baldin bada, edo dena delako estatuaren sistema soziala liberalismoaren eta merkatu librearen aurkakoa, edo energia nuklearraren erabilera susmagarria baldin badu harako hark, Mendebaldearen balio demokratikoak arrisku bizian daudela esango dute ozenki eta irmo. Baina inoiz ez dute maila horretako ekimenik hartuko estatu batek, Turkia lekuko, bere uztarripean daukan gutxiengo kurduaren oinarrizko nazio eskubideak sarraskitzen baditu.
|
|
|
Banakoaren eskubideak gauza ororen gainetik ezarri nahi direnean,, gauza oro? horren abstrakzioa egiten du ideologia hegemonikoak. Izenik gabeko bidegabekeria iruditzen zaigu
|
munduko
estatu bakan batzuek eskubide kolektiboen subjektu bihurtzen diren bitartean, gainerako sei mila hizkuntzen herritarrak enegarren mailako herritar izatea. Gutxiengo linguistiko batean bizi den hiztunak, de facto, hiztun hegemonikoaren eskubide kolektiboak ukatuta dauzka.
|
|
|
Europa demokratikoan ere atarramentu onik ez dute jatorrizko hizkuntza zapalduen hiztun herri gutxietsi eta baztertuek. Europar zibilizazio arranditsuak
|
munduko
estaturik ankerrenek bezalatsu jokatzen du gai honetan. Berriro gogoratzea zilegi bazaigu, uztarri berekoak dira hondar hondarrean Frantzia eta Turkia jatorrizko herrien hizkuntzak, kulturak eta identitateak erailtzeko helburuetan.
|
|
|
Hala ere,
|
munduko
estatuen erdia baino gehiago elebakarra da ofizialki. Ingelesa 70 estatutan da ofizial (askotan beste hizkuntzaren batekin batera); lehen hezkuntzan irakaskuntzarako erabiltzen den hizkuntza kopurua ziur asko ez da 500era gerturatu ere egiten.
|
|
2012
|
|
|
–Gure apustua argia da: Europan eta
|
munduan
estatu aske bat eraiki, burujabea, eta, inposizio politikoetatik eta menpekotasun ekonomikoetatik libre egongo dena?, lehendakarigaiak azaldu duenez.
|
|
|
Kalendario zibilean, Estatu moderno guztiek dituzte balio militarren gorazarrerako egun seinaleak, Gobernuen eta askotan Elizen beren presentziarekin ospatzen direnak. Teorian kondenatu egiten den bortxa, praktikan ospatu egiten da (kondenatzen den bortxa beti bestearena izaten da), eta ez dago
|
munduan
Estaturik horixe egiten ez duenik. Azkenean beti bakea bedeinkatuz bukatzen da noski, Virgilioren poesia lausengaritik Obama Bakearen Nobel Sariraino.
|
|
|
Batez ere XVIII. etaXIX. mendeetako gertakariek ezinegona eragin zuten Euskal Herrian, eta XX.mendetik aurrera, biztanle batzuek herritartasunaren definizio berriarekin erantzunzuten: herritartasuna ez zen, harrezkero, Espainiari edo Frantziari loturik ikusiko, eta bai, aldiz,
|
munduko
estatuen arteko kide berri gisa. Definizio berri harekin, noski, ezinbestekoa zen bi estatuetako eta Euskal Herriko nazionalismoen artekotalka, eta urtetan iraun duen gatazka horretan, jendeak aukera bat landu beharizan du naziotasunari begira.
|
|
|
J. Frenkel-ek (2010) jardun du estatu txikien azterketan, berritzaile global moduan, baita zientzia eta teknologian ere. Ikus Suitzaren kasua,
|
munduko
estaturik lehiakorrena Nazioarteko Diru Funtsaren (NDF) arabera.
|
|
|
Estatua da egun ezagutzen dugun erkidego bat politikoki antolatzeko formagaratuena edo berealdikoena.
|
Mundua
estatuek osatzen dute, eta lurra (planeta) hainbat zatitan banatua dago, zati bakoitzari estatu lurralde bat dagokiola. Hortaz, estatu bakoitzak baditu bere lur azalera txatala, lurpe txatala, aireko espazio txatala, eta (batzuetan) itsaso txatala.
|
|
|
Historian zehar behin eta berriz euren kulturen balioa ukatuta ikusi ondoren, indigenek nazio industrializatuei zer kontribuitzerik badutela ikusi zuten
|
munduko
estatuek, beren nazioarteko sistemak eta berau osatzen duten erakundeek.
|
|
|
Baita ere, herri indigenen eskubideak errespetatzeko estatuetako legediak ikustatzeko asmoa. Guda Hotzaren osteko
|
munduan
estatu barneko gatazka etnikoak nagusi zirenean, Laugarren Munduak bultzaturiko eskaera honek gobernuen alarmak piztu zituen. Gobernuek HIFIk gatazka prebenitzeko eta konpontzeko mandatua izatea estatu subiranotasunaren aurkako mehatxutzat hartu zuten.
|
|
|
Testuinguru horretan, 1970eko hamarkadan Hirugarren
|
Munduko
estatuek Nazioarteko Ordena Ekonomiko Berria defendatu zuten. Modu horretan, Hirugarren Munduko nazioek bizi zuten menekotasun ekonomikoarekin amaitu nahi zuten eta euren ekonomiak garatu.
|
|
|
Modu horretan, Hirugarren Munduko nazioek bizi zuten menekotasun ekonomikoarekin amaitu nahi zuten eta euren ekonomiak garatu. Ahalegin horretan, Hirugarren
|
Munduko
estatuak kolonizatzaileak bihurtuko dira eta multinazionalekin batera, nazioarteko lege eta laguntza markoaz baliatuz, globalismo harrapariaren bultzatzaile petoak egingo.
|
|
|
Herri izate hori kontuan harturik, Laugarren
|
Munduak
estatuen erkidegoari planteatzen dizkion arazo eta kontraesanak ez dira makalak. Nola onartu taldeeskubideak izaera honi dagokion herritasuna eta autodeterminazio eskubidea onartu gabe?
|
|
|
Hirugarren Munduan inportazioak ordezkatzeko estrategiek porrot egin zuten. Nazioarteko Diru Funtsak eta Munduko Bankuak Hirugarren
|
Munduko
estatuen kanpoko zorra ordaintzeko egitura ekonomikoa doitzeko programak jarri zituzten martxan. Gauzak horrela, aurreko hamarkadetan hasitako herri indigenen lurraldeetan aurkitzen ziren baliabideen ustiaketak gora egin zuen.
|
|
|
Hirugarren
|
Munduko
estatuek zein nazioarteko erakundeek sustaturiko erasoei erantzuteko mobilizazio indigenak indarra irabazi zuen, eta jarraitu egingo die Munduko Bankuaren eta beste nazioarteko erakundeen aurka 1970eko hamarkadan emandako urratsei. Beraz, hamarkada honetan Laugarren Munduaren ekimena sendotu egin zen eta globalismo harrapariari aurre egiteko gauza bihurtu (Delgado, 1996).
|
|
|
Nazioarteko konferentzia eta PILen babespean nahiz aukeraturiko ekintzaeremuetan (issue arena) parte hartuz Laugarren
|
Munduak
estatuak baldintzatzeko gaitasuna garatu zuen, lobby ekintzak eginez, eta arazo indigena helburu duten txostenak bultzatuz. Era berean, biderkatu egin ziren proselitismoa egiteko aukerak eta sare indigenak zein aldekoak (Stavenhaguen, 2006).
|
|
|
Nortasun propio baten gabezia Lehenengo, Bigarren nahiz Hirugarren
|
Munduko
estatuek martxan jarritako politika eta ekimen politikoetan ikusi daiteke. Indigenak indigena ez direnek definituriko helburuak lortzeko bitartekotzat izango dituzte.
|
|
|
Nazioarteko erakundeak zein multinazionalak, Hirugarren Munduan batik bat, garapena zelan erdietsi definitzen eta dibersifikazio ekonomikoa lortzeko ahaleginetan laguntzen ikusiko ditugu. Beraz, bereziki Hirugarren
|
Munduan
estatuaren internazioanalizazioa aurkituko dugu. Gero eta gehiago NBE familiako edota nazioarteko beste aktore batzuek estatuari inposatuko dizkiote garapena lortzeko errezetak.
|
|
|
Hori dela-eta, gizon gorriaren ideologian funtsezkoa den izadiarekiko harremanak ekologisten interesa erakarri zuen. Adibidez, Laugarren Munduaren diskurtsoan, ingurumen arrazismoak «environmental racism» eta ekozidioaren salaketak protagonismo berezia izan dute aspaldidanik eta horrela dirau gaur egun. Laugarren
|
Munduak
estatuaren ahalegin desarrollistarekin loturiko paradigma zibilizatzailearen okerrak eta mugak azpimarratu ondoren, honek eragindako miseria eta triskantza ekologikoa ekiditeko orduan zeukan ahulezia erakutsi zuen (Vickers, 1983).
|
|
|
Haren ustez ezin da argudiatu batzuk besteak baino indigenagoak direnik. Beraz, haren aburuz, Hirugarren
|
Munduko
estatu berrien kasuan hobe da «gutxiengo» kategoriaz mintzatzea.
|
|
|
Txina eta Asiako beste herri batzuek gogoko dute ikuspegi hau euren lurraldeetan indigenak daudela ukatzen baitu (Kingsburi, 1997). Hirugarren
|
Munduko
estatu batzuentzat herri indigenen kasua kolonialismo historikoarekin loturik aurkitzen dugu eta ez gaur egungo prozesuekin. Bostwana eta Namibiak, Afrikako estatuen izenean hitz eginez, horrelako argudioei heldu zieten 2006ko abenduan HIGEAren onarpena NBEko Batzar Nagusiak gelditzeko.
|
|
|
Bestetik, nazioartean bere agenda era arrakastatsuan bultzatu duen eragile etniko berri baten kasua eskaintzen digulako. Gainera, Laugarren
|
Munduak
estatu eta nazioen arteko harreman berri bat defendatzen du, horretarako autodeterminazioari heltzeko beste modu bat proposatuz. Estatu apurketarik gabeko autodeterminazio honek hirugarren bidea posible dela baieztatu du, horrela, gatazka etnikoa ikertzen duten adituen artean nagusi den asimilazioaren eta sezesioaren arteko eztabaida gaindituz.
|
|
|
Nazioartera jotzeaz aparte, gai izan dira Laugarren Mundua izeneko mundu mailako mugimendua sortzeko eta berezko diplomazia burutzeko. Gainera, Laugarren
|
Munduan
estatu barruan bizi diren nazio kapsulatuak daudela eta autodeterminazio eskubidea erabiltzeko aukerarik izan ez dutenak direla aldarrikatu dute. Definizio horren barruan Euskal Herria sartzen dute.
|
|
|
Hirugarren
|
Munduko
estatu asko euren ekonomiak hain egoera kaskarrean izanik baliabide hauetan dute ekonomia mundialean jokatzeko beta bakarra. Ondorioz, estatuek mugatu eta eragotzi egingo dituzte indigenek euren lurretan eskubideak errespetarazteko saiakerak.
|
|
|
Hirugarren
|
Munduko
estatu askok euren baliabide eta azpiegituren gaineko presioa nola handitzen ari den eta talde ezberdinen arteko tirabirak nola biderkatzen diren dakusate. Adituen ustez, emigrazioak ingurumenaren gaineko presioa areagotu egiten du (Hughes, 1991), baita azpiegituren gainekoa ere.
|
|
2013
|
|
|
Indar suntsitzaile horren kontrolak egun mundu mailan daukan garrantziaren neurria, bi datutan: NPT Arma Nuklearrak Ez Ugaltzeko Ituna 190 herrialdek izenpetu dute(
|
munduan
estatu gehien bildu duen nazioarteko ituna da); eta itun horrek arma nuklearrak edukitzeko eskubidea onartzen dien munduko bost estatuek beto eskubidea daukate NBE Nazio Batuen Erakundeko Segurtasun Kontseiluan. AEB Ameriketako Estatu Batuak, Erresuma Batua, Errusia, Frantzia eta Txina dira, ofizialki, arma nuklearrak izateko eskubidea daukaten bakarrak.
|
|
|
Berak, izan ere. Hamzak?, bizitza osoan sinetsi izan zuen, orduan ere, halatsu? AEBetakoa zela, Israelekin batera,
|
munduko
estaturik hiltzaileena, krimenik eta gehiegikeriarik handienak egin zituena. Anitzetan, baina, noraino gertatu ez ote zitzaion argudio hura bertze gehiegikeria ugari estaltzeko aitzakia:
|
|
|
38
|
Munduko
estatu izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak
|
|
|
badira bi arau exonomastikarekin zerikusia dutenak: 47.a (Hizkuntza hilak eta klasikoak), eta 53.a(
|
Munduko
estatuetako hizkuntza ofizialak; dena den, arau honetako edukia 38 araura eraman zen, eguneraturik; beraz, 53 arauko edukia zaharkitua dago), eta gomendio bat, Kosten izenak, 2007an emana.
|
|
|
Berak, izan ere –Hamzak–, bizitza osoan sinetsi izan zuen –orduan ere, halatsu– AEBetakoa zela, Israelekin batera,
|
munduko
estaturik hiltzaileena, krimenik eta gehiegikeriarik handienak egin zituena. Anitzetan, baina, noraino gertatu ez ote zitzaion argudio hura bertze gehiegikeria ugari estaltzeko aitzakia:
|
|
|
Bigarrenak Kataluniaren erabakitzeko eskubidea aldarrikatzen duten indarrei herritarrek nolako babesa emango zioten zuen galdegaia. Hirugarrenak
|
munduko
estatu boteretsueneko lehen presidente beltzak agintea errepikatzerik izango zuen zeukan argitzear.
|
|
|
Beraz, lehen
|
munduko
estatuetan artean oso ohiz kanpokoak izaten dira errabia kasuak gizakion artean. Oso bakan batzuk gertatzen dira.
|
|
2014
|
|
|
Lehena da ez garela estatu, beraz ez dugula eskubide hori. Hori faltsua da, 40tik gora selekzio baitaude
|
munduan
estaturik ez dutenak: Groenlandia, Feroe Irlak, Gibraltar, Gales… Bigarrena da liga propioak sortu genituzkeela.
|
|
|
AMARAUNEAN munduko herrialdeei buruzko hainbat datu jasotzeko, Mundu Mapa Digitala sortu du UZEI Terminologia eta Lexikografia Zentroak Google Maps zerbitzua erabiliz. Zehazki,
|
munduko
estatu bakoitzaren izena, herritarren izena, hizkuntza ofizialak eta hiriburua azaltzen ditu mapak, Euskaltzaindiaren 38 arauan zehaztutako izendapenak oinarri. Estatuei buruzko informazioa eskuratzeko, nahi den estatua bilatu behar da mapan eta, behin aurkituta, aipatu informazioa lor daiteke.
|
|
|
Eta ofizioa berek aukeraturik ari diren horietan zenbat diren horretara behartuak izanak mila arrazoiengatik eta zenbat beren zoriona hor aurkitzen dutenak. Ez ote luke mende bat eta erdi
|
munduko
estatu guzietan esklabotza debekatua dela. Baina Euskal Herria ez da estadu bat eta, ondorioz, estaduek egin legeak ala akerraren gauerdiko eztula...
|
|
|
Hamalau urtez lau aldiz emendatu dira atzerriko inbertsioak Afrikan. Ez uste izan
|
munduko
estatu aberatsenak lehen lerroan direnik. 2011n Malaysia zen inbestitzaileena, 14 miliar eurorekin, ondotik India 12rekin eta Txina hirugarren 10,5 miliar eurorekin.
|
|
2015
|
|
|
Kultura globalik ez badago,
|
mundu
estaturik ere ez. Oso gai erabilia da azken hori, globalizazioari loturik.
|
|
|
Kanten ustez, aurrerapenaren bidez, estatu unibertsalera hel zitekeen, eta hura gizadiaren beharrizanen administratzaile perfektu bezala irudikatzen zuen, gizarte kosmopolita baten barruan. Baina arrazoi teorikoetatik at,
|
mundu
estatuak baldintzapen praktikoak aurkitzen ditu, zeren orain arteko inperio guztiek zatikatzera jo dute denboraz. Inperioek eurekin zatiketaren hazia daramatela esan daiteke (Mann, 1991).
|
|
|
Horrek ez du esan gura, ezta hurrik eman ere, ametsa delako baztergarritzat jotzen dudanik, geroago azalduko dudanez. Determinismoa saihestu nahi dut bakarrik; hots, ez gabiltzala
|
mundu
estaturantz halabeharrez, eta orain arteko esperientziek ere badutela zer irakatsi. Askotan aipatzen den adibide bat Austria Hungariako inperioa dugu, hartan deszentralizazio handia zegoen eta.
|
|
|
Ezaugarri hori inperioen egitura ahulei zor zaiela ematen du, ordea, eta ez asmo kontziente bati, administrazioa ez baitzen gai bateratuago jokatzeko.
|
Mundu
estatu amestu horretara heltzeko, hortaz, trantsizio bortitza jasan litzateke, antza denez. Nazio estatuen bidez erdiestea zaila, edo ezina, litzateke, kaltetutako nazioek ez bailukete onartuko beste kulturaren baten nagusitasuna.
|
|
|
egitura nagusia nazio estatua da, baina eskualde batzuetan gainditze bidean omen dago; ezin da jakin, ordea, zein egiturak gaindituko eta ordezkatuko duen.
|
Mundu
estaturantz abia daiteke, baina oso zaila da. Kontrako alternatiba zatikatzea da, eta horrelako aukera batean ikusten dute askok Europaren etorkizuna.
|
|
|
Ipar Amerikan, arrakastatsuena orain arte; Hego Amerikan; Asiako Ekialdean, eta abar. Era horretan, bestalde,
|
mundu
estatuaren aukerak gutxitzen dira, eskualde hauek euren interesak defendatzen ahalegintzen baitira, beste eskualdeen kaltetan. Abiapuntua integrazio ekonomikoa izaten da beti, mundu mailan gertatzen ari den berregituraketari aurre egiteko asmoz egina.
|
|
|
Globalizazio prozesua aldaketak eragiten ari da munduko egituraketa politikoan, baina eragin horrek hainbat aldaera hartzen ditu lekuen arabera, tokian tokiko baldintzekin batzean. Ez dago, beraz, joera finkorik, ez
|
mundu
estatu baterantz, ez nazio estatuen amaiera ziurrerantz, ez aipatzen diren beste aukera batzuetarantz. Faktore lokalak badu zer esanik.
|
|
|
Horretaz kexatzen zen XX. mende hasieran Luis Eleizalde, ordurako zabaldurik baitzegoen mezu hori. Ordu hartan ere, globalizazio aro batean murgildurik egonik,
|
mundu
estatu baterantz ari zirelako argudiopean, nazionalismoari aurrerapenaren eta zibilizazioaren kontra zihoala leporatzen zitzaion ideologikoki (Eleizalde, 1911: 67). 10
|
|
|
Duten irudi kaltegarria baztertuta, mugak ez dira beti negatiboak. XVIII. mendetik hona heldu zaigun unibertsalismoak (liberal eta sozialistak) mugarik gabeko
|
mundu
estatu edo egitura baterantz abiatu behar dela aldarrikatu du, eta, ondorioz, estatu berriak eraikitzea, muga berriak asmatzea, kaltegarri dela hedatu da.
|